Konrad Lorenz

Konrad Lorenz
Państwo działania	Austria
Data i miejsce urodzenia	7 listopada 1903 ; Wiedeń
Data i miejsce śmierci	27 lutego 1989 ; Altenberg
	profesor
	Specjalność: zoologia, ornitologia
Uczelnia	Uniwersytet Wiedeński,; Uniwersytet Albrechta w Królewcu
	Odznaczenia
	Nagrody
	Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Konrad Zacharias Lorenz (ur. 7 listopada 1903 w Wiedniu, zm. 27 lutego 1989 w Altenbergu) – austriacki zoolog i ornitolog, twórca nowoczesnej etologii, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 1973 roku^[1]. Studiował zachowanie zwierząt, zwłaszcza zjawisko wdrukowania u gęgawy.

Życie i działalność

Był profesorem Uniwersytetu Wiedeńskiego w latach 1928–1935 i profesorem psychologii na Uniwersytecie Albrechta w Królewcu. W 1941 roku wstąpił do armii niemieckiej. Pełnił początkowo służbę medyczną, m.in. w neurologiczno-psychiatrycznym szpitalu w Poznaniu. Wiosną 1942 roku został wysłany na front wschodni, pod Witebsk, a dwa miesiące później trafił do niewoli radzieckiej, z której został zwolniony w 1948. Był lekarzem w Chalturin, gdzie zajmował się głównie przypadkami neuropatii („field polyneuritis”), a następnie był lekarzem w kilku kolejnych obozach w Armenii (wspominał później zaobserwowane tam uderzające podobieństwo między psychologicznymi skutkami nazizmu i edukacji marksistowskiej, co uświadomiło mu czym jest indoktrynacja)^[2].

Wrócił do Austrii w lutym 1948 roku. Początkowo pracował w „Biologische Station Wilhelminenberg”, którą prowadzili Otto König i Wilhelm Marinelli, a następnie w małej stacji badawczej w Altenberg, sfinansowanej przez Austriacką Akademię Nauk (z dotacji J.B. Priestleya).

Otrzymywał propozycje zatrudnienia poza Austrią, m.in. w Oksfordzie, które odrzucił, gdy w 1950 roku Towarzystwo Maxa Plancka założyło dla niego w Buldern centrum badawcze psychologii behawioralnej, nazywane „instytutem Lorenza”. W 1958 roku Lorenz przeniósł się do Instytutu Psychologii Behawioralnej im. Maxa Plancka w Seewiesen. W 1963 opublikował swoją najbardziej znaną książkę Das sogenannte Böse (Tak zwane zło), w której broni swojej hipotezy spiętrzenia popędów. W 1973 roku ustępuje z Instytutu Maxa Plancka, ale kontynuuje badania i publikacje w Austrii. Inny znany tekst Lorenza to Pierścień Króla Salomona.

Za odkrycia w sferze wzorców zachowań indywidualnych i społecznych Lorenz otrzymuje Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny, wspólnie z Niko Tinbergenem i Karlem von Frischem^[1].

Konrad Lorenz (po prawej) i Nikolaas Tinbergen (1978)

Lorenz był przyjacielem i studentem angielskiego biologa Juliana Huxleya (wnuka Thomasa Huxleya).

W ostatnich latach życia Lorenz wspierał austriacką Partię Zielonych, stając się jej symbolem – aktywnie zwalczał projekt zbudowania wielkiej elektrowni wodnej na Dunaju, w pobliżu Hainburg an der Donau, która zagrażała zniszczeniem terenów nadrzecznych wokół miejsca budowy. Obecnie obszar ten należy do Parku Narodowego Donau-Auen, o którego powołanie Lorenz również zabiegał. Był jednym z najbardziej prominentnych obrońców środowiska naturalnego.

Spuścizną Lorenza jest wiele artykułów opublikowanych, w większości po niemiecku, w czasopismach naukowych. Najbardziej znane są jego książki popularne (najważniejsze to Tak zwane zło i Opowiadania o zwierzętach), z których wiele zostało przetłumaczonych na język polski. Lorenz jest uznawany za współtwórcę (wspólnie z Donaldem T. Campbellem i Karlem Popperem) epistemologii ewolucyjnej.^[3]

Za swój dorobek został w 1983 roku doceniony honorowym doktoratem uniwersytetu w Salzburgu. W roku 2015 pośmiertnie pozbawiono go tego wyróżnienia ze względu na nazistowską przeszłość (w 1938 roku Lorenz złożył wniosek o przyjęcie do NSDAP)^[4].

