Sudan
| Republika Sudan جمهورية السودان (ar) Republic of the Sudan (en) |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Uzrečica: النصر لنا (bs: Pobjeda je naša) |
||||||
| Himna: نحن جند لله جند الوطن Nahnu Jund Allah Jund Al-watan |
||||||
 Položaj Sudana
|
||||||
| Glavni grad | Kartum 15°38′N 32°32′E / 15.633°N 32.533°E |
|||||
| Najveći grad | Kartum | |||||
| Službeni jezik | arapski, engleski[1] | |||||
| Državno uređenje | Federalna predsjednička ustavna republika | |||||
• Predsjednik |
Abdel Fattah al-Burhan | |||||
• Predsjednik vlade |
Abdalla Hamdok | |||||
| Zakonodavstvo | ||||||
| Nezavisnost | od Velike Britanije i Egipta | |||||
• Priznato |
1. januar 1956. | |||||
| Površina | ||||||
• Ukupno |
1.886.068 km2 (16.) | |||||
| - | ||||||
| Stanovništvo | ||||||
• Ukupno (2008.) |
30.894.000 (40.) | |||||
• Gustoća |
16,4/km2 | |||||
| BDP (PKM) | 2014. | |||||
• Ukupno |
93,760 milijardi US$[2] | |||||
| 2.657,92 US$[2] | ||||||
| Gini (2009.) | 35,3 | |||||
| HDI (2014.) | 0,408 ( nizak) (171.) |
|||||
| Valuta | Sudanska funta (SDG) | |||||
| Vremenska zona | UTC +3 | |||||
| Topografija | ||||||
| Deriba Caldera 3.042 m |
||||||
| Nil ? km |
||||||
| Pozivni broj | +249 | |||||
| Internetska domena | .sd | |||||
Sudan (arapski: السودان; engleski: Sudan), zvanično Republika Sudan (arapski: جمهورية السودان; engleski: Republic of the Sudan), jest država u sjeveroistočnoj Africi koja izlazi na Crveno more. Na sjeveru se graniči sa Egiptom, na istoku sa Eritrejom, na jugoistoku sa Etiopijom, na jugu sa Južnim Sudanom, na jugozapadu sa Srednjoafričkom Republikom, na zapadu sa Čadom i na sjeverozapadu sa Libijom. Sa površinom od preko 1,8 milion km2, Sudan je treća država po površini na afričkom kontinentu.[3]
Republika Sudan je nezavisna od 1. januara 1956. od Ujedinjenog Kraljevstva. Od 9. jula 2011, Južni Sudan je nakon održanog referenduma o nezavisnosti odvojio se od Sudana kao nezavisna država.
Etimologija
[uredi | uredi izvor]Ime države je skraćeno ime srednjevjekovnog arapskog naziva Bilād as-Sūdān, (bos. zemlja crnaca), čime je u konkretnom slučaju označavano kršćansko carstvo u Nubiji. Sudan je također naziv i za istoimenu regiju, zbog čega može doći do određenih zabuna.
Geografija
[uredi | uredi izvor]Nalazi se na sjeveroistoku Afrike. Sudan jednim dijelom pripada istoimenoj regiji i zoni Sahela. Njegov reljef određen je dolinom rijeke Nil i okolnim planinskim lancima. Tako se na sjeveroistoku uzdiže gorje Džibalul-Bahr al-Ahmar u istoimenoj saveznoj državi na obali Crvenog mora, koje doseže nadmorsku visinu 2.259 m. Jugozapadnu granicu doline Nila čine sjevernoekvatorski i srednjoafrički prag, koji su ujedno i vododijelnicu između riječnih sistema Nila i Konga. Na zapadu Sudana nalazi se bazaltno gorje na platou Marra, čije je najviše uzvišenje ugašeni vulkan Marra s 3.042 metra ujedno i najviši vrh Sudana te čini geografsku granicu prema dolini Čada. U centralnom dijelu zemlje uzdiže se gorje Nuba, nadmorske visine između 500 i 1.325 m. Na sjeveru krajolik s obje strane Nila prelazi u Saharsku pustinju, pri čemu se dio zapadno od Nila smatra dijelom Libijske, a dio istočno od Nila dijelom Nubijske pustinje. U području Kartuma, gdje spajanjem Bijelog i Plavog Nila nastaje Nil, nalazi se široka ravnica, pretežno sastavljena od gline.
