Kreatyna
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C4H9N3O2 | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
131,13 g/mol | ||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||
| Pochodne | |||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||
Kreatyna (kwas β-metyloguanidynooctowy) – organiczny związek chemiczny zawierający elementy strukturalne guanidyny i kwasu octowego. W organizmach zwierzęcych tworzy się w trakcie przemiany materii, występuje głównie w mięśniach i ścięgnach. Kreatyna została odkryta w 1832 roku przez Michela Eugène’a Chevreula jako składnik mięśnia szkieletowego, a nazwę nadano jej od greckiego słowa kreas („mięso”)[4].
Ulega fosforylacji przy użyciu enzymu kinazy kreatynowej przechodząc w fosfokreatynę. Jest wykorzystywana do magazynowania i uwalniania energii niezbędnej do wielu procesów chemicznych zachodzących w komórkach, w tym do syntezy białek mięśniowych.
Kreatyna występuje u człowieka w mięśniach (98% całkowitej zawartości kreatyny w organizmie człowieka)[5], małe ilości tego związku znajdują się także w mózgu, wątrobie, nerkach oraz jądrach. Szacuje się, że dobowe zapotrzebowanie organizmu osoby o masie 70 kg na kreatynę wynosi 2 g, przy czym 1 g tego związku jest syntezowany przez organizm z aminokwasów, a pozostała ilość powinna być dostarczona w pożywieniu[6] – najlepszymi źródłami kreatyny są mięso (1 g jest zawarty w 250 g świeżego mięsa) oraz ryby[6][7]. Preparaty kreatynowe bywają stosowane przez osoby uprawiające sporty siłowe.
Glicyna reaguje w ustroju z argininą i wobec enzymu fermentu transaminacyjnego zamienia się na kwas guanidynooctowy, czyli glukocyjaminę, z argininy tworzy się wówczas ornityna (która stymuluje wydzielanie hormonu wzrostu). Z glukocyjaminy w ustroju powstaje kreatyna. Wytworzona kreatyna łączy się w tkankach z kwasem fosforowym tworząc kwas kreatynofosforowy (fosfagen), niezbędny do procesów życiowych w tkankach zwierzęcych.
Kreatyna jako suplement diety
[edytuj | edytuj kod]W latach 90. XX wieku kreatyna zyskała szczególny rozgłos jako naturalny sposób na zwiększenie wyników sportowych i budowanie beztłuszczowej masy ciała. Stwierdzono, że ogólna zawartość kreatyny w mięśniach szkieletowych jest zwiększona po doustnym podaniu suplementów diety, a zawartość ta różni się i zależy od wielu czynników, m.in. od poziomu spożycia węglowodanów, rodzaju aktywności fizycznej i typu włókien mięśniowych. Wskutek tego zaczęto stosować kreatynę w charakterze dodatku do suplementów diety stosowanych przed treningiem[8]. Na rynku dostępne są różne formy kreatyny, m.in. cytrynian, jabłczan, ester etylowy, azotan, chlorowodorek, glukonian, α-ketoglutaran i orotan[8].
Wpływ na regenerację uszkodzeń oraz stres oksydacyjny
[edytuj | edytuj kod]Kreatyna ma potencjalnie działanie przeciwutleniające na poziomie komórek i chroni komórki mięśniowe przed stresem oksydacyjnym. Ponadto kreatyna w niekorzystnych warunkach zapobiega niszczeniu mitochondriów w komórkach mięśni. Stwierdzono również pozytywny wpływ kreatyny na gojenie się ran oraz uszkodzenia mięśni[9].
Wzrost masy mięśniowej
[edytuj | edytuj kod]Wysoka zawartość kreatyny w mięśniach stymuluje syntezę białek działając antykatabolicznie i anabolicznie, co ma wpływ na szybszy przyrost masy mięśniowej, sprawność i regenerację[10][11]. Suplementacja diety kreatyną w połączeniu z ciężkim treningiem siłowym powoduje wzrost stężenia insulinopodobnego czynniku wzrostu IGF-1 w mięśniach i poprawianie aktywności komórek satelitarnych[9]. W podwójnie ślepej próbie pobrano biopsję z mięśni nóg od mężczyzn wykonujących trening oporowy, w trakcie spoczynku, 3 godz. później oraz 24 godz. po treningu. Mężczyźni przyjmowali doustnie kreatynę lub napój z białkiem serwatkowym i węglowodanami przez 5 dni. Po ich spożyciu zwiększyła się ekspresja mRNA dla IGF-1 w spoczywających mięśniach o 30%. Poziom IGF-1 zwiększył się o 24% w ciągu 3 godz. i o kolejne 29% w 24 godz. po treningu[8].
