Content-Length: 690431 | pFad | https://tr.wikipedia.org/wiki/Kuzey_Makedonya

Kuzey Makedonya - Vikipedi İçeriğe atla

Kuzey Makedonya

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları için Makedonya sayfasına bakınız.
Başlığın diğer anlamları için Makedonya (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Kuzey Makedonya Cumhuriyeti
Република Северна Македонија (Makedonca)
Republika Severna Makedoniya
Republika e Maqedonisë së Veriut (Arnavutça)
Slogan
Ya istiklâl ya ölüm
Слобода или смрт (Makedonca)
{Sloboda ili Smrt}
Millî marş
Денес над Македонија
Денес над Македонија (Makedonca)
{Denes nad Makedonija}
Kuzey Makedonya Cumhuriyeti haritadaki konumu
Başkent
ve en büyük şehir
Üsküp
42°0′K 21°26′D / 42.000°K 21.433°D / 42.000; 21.433
Resmî dil(ler)Makedonca, Arnavutça[1]
Tanınan bölgesel dil(ler)Türkçe, Romca, Ulahça, Sırpça[2]
Etnik gruplar
(2021)
DemonimMakedon
HükûmetÜniter parlamenter cumhuriyet
Gordana Siljanovska-Davkova
• Başbakan
Hristijan Mickoski
Tarihçe 
• Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulması
2 Ağustos 1944
8 Eylül 1991
Yüzölçümü
• Toplam
25.713 km2 (148.)
• Su (%)
1,9
Nüfus
• 2021 sayımı
1.836.713
• Yoğunluk
80,1/km2 (122.)
GSYİH (SAGP)2021 tahminî
• Toplam
36,673 milyar $ (129.)
• Kişi başına
17.663 $[4] (74..)
GSYİH (nominal)2021 tahminî
• Toplam
13,821 milyar $ (134.)
• Kişi başına
6.657 $[4] (86.)
Gini (2018)Sabit 31.9[5]
orta
İGE (2019)artış 0.774[6]
yüksek · 82.
Para birimiMakedon Denarı (MKD)
Zaman dilimiUTC+1 (OAS)
• Yaz (YSU)
UTC+2 (OAYS)
Trafik akışısağ
Telefon kodu+389
ISO 3166 koduMK
İnternet alan adı

Kuzey Makedonya (Makedonca: Северна Македонија, romanize: Severna Makedoniya, Makedonca telaffuz: [makɛˈdɔnija]), resmî adıyla Kuzey Makedonya Cumhuriyeti,[7][8] Balkanlar'da denize kıyısı olmayan bir ülkedir. 1991'de Yugoslavya'dan ayrılarak bağımsız olmuştur. Kuzeyde Sırbistan ve Kosova, batıda Arnavutluk, güneyde Yunanistan, doğuda Bulgaristan ile komşudur. Makedonya'nın kuzeyden üçte birlik bölümünü kaplamaktadır. Nüfusu yaklaşık 2 milyondur. Başkenti ve en büyük şehri Üsküp'tür ve nüfusun dörtte biri bu şehirde yaşar. Ülkedeki en büyük etnik grup Güney Slavlarına dâhil olan Makedonlardır. Arnavutlar nüfusun %25'ini oluşturur ve en büyük azınlıktır. Türkler, Çingeneler, Sırplar, Boşnaklar ve Ulahlar diğer etnik gruplardır.

Kuzey Makedonya tarihi Trak-İlirya kökenli Payonya krallığı ile başladı.[9] MÖ 6. yüzyılda Pers Ahameniş İmparatorluğu tarafından ele geçirilen bölge MÖ 4. yüzyılda Makedonya krallığına dönüştü. MÖ. 2. yüzyılda Romalılarca fethedildi ve Makedonya eyaletinin bir parçası oldu. Roma İmparatorluğu'nun bölünmesinin ardından Bizans İmparatorluğu'nda kaldı. Kuzey Makedonya 6. yüzyıldan itibaren Slav kabilelerinin istila ve göçlerine maruz kaldı. Bulgarlar, Bizanslılar ve Sırplar arasında yüzyıllarca süren savaşlar 14. yüzyılda Osmanlıların bölgeyi ele geçirmesiyle son buldu. 1912-13 Balkan Savaşları'yla Kuzey Makedonya Sırp hakimiyetine girdi.

I. Dünya Savaşı'nda kısa süreliğine Bulgaristan'ın eline geçen Kuzey Makedonya savaşın ardından yeni kurulan Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı'na bağlandı. II. Dünya Savaşı'nda yeniden Bulgaristan tarafından işgal edilen bölge 1945 yılında komünist Yugoslavya'nın kurucu devletlerinden biri oldu.