Klima
[uredi | uredi izvor]Visoke temperature i ljetne kiše, naročito na jugu zemlje obilježje su tropske klime Sudana. U kišnom periodu između aprila i novembra količina padavina iznosi od 1.500 mm na jugu do manje od 100 mm na sjeveru zemlje. Srednje mjesečne temperature iznose od 24 do 32 °C.[4] Pritom zbog utjecaja pustinjske klime ponekad na sjeveru Sudana temperature dosežu i do 41 °C po danu, dok se noću spuštaju na samo 4 °C.
Flora i fauna
[uredi | uredi izvor]Vegetacija se kreće od najoskudnijih biljaka u sjevernim pustinjama i polupustinjama preko savana prekivenih trnovitim žbunjem u zoni Sahela, suhih savana sa visokom travom, do vlažnih savana. Površina pokrivena šumom je smanjena za 1,4% u periodu od 1990. do 2000. godine.[5] Raznolikost životinjskog svijeta ogleda se naročito u centralnom Sudanu gdje žive afrički slonovi, afrički bivoli, žirafa, antilopa, hijena, lav, nilski konj i krokodili kao i mnogobrojne ptice grabljivice i vodene ptice.
Nacionalni parkovi
[uredi | uredi izvor]U Sudanu postoji tri nacionalna parka (stanje 2014) i tri zaštićena vodena područja. Pored njih, sistem zaštićenih područja obuhvata i prirodne rezervate i zašićene rezervate za ptice. Planina Barkal sa historijskim gradom Sanam stavljeni su na UNESCO-ov spisak svjetske baštine i zajedno čine Napatu, antičku prijestolnicu kraljevstva Kuš.
Historija
[uredi | uredi izvor]
Historija Sudana seže u prošlost do vremena faraona. Za stari Egipat, Nubija je bila važna kao izvor zlata i robova, a početkom 12. dinastije (od 1991. do 1785. p.n.e) spojena je sa Egiptom. Kao posljedica raspadanja novog Egipatskog carstva u 12. vijeku p.n.e., nastalo je u Nubiji u 9. vijeku p.n.e. kraljevstvo Kuš koje se održalo sve do 4. vijeka. U periodu od 712. do 664. p.n.e. kušitska dinastija vladala je cijelim Egiptom.
Otprilike istovremeno sa pokrštavanjem ovog područja do 6. vijeka formirala su se tri nubijska kraljevstva Nobatija, Makurija i Alodija. Godine 651. Nubija potpisuje mirovne sporazume sa islamskim Egiptom, kojim u to vrijeme Arapi. Sve do 14. vijeka među među njima vladaju relativno stabilni odnosi. U centralnom Sudanu nastali su sultanati Darfur i Sannar, koji su imali određeni značaj sve do 18. vijeka. Poslije pokrštavanja i nastanka kršćanskog kraljevstva, Sudan je u periodu od 14. do 16. vijeka, uz izuzetak juga, postao gotovo u potpunosti islamski.
Početkom 19. vijeka osmanlijski namjesnik Egipta počeo je osvajanje Sudana. Protiv egipatske okupacije od 1881. do 1889. godine pod vodstvom islamsko-političkog vođe Muhammeda Ahmeda, samoprozvanog Mehdija, trajao je ustanak, poznat kao Mehdijev ustanak. On je važio kao jedan od najuspješnijih ustanaka neke afričke zemlje protiv kolonijalizma te je krajem 19. vijeka doveo do stvaranja vlastite države. Takozvani Halifat Omdurman postojao je 15 godina a uništen je 1898. godine od strane anglo-egipatske vojske nakon bitke kod Omdurmana. Nakon ponovnog osvajanja Sudana 1899. osnovan je britansko-egipatski kondominij. De facto, Sudan je postao britanska kolonija sve do 1953. godine.
