Adam Münchheimer

Adam Münchheimer
Adam Minchejmer
Data i miejsce urodzenia	23 grudnia 1830 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	28 stycznia 1904 ; Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	muzyka poważna
	Ważne dzieła
	balet Figle szatana; opery Mazepa; Mściciel;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nagrobek kompozytora na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Adam Münchheimer także^[a]: Adam Minchejmer^[b], Adam Minchheimer^[1], Adam Münchejmer^[2] (ur. 23 grudnia 1830 w Warszawie, zm. 28 stycznia^[c]^[3] 1904 tamże) – polski kompozytor, dyrygent, skrzypek, pedagog, dyrektor warszawskiej opery.

Życiorys

Syn Marii i Karola Zygmunta^[4], wnuk znanego grawera i pieczątkarza Abrahama Münchheimera^[1], pochodził z rodziny związanej ze znaną Fabryką guzików, wyrobów pieczętarskich i metalowych^[5]^[6]. Uczeń J. Hornziela – skrzypce i A. Freyera w Warszawie oraz A.B. Marxa – kompozycja w Berlinie. Od 1850 skrzypek orkiestry, od 1858 dyrektor muzyczny, w latach 1864–91 dyrygent, a od 1872^[1] - po śmierci Stanisława Moniuszki dyrektor Teatru Wielkiego w Warszawie. W latach 1861–1863 profesor w Instytucie Muzycznym i w Instytucie Aleksandryjsko-Maryjskim Wychowania Panien^[3]. Od 1890 dyrygent w Warszawskim Towarzystwie Muzycznym, w latach 1895–1902 dyrektor Szkoły Muzycznej.

Skomponował muzykę do 4^[7] oper: Otton łucznik (1864), Stradyota (Stradiota)^[2] (1876), Mazepa (1885) oraz Mściciel (Il vendicatore) (1897, prawykonanie 1910^[8]), 3 msze, Requiem, muzykę do 3 obrazów do baletu Figle szatana (1870) wraz ze Stanisławem Moniuszką (partytura baletu zaginęła podczas II wojny światowej^[9]^[d]^[8], rekonstrukcja muzyki – Rafał Augustyn^[10], 1984–85^[11] 1988^[e]^[12]), utwory kameralne, pieśni m.in.:
Czarny krzyżyk (1889?)^[13] – słowa Brunona Bielawskiego – inna wersja muzyki: Stanisław Moniuszko (1865?)^[13]^[14],
Z nową wiosną (1890?)^[13] – słowa Czesława Jankowskiego – inna wersja muzyki: Mieczysław Karłowicz (1895).
Opracował Bogurodzicę (1860).

Był jednym z założycieli Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego w 1871. W 1872 zorganizował pogrzeb Stanisława Moniuszki komponując specjalnie na tę uroczystość Marsz żałobny oparty motywach utworów zmarłego^[1]. W 1893 zdobył nagrodę^[15] za Mszę na konkursie kompozycji w Belgii.

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 18-5-23)^[16]^[17]. W październiku 1908 został poświęcony pomnik nagrobny, ufundowany przez syna Czesława i wykonany przez rzeźbiarza Feliksa Giecewicza (nagrobek stanowi lira z wieńczącym popiersiem zmarłego, pod którym zawarto pierwsze nuty pieśni kompozytora pt. „Hej, flisacza dziatwo”)^[18].