1991 yılında Yugoslavya'dan barışçıl bir şekilde ayrılarak "Makedonya Cumhuriyeti" adıyla bağımsızlık ilan etti ve kısa ad olarak hâlen resmî olmayan kaynaklarda kullanılmakta olan "Makedonya" adını kullanmaya başladı. Birleşmiş Milletler tarafından 1993 yılında tanınan ülke, Yunanistan'ın itirazı sonucu Birleşmiş Milletler'e "Makedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti" adıyla üye olabildi.[10][11] Makedon ve Yunan hükûmetleri, Haziran 2018'de ülkenin adının "Kuzey Makedonya Cumhuriyeti" olarak değiştirilmesi konusunda anlaşmaya vardı.[12] Yeni ad Şubat 2019'da kullanılmaya başladı.

Üniter bir yapıya sahip Kuzey Makedonya parlamenter sistemle yönetilir. Ülke BM, NATO, Avrupa Konseyi, OSCE, CEFTA ve DTÖ üyesidir. 2005'ten beri Avrupa Birliği aday ülkesidir. Üst-orta gelir seviyesinde bir ülkedir[13] ve bağımsızlıktan bu yana serbest bir ekonomi yaratmak amacıyla ciddi reformlar gerçekleştirmiştir. Gelişmekte olan ülkeler arasında değerlendirilen ülke İnsani Gelişme Endeksi'nde 82. sıradadır.

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kuzey Makedonya tarihi

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti topraklarında antik çağlarda Payonya krallığı yer almaktaydı.[14][15] Bu krallık Makedonya krallığının kuzeyindeydi;[16] Paeonia halkıysa Traklara mensuptu.[17] Kuzeybatıda Dardani, güneybatıda Enchelae, Pelagones ve Lyncestae adlı kabileler yerleşikti. Bunlardan ilk ikisi İliryalıydı, diğer ikisiyse kuzeybatı Yunanların Molosyalı kolundandı.[18][19][20][21][22][23]

MÖ 6. yüzyılın sonlarında I. Darius komutasındaki Pers Ahameniş İmparatorluğu bölgeyi ele geçirdi.[24][25][26] Yunanistan'a ikinci Pers saldırısının başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından Persler günümüzün Makedonya Cumhuriyeti toprakları da dahil olmak üzere Avrupa'daki topraklarını terk etti.

MÖ 356 yılında II. Filip Yukarı Makedonya ve güney Paeonia'yı Makedonya krallığına kattı.[27] Oğlu Büyük İskender Paeonia'nın geri kalanını Scupi bölgesine ulaşacak şekilde ele geçirdi; ancak Scupi ve çevresi Dardani hakimiyetinde kaldı.[28]

MÖ 146 yılında Roma İmparatorluğu Makedonya eyaletini kurdu. Diocletianus dönemine gelindiğinde, bu eyalet güneyde antik Makedonya krallığını kapsayan "Macedonia Prima" ("İlk Makedonya") ve kuzeyde Paeonia'nın tamamıyla Dardania'nın bir kısmını, yani günümüzde Makedonya Cumhuriyeti topraklarının çoğunu kapsayan "Macedonia Salutaris" bölgelerine bölünmüştü. Stobi şehri bölgenin başkentiydi.[29] Domitian döneminde (MS 81-96) Scupi bölgesi Roma egemenliğine geçti ve Moesia Superior eyaletine bağlandı.[30] İmparatorluğun doğu bölgesinde Yunanca egemen dil olarak statüsünü korusa da Makedonya'da Latince yayılım gösterdi.[31]

MS 6. yüzyılda Slavlar Kuzey Makedonya'ya yerleşti.[32] 580'lerdeki Bizans kayıtları Ön Bulgarların yardımıyla Kuzey Makedonya'daki Bizans yerleşimlerine akın eden Slavlardan bahseder. 680'lerde Kuber liderliğinde Ön Bulgarlar, Slavlar ve Bizanslılardan oluşan bir grup Manastır civarına yerleşti.[33] Bulgar hanı I. Presyan döneminde Kuzey Makedonya'daki Slavlar Bulgar yönetimine girdi. I. Boris döneminde bölgedeki Slavlar Hıristiyanlığı kabul etti.