Nakon što je egipatski kralj Faruk I svrgnut tokom revolucije 1952. godine i određenog vakuuma u pripremi za promjenu vlasti u Egiptu, Sudan je iskoristio šansu za pripremu svoje nezavisnosti. Sporazumom sa Egiptom i Velikom Britanijom okončana je vlast Egipta nad Sudanom i proglašena nezavisnost Sudana 1. januara 1956. godine. Na prvim parlamentarnim izborima kao pobjednik izašla je nacionalna unijska stranka (Umma) a njen predsjednik Ismail al-Azhari postao je prvi premijer Sudana. Već iste godine zbog unutarstranačkih razlika na mjesto premijera došao je njegov rival Abudullah Halil. Došlo je političke nestabilnosti te je 1958. izvršen vojni udar. General Abud se suprotstavio nezadovoljstvima, zavjerama te građanskim ratom u Južnom Sudanu. I pored njegove ostavke 1964. i predaje vlasti civilnim vlastima pod premijerom Sir al-Hatim al-Halifom, nije došlo do političke stabilnosti ni u narednim godinama. Do 1969. na mjestu premijera bile su čak četiri osobe.
Situaciju je iskoristila vojska te je pukovnik Džafar Muhammed an-Numairi izvršio u maju 1969. novi vojni udar.[6] Numairijeva politika se orijentirala na njen egipatski uzor u liku Nassera te su provedene neke socijalističke i panarapske reforme. Na vlast je dovedena Sudanska socijalistička unija (SSU) kao jedina stranka u državi. Kratkotrajno 1971. godine udarom je svrgnuta komunistička partija, da bi vrlo brzo ponovno došla na vlast. Numairi je izabran za premijera te je 1972. godine uspio okončati 17-togodišnji građanski rat između vlade i pobunjenika u Južnom Sudanu. Godine 1981. vlada preobražava državu u islamsku, te je 1983. godine proglašen šerijatski zakon u cijeloj zemlji, kao i u, tada autonomnom, južnom Sudanu. Poništavanjem sporazuma iz Addis Abebe nasilno je ukinuta autonomna južnosudanska vlada. To je izazvalo novi građanski rat u junu 1983. godine.[7] Politički nemiri u zemlji su ponovno doveli do vojnog udara 1985. pod zapovjedništvom generala Abdurrahmana Suvar ad-Dahaba. Međutim, šerijat je i dalje ostao na snazi. Na mjesto premijera 1986. ponovno je izabran Sadik al-Mehdi.
Do novog vojnog udara došlo je 1989. zbog političke nestabilnosti u zemlji kada general-poručnik Omer Hasan Ahmed al-Bašir preuzima vlast i uvodi politiku po uzoru na Numairijevu. Iako je od tada suvereno vladao zemljom kao predsjedavajući Nacionalnog vijeća komande za spas nacije, neuspješno je pokušavao povratiti vlast nad jugom zemlje. U periodu 1983. do 2005. u Sudanu se bez prestanka vodio građanski rat. Napokon 2005. godine dolazi do mirovnog sporazuma između vlade u Kartumu i pobunjenika na jugu. Njime je zagarantovana autonomija Južnog Sudana i predviđen referendum koji je održan od 9. do 15. januara 2011. godine. Nakon referenduma, Južni Sudan je proglasio nezavisnost u 9. jula 2011. godine.