Pomimo że doniesienia o pozytywnym wpływie suplementacji kreatyną w połączeniu z ciężkim treningiem na wydolność fizyczną, masę beztłuszczową oraz morfologię mięśni są dość liczne[12][13][14][15][16], to nurt przeciwstawny również ma pewną reprezentację. Jacobi wraz z zespołem opublikował wyniki badań, w których nie stwierdził efektów zastosowania krótkotrwałej suplementacji kreatyną na siłę izometrycznych skurczów mięśni łokciowych, aktywację mięśni i szybkość ich regeneracji[17]. Opis tych badań nie pozwala jednak stwierdzić, czy suplementacja kreatyną była połączona z odpowiednim treningiem[9]. W badaniach zespołu Bembena dotyczących 14-tygodniowego treningu progresywnego (3 dni treningowe na tydzień) przeprowadzonych na grupie starszych mężczyzn nie stwierdzono dodatkowych pozytywnych rezultatów suplementacji na siłę lub wzrost masy mięśni, ani w przypadku kreatyny podawanej samodzielnie, ani w połączeniu z napojami zawierającymi białka serwatkowe[18]. W tym przypadku grupa mogła zostać przypadkowo dobrana w taki sposób, że jej większą część stanowiły osoby nie reagujące na kreatynę. Kreatyna mogła być też podawana wyłącznie w dni treningowe, a taka strategia nie spisuje się dobrze w przypadku osób starszych lub w średnim wieku[9][19].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Haynes 2014 ↓, s. 3-128.
- ↑ Haynes 2014 ↓, s. 7-2.
- ↑ Haynes 2014 ↓, s. 5-163.
- ↑ Jeffrey R. Stout, Jose Antonio, Douglas Kalman (Eds): Essentials of Creatine in Sports and Health. New Jersey: Humana Press, 2008. ISBN 1-58829-690-3.
- ↑ Katarzyna Morawska-Staszak: Wpływ suplementacji kreatyną na całkowity potencjał antyoksydacyjny oraz wydolność psycho-fizyczną u pacjentów z przewlekłymi schorzeniami wątroby. Poznań: Rozprawa doktorska, 2012, s. 13. [dostęp 2016-04-01].
- ↑ a b R.B. Kreider. Creatine, the Next Ergogenic Supplement?. „Sportscience Training & Technology”, 1998. Internet Society for Sport Science.
- ↑ Mirosław Jarosz: Suplementy diety a zdrowie. Warszawa: PZWL, 2015, s. 48. ISBN 978-83-200-3701-2.
- ↑ a b c Jakub Mauricz: Kreatyna: wszystko co musisz o niej wiedzieć. Trec Nutrition Sp. z o.o.. [dostęp 2016-04-01].
- ↑ a b c d Robert Cooper, Fernando Naclerio, Judith Allgrove, Alfonso Jimenez. Creatine supplementation with specific view to exercise/sports performance: an update. „J Int Soc Sports Nutr.”. 9, s. 33, 2012. DOI: 10.1186/1550-2783-9-33.
- ↑ Gdak J., Górski M., Szymanowski P. Kreatyna – rewolucyjne odkrycie. „Kultura i Fitness”. 10 (61), s. 37, 2006.
- ↑ Melvin H. Williams, Richard B. Kreider, J. David Branch: Creatine: The Power Supplement. Illinois, USA: Human Kinetics Publishers, 1999. ISBN 0-7360-0162-X.
- ↑ J. Volek, N. Duncan, S. Mazzetti, R. Staron, M. Putukian, A. Gómez, D. Pearson, W. Fink, W. Kraemer. Performance and muscle fiber adaptations to creatine supplementation and heavy resistance training. „Medicine & Science in Sports & Exercise”. 31 (8), s. 1147–1156, 1999. DOI: 10.1097/00005768-199908000-00011.
- ↑ R. L. Dempsey, M. F. Mazzone, L. N. Meurer. Does oral creatine supplementation improve strength? A meta-analysis. „J Fam Pract.”. 51 (11), s. 945–951, 2002. PMID: 12485548.
- ↑ Richard B. Kreider. Effects of creatine supplementation on performance and training adaptations. „Molecular and Cellular Biochemistry”. 244 (1/2), s. 89–94, 2003. DOI: 10.1023/A:1022465203458.
- ↑ Luc J.C. van Loon, Audrey M. Oosterlaar, Fred Hartgens, Matthijs K.C. Hesselink i inni. Effects of creatine loading and prolonged creatine supplementation on body composition, fuel selection, sprint and endurance performance in humans. „Clinical Science”. 104 (2), s. 153, 2003. DOI: 10.1042/CS20020159.
- ↑ Jeff S Volek, Eric S Rawson. Scientific basis and practical aspects of creatine supplementation for athletes. „Nutrition”. 20 (7–8), s. 609–614, 2004. DOI: 10.1016/j.nut.2004.04.014.
- ↑ J.M. Jakobi, C.L. Rice, S.V. Curtin, G.D. Marsh. Contractile properties, fatigue and recovery are not influenced by short-term creatine supplementation in human muscle. „Experimental Physiology”. 85 (4), s. 451–460, 2000. DOI: 10.1017/S0958067000020212.
- ↑ M.G. Bemben, M.S. Witten, J.M. Carter, K.A. Eliot i inni. The effects of supplementation with creatine and protein on muscle strength following a traditional resistance training program in middle-aged and older men. „The Journal of Nutrition, Health & Aging”. 14 (2), s. 155–159, 2009. DOI: 10.1007/s12603-009-0124-8.
- ↑ Thomas W Buford, Richard B Kreider, Jeffrey R Stout, Mike Greenwood i inni. International Society of Sports Nutrition position stand: creatine supplementation and exercise. „Journal of the International Society of Sports Nutrition”. 