1014 yılında Bulgaristan çarı Samuil'in ordusunu yenen II. Basileios komutasındaki Bizanslılar dört yıl içinde Kuzey Makedonya da dahil olmak üzere Balkanlarda kontrolü sağladı. 12. yüzyıl sonlarına gelindiğindeyse bu kontrol zayıflamıştı. 13. yüzyılın başlarında İkinci Bulgar İmparatorluğu bölgeyi ele geçirdi. Bizans İmparatorluğu iç çekişmeler nedeniyle yıkılan bu imparatorluktan bölgeyi 14. yüzyıl başlarında geri aldı. 14. yüzyılda kendilerini Bizans zulmü altında ezilen Slavların kurtarıcısı olarak gören Sırp İmparatorluğu bölgeyi ele geçirdi. Üsküp Stefan Dušan'ın krallığının başkenti oldu.

1389 yılındaki I. Kosova Muharebesi'nde Sırp ordusunu yenen Osmanlı İmparatorluğu, muharebe sonrasında Makedonya'yı ele geçirdi. Osmanlı idaresinde Makedonya adı kullanımdan kayboldu.[32]

Osmanlı İmparatorluğu, Balkanlar’da topraklarını doğudan batıya olarak belirtilecek bir şekilde genişletmiş, bu bölge de Osmanlı idaresi için ilk büyük duraklardan olmuştur. İmparatorluğun içinde yüzyıllarca yer alan verimli, nüfuslu bir bölge özelliği kazanmıştır. Bu bölge 1912-1913 Balkan Savaşları sırasında Osmanlı İmparatorluğu’ndan ayrılan son bölgedir.

Balkanlar, Müslüman Osmanlı İmparatorluğu ile Hristiyan Avrupa devletleri arasında geçiş bölgesiydi. Bu sebeple etnik köken ve din açılarından homojen bir yapı oluşamamıştır.[34] Bu durum, Balkanlar’ın bir kesimi olan Makedonya için de aynı şekilde geçerli olmuştur.

Osmanlı idaresi altında bölge Makedonya adıyla anılmamıştır. İlk fetihler döneminde Rumeli Eyaleti içinde yer alan bölgede en son Kosova Vilayeti, Manastır Vilayeti, Selanik Vilayeti adlı idari bölgelerin bazı kısımları ve tamamı yer almıştır.[35]

Osmanlı döneminde Türk nüfusu bakımından oldukça yoğun olan bölge, Osmanlı idaresi sonrasında yaşanan siyasi ve toplumsal sıkıntılar sebebiyle büyük göçlere sahne olmuştur. Bütün göçlere rağmen, Makedonya bölgesi içinde özellikle Kuzey Makedonya içinde ciddi bir Türk nüfusu bugün de yaşamaktadır.

600 yıla yakın süre Osmanlı egemenliğinde kalan bölge, 20. yüzyılda Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti'nin en güney kısımlarını oluşturmuştur.

1991 yılında özerk cumhuriyet Kuzey Makedonya, Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti’nin iç savaşlara girdiği dönemde bağımsızlığını ilan etmiştir.

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kuzey Makedonya coğrafyası

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'nin tek büyük ırmağı tam ortasından geçen Vardar Nehri'dir. Ülkede yüksekliği 2000 metreyi geçen 16 dağ bulunmaktadır. En büyük göller Arnavutluk, Yunanistan ve Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'nin kesiştiği noktada bulunan Ohri, Prespa ve Doyran Gölü'dür. Deniz kıyısı olmayan Kuzey Makedonya Cumhuriyeti karasal iklimi vardır.

Dağlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kuzey Makedonya'daki dağlar

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'ndeki en önemli dağlar şunlardır:

Korab Dağı 2,764 m
Şar Dağları 2,747 m
Baba Dağı 2,601 m
Yakupitsa Dağı 2,540 m
Nice Dağı 2,521 m
Deşat Dağı 2,373 m

İdari yapılanma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'nin idari yapılanması
Kuzey Makedonya istatistiksel bölgeleri haritası
Kuzey Makedonya belediye sınırları haritası

Kuzey Makedonya'nın idari yapılanmasında aşağıdaki sistemlerden oluşur:

  • İstatistiksel Bölgeler
  • Belediyeler

İstatistiksel bölgeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kuzey Makedonya'nın bölgeleri

Kuzey Makedonya'nın istatistiksel bölgeleri şunlardır:

Belediyeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kuzey Makedonya'nın belediyeleri

Kuzey Makedonya'da 84 belediye vardır. Ağustos 2004'te Kuzey Makedonya idaresi tarafından, söz konusu 84 belediye yeniden düzenlenmiştir. Bu belediye merkezlerinden on tanesi Büyük Üsküp’ü oluşturur.