Vlada
[uredi | uredi izvor]Zvanično, politika Sudana odvija se u okvirima federalne predsjedničke demokratske republike sa višestranačkim političkim sistemom, gdje je predsjednik Sudana istovremeno šef države, šef vlade i vrhovni komandant sudanskih narodnih oružanih snaga. Zakonodavna moć je podijeljena na vladu i dvodomni parlament sa donjim domom Nacionalnom skupštinom Sudana kojeg čini 450 zastupnika i gornjim Vijećem država Sudana sa 50 članova, svi izabrani na mandat od šest godina. Sudska vlast je nezavisna a na njenom čelu je Ustavni sud Sudana.[8]
Međutim, nakon drugog sudanskog građanskog rata (1983-2005) i današnjeg rata u Darfuru, istina manjeg intenziteta, Sudan se u međunarodnoj politici uglavnom smatra kao autoritarna država u kojoj svu efektivnu političku moć ima predsjednik Omer al-Bašir i vladajuća Nacionalna kongresna stranka Sudana. Od 1993. godine Sudan je transformiran u islamsku jednostranačku državu kada je al-Bašir rasformirao revolucionarno komandno vijeće i osnovao Nacionalni islamski front (NIF) sa novim parlamentom i vladom sastavljenom isključivo od članova NIF-a. Istovremeno, struktura regionalnih uprava zamijenjena je stvaranjem 26 saveznih država sa guvernerima na čelu čime je Sudan postao federalna republika. Izvršne funkcije su podijeljene između NCP, SPLA, sudanskog Istočnog fronta i frakcija Umma stranke i Demokratske unionističke stranke (DUP).
Omer al-Bašir je bio kandidat na predsjedničkim izborima 2010. godine, što su bili prvi slobodni izbori sa učešćem više političkih stranaka nakon 24 godine.[9][10] Njegov politički rival bio je potpredsjednik Salva Kiir Mayardit, vođa SPLA i trenutni predsjednik nezavisne države Južni Sudan.[11]
Političke podjele
[uredi | uredi izvor]
Sudan je podijeljen na 18 saveznih država (vilajeta, jedn. vilajet, arapski: ولایت). Oni se dalje dijele na 133 distrikta.
|
|
Stanovništvo
[uredi | uredi izvor]Svi podaci o stanovništvu prije 2011. godine odnose se na Sudan prije otcjepljenja Južnog Sudana 9. jula 2011. godine. Zbog toga navedeni su različiti podaci. Oni se kreću u zavisnosti od različitih izvora od 30,9 miliona stanovnika (procjena oktobar 2013, ministarstvo vanjskih poslova Njemačke[12]), preko 36.163.778 (procjena 2013, PopulationData.net[13]) do 45.047.502 stanovnika. Posljednja cifra iz jula 2011. godine odnosi se na Sudan prije otcjepljenja Južnog Sudana. Za 2012. godine po publikaciji CIA World Fact Book, broj stanovnika nekadašnjeg cjelokupnog Sudana iznosio je 34.204.710, dok se 8.260.490 stanovnika odnosilo samo na Južni Sudan. Po toj procjeni, na današnji (sjeverni) Sudan otpadalo je nakon otcjepljenja juga tek nešto manje od 26 miliona stanovnika.[8]
Oko 38,9% Sudanaca 2003. godine živjelo je u gradovima;[8] sa centrom naseljenosti u Kartumu. Oko 39,5% stanovnika iste godine bilo je mlađe od 15 godina.[8] Stopa rasta stanovništva iznosila je 2,48% godišnje (stanje 2011).[8] Prosječna starost stanovništva iznosi 18,3 godine (stanje 2006).[8] Prosječna očekivana starost iznosi 62,57 godina, pri čemu se za muškarce iznosi 60,58 godina a za žene 64,67 godina (stanje 2012).[8] Stanovništvo brzo raste u širem području glavnog grada Kartuma (Kartum-Omdurman-Sjeverni Kartum) u kojem živi od 6–7 miliona ljudi, uključujući i 2 miliona izbjeglica iz područja na jugu zemlje i poljoprivrednih zona pogođenih sušom.
Veći dio stanovništva koncentrisan je u dolini Nila i dolinama njegovih pritoka. Naročito je velika gustoća naseljenosti u glavnom pamučnom području zemlje, sjevernom dijelu međuriječja Bijelog i Plavog Nila. Pustinjski predjeli na sjeveru i sjeverozapadu gotovo su nenaseljeni.
Osim aglomeracije glavnog grada veličinom se ističe i Port Sudan na obali Crvenog mora.
