Menhir
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'ne Menhir (oet de Britse taole: men 'stein' en hir 'groet'; in 't Bretons is 't gewoen woord evels peulvan) is 'ne losstaonde, ceremoniële stein (monoliet). In 't algemein weure ze geassocieerd mèt 't Treisterbekervolk, zoe tösse 1800 en 2800 veur Christus. Dat is 'n Paleo-Europese cultuur die roond d'n euvergaank vaan steintied nao broonstied in Wes-Europa dominant waor. Me bringk de menhirs daomèt in verband mèt de megalithische cultuur die ouch de hunebèdder (oonder mie in Drenthe, meh ouch wied daoboete) en Stonehenge heet opgelieverd. Aander oonderzeuk zèt ze väöl wijer in 't verleie, tot wel zevedoezend jaor geleie.
Functie en beteikenis
[bewirk | brón bewèrke]Euver de functies vaan menhirs is niks bekind; umtot de cultuur die ze bouwde is verdwene en gei sjrif heet naogelaote, moot me dao mer nao raoje. Ze kinne gedeend höbbe es hulp bij de tiedmeting, es zonnewiezer, meh hun plaotsing mèt tientalle biejein in beveurbeeld Carnac (zuug de foto) deit toch dinke tot ze zeker ouch 'n religieus functie hadde. Sommege menhirs drage ingepakde beelder: soms minsfigure, soms werktuige wie ploge, jókke, biele en sjiepersstave. Heimèt kin me dus allebei de veroonderstèllinge (gebruuksveurwerp en relizjie) oondersteune.
In d'n Ieslandse Heimskringla weurt vertèld tot 't oets de gewoente waor veur de doeje te cremere en stein veur ze op te riechte, en tot die geweente laank is aongehawwe. Es dit riechteg is, höbbe de Indo-Europeaone, i.c. de Germaone, dees geweente vaan 't treisterbekervolk euvergenome, en is 't verhaol in de sage 'n euverlievering oet deen tied.
Verspreiing
[bewirk | brón bewèrke]Menhirs vint me in e groet gebeed vaan Noorwege tot aon Spaanje en Portugal, meh gans in 't bezunder in Ierland (boe ze veural veur bieste es sjoerpaole gedeend höbbe), in Bretagne en op Sardinië. Spaorzaom koume ze ouch in Midde-Europa veur. In Nederland en 't Belsj zien gein menhirs bekind.
Boeten 't gebeed vaan 't Treisterbekervolk gief 't ouch monoliete die soms menhirs weure geneump. Zoe'n stein vint me oonder mie in Armenië, in Indonesië en in Argentinië.
In de modern cultuur
[bewirk | brón bewèrke]De menhir woort in de popcultuur oonsterfelek door zien associatie mèt Obelix, dee in de stripverhaole vaan Asterix menhirhouwer vaan beroop is. De Galliërs leefde evels nao d'n tied vaan 't Treisterbekervolk en maakde dus gein menhirs. Allewel tot 't es wits is gemeind, höbbe sommege lui de oteurs dat koelek genome. Väöl witse in de strip drejje um de sjijnbaar nötteloesheid vaan de menhirs, en de oonzekerheid in euzen tied boe ze veur gebruuk woorte.