Demografi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kuzey Makedonya demografisi


Kuzey Makedonya büyük şehir ve merkezleri
2002 Nüfus Sayımı
Sıra Şehir ismi Bölge Nüfus Sıra Şehir ismi Bölge Nüfus
Üsküp
Üsküp

Manastır
Manastır

1 Üsküp Üsküp 506.926 11 Kavadar Vardar 29.188 Kumanova
Kumanova

Pirlepe
Pirlepe

2 Manastır Pelagonya 74.550 12 Koçana Doğu 28.330
3 Kumanova Kuzeydoğu 70.842 13 Kırçova Güneybatı 27.067
4 Pirlepe Pelagonya 66.246 14 Struga Güneybatı 16,559
5 Kalkandelen Polog 52.915 15 Radoviş Güneydoğu 16,223
6 Köprülü Vardar 43.716 16 Gevgeli Güneydoğu 15.685
7 İştip Doğu 43.652 17 Debre Güneybatı 14.561
8 Ohri Güneybatı 42.033 18 Eğri Palanka Kuzeydoğu 14.558
9 Gostivar Polog 35.847 19 Kiliseli Doğu 13.746
10 Ustrumca Güneydoğu 35.311 20 Negotin Vardar 13.284

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti nüfusu 2021 nüfus sayımına 1.836.713 kişidir. Halkın %58,6'sı büyük şehirlerde toplanmıştır. Kuzey Makedonya vatandaşı olup bir yılı aşkın süredir yurt dışında ikamet eden nüfus 260.606 olup, çoğunlukla Arnavut kökenli vatandaşlardan oluşmaktadır. Ülke dışında yaşayan vatandaşlardan 12.482'si Türk kökenlidir. Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'nde 70.961 etnik Türk yaşamaktadır.

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'nin büyük şehirleri

Şehirler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kuzey Makedonya'daki şehirler listesi
Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'nin büyük şehirleri
Şehir Nüfus Arma İdari Bölge Nüfus
Üsküp 500.000 Üsküp Bölgesi 506.926
Kumanova 71.000 Kuzeydoğu Bölgesi 105.484
Manastır 80.000 Pelagonya Bölgesi 95.385
Pirlepe 68.000 Pelagonya Bölgesi 76.768
Kalkandelen 60.000 Polog Bölgesi 86.580
Gostivar 46.000 Polog Bölgesi 81.042
Ohri 51.000 Güneybatı Bölgesi 55.749
Köprülü 48.000 Vardar Bölgesi 55.108
İştip 42.000 Doğu Bölgesi 47.796

Etnik gruplar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kuzey Makedonya Cumhuriyeti etnik gruplar haritası (2002 yılı)
Kuzey Makedonaya Türklerinin Oranı'nı Gösteren Bir Harita

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti çok etnik yapıya sahip bir devlettir. 2002 sayımlarına göre en büyük nüfus 1.297.981 kişiyle Makedonlar’a aittir. Sonraki dağılım Arnavutlar 509.083; Türkler 77.959; Çingeneler 53.879; Sırplar 35.939; Boşnaklar 17.018; Ulahlar 9695 şeklinde oluşmuştur.

2002 sayımlarına göre ülkenin etnik yapısı:

Sayı %
Toplam 2.022.547 100
Makedon 1.297.981 64,18
Arnavut 509.083 25,17
Türk 77.959 3,85
Çingene 53.879 2,66
Sırp 35.939 1,78
Bosnalı 17.018 0,84
Ulah 9.695 0,48
diğer 20.993 1,04

Din

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kuzey Makedonya'daki Osmanlı camileri listesi
Ohri'deki Aziz Kliment ve Pantheleimon kilisesi
Üsküp’te Mustafa Paşa Camii

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'nde en yaygın din %64,7 ile Makedon Ortodoks Kilisesi'ne bağlı Ortodoksluk, %34.3 ile en yaygın ikinci din İslam'dır. Kuzey Makedonya Cumhuriyeti oran açısından Türkiye, Kosova, Arnavutluk ve Bosna-Hersek'ten sonra Avrupa'daki en büyük Müslüman nüfusu barındırır.[kaynak belirtilmeli]

Ülkede Müslümanlar'ın büyük çoğunluğunu Arnavutlar oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra Türkler, Boşnaklar ve 40,000 - 80,000 kadar nüfusa sahip oldukları tahmin edilen bir Müslüman Makedon topluluğu da vardır. Müslüman Makedonlar, Hristiyanlardan ayırt edilmek için kendilerine Torbeş demektedirler.[36] Ülkede 1200 kilise, 750 cami bulunur.[kaynak belirtilmeli] Üsküp'te Ortodoks ve İslam dinine mensup insanlar için değişik okullar vardır.