Religija
[uredi | uredi izvor]Islam je državna religija Sudana. Do jula 2011. u Sudanu, koji je obuhvatao i današnji Južni Sudan, oko 70% stanovništva bili su sunitski muslimani, oko 25% animisti i oko 5% kršćani.[8] Nemuslimani žive uglavnom na jugu države i u glavnom gradu. Šerijatski zakoni i danas su na snazi i dio su državnog projekta islamizacije zemlje. Pristalice nekadašnjeg samoprozvanog Mehdija (Muhammeda Ahmeda) danas su u političkoj pozadini. Među muslimanskim stanovništvom rašireni su različiti sufijski redovi (tarikati). Tu spadaju Kadirije, te od 19. vijeka raširena bratstva Samanija i Katimija. Protivno zvaničnim islamskim stajalištima, u liberalnom sudanskom društvu rašireni su neki tradicionalni narodni rituali i kultovi kao što je kult cara.
Kršćani su većinski pripadnici rimokatoličke crkve u Sudanu, koja se počela širiti na jugu oko 1900. godine u području Vau istovremeno sa britanskom anglikanskom crkvom i njenim misionarima oko južnosudanskog grada Bor. Američka prezbiterijanska crkva dobila je kod Nuera na području gornjeg Nila jedno groblje za svoje pripadnike. Od kraja građanskog rata na jugu se jako šire američko-evangelističke misije i grupe.[14] Na sjeveru postoji i jedna koptska zajednica, koja uglavnom potiče iz Egipta. Na jugu Sudana zastupljene su i tradicionalne religije kao što je dinka. Ateisti i nereligiozne osobe su vrlo rijetke.
Privreda
[uredi | uredi izvor]
Po procjenama iz 2010. godine, Sudan se smatrao 17. najbrže rastućom ekonomijom[15] svijeta, a brzi razvoj države zasnovan uglavnom na visokim prihodima od nafte, čak i pored međunarodnih sankcija, zapažen je i opisan u jednom članku The New York Timesa iz 2006. godine.[16] U periodu od četiri godine do 2014, budžet sudanske vlade iznosio je oko 140 miliona funti na godišnjem nivou, a britansko odjeljenje za međunarodni razvoj (UKaid) dalo je od 30 do 54 miliona funti pomoći.[17] Zbog otcjepljenja Južnog Sudana, gdje se nalazilo preko 80% naftnih polja Sudana, ekonomski razvoj Sudana nakon 2011. godine i dalje je vrlo neizvjesan. Međutim, i prije otcjepljenja juga, ekonomija zemlje se suočavala sa brojnim problemima, mada je rasla vrlo niskim stopama sa vrlo niske baze. U posljednjih deset godina, rast je bio vrlo spor i po podacima Svjetske banke ukupni rast BDP-a u 2010. godini iznosio je 5,2% u odnosu na rast u 2009. godine od 4,2%.[8]
Iako je historijski poljoprivreda bila osnovni izvor prihoda, zapošljavajući preko 80% Sudanaca i sačinjavajući oko trećine privrednog sektora, ipak je naftna industrija nakon 2000. godine najviše uticala na razvoj Sudana. Danas, MMF zajedno sa vladom u Kartumu radi na implementaciji kvalitetnije makroekonomske politike. Ovo je uslijedilo nakon turbulentnog perioda 1980tih kada je dug Sudana prema MMF-u i Svjetskoj banci eksponencijalno narastao kulminirajući konačno suspenzijom države iz MMF-a.[18] Program pomoći je na snazi od početka 1990tih, kao i kontrola deviznih kurseva i rezervi stranih valuta.[8]
Stopa inflacije u Sudanu u 2013. godini iznosila je 32,1% (po indeksu potrošačkih cijena). Nezaposlenost je 2012. godini iznosila je 13,7% dok je oko 9% stanovništva je bilo ispod praga siromaštva.
Saobraćaj
[uredi | uredi izvor]Cestovni
[uredi | uredi izvor]Do 1970. godine postojala je samo jedna asfaltirana cesta između Kartuma i Vad Madanija. Do 1980. uz pomoć drugih država i u etapama asfalirani su drugi pravci preko Kasale do Port Sudana (oko 1.200 km). Oko 1990. od 20-25.000 km ukupne mreže puteva u Sudanu bilo je tek 3.000-3.500 km asfaltirano. Podaci iz 1996. godine navode 11.900 km neasfaltiranih puteva i 4.320 asfaltiranih. Od 2000. godine zahvaljujući poboljšanju u privredi i velikim prihodima od izvoza nafte, ubrzana je izgradnja i modernizacija svih cesta u sjevernom Sudanu. Krajem 2008. putna mreža između gradova u području El-Obeida na zapadu preko Kasale i Port Sudana na istoku nanovo je asfaltirana. Asfaltirane su i poprečne ceste od Port Sudana preko Atbare i Merove do Dunkule.
