Выкрут-22
| Выкрут-22 | |
| Catch-22 | |
 | |
| Жанр: | чорны гумар, абсурд, сатыра, ваенная фантастыка, гістарычная фантастыка |
|---|---|
| Аўтар: | Джозэф Гэлер |
| Мова арыгіналу: | ангельская |
| Публікацыя: | 11 лістапада 1961 |
| Выдавецтва: | Simon & Schuster |
| Ілюстратар: | Пол Бэкан |
| Носьбіт: | папера |
| Наступны твор: | Час закрыцьця (1994) |
| ISBN: | 0-684-83339-5 |
«Вы́крут-22» (па-ангельску: Catch-22) — сатырычны антываенны раман амэрыканскага пісьменьніка Джозэфа Гэлера, выдадзены ў 1961. Твор часта называюць адной з найвыдатнейшых літаратурных працаў XX стагодзьдзя[1]. Ён уключаны ў сьпіс найлепшых раманаў усіх часоў(en) паводле вэрсіі часопісу «Time»[2], BBC[3] і вэрсіяў іншых выданьняў[4][5].
У аснову рамана пакладзены ўласны досьвед удзелу аўтара ў Другой сусьветнай вайне. Падзеі «Выкруту-22» разгортваюцца ў 1943[6], напісаньне раману пачалося ў 1953 і было скончанае ў 1961 року. Аповед вядзецца ў своеасаблівай нехраналягічнай манэры ад усёведнай трэцяй асобы, апісваючы падзеі з пунктаў гледжаньня розных пэрсанажаў і бязладна, такім чынам выбудоўваючы часавую шкалу разам з сюжэтам. Галоўны герой капітан Джон Ясар’ян (анг. John Yossarian) — пілёт бамбавіка B-25 ВПС ЗША. Падзеі ў асноўным адбываюцца падчас дысьлякацыі выдуманага 256-га швадрону на востраве Піяноза ў Міжземным моры на захад ад Італіі. Раман апісвае намаганьні Ясар’яна й іншых вайскоўцаў лягеру выконваць усе службовыя даручэньні і пры гэтым ня страціць глуздоў з тым, каб вярнуцца дадому жывымі-здаровымі.
Кніга высьмейвае бюракратычную сыстэму, у гратэскным маштабе апісвае бэссэнсоўнасьць і абсурд вайны і вайсковага жыцьця амэрыканскага вайсковага падразьдзяленьня, эгаізм і карысьлівасьць камандзіраў, якія дамагаюцца прасоўваньня па службе коштам жыцьцяў маладых пілётаў.
Вайсковае правіла №22 дазваляла звар’яцелым пілётам ня браць удзелу ў вылетах, аднак тыя, хто спасылаўся на гэтае правіла, тым самым дэманстравалі жаданьне жыць, што ўласьціва для псыхічна здаровых людзей, і таму не маглі гэтым правілам скарыстацца. Пасьля выхаду раману выраз выкрут-22 стаў у ангельскай мове крылатай фразай, якая характарызуе «безвыходную сытуацыю, дзеля разьвязаньня якой трэба выканаць пэўную ўмову, аднак адначасна існуе пэўны варунак, які выключае магчымасьць выкананьня гэтай умовы» (замкнёнае кола)[7].
У 1970 року рэжысэр Майк Нікалс зьняў па кнізе аднайменны фільм.
«Выкрут-22» лічыцца адным з найлепшых твораў амэрыканскай літаратуры XX стагодзьдзя. Раман Гэлера не атрымаў прэміяў, аднак заставаўся ў друку цягам дзесяцігодзьдзяў. Пік папулярнасьці прыйшоў на час вайны ў Віетнаме, калі тэматыка абсурднасьці вайны набыла асабліва вострае значэньне ў амэрыканскім грамадзтве. Маладое пакаленьне амэрыканцаў пачало разумець і падзяляць погляд і ідэалы галоўнага героя Джона Ясар’яна. Асаблівую папулярнасьць набыў лёзунг моладзі 60-х «Ясар’ян жыве!»
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ What is Catch-22? And why does the book matter? (анг.). BBC News (12 сакавіка 2002). Праверана 31 ліпеня 2013 г.
- ^ All-TIME 100 Novels (анг.) Books. Time Entertainment. Праверана 31 ліпеня 2013 г.
- ^ Top100 (анг.) Big Read. BBC. Праверана 31 ліпеня 2013 г.
- ^ Robert McCrum. (12 кастрычніка 2003) The 100 greatest novels of all time: The list (анг.) Books. The Guardian. Праверана 31 ліпеня 2013 г.
- ^ 100 Best Novels (анг.) Modern Library Праверана 31 ліпеня 2013 г.
- ^ Rosenbaum, Ron (2 жніўня 2011) Seeing Catch-22 Twice: The awful truth people miss about Heller's great novel (анг.). Slate Magazine. Праверана 31 ліпеня 2013 г.
- ^ catch-22 (анг.) Merriam-Webster Праверана 31 ліпеня 2013 г.
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу] |
Ангельскі Вікіцытатнік зьмяшчае збор цытатаў, датычных тэмы гэтага артыкула: |