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana maddeler: Kuzey Makedonya kültürü, Makedonyalıların listesi (etnik grup) ve Kuzey Makedonya müziği
Kadın halk dansçıları

Kuzey Makedonya, sanat, mimari, şiir ve müzik alanlarında zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Birçok antik, korunan dini mekana sahiptir. Şiir, sinema ve müzik festivalleri her yıl düzenlenir. Makedon müziği tarzları Bizans kilise müziğinin güçlü etkisi altında gelişti. Kuzey Makedonya'da, esas olarak 11. ve 16. yüzyıllar arasındaki döneme ait önemli sayıda korunmuş Bizans fresk tablo vardır. Büyük bir kısmı çok iyi durumda olan ve Makedon dini resim okulunun şaheserlerini temsil eden binlerce metrekarelik fresk resmi korunmuştur.

Ülkedeki en önemli kültürel etkinlikler, klasik müzik ve drama yaz festivali, dünyanın 50'den fazla ülkesinden şairleri bir araya getiren Struga Şiir Akşamları, Manastır'daki Uluslararası Kamera Festivali, Açık Gençlik Tiyatrosu ve Üsküp'te Üsküp Caz Festivali vb. dir. 1947'de açılan Ulusal Opera, daha sonra Branko Pomorisac yönetiminde Cavalleria rusticana performansıyla "Makedon Operası" adını aldı. Her yıl Üsküp'te Mayıs Opera Akşamları yaklaşık 20 gece düzenlenir. İlk Mayıs Operası performansı Kiril Makedonski'nin Mayıs 1972'deki “Çar Samuil” performansıydı.[37]

Mutfak

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Makedon mutfağı
Tavče gravče

Ülkenin mutfağı, Akdeniz ve Orta Doğu (Osmanlı) etkilerini ve daha az ölçüde İtalyan, Alman ve Doğu Avrupa (özellikle Macar) yansıtır.[38] Kuzey Makedonya'daki nispeten sıcak iklim, çeşitli sebzeler, otlar ve meyveler için mükemmel büyüme koşulları sağlar. Bu nedenle, Makedon mutfağı özellikle çeşitlidir.

Makedon mutfağı, süt ürünleri, şarapları ve rakı gibi yerel alkollü içeceklerin çeşitliliği ve kalitesiyle tanınır. Tavče gravče ve mastika sırasıyla Kuzey Makedonya'nın ulusal yemeği ve içeceği olarak kabul edilir. Diğer bazı önemli yemekler arasında Šopska salatası, ana yemeğe eşlik eden meze ve garnitür, ayvar, biber dolması, pastrmayliya ve diğerleri sayılabilir.[39]

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kuzey Makedonya ekonomisi

2009'da Dünya Bankası tarafından sıralanan 178 ülke arasında dördüncü "en iyi ıslahçı devlet" olarak gösterilen Kuzey Makedonya, bağımsızlıktan bu yana önemli bir ekonomik reform geçirdi.[40] Ülke son yıllarda GSYİH'nın %90'ından fazlasını ticaretin oluşturduğu açık bir ekonomi geliştirdi. 1996'dan bu yana Kuzey Makedonya 2005'te GSYİH'nın %3.1 oranında büyüdüğü, istikrarlı bir ekonomik büyüme gerçekleştirdi. Bu büyüme yüzdesinin 2006–2010 döneminde ortalama %5.2'ye yükselmesi bekleniyordu.[41] Hükûmet, 2006'da yalnızca %3 ve 2007'de %2'lik bir enflasyon oranı ile enflasyonla mücadele çabalarında başarılı olduğunu kanıtladı. Hükûmet, küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ) gelişimini teşvik etmek [40] ve yabancı yatırım çekmeye odaklanan politikalar uyguladı.

Kuzey Makedonya'da bir bağ

Mevcut hükûmet, ülkeyi yabancı yatırımlar için daha çekici hale yapmak için sabit vergi sistemi getirdi. Sabit vergi oranı 2007'de %12 iken 2008'de %10'a düşürüldü.[42][43] Bu reformlara rağmen 2005 itibarıyla Kuzey Makedonya'nın işsizlik oranı %37.2[44] ve 2006 itibarıyla yoksulluk yüzdesi %22 idi.[41] Bir dizi istihdam önlemlerinin yanı sıra çok uluslu şirketleri çekmedeki başarısı nedeniyle Kuzey Makedonya Devlet İstatistik Ofisi'ne göre 2015'in ilk çeyreğindeki işsizlik yüzdesi %27.3'e geriledi.[45] Hükûmetin doğrudan yabancı yatırımlara ilişkin politikaları ve çabaları, özellikle otomotiv endüstrisinden dünyanın önde gelen birçok imalat şirketinin yerel yan kuruluşlarının kurulmasıyla sonuçlandı, örneğin: Johnson Controls Inc., Van Hool NV, Johnson Matthey plc, Lear Corporation, Visteon Corp., Kostal GmbH, Gentherm Incorporated, Dräxlmaier Group, Kromberg & Schubert, Marquardt GmbH, Amphenol Corp., Tekno Hose SpA, KEMET Corporation, Key Safety Systems Inc., ODW-Elektrik GmbH vb.