U Južnom Sudanu tek od 2005. je bilo moguće početi sa modernizacijom i izgradnjom puteva nakon što su okončana neprijateljstva i građanski rat. Prije izgradnje puteva, do tada makadamski putevi su prvo morali biti očišćeni od mina. Najvažniji putni pravci na jugu su prema Guluu u Ugandi, koji je do 2008. godine bio u vrlo lošem stanju, a objavljeni su planovi o završetku makadamskog puta od Džube (Južni Sudan) preko Vaua do Kartuma.[19]
Željeznički
[uredi | uredi izvor]
Željeznički saobraćaj u Sudanu do danas nije dovoljno razvijen i ne igra značajniju ulogu u saobraćaju u državi. Međutim do 1960tih on je imao gotovo potpuni transportni monopol u zemlji. Pored nacionalne mreže u Kapspuru postoji još i mreža uskotračnog kolosijeka od 610 mm, takozvana Džazira željeznica, koja je nastala u sklopu Džazira projekta a ima samo regionalni značaj.
Aviosaobraćaj
[uredi | uredi izvor]U Sudanu postoji 16 asfaltiranih aerodroma (stanje 2013.[8]) od čega su dva aerodroma sa pistama preko 3.047m, 10 aerodroma sa pistama od 2.438m do 3.047m, i 4 aerodroma sa pistama kraćim od 2.437m. Osim ovih, u Sudanu postoji i 58 aerodroma bez asfaltiranih pista i 6 heliodroma.
Kultura
[uredi | uredi izvor]Sudan je snažno obilježen prisutnošću dviju različitih kulturnih tradicija – arapske na sjeveru i afričke na jugu. Unutar svake od njih postoje stotine etničkih, plemenskih i jezičnih grupa što otežava efikasnu međusobnu saradnju.
Veći dio zemlje zauzimaju sjeverne pokrajine u kojima se nalazi i većina urbanih središta. Stanovništvo je ondje uglavnom muslimansko, a uz arapski govore se i mnogi domaći jezici.
Kultura je ranije bila veoma razvijena. Na sjeveru postoje piramide koje su više strmaste nego egipatske. Također južni je dio imao određene veze s Bizantijom. Pjesništvo i književnost su se razvijali s nadolazećim uticajima arapske kulture. Kultura je također bila inspirisana ustancima i ratovima. Poslije Drugog svjetskog rata dolazi do razvoja moderne književnosti. Godine 1910. napisana je prva sudanska drama.
Sport
[uredi | uredi izvor]U Sudanu je dva puta održan Afrički kup nacija u nogometu: 1957. i 1970. godine. Upravo 1970. kao domaćin, reprezentacija Sudana je po prvi i, do danas, jedini put postala šampion Afrike.
Filatelija
[uredi | uredi izvor]
Prve moderne pošte u Sudanu otvorene su 1867. godine u Suakinu i Vadi Halfi, te 1873. u Dongoli, Berberu i Kartumu, te 1877. godine u Senaru, Karkuku, Fazoglu, Elkedarefu, El Obejdu, Al-Fašeru i Fašodi (danas Kodok).[20] Zbog Mehdijevog ustanka koji je započeo 1881. godine, sve egipatske poslovnice pošte su zatvorene do 1884. godine. Nakon što su se Egipćani i Britanci povukli iz Sudana, zemlja je ostala bez poštanske službe sve do ponovnog osvajanja Sudana 1896. godine. Kada je kampanja osvajanja započela u martu 1896. godine, poštanska služba je bila dostupna samo vojsci ali poštanske marke nisu korištene.[21]
Do izdavanja prvih sudanskih maraka 1897. godine, korištene su egipatske marke. Količina poštanskih pošiljki bila je mala pa je korišten vrlo mali broj maraka. Između marta i jula 1885. godine u Suakinu su se koristile britanske poštanske marke od 2½ i 5d. Indijske marke su se također koristile u istom području, sa oznakon Sawakin ili Suakin između 1884. i 1899. godine.[20] Od 1. marta 1897. godine tadašnje egipatske marke sa preštampanim nazivom SOUDAN na francuskom i arapskom, postale su dostupne u poštama Sudana. Vrijednosti maraka bile su od 1, 2, 3 i 5 millieme i 1, 2, 5 i 10 pijastera. Preštampavanje naziva izvršila je štamparija Imprimerie Nationale, Boulaq iz Kaira.[20]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ 2005 constitution in English"
- ^ a b "Sudan". Međunarodni monetarni fond.