Odznaczenia

1964 – Odznaka Honorowa za Naukę i Sztukę (Austria)^[5]
1969 – Order Pour le Mérite (Niemcy)^[6]
1984 – Order Maksymiliana (Niemcy)^[6]
1984 – Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą i Wstęgą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (Niemcy)^[5]

Tłumaczenia prac na język polski

Regres człowieczeństwa, Warszawa 1986, PIW, Biblioteka Myśli Współczesnej, ISBN 83-06-01435-9 (Der Abbau des Menschlichen 1983)
Odwrotna strona zwierciadła. Próba historii naturalnej ludzkiego poznania, Warszawa 1977, PIW, Biblioteka Myśli Współczesnej (Die Rückseite des Spiegels. Versuch einer Naturgeschichte menschlichen Erkennens 1973)
Tak zwane zło, Warszawa 1972, 1975, 1996, 2003, PIW, Biblioteka Myśli Współczesnej, s.328, ISBN 83-06-02500-8 (Das sogenannte Böse. Zur Naturgeschichte der Aggression 1963)
I tak człowiek trafił na psa, Warszawa 1976, 1996, 2006 (So kam der Mensch auf den Hund 1950)
Opowiadania o zwierzętach, Kraków 1975, Wyd. Literackie; wydane też jako Rozmawiał z bydlątkami, ptakami i rybami 1997, 2005, ISBN 83-89700-35-2 (Redete mit dem Vieh, den Vögeln und den Fischen 1949)

Artykuły

Ewolucja zachowania. „Świat Nauki”, grudzień 1958. Prószyński Media. ISSN 0867-6380.
Ferris Jabr. Święto nauki. „Świat Nauki”. 7 (239), s. 42–51, lipiec 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Konrad Lorenz – Facts. [w:] Oficial Web Site of the Nobel Prize > The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1973 [on-line]. Nobel Media AB 2018. [dostęp 2018-03-14]. (ang.).
↑ Konrad Lorenz – Biographical. [w:] The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1973 [on-line]. Nobel Media AB 2018. [dostęp 2018-03-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2001-12-03)]. (ang.).
↑ [1] Gontier, N., & Bradie, M. (2021). Evolutionary epistemology: two research avenues, three schools, and a single and shared agenda. "Journal for General Philosophy of Science", 52(2), 197-209.
↑ Noblista pozbawiony zaszczytu za faszystowską przeszłość. [w:] TVN24 > Świat [on-line]. TVN Media sp. z o.o., 17 grudnia 2015. [dostęp 2018-03-14].
↑ ^a ^b Curriculum Vitae Prof. Dr. Konrad Zacharias Lorenz. Leopoldina - Nationale Akademie der Wissenschaften. [dostęp 2020-01-29].
↑ ^a ^b Prof. Dr. Konrad Lorenz. Bayerische Akademie der Wissenschaften. [dostęp 2020-01-29].

Bibliografia

Nagrody Nobla. Leksykon PWN, BeataB. Tarnowska (red.), Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13393-7, OCLC 830213964 .
Jerzy A. Chmurzyński: Konrad Lorenz. Polskie Towarzystwo Etologiczne. [dostęp 2008-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 grudnia 2007)].

Linki zewnętrzne

Studying Animal Behavior: Autobiographies of the Founders; rozdz. 11. My Family and Other Animals, Konrad Lorenz

[Facts-1] Konrad Lorenz – Facts. [w:] Oficial Web Site of the Nobel Prize > The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1973 [on-line]. Nobel Media AB 2018. [dostęp 2018-03-14]. (ang.).

[Biographical-2] Konrad Lorenz – Biographical. [w:] The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1973 [on-line]. Nobel Media AB 2018. [dostęp 2018-03-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2001-12-03)]. (ang.).

[3] [1] Gontier, N., & Bradie, M. (2021). Evolutionary epistemology: two research avenues, three schools, and a single and shared agenda. "Journal for General Philosophy of Science", 52(2), 197-209.

[TVN2015-4] Noblista pozbawiony zaszczytu za faszystowską przeszłość. [w:] TVN24 > Świat [on-line]. TVN Media sp. z o.o., 17 grudnia 2015. [dostęp 2018-03-14].

[leopoldina-5] Curriculum Vitae Prof. Dr. Konrad Zacharias Lorenz. Leopoldina - Nationale Akademie der Wissenschaften. [dostęp 2020-01-29].

[badw-6] Prof. Dr. Konrad Lorenz. Bayerische Akademie der Wissenschaften. [dostęp 2020-01-29].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]