GSYİH yapısı açısından 2013 itibarıyla, madencilik ve inşaat dahil imalat sektörü 2012'deki %21.1'den %21.4 ile GSYİH'nın en büyük bölümünü oluşturdu. Ticaret, ulaştırma ve konaklama sektörü 2013'te GSYİH'nın %18.2'sini temsil eder. Tarım 2012'de %16.7 iken bir önceki yıla göre %9.1'den %9.6'yı temsil etti.[46]

Kuzey Makedonya'nın ürün ihracatının grafiksel gösterimi.

Dış ticarette 2014 yılında ülke ihracatına en fazla katkı sağlayan sektör %21.4 ile "kimyasallar ve ilgili ürünler" olurken bunu %21.1 ile "makine ve ulaşım ekipmanları" sektörü izledi. Kuzey Makedonya'nın 2014 yılındaki ana ithalat sektörleri toplam ithalatın %34.2'si ile "esas olarak malzeme bazında sınıflandırılan mamul mallar", %18.7 ile "makine ve ulaşım teçhizatı" ve toplam ithalatın %14.4'ü ile "maden yakıtlar, madeni yağlar ve ilgili malzemeler" oldu. 2014 yılındaki dış ticaretin %68.8'i açık ara Kuzey Makedonya'nın en büyük ticaret ortağı olan Avrupa Birliği ile yapıldı (Almanya ile %23.3, İngiltere ile %7.9, Yunanistan ile %7.3, İtalya ile %6.2 vb.). 2014 yılında toplam dış ticaretin yaklaşık %12'si Batı Balkan ülkeleriyle yapıldı.[47]

Kuzey Makedonya, Hırvatistan ile birlikte Kuzey Makedonya hane halkının gelirini yalnızca "zorlukla" veya "büyük güçlükle" idare edebileceklerini belirterek, vatandaşlarının %72'si ile mali açıdan zor durumda olan en yüksek paya sahip ülkelerden biridir. Kuzey Makedonya, Hırvatistan ile birlikte Batı Balkanlar'da bu istatistikte artış bildirmeyen tek ülke oldu.[48] Yolsuzluk ve nispeten etkisiz bir hukuk sistemi de başarılı ekonomik kalkınma üzerinde önemli kısıtlamalardır. Kuzey Makedonya hâlâ Kişi başına düşen GSYİH'ye (PPP) göre Avrupa'daki en düşük ülkelerden birine sahiptir. Ayrıca, ülkenin gri pazar'ının GSYİH'nın %20'sine yakın olduğu tahmin edilmektedir.[49]

Kişi başına düşen PPS GSYİH, 2017'de AB ortalamasının %36'sı seviyesindeydi.[50]

Satın alma gücü paritesi'nde 9,157 ABD $'lık kişi başına GSYİH ve 0.701 İnsani Gelişme Endeksi ile Kuzey Makedonya diğer ülkelerin çoğundan daha az gelişmiştir ve eski Yugoslav devletlerinin çoğundan daha küçük ekonomisi vardır.

Günümüzde Kuzey Makedonya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Günümüzde Ochryda, Kuzey Makedonya

Ülkenin başkenti Üsküp 500,000 civarındaki nüfusuyla aynı zamanda ülkenin en büyük şehridir. Ülkede Üsküp hariç büyük şehirler Manastır, Kumanova, Pirlepe, Kalkandelen, Ohri, Köprülü, İştip, Gostivar ve Ustrumca'dır. Ülkede 50 kadar doğal ve yapay göl ve yüksekliği 2,000 metreden fazla 16 dağ vardır.

Ülke Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi, Frankofon, Dünya Ticaret Örgütü, NATO, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'na üye olmakla birlikte Aralık 2005'ten beri Avrupa Birliği ile müzakerededir.

Makedonya adlandırma sorunu

[değiştir | kaynağı değiştir]
Daha fazla bilgi: Makedonya adlandırma sorunu
1944-1991 yılları arasında Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti bayrağı
1992-1995 yılları arasında Kuzey Makedonya bayrağı
1995'ten sonra Kuzey Makedonya bayrağı

Ülke 1991 yılında Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nden Makedonya ismi ile bağımsızlığını ilan etti. Birleşmiş Milletler ülkeyi 1993 yılında Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti (EYMC) (Makedonca: Поранешна Југословенска Република Македонија (ПЈРМ)) ismi ile tanıdığını duyurdu. Diğer uluslararası örgütler olan Avrupa Birliği, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü, Uluslararası Para Fonu, Avrupa Yayın Birliği ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi gibi örgütler ülkeyi Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti (EYMC) adıyla tanıdı.