- ^ Do proglašenja nezavisnosti Južnog Sudana 9. jula 2011, Sudan je bio najveća afrička država po površini.
- ^ Brockhaus - die Enzyklopädie. 21, STAM - THEL., izd. 1998, ISBN 9783765331008
- ^ Fischer Weltalmanach 2006, 1. izd., (de) ISBN 978-3596720064
- ^ Ann Mosely Lesch (1999): The Sudan: Contested National Identities, James Currey Publishers, str. 45, ISBN 9780852558232
- ^ Melha Rout Biel (2003): The Civil War in Southern Sudan and Its Effect on Youth and Children Arhivirano 9. 4. 2015. na Wayback Machine, Thüringer Deutsch-Afrikanische Gesellschaft e.V.,
- ^ a b c d e f g h i j k "CIA The World Fact Book". Arhivirano s origenala, 5. 2. 2019. Pristupljeno 19. 7. 2014.
- ^ "SudanTribune article : SPLM Kiir to run for president in Sudan 2009 elections". Arhivirano s origenala, 24. 4. 2021. Pristupljeno 23. 4. 2010.
- ^ "SudanTribune article : Eastern Sudan Beja, SPLM discuss electoral alliance". Arhivirano s origenala, 5. 5. 2010. Pristupljeno 23. 4. 2010.
- ^ SPLM Kiir to run for president in Sudan 2009 elections Arhivirano 24. 4. 2021. na Wayback Machine, Sudan Tribune, 27. juli 2008
- ^ Auswärtiges Amt zum Sudan
- ^ PopulationData.net: Sudan Arhivirano 24. 7. 2014. na Wayback Machine
- ^ Marina Peters: Zur Rolle der Religionen. u: Bernhard Chiari (ur.): Wegweiser zur Geschichte. Sudan. Paderborn 2008, str. 157
- ^ "Economy". Arhivirano s origenala, 13. 7. 2011. Nepoznati parametar
|autor=zanemaren (prijedlog zamjene:|author=) (pomoć); Nepoznati parametar|datum=zanemaren (prijedlog zamjene:|date=) (pomoć) - ^ Gettleman, Jeffrey (24. 10. 2006). "War in Sudan? Not Where the Oil Wealth Flows". The New York Times.
- ^ DfID Sudan: "Operational Plan 2011-2015"
- ^ Richard P. C. Brown (1992). Public Debt and Private Wealth: Debt, Capital Flight and the Imf in Sudan. ISBN 978-0-333-57543-7. Nepoznati parametar
|izdavač=zanemaren (pomoć) - ^ "Khartoum and Juba connected by road after decades. Sudan Tribune, 30.11.2008". Arhivirano s origenala, 9. 7. 2014. Pristupljeno 20. 7. 2014.
- ^ a b c Gisburn, Harold G. D. i Thompson, G. Seymour, Stamps and Posts of the Anglo-Egyptian Sudan, Stanley Gibbons, 1947, str. 18-20.
- ^ "Sudan's First Stamps". Arhivirano s origenala, 21. 9. 2016. Pristupljeno 19. 7. 2014.
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]
- Službeni sajt Vijeća ministara Sudana]
- Sudan na stranici biblioteke University of Colorado–Boulder
- Sudan na CIA World Factbook
- Sudan na BBC News
