Haumania
 Haumania liebrechtsiana | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Haumania |
| Nazwa systematyczna | |
| Haumania J.Léonard Bull. Jard. Bot. État Bruxelles 19: 453 (1949)[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Haumania liebrechtsiana (De Wild. & T.Durand) J.Léonard[4] | |
Haumania J.Léonard − rodzaj roślin z rodziny marantowatych. Należą do niego trzy gatunki występujące w środkowej Afryce. Bogate w białko i rozpowszechnione w tropikalnych wilgotnych lasach nizinnych gatunki H. danckelmaniana i H. liebrechtsiana są istotnym składnikiem diety odpowiednio goryli nizinnych i szympansów karłowatych[5]. Na pędach H. danckelmaniana żerują też mangaby zwinne i m. obrożne[6]. Szympansy zwyczajne wykorzystują pędy tego gatunku do łowienia termitów[7].
Nazwa naukowa rodzaju honoruje Luciena Haumana, belgijskiego botanika żyjącego w latach 1880–1965[8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Wieloletnie, pnące rośliny zielne[9], osiągające 6–10 metrów wysokości[10].
- Pędy
- Podziemne kłącze[3]. Pędy nadziemne wiotkie, pnące[9], rozgałęzione, pokryte wygiętymi kolcami (H. danckelmaniana) lub nagie (H. liebrechtsiana)[10].
- Liście
- Ulistnienie naprzemianległe. Blaszki liściowe jajowate do jajowatopodługowatych i jajowatolancetowatych, do 30 cm długości i 15 cm szerokości[10].
- Kwiaty
- Wyrastają w parach w zredukowanych wierzchotkach[9] zebranych po 3–6 w groniasty kwiatostan o zygzakowatej osi głównej[10]. Podsadki duże, mniej więcej okrągłe, białe, trwałe[9]. Okwiat grzbiecisty, biały[10]. Rurka korony połowy długości łatek[9]. Dwa zewnętrzne prątniczki listkowate[9], białe z żółtymi kropkami[10]. Zalążnia trójkomorowa[9], owłosiona[10].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna
- Rodzaj z rodziny marantowatych (Marantaceae) z rzędu imbirowców (Zingiberales)[2].
- Wykaz gatunków[3]
- Haumania danckelmaniana (J.Braun & K.Schum.) Milne-Redh.
- Haumania leonardiana C.M.Evrard & Bamps
- Haumania liebrechtsiana (De Wild. & T.Durand) J.Léonard
Zastosowanie użytkowe
[edytuj | edytuj kod]- Rośliny lecznicze
- W tradycyjnej medycynie Kamerunu spalone i sproszkowane kłącza Haumania danckelmaniana mieszane są z olejem palmowym i stosowane zewnętrznie na rany. Młode liście tego gatunku przykładane są na ukąszenia węży. W Republice Środkowoafrykańskiej sok z liści tego gatunku stosowany jest przeczyszczająco i przeciwrobaczo[10].
- Popiół z liści H. liebrechtsiana nakładany jest na oparzenia i świerzb. Proszek z nasion wymieszany z kaolinem nakładany jest na ropnie[10].
- Rośliny spożywcze
- Prażone nasiona H. danckelmaniana są jadalne[10].
- Inne zastosowania
- Liście H. danckelmaniana wykorzystywane są do owijania potrawy przed pieczeniem. Produkuje się z nich kubki, lejki i wachlarze. Pędy używane są do wykonywanie urządzeń nośnych, ram chat i pułapek. Rozszczepioną łodygę i pozyskaną z niej korę wplata się w maty, kosze i osłony noży. Do wyrobu mioteł używa się okorowanej łodygi. Kolce służą do tarcia manioku i dzikiego pochrzynu. Kora dodawana jest do tytoniu w celu wzmocnienia smaku[10]. Liście H. liebrechtsiana używane są do owijania jedzenia. Pędy wykorzystywane są do wiązania, plecenia i produkcji pułapek na małe zwierzęta, a szypułki jako szpikulce[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-09-17] (ang.).
- ↑ a b c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2023-11-18]. (ang.).
- ↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2023-11-18]. (ang.).
- ↑ Richard W. Wrangham: Chimpanzee cultures. Wyd. 2. Cambridge: Harvard University Press, 1996, s. 62-69. ISBN 978-0-674-11663-4.
- ↑ Thomas (red.) Butynski: Mammals of Africa. T. 2: Primates. London: A&C Black, 2014, s. 40-188. ISBN 978-1-4081-8991-7.
- ↑ Chris J. Stevens, Sam Nixon, Mary Anne Muray, Dorian Q. Fuller: Archaeology of African Plant Use. University College London, 2016, s. 28. ISBN 978-1-315-43400-1.
- ↑ Umberto Quattrocchi: CRC World Dictionary of Medicinal and Poisonous Plants. CRC Press, 2012, s. 1928. ISBN 978-1-4822-5064-0.
- ↑ a b c d e f g h i L. Andersson: Marantaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 4: Flowering Plants. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 292-3. DOI: 10.1007/978-3-662-03531-3. ISBN 978-3-662-03531-3. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Brink M., Achigan-Dako E.G.: Plant resources of tropical Africa. T. 16: Fibres. Weikersheim: Margraf, s. 233-235. ISBN 978-92-9081-481-8.
Identyfikatory zewnętrzne (takson):