Twórczość

muzyka do dramatu Biedny Jakub (1859)^[19]
Stanisław Moniuszko: Figle szatana – balet w 6 obrazach. Adam Münchheimer, Virgilio Calori (libretto). 1870. (zaginiony – rekonstrukcja Rafał Augustyn, 1984–5, 2007)
Maksymilian Radziszewski - libretto na podstawie dramatu Mazepa Juliusza Słowackiego: Mazepa – opera w 4 aktach. Adam Münchheimer (muzyka). Warszawa: 1885. prapremiera 1 maja 1900 Teatr Wielki w Warszawie^[7]
Adam Münchheimer: Fantazja z opery Mazepa na orkiestrę symfoniczną. Warszawa.
Adam Münchheimer: Mazurek.
Adam Münchheimer: Mściciel (opera w 3 aktach - język włoski Il Vendicatore). Miller (libretto). 1897. prapremiera 7 maja 1910 w Warszawie^[8]^[7]
Adam Münchheimer (na okładce: Adam Minchejmer): Romans z opery "Mściciel" (j. włoski "Il Vendicatore"). ?, s. 4.
Adam Münchheimer: Stradiota (opera w 5 aktach ). Jan Tomasz Seweryn Jasiński (libretto). 1869. prapremiera 12 grudnia 1876 Teatr Wielki w Warszawie^[7]
Czesław Jankowski (słowa): Z nową wiosną: śpiew z towarzyszeniem fortepianu. Adam Münchheimer (muzyka). Warszawa: Rajchman i Frendler, 1890, s. 8.
Adam Münchheimer: Otton łucznik (opera w 5 aktach). libretto Jan Chęciński na podstawie powieści Aleksandra Dumasa (ojca) Othon l'archer. 1864. prapremiera 5 grudnia 1865 Teatr Wielki w Warszawie^[7]
Adam Münchheimer: Pieśń góralska z towarzyszeniem fortepianu. ok. 1870 ?, s. 7. OCLC 84206829.
Adam Münchheimer (aranżacja): Dziewczyna mazowiecka (mazurek op. 17 nr 1). Fryderyk Chopin.
Adam Münchheimer (opracowanie): Bogarodzica: hymn z X wieku. Słowa i melodia [według naydawnieyszych podań Ś-go. Wojciecha]. Warszawa: Nakładem Sztycharni A. Dzwonkowskiego i Sp., 1860.

Uwagi

↑ oprócz niemieckiej pisowni nazwiska stosowano różne warianty polonizacji jego pisowni
↑ napis na nagrobku na cmentarzu Powązkowskim.
↑ 28 stycznia data śmierci na nagrobku kompozytora na cmentarzu Powązkowskim, spotykana w opracowaniach inna data śmierci – 27 stycznia 1904.
↑ we wrześniu 1939 podczas bombardowania Filharmonii Narodowej - mieszczącej archiwum Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego
↑ 27 maja 1988 Teatr Wielki w Warszawie odbyła się prapremiera zrekonstruowanego baletu przez Rafała Augustyna.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Marian Fuks. Polskie opery. „Rzeczpospolita”, 2008-07-13. Warszawa: Presspublica sp. z o.o.. ISSN 0208-9130.
↑ ^a ^b Sęp. Z Warszawy (Pan Münchejmer). „Biesiada Literacka”. III (Nr 60), s. 2, 1877-02-11 (23). Warszawa: Gracyan Unger.
↑ ^a ^b Adam Münchheimer – biogram. Cyfrowa Biblioteka Polskiej Piosenki. [dostęp 2011-06-22]. (pol.).
↑ MarianM. Fuks MarianM., Księga sławnych muzyków pochodzenia żydowskiego, Poznań: Sorus, 2003, s. 249, ISBN 83-87133-93-0, ISBN 978-83-87133-93-1, ISBN 83-85888-95-0, ISBN 978-83-85888-95-6, ISBN 83-7063-364-1, ISBN 978-83-7063-364-6, OCLC 55005692 .
↑ Fabryka guzików i wyrobów metalowych Minchejmera. warsawa1939.pl. [dostęp 2011-07-02]. (pol.).
↑ Polskie guziki wojskowe Królestwa Kongresowego
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Adam Münchheimer. operone.de. [dostęp 2011-06-28]. (niem.).
↑ ^a ^b ^c Historia WTM. Warszawskie Towarzystwo Muzyczne im. Stanisława Moniuszki. [dostęp 2011-06-21]. (pol.).
↑ Katarzyna Wachowiak: Wrocław. Baletowe figle wyobraźni w Operze Wrocławskiej. [w:] "Figle wyobraźni" [on-line]. Polska Gazeta Wrocławska nr 275, 2007-11-24. [dostęp 2011-06-28]. (pol.).
↑ Rafał Augustyn: Figle szatana. Stanisław Moniuszko, Adam Münchheimer. PWM.
↑ Rafał Augustyn – Warsaw Autum 2004. www.warsaw-autumn.art.pl. [dostęp 2011-06-23]. (ang.).
↑ Ewa Obniska (red.): Figle Szatana – Stanisław Moniuszko, Adam Münchheimer, Rafał Augustyn: 1 aktowa wersja baletu Virgiliusa Caloriego z 1870 r.; Libretto Janina Pudełek, oprac. partytury: Rafał Augustyn, insc. i choreogr. Witold Gruca, kier. muz. Bogdan Hoffmann, scen. Małgorzata Treutler. Prapremiera: Teatr Wielki w Warszawie, 27 i 28 maja 1988. Warszawa: Teatr Wielki, 1988.
↑ ^a ^b ^c przypuszczalny rok publikacji
↑ Stanisław Moniuszko: Śpiew łabędzi: sześć piosnek ofiarowane Stefanowi Kowerskiemu. No 6, Czarny krsyżyk (!) prawidłowo: Czarny krzyżyk. nakładem Gustawa Sennewalda, przypuszczalnie 1865 ?, s. 5.
↑ Włodzimierz Poźniak: Echo muzyczne, 1877–1882 ; Echo muzyczne, teatralne i. artystyczne, 1883–1907. T. 1. PWN, 1965, s. 53. OCLC 2455715.
↑ Cmentarz Stare Powązki: LUDWIKA NOCH, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-19] .
↑ StanisławS. Szenic StanisławS., Cmentarz Powązkowski: 1891–1918; zmarli i ich rodziny, Warszawa: PIW, 1983, s. 170–180, ISBN 83-06-00921-5, ISBN 978-83-06-00921-7, OCLC 11676051 .
↑ Poświęcenie pomnika Minchejmera. „Nowości Illustrowane”. Nr 42, s. 13, 17 października 1908.
↑ Kurier Warszawski 10 listopada 1859. „Kurier Warszawski”. 298 (1859), s. 2, 1859-11-10 (1859-10-29). Warszawa.

Literatura

Mała encyklopedia muzyki. Warszawa: PWN, 1970, s. 674.
Bogdan M Jankowski: Adam Münchheimer – działacz muzyczny i kompozytor (Praca magisterska wykonana w Katedrze Muzyki Polskiej Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego pod kier. prof. dr Hieronima Feichta w 1961 r.). Warszawa: Jerzy Moraś Wydawnictwo Szachowe "Penelopa", 2007, s. 160. ISBN 83-86407-48-4. OCLC 189644928.

Linki zewnętrzne

Adam Münchheimer – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
Utwory Adama Münchheimera w bibliotece Polona

[1] rócz niemieckiej pisowni nazwiska stosowano różne warianty polonizacji jego pisowni

[2] s na nagrobku na cmentarzu Powązkowskim.

[5] 28 stycznia data śmierci na nagrobku kompozytora na cmentarzu Powązkowskim, spotykana w opracowaniach inna data śmierci – 27 stycznia 1904.

[13] we wrześniu 1939 podczas bombardowania Filharmonii Narodowej - mieszczącej archiwum Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego

[16] 27 maja 1988 Teatr Wielki w Warszawie odbyła się prapremiera zrekonstruowanego baletu przez Rafała Augustyna.

[Fuks-3] Marian Fuks. Polskie opery. „Rzeczpospolita”, 2008-07-13. Warszawa: Presspublica sp. z o.o.. ISSN 0208-9130.

[BL-4] Sęp. Z Warszawy (Pan Münchejmer). „Biesiada Literacka”. III (Nr 60), s. 2, 1877-02-11 (23). Warszawa: Gracyan Unger.

[biogram-6] Adam Münchheimer – biogram. Cyfrowa Biblioteka Polskiej Piosenki. [dostęp 2011-06-22]. (pol.).

[MF-7] MarianM. Fuks MarianM., Księga sławnych muzyków pochodzenia żydowskiego, Poznań: Sorus, 2003, s. 249, ISBN 83-87133-93-0, ISBN 978-83-87133-93-1, ISBN 83-85888-95-0, ISBN 978-83-85888-95-6, ISBN 83-7063-364-1, ISBN 978-83-7063-364-6, OCLC 55005692 .

[guzik-8] Fabryka guzików i wyrobów metalowych Minchejmera. warsawa1939.pl. [dostęp 2011-07-02]. (pol.).

[polguzik-9] Polskie guziki wojskowe Królestwa Kongresowego

[operone-10] Adam Münchheimer. operone.de. [dostęp 2011-06-28]. (niem.).

[WTM-11] Historia WTM. Warszawskie Towarzystwo Muzyczne im. Stanisława Moniuszki. [dostęp 2011-06-21]. (pol.).

[et-12] Katarzyna Wachowiak: Wrocław. Baletowe figle wyobraźni w Operze Wrocławskiej. [w:] "Figle wyobraźni" [on-line]. Polska Gazeta Wrocławska nr 275, 2007-11-24. [dostęp 2011-06-28]. (pol.).

[FS-14] Rafał Augustyn: Figle szatana. Stanisław Moniuszko, Adam Münchheimer. PWM.

[DF-15] Rafał Augustyn – Warsaw Autum 2004. www.warsaw-autumn.art.pl. [dostęp 2011-06-23]. (ang.).

[pra-17] Ewa Obniska (red.): Figle Szatana – Stanisław Moniuszko, Adam Münchheimer, Rafał Augustyn: 1 aktowa wersja baletu Virgiliusa Caloriego z 1870 r.; Libretto Janina Pudełek, oprac. partytury: Rafał Augustyn, insc. i choreogr. Witold Gruca, kier. muz. Bogdan Hoffmann, scen. Małgorzata Treutler. Prapremiera: Teatr Wielki w Warszawie, 27 i 28 maja 1988. Warszawa: Teatr Wielki, 1988.

[rok-18] rzypuszczalny rok publikacji

[SM-19] Stanisław Moniuszko: Śpiew łabędzi: sześć piosnek ofiarowane Stefanowi Kowerskiemu. No 6, Czarny krsyżyk (!) prawidłowo: Czarny krzyżyk. nakładem Gustawa Sennewalda, przypuszczalnie 1865 ?, s. 5.

[WP-20] Włodzimierz Poźniak: Echo muzyczne, 1877–1882 ; Echo muzyczne, teatralne i. artystyczne, 1883–1907. T. 1. PWN, 1965, s. 53. OCLC 2455715.

[21] Cmentarz Stare Powązki: LUDWIKA NOCH, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-19] .

[CP-22] StanisławS. Szenic StanisławS., Cmentarz Powązkowski: 1891–1918; zmarli i ich rodziny, Warszawa: PIW, 1983, s. 170–180, ISBN 83-06-00921-5, ISBN 978-83-06-00921-7, OCLC 11676051 .

[23] Poświęcenie pomnika Minchejmera. „Nowości Illustrowane”. Nr 42, s. 13, 17 października 1908.

[KW1859-24] Kurier Warszawski 10 listopada 1859. „Kurier Warszawski”. 298 (1859), s. 2, 1859-11-10 (1859-10-29). Warszawa.

[a]

[b]

[1]

[2]

[c]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[d]

[10]

[11]

[e]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

Kompozytorzy	Tekla Bądarzewska-Baranowska Jan Nepomucen Bobrowicz Filipina Brzezińska Józef Brzowski Fryderyk Chopin Wilhelm Czerwiński Ignacy Dobrzyński August Fryderyk Duranowski Teodor Einert Julian Fontana Karol August Freyer Emanuel Kania Jan Chrzciciel Kiszwalter Teodor Leszetycki Stanisław Moniuszko Adam Münchheimer Zygmunt Noskowski Ignacy Jan Paderewski Mieczysław Sołtys Wojciech Sowiński Henryk Wieniawski Józef Wieniawski Edward Wolff Juliusz Zarębski Aleksander Zarzycki Władysław Żeleński
Wirtuozi	fortepianu: Fryderyk Chopin Maria Szymanowska Karol Tausig skrzypiec: August Fryderyk Duranowski Karol Lipiński Henryk Wieniawski
Ważniejsze utwory	Halka Straszny dwór Step II Koncert skrzypcowy d-moll op. 22 I Koncert fortepianowy e-moll op. 11 Etiudy op. 10 i op. 25 Preludia op. 28
Czasopisma muzyczne	„Tygodnik Muzyczny” (od 1820) „Ruch Muzyczny” (od 1857) „Echo Muzyczne” (od 1877)
Drukarnie	Gebethner i Wolff Sennewald Juliusz Wildt
Początki badań etnograficznych	Oskar Kolberg
Inne sztuki	Architektura: Historyzm Literatura: Romantyzm Pozytywizm