Türkiye, Makedonya Cumhuriyeti'nin bağımsızlık ilanıyla beraber ülkeyi kendi ismi ile tanımıştır. Nitekim bu sebeple Makedonya'yı Eski Yugoslav Cumhuriyeti Makedonya ismiyle (FYROM) tanıyan NATO teşkilatına ait ve içinde Makedonya geçen tüm belgelerde metinde "FYROM" kısaltması geçerken belgenin sonundaki bir dipnotta Türkiye'nin ve diğer NATO üyeleri ABD, Arnavutluk, Bulgaristan, Estonya, Hırvatistan, İsveç, İzlanda, Kanada, Litvanya, Macaristan, Norveç, Polonya, Romanya ve Slovakya ile birlikte Makedonya'yı anayasal ismi ile tanıdığı ayrıca belirtilmiştir.

Diplomatik ilişkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'nin şu ülkelerde temsilcilikleri vardır: Amerika Birleşik Devletleri, Almanya, Arnavutluk, Avustralya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Çin, Danimarka, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, Kanada, Katar, Kazakistan, Macaristan, Mısır, Polonya, Romanya, Rusya, Sırbistan, Slovenya, Türkiye, Ukrayna, Yunanistan ve Vatikan.

Resimler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arnavutça Makedonya'da ikinci resmi dil oldu". 6 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2019. 
  2. ^ Söz konusu bölgesel diller, Makedoncanın yanında belediye sınırları dâhilinde % 20’den fazla konuşura sahip olunan bölgelerde resmî kullanımdadırlar. bk: Diller yasası hk. haber 21 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; stat.gov.mk isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  4. ^ a b "Report for Selected Countries and Subjects". www.imf.org. 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021. 
  5. ^ "CIA – The World Factbook – Field Listing :: Distribution of family income – Gini index". Central Intelligence Agency. 21 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2014. 
  6. ^ "2019 Human Development Index Ranking" (PDF). United Nations Development Programme. 2019. 18 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  7. ^ "Makedonya Meclisi 'Kuzey'i onayladı". 11 Ocak 2019. 3 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2019. 
  8. ^ "Yunanistan Parlamentosu'ndan 'Kuzey Makedonya' onayı". 25 Ocak 2019. 29 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "Paeonia – historical region". 25 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ United Nations Resolution 225 (1993) 24 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  11. ^ Igor Janev, Legal Aspects of the Use of a Provisional Name for Macedonia in the United Nations System, AJIL, Vol. 93. no 1. 1999. (İngilizce)
  12. ^ Kırbaki, Yorgo (12 Haziran 2018). "Sorun çözüldü: İşte o ülkenin yeni ismi!". Hürriyet. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2018. 
  13. ^ "The World Bank in North Macedonia". World Bank. 20 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2019. 
  14. ^ Ovid (2005). Green, Peter (Ed.). The Poems of Exile: Tristia and the Black Sea Letters. University of California Press. s. 319. ISBN 0520242602. Ovid was lax in his geography, not least over Paeonia (in fact roughly coextensive with the present Slav republic of Macedonia). 
  15. ^ Roisman, Joseph; Worthington, Ian (2010). A Companion to Ancient Macedonia. John Wiley and Sons. s. 13. ISBN 1-4051-7936-8. 16 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2016. 
  16. ^ Strabo, Geography, Book 7, Frg. 4: 16 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  17. ^ Bauer, Susan Wise: The History of the Ancient World: From the Earliest Accounts to the Fall of Rome (2007), 0-393-05974-X, page 518: "...to the north, Thracian tribes known collectively as the Paeonians."
  18. ^ Willkes, John (1996). The Illyrians. Wiley-Blackwell. s. 49. ISBN 978-0-631-19807-9. 28 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2016. 
  19. ^ Sealey, Raphael (1976). A history of the Greek city states, ca. 700-338 B.C. University of California Press. s. 442. ISBN 978-0-520-03177-7. 
  20. ^ Evans, Thammy (2007). Macedonia. Bradt Travel Guides. s. 13. ISBN 978-1-84162-186-9. 
  21. ^ Borza, Eugene N. (8 Eylül 1992). In the shadow of Olympus: the emergence of Macedon. Princeton University Press. ss. 74-75. ISBN 978-0-691-00880-6. 
  22. ^ Lewis, D.M. et al. (ed.) (1994). The Cambridge ancient history: The fourth century B.C. Cambridge University Press. ss. 723-724. ISBN 978-0-521-23348-4. Erişim tarihi: 10 Şubat 2016. 
  23. ^ The Cambridge Ancient History Volume 3, Part 3: The Expansion of the Greek World, Eighth to Sixth Centuries BC by John Boardman and N. G. L. Hammond,1982, 0-521-23447-6,page 284
  24. ^ Howe & Reames 2008, s. 239.
  25. ^ Roisman & Worthington 2011, ss. 135-138, 342-345.
  26. ^ "Persian influence on Greece (2)". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2014. 
  27. ^ Poulton, Hugh (23 Şubat 2000). Who are the Macedonians?. C. Hurst & Co. Publishers. s. 14. ISBN 978-1-85065-534-3. 
  28. ^ Macedonia yesterday and today Author Giorgio Nurigiani, Publisher Teleurope, 1967 p. 77.
  29. ^ A Companion to Ancient Macedonia, By Joseph Roisman and Ian Worthington, page 549
  30. ^ "Encyclopædia Britannica – Scopje". Britannica.com. 26 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2011. 
  31. ^ A. F. Christidis, A History of Ancient Greek: From the Beginnings to Late Antiquity, Cambridge University Press, 2007, p. 351: "Despite Roman domination, there was no retreat on the part of Greek tradition in the eastern part of the empire, and only in Macedonia did Latin spread in some extent".
  32. ^ a b "Kuzey Makedonya". İslam Ansiklopedisi. 27. Türkiye Diyanet Vakfı. 2003. s. 437-444. 
  33. ^ "Acta Sancti Demetrii", V 195–207, Гръцки извори за българската история, 3, стр. 159–166
  34. ^ KIYANÇ, Sinan (25 Mart 2020). "ABD MERKEZİ İSTİHBARAT TEŞKİLATI (CIA) ARŞİV BELGELERİNE GÖRE EGE SORUNU". Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. doi:10.16953/deusosbil.518841. ISSN 1302-3284. 
  35. ^ ÇALIŞKAN, Adem (30 Nisan 2020). "OSMANLI KENTİ BAYEZİD'TA SALGIN HASTALIKLAR VE BAZI ASAYİŞ PROBLEMLERİ (XIX. YÜZYIL ve XX. YÜZYIL BAŞLARI)". Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute. doi:10.30794/pausbed.687829. ISSN 1308-2922. 
  36. ^ Tom Gallagher, The Balkans In The New Millennium: In the Shadow of War and Peace, Routledge 2005, s. 85
  37. ^ "Macedonian Opera Marks 60th Anniversary. Culture – North Macedonia". 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  38. ^ Friedman, Victor; Palmer, Veselka (1995), "La cuisine macédonien", Aufray, Michel; Perret, Michel (Ed.), Cuisines d'Orient et d'ailleurs (PDF), Paris: INALCO/Grenoble: Glénant, ss. 76-79, 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 10 Şubat 2016 
  39. ^ Risteski, Michael (2016). "Culture and Food - Determining the Value of Food in Rural Tourism as an Important Part of the total Tourism Experience". XVI International Conference of Partner Institutions "Planning for Change". La Fondation pour la Formation Hoteliere, Nestle Pro Gastronomia. 
  40. ^ a b "Macedonia Country Brief" (PDF). The World Bank. 24 Nisan 2009. 19 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  41. ^ a b "World Bank development data" (PDF). 8 Mart 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2010. 
  42. ^ "Government of the Republic of Macedonia". 27 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2010. 
  43. ^ "Macedonia's Flat Tax". Nuwireinvestor.com. 15 Şubat 2007. 22 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2010. 
  44. ^ "Macedonian unemployment rate". Worldbank.org.mk. 2 Mart 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2010. 
  45. ^ State Statistical Office Active population – Unemployment data 14 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  46. ^ State Statistical Office Gross domestic product 2013 16 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  47. ^ State Statistical Office External trade volume 2014 15 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  48. ^ Gallup Balkan Monitor, 2010 27 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  49. ^ The 2006 CIA Factbook CIA Factbook Macedonia 21 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  50. ^ "GDP per capita in PPS". Eurostat. 8 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2019. 


Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
'
hakkında daha fazla bilgi edinin
Vikisözlük'te ara Vikisözlük'te tanımlar
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar

Wikimedia Atlas'da the Republic of Macedonia

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuzey_Makedonya&oldid=34515942" sayfasından alınmıştır








 ApplySandwichStrip

pFad - (p)hone/(F)rame/(a)nonymizer/(d)eclutterfier!      Saves Data!


--- a PPN by Garber Painting Akron. With Image Size Reduction included!

Fetched URL: https://tr.wikipedia.org/wiki/Kuzey_Makedonya

Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy