Przejdź do zawartości

Felieton

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Felieton (fr. feuilleton „zeszycik, odcinek powieści”) – gatunek publicystyczny, krótki[1] utwór dziennikarski (prasowy, radiowy, telewizyjny) utrzymany w osobistym tonie, lekki w formie, wyrażający punkt widzenia autora[2][3]. Porusza i komentuje aktualne tematy społeczne, zwracając uwagę na ujemne zjawiska w życiu codziennym. Często wykorzystuje w tym celu elementy satyry, ironii, humoru itp.[3][4]

Felieton wprowadza elementy fikcji literackiej[5]. Cechuje się jednak faktograficznością i dokumentalnością[4][6]. Jego punktem wyjścia są bowiem prawdziwe wydarzenia, przetwarza konkretne fakty. Z tej perspektywy felieton znajduje się na granicy między literaturą faktu a literaturą artystyczną[4].

Charakterystyczne dla felietonu jest częste i sprawne „prześlizgiwanie” się po temacie. Gatunek ten został wprowadzony w XVIII wieku, w epoce dynamicznego rozwoju prasy wielkonakładowej, a dokładnie po raz pierwszy na łamach francuskiego „Le Journal des débats[7]. Pierwotnie był humorystycznym komentarzem do sztuk teatralnych lub wydarzeń literackich[4]. Felieton jest zwykle umieszczany na stałej kolumnie (tzn. stronie gazety lub czasopisma – stąd po angielsku stały felietonista to columnist), zwanej kolumną felietonową[1]. We Francji nazywano go pogawędką z czytelnikiem (causerie) lub kroniką (chronique)[8].

Początkowo felietony publikowane były na pierwszej stronie danej gazety, pod grubą kreską (Unter dem Strich), oddzielającą je od reszty strony. Umieszczano tu bardzo różne tematycznie teksty, np. opowiadania, relacje z podróży, przeglądy literackie, dywagacje historyczne, powieści, a nawet dramaty. Produkcja ta miała głównie charakter lekki i rozrywkowy, w odróżnieniu od górnej części strony – poważnej, poświęconej polityce, ekonomii i kwestiom socjalnym. Na ziemiach polskich już w latach 60. XIX wieku wprowadzono tzw. kronikę tygodniową w formie felietonu. W Warszawie pionierem tego rodzaju tekstów był Wacław Szymanowski (teksty varsavianistyczne), we LwowieJan Lam (felieton polityczny), a w PoznaniuMarceli Motty (Listy Wojtusia z Zawad). Do aktywnych felietonistów XIX wieku należeli: Michał Bałucki, Wiktor Gomulicki, Czesław Jankowski, Klemens Szaniawski. Od tej formy wypowiedzi nie stronili też Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus i Aleksander Świętochowski[8].

Do znaczących felietonistów XX i XXI wieku zalicza się następujących literatów i dziennikarzy: Tadeusz Boy-Żeleński[9], Jarosław Iwaszkiewicz[10], Antoni Słonimski[11], Stefan Kisielewski[12], Jan Zbigniew Słojewski[13], Marek Skwarnicki[14], Krzysztof Teodor Toeplitz[15], Jerzy Pilch, Daniel Passent[16], Michał Radgowski[17], Michał Ogórek[18], Stanisław Michalkiewicz[19], Rafał A. Ziemkiewicz[20], Szymon Hołownia[21].

Do felietonów zaliczane są również stałe rubryki, zawierające rysunki satyryczne (tzw. felietony rysunkowe). Obecne są najczęściej w polskich tygodnikach, ale również w dziennikach. Do felietonistów rysunkowych można zaliczyć: np. Szymona Kobylińskiego – rubryka w „Polityce” w latach 1957–1990, Marka Raczkowskiego – „Polityka” i „Przekrój” czy Henryka Sawkę – rubryki „Fotoplastykon” i „Sawka czatuje” we „Wprost”.

W terminologii telewizyjnej „felieton filmowy” określa wstawkę filmową do programu, nawet niekoniecznie publicystycznego.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b felieton, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-11-13].
  2. Andrej Tušer, Ako sa robia noviny, Bratislava: EUROKÓDEX, 1999, s. 155, ISBN 978-80-89447-23-7 (słow.).
  3. a b Anita Krčová, Slovenčina pre poslucháčov slovakistiky, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1998, s. 119, ISBN 978-83-233-1110-2, OCLC 169014870 [dostęp 2019-11-13] (słow.).
  4. a b c d Ján Findra, Eduard Gombala, Ivan Plintovič, Slovník literárnovedných termínov, Bratislava: Slovenské pedagogické nakladateľstvo, 1987, s. 115, OCLC 320414316 (słow.).
  5. Agnieszka Nawrot, Encyklopedia szkolna: język polski: gimnazjum, wyd. II poprawione, Kraków: Wydawnictwo „Greg”, 2014, s. 228, ISBN 978-83-7327-667-3, OCLC 1034643404.
  6. Jozef Mistrík, Štylistika slovenského jazyka, Bratislava: Slovenské pedagogické nakladateľstvo, 1977, s. 156, OCLC 4439191 (słow.).
  7. Andrej Majchrák, Základy socialistickej žurnalistiky: príručka pre redaktorov a dopisovateľov, Bratislava: Práca, 1979, s. 65, OCLC 602028042 (słow.).
  8. a b wybór Jan Data, Listy z Poznania. Wybór felietonów z drugiej połowy XIX wieku, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1988, s.7-14, ISBN 83-210-0718-X
  9. Paweł Kozioł, Tadeusz Boy-Żeleński [online], Culture.pl, 2010 [dostęp 2023-06-28] (pol.).
  10. Jarosław Iwaszkiewicz, Rozmowy o książkach, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 2010.
  11. Słonimski ojcem duchowym polskich felietonistów [online], naukawpolsce.pl, 20 listopada 2006 [dostęp 2023-06-28] (pol.).
  12. Monika Wiszniowska, Sztuka felietonu Stefana Kisielewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013.
  13. Hamilton, Drzwi na lewo, drzwi na prawo. Felietony z lat 1972-1975, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979.
  14. Michał Okoński, Felietoniści [online], Tygodnikpowszechny.pl, 11 marca 2020 [dostęp 2023-06-28].
  15. Krzysztof Teodor Toeplitz (1933-2010) [online], Polityka.pl, 30 marca 2010 [dostęp 2023-06-28].
  16. Grzegorz Janikowski, Nie żyje publicysta Daniel Passent [online], Gazetaprawna.pl, 14 lutego 2022 [dostęp 2023-06-28] (pol.).
  17. Michał Radgowski, Kto winien? Wybór felietonów polskich, Oficyna Wydawnicza Graf-Punkt, Warszawa 1994.
  18. Michał Ogórek: "chętnie bym komuś przywalił". Rozmowa Marcina Zaborskiego z Michałem Ogórkiem [online], Trójka.polskieradio.pl, 29 lutego 2016 [dostęp 2023-06-28] (pol.).
  19. Eryk Mistewicz, Marketing narracyjny. Jak budować historie, które sprzedają, Wydawnictwo Onepress, Gliwice 2011.
  20. Krzysztof Varga, Paweł Dunin-Wąsowicz, Parnas bis. Słownik literatury polskiej urodzonej po 1960 roku, Wydawnictwo Lampa i Iskra Boża, Warszawa 1998, ss. 233-235.
  21. Wiesław Godzic, Okrakiem na barykadzie. Dziennikarze i celebryci, Wydawnictwo Prószyński i Ska, Warszawa 2016, ss. 162–168.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy