Japanska
| Japanska 日本語 [nihongo] | ||
|---|---|---|
| Málsvæði | Japan | |
| Heimshluti | Austur-Asíu | |
| Fjöldi málhafa | 127 milljón | |
| Sæti | 8 | |
| Ætt | Japanskt | |
| Opinber staða | ||
| Opinbert tungumál |
Japan | |
| Tungumálakóðar | ||
| ISO 639-1 | ja
| |
| ISO 639-2 | jpn
| |
| SIL | JPN
| |
| ATH: Þessi grein gæti innihaldið hljóðfræðitákn úr alþjóðlega hljóðstafrófinu í Unicode. | ||
Japanska (日本語, nihongo) er aðal tungumálið í Japan og um 130 milljón manns sem tala það, flestir í Japan. Það er áttunda mest talaðasta tungumál heims. Japanska er Japanskt mál, sem inniheldur Ryukyu-mál.
Japan er eina landið þar sem japanska er hið opinbera tungumál (eyjan Angaur hefur þrjú opinber tungumál og er japanska eitt af þeim). Japanska er þó töluð í mörgum öðrum löndum sökum landsflutninga og ber helst á henni í Bandaríkjunum, aðallega í Kaliforníu og Hawaii, Brasilíu og Filippseyjum. Japönsk menning hefur þróast stöðugt í margar aldir og ólíkt mörgum öðrum þjóðarmenningum hefur hún ekki orðið fyrir barðinu á innrásum þjóða og menningu þeirra fyrr enn nú á seinni árum. Japanska hefur í gegnum tíðina fengið mikið af tökuorðum úr kínversku, portúgölsku, hollensku, þýsku, frönsku og nýlega ensku. Um 60% orðaforða japönskunnar er tökuorð frá kínversku.
Landfræðileg dreifing
[breyta | breyta frumkóða]Þótt japanska sé nær eingöngu töluð í Japan hefur hún á nokkrum tímabilum í sögunni verið töluð í öðrum löndum eða þegar Japan hertók Kóreu, Taívan og hluta af Kína. Heimamenn í þessum löndum voru neyddir til að læra japönsku og Kóreubúar fengu japönsk nöfn. Út af þessu eru enn margir í þessum löndum sem tala japönsku í stað eða með staðarmálinu. Þar að auki tala innflytjendur frá Japan sem búa að mestu í Bandaríkjunum (aðallega Kaliforníu og Havaí) og Brasilíu oft japönsku. Afkomendur þeirra eru kallaðir „nisei“ (二世) eða „önnur kynslóð“, en sú kynslóð talar hinsvegar yfirleitt ekki góða japönsku. Þar að auki er nokkrar milljónir taldar vera að læra japönsku.
Ritunarkerfi
[breyta | breyta frumkóða]Í japanskri skrift er að mestu notast við þrjú kerfi: kanji, hiragana og katakana. Kanji er kínversk skrift sem var innleid í Japan á 4. öld. Hiragana er aðallega notað til að sýna beygingu orða með samstöfum en katakana er aðallega notað fyrir tökuorð úr öðrum tungumálum. Elstu textar á Japönsku eru frá 712.
Hljóðfræði
[breyta | breyta frumkóða]Í Japönsku eru engin tannvaramælt önghljóð (F & V) en á móti finnst raddað sem óraddað tvívaramælt önghljóð (þveröfugt við íslensku) og kannski má rekja þetta til smærri efri framtanna. Ennfremur er hvorki -þ né -ð. Bæði raddað sem óraddað blísturshljóð er að finna í málinu (s & z) og -r má finna raddað sem óraddað. Í japönsku er ekkert hliðarhljóð (L).
Málfræði
[breyta | breyta frumkóða]Engin greinir er í japönsku. Nafnorð hafa ekkert málfræðilegt kyn og trakterast hvorki í tölu né föllum. Sagnorð trakterast hvorki í persónu né tölu. Lýsingarorð og atviksorð stigbreitast ekki þó skjóta meigi fyrir framan þau motto (meira) og mottomo (mest). Engin eignarfornöfn er að finna í japönsku en jafngildi þeirra myndað með eftirsetningu smáorðsins 'no' eftir tilvíkjandi perónufornafn. Eiginlega bara sagnorð taka beygingum í japönsku. Lýsingarorð í japönsku eru ólík lýsingarorðum í vestrænum málum því þau líkjast sagnorðum og hafa hætti og tíðir svo jafnvel er litið á þau sem undirflokk sagnorða.
Tengt efni
[breyta | breyta frumkóða]Tenglar
[breyta | breyta frumkóða]