Канстантын Астроскі

Канстантын Астроскі
лац. Kanstantyn Astroski

Канстантын Астроскі
Герб «Астроскі»
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	1460(1460) Валынь, Вялікае Княства Літоўскае або Астрог, Луцкі павет[d], Вялікае Княства Літоўскае
Памёр	11 верасьня 1530 Тураў, Троцкае ваяводзтва, Вялікае Княства Літоўскае
Пахаваны	Кіева-Пячэрская ляўра
Род	Астроскія
Бацькі	Іван Астроскі Марыя Бельская[d]
Жонка	Тацяна Ганна з Гальшанскіх Аляксандра з Алелькавічаў
Дзеці	ад 1-га шлюбу: Ільля ад 2-га шлюбу: Канстантын Васіль, Соф’я
Дзейнасьць	дыплямат, палітык, вайскавод

Канстанты́н Астро́скі (1460 — 11 верасьня 1530) — дзяржаўны і вайсковы дзяяч Вялікага Княства Літоўскага. Найвышэйшы гетман (1497—1500 і з 1507), кашталян віленскі (1511—1522), ваявода троцкі (з 1522).

Колькасьцю падданых быў другім землеўладальнікам у Вялікім Княстве Літоўскім (пасьля Альбэрта Гаштольда), з усіх маёнткаў ставіў у войска 426 конных ваяроў. Валодаў вялікімі абшарамі на Валыні (Астрог і інш.), атрымаў ад вялікага князя Дубну, Красілаў, Зьдзецел (1498), Тураў (1508), Балажэвічы, Шастовічы і Капцэвічы ў Мазырскім павеце (1512), Дарагабуж на Валыні (1514), Смаляны (1522), Копысь і інш. Як пасаг атрымаў ад жонкі частку Гальшанаў і Глуску, Смалявічы і Жыцін на Меншчыне, Шашолы і Сьвіраны на тэрыторыі сучаснай Летувы, як спадчыну — Славенск каля Ашмянаў, Лемніцу і Палонну каля Воршы, набыў Тарасаў каля Менску (1516), Азяраны і возера Сьвіцязь (1516), Нізгалаў і Сушу на Полаччыне (1526). Быў старостам брацлаўскім, віньніцкім (1497—1500 і з 1507) і луцкім (з 1507).

Канстантын Астроскі — выдатны вайскавод, якога высока цанілі сучасьнікі: з 35 праведзеных бітваў прайграў толькі дзьве. Па сьмерці яго называлі «другім Ганібалам» (М. Стрыйкоўскі) і «рускім Сцыпіёнам».

Біяграфія

З княскага роду Астроскіх гербу ўласнага, магчыма, нашчадак тураўскіх князёў, якія з канца XIV ст. мелі галоўнай рэзыдэнцыяй горад Астрог на Валыні. Сын Івана, князя астроскага, і Васілісы, дачкі князя бельскага Івана. Пэўны час ідэнтыфікацыя асобы маці была спрэчнай, пакуль гэтае пытаньне не разьвязаў прывілей ад 20 або 21 сьнежня 1522 году, які называе поўнае імя маці К. Астроскага і перадае яе «двор» Смальяны ў Аршанскім павеце Канстантыну і ягонаму сыну Ільлі.

Рана страціў бацькоў. Вайсковую службу распачаў удзелам у змаганьні з крымскімі татарамі і Маскоўскай дзяржавай. За перамогу пад Ачакавым над войскамі Махмэт-Гірэя 10 жніўня 1497 году атрымаў булаву гетмана найвышэйшага. Быў першым, хто атрымаў гэты ўрад. Правёў некалькі ўдалых вайсковых кампаніяў супраць крымскіх татараў і Маскоўскае дзяржавы.

Прайграўшы 14 ліпеня 1500 году бітву на рацэ Вядрошы, патрапіў у палон да маскоўцаў. У 1506 годзе мусіў прысягнуць на вернасьць маскоўскаму князю Васілю ІІІ, але скарыстаў свабоду руху і ўцёк на радзіму, дзе яму вярнулі ўрад гетмана найвышэйшага.

К. Астроскі ў час Аршанскай бітвы

У 1508 годзе пад Слуцкам і 28 красавіка 1512 годзе ў бітве пры Вішняўцы разграміў крымскіх татараў. Асабліва слаўнай была перамога над амаль утрая большым маскоўскім войскам на рацэ Крапіўне пад Воршай 8 верасьня 1514 году. Бітва пад Воршай увайшла ў эўрапейскія хрэстаматыі з ваеннай гісторыі як узор удалае тактыкі змаганьня з нашмат перасяжнымі сіламі ворага, як прыклад вызначальнага ўплыву таленту і майстэрства вайсковага начальніка на вынік баталіі.

Надмагільле К. Астроскага

У 1517 годзе ваяваў на Пскоўшчыне. 2 жніўня 1519 году пад Сокалам атрымаў паразу ад татараў. У 1524 годзе супольна з гетманам вялікім каронным Мікалаем Фірлеем імкнуўся спыніць набегі крымскіх татараў на Валынь і Падольле, аднак яны ня мелі дастаткова сілаў. 2 ліпеня таго ж году разьбіў туркаў пад Церабоўляй. 27 студзеня 1527 году перамог татараў у бітве пад Альшаніцай.

У 1511 годзе атрымаў урад кашталяна віленскага, у 1522 годзе — ваяводы троцкага. Увесну 1518 году быў паслом ад паноў-рады ў Каралеўства Польскае. Заняў нэўтральную пазыцыю ў канфлікце паміж Альбэртам Гаштольдам і Мікалаем Радзівілам. Быў пасярэднікам паміж імі. Меў напружаныя стасункі з А. Гаштольдам па выбарлах 4 сьнежня 1522 году, добрыя — зь вялікай княгіняй Бонай Сфорцай.

Мэцэнат, галоўны апякун Праваслаўнай царквы ў Вялікім Княстве Літоўскім. У 1507 годзе атрымаў ад Жыгімонта Старога ў кіраваньне Жыдычынскі манастыр на Валыні, таго ж году дамогся Магдэбурскага права Астрогу. У 1511 годзе атрымаў дазвол на перабудову Віленскай Прачысьценскай саборнай царквы, у 1514 годзе — на пабудову ў Вільні цэркваў Сьвятой Тройцы і Сьвятога Мікалая (Перанясенскай) у гонар бітвы пад Воршай, збудаваў цэрквы ў Дубне (1492), Смалявічах (каля 1520), Астрогу (1521). Рабіў падараваньні цэрквам Вільні, Наваградку, Турава, Дзярманскаму і Межырэцкаму манастырам, Кіеўска-Пячорскаму манастыру. У 1511 годзе дамогся ад Жыгімонта Старога пацьверджаньня Праваслаўнай царкве права на незалежны суд і забароны сьвецкім асобам прызначацца на царкоўныя пасады. Кіраваў маёнткамі Кіеўскай мітраполіі па сьмерці мітрапаліта Язэпа Солтана ў 1521 годзе.

Першы раз ажаніўся з Тацянай Ганнай (пам. 1522 або 12.7.1531), дачкой князя Сямёна Гальшанскага і Анастасіі Нясьвіцкай-Збараскай. У шлюбе меў сына Ільлю (1510—1539), старосту брацлаўскага і віньніцкага. Другі раз пабраўся шлюбам з Аляксандрай (пам. па 1555), дачкой князя Сямёна Алелькавіча і князёўны амсьціслаўскай Ганны. У шлюбе нарадзіліся сын Канстантын Васіль (1526—1608), ваявода кіеўскі, і дачка Соф’я.

Памёр у Вільні, спачыў у Кіеўска-Пячэрскай лаўры.

Галерэя

Малярства

• Творы малярства
• 
  Невядомы мастак, 1579 г.
• 
  Копія партрэта 1579 г.
• 
  Невядомы мастак, XVII ст.
• 
  Невядомы мастак, XVIII ст.

• 
  Невядомы мастак, копія сярэдзіны XVIII ст. з партрэта XVII ст.
• 
  К. Александровіч, XVIII ст.
• 
  Копія з К. Александровіча, XVIII ст. (?)
• 
  Копія з К. Александровіча, XIX ст.

• 
  F. Klose, XVIII ст.
• 
  Невядомы мастак, XVIII ст.
• 
  Страчаны партрэт невядомага мастака
• 
  Копія з А. Маўрына, 1910 г.

Графіка

• Графічныя партрэты
• 
  Невядомы мастак, XVII—XVIII стагодзьдзі
• 
  J. Frenzel, 1816 г.
• 
  Ю. Свабода, 1849 г.
• 
  Перад Жыгімонтам Старым. А. Аляшчынскі, 1829 г.

• 
  Невядомы мастак, 1830 г.
• 
  К. Рачынскі, 1838 г.
• 
  А. Маўрын, 1856 г.
• 
  Невядомы мастак, 1863 г.

Меркаваньні

Усё сваё жыцьцё Канстантын Астроскі аддаў вернаму служэньню Радзіме, бесьперапыннаму змаганьню зь яе ворагамі. Расейскі гісторык Мікалай Карамзін пісаў пра яго:

	Напраўду, ніхто ня служыў Літве і Польшчы стараньней за Астроскага, брата расейцаў у царкве, але страшэннага ворага іх у полі. Адважны, бадзёры, славалюбівы, гэты ваявода адушавіў палкі Літоўскія, шляхецкія паны і шараговыя ваяры ахвотна ішлі зь ім у бой.

Памяць

• Вуліца Канстантына Астроскага ў горадзе Дняпро (Украіна)
• 30-я асобная мэханізаваная брыгада імя князя Канстантына Астроскага (Украіна)
• Летувіска-польска-ўкраінская брыгада імя князя Канстантына Астроскага (Украіна, НАТА)

Літаратура

• Арлоў У., Герасімовіч З. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае / Рэц. А. Грыцкевіч, У. Ляхоўскі; рэд. З. Санько; картограф В. Цемушаў. — KALLIGRAM, spol s r.o., 2012. — 400 с. : іл. ISBN 978-985-6919-82-7.
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
• Казакоў, А. Эксперымент гетмана Астрожскага // Наша гісторыя. № 1, 2018. С. 44-47. ISBN 2617-2305.
• Сагановіч Г. Айчыну сваю баронячы (Канстанцін Астрожскі, 1460-1530). — Менск: Навука і тэхніка, 1992. ISBN 5-343-01109-8.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: М. В. Біч і інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1993. — Т. 1: А — Беліца. — 494 с. — ISBN 5-85700-074-2
• Бендюк М. Мистецтвознавчий аналіз колекції Острозького музею в довоєнний період // Наукові записки Рівненського обласного краєзнавчого музею. Збірник наукових праць. Вип. 14, 2016.
• Бендюк М. Портрети князя Костянтина Івановича Острозького: спроба атрибуції // Острозька давнина. Вип. 3, 2014.

Вонкавыя спасылкі

• Гісторыя пад знакам Пагоні: Канстанцін Астроскі і бітва пад Воршаю на YouTube