Proterosoïkum
| Eon | Era | Periode | Ouderdom mj. | |
|---|---|---|---|---|
| Fanerosoïkum | Paleosoïkum | Kambrium | later | |
| Proterosoïkum | Neo- | Ediacarium | 635 - 541 | |
| Kriogenium | 720 - 635 | |||
| Tonium | 1000 - 720 | |||
| Meso- | Stenium | 1200 - 1000 | ||
| Ektasium | 1400 - 1200 | |||
| Kalimnium | 1600 - 1400 | |||
| Paleo- | Staterium | 1800 - 1600 | ||
| Orosirium | 2050 - 1800 | |||
| Riasium | 2300 - 2050 | |||
| Siderium | 2500 - 2300 | |||
| Argeïkum | Neoargeïkum | vroeër | ||
| Indeling van die Proterosoïkum volgens die ICS.[1] | ||||
Die Proterosoïkum of Proterosoïese Eon is die derde geologiese eon in die Aarde se bestaan en die laaste eon wat deel van die Prekambrium (die tydperk voor die huidige eon) is. Dit het sowat 2,5 miljard jaar gelede begin met die einde van die Argeïkum en geduur tot die begin van die Fanerosoïkum sowat 541 miljoen jaar gelede. Die naam kom van Grieks en beteken "vroeëre lewe".
Die belangrikste gebeurtenisse van dié eon was die versameling van suurstof in die atmosfeer, verskeie ysvormingstydperke en die evolusie van sagte, meersellige organismes.
Plaattektoniek en ysvorming
[wysig | wysig bron]Die geologiese rekord van die era is baie beter as met die voorafgaande Argeïkum. Baie van die rotse wat in dié tyd gevorm is, het onveranderd gebly.[2] Bestudering van die rotse wys dat die vorming van kontinente wat laat in die vorige eon begin het, voortgeduur het.[3] ’n Superkontinent, Rodinië, het tussen 1 miljard en 830 miljoen jaar gelede gevorm.[4]
Dit was egter nie die eerste superkontinent nie; dit het gevorm met die saampakking van stukke wat ontstaan het met die opbreking van ’n vorige superkontinent, Nuna of Columbia, wat sowat 2 miljard tot 1,8 miljard jaar gelede gevorm het.[5][6]
Ná die opbreking van Rodinië het nog superkontinente gevorm en opgebreek. Dit beteken plaattektoniek-prosesse soortgelyk aan dié van vandag moes tydens die Proterosoïkum plaasgevind het.
Die eerste bekende ysvormingstydperke het in die Proterosoïkum voorgekom; een het net ná die begin van die eon begin, terwyl daar later, in die Kriogenium en die Ediacarium nog party was.[7]
Lewe
[wysig | wysig bron]Die eerste gevorderde, eensellige en meersellige lewe het min of meer begin met die versameling van suurstof in die atmosfeer.[8]
Die grens tussen die Proterosoïkum en die huidige eon, die Fanerosoïkum, is die begin van die Kambriese Periode toe die eerste fossiele van diere volop begin vorm het. In die tweede helfte van die 20ste eeu is ’n aantal fossiele in Proterosoïese rotse ontdek, maar die Kambrium se begintyd bly vasgestel op sowat 541 miljoen jaar gelede.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Gradstein et al 2012
- ↑ Stanley, Steven M. (1999). Earth System History. New York: W.H. Freeman and Company. p. 315. ISBN 0-7167-2882-6.
- ↑ Stanley, 315-18, 329-32
- ↑ Stanley (1999), pp 336-337
- ↑ Zhao, Guochun (2002). "Review of global 2.1–1.8 Ga orogens: implications for a pre-Rodinia supercontinent". Earth-Science Reviews. 59: 125–162. Bibcode:2002ESRv...59..125Z. doi:10.1016/S0012-8252(02)00073-9.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|coauthors=geïgnoreer (hulp) - ↑ Zhao, Guochun (2004). "A Paleo-Mesoproterozoic supercontinent: assembly, growth and breakup". Earth-Science Reviews. 67: 91–123. Bibcode:2004ESRv...67...91Z. doi:10.1016/j.earscirev.2004.02.003.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|coauthors=geïgnoreer (hulp) - ↑ Stanley, 320-1, 325
- ↑ El Albani, Abderrazak; Bengtson, Stefan; Canfield, Donald E.; Bekker, Andrey; Macchiarelli, Reberto; Mazurier, Arnaud; Hammarlund, Emma U.; Boulvais, Philippe; Dupuy, Jean-Jacques (2010). "Large colonial organisms with coordinated growth in oxygenated environments 2.1 Gyr ago". Nature. 466 (7302): 100–104. Bibcode:2010Natur.466..100A. doi:10.1038/nature09166. PMID 20596019.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|month=geïgnoreer (hulp)
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Proterosoïkum Geargiveer 2 Julie 2007 op Wayback Machine - Palaeos
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Proterosoïkum.
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir Proterosoïkum.
| Geologiese eons: | Hadeïese Eon | Argeïese Eon | Proterosoïese Eon | Fanerosoïese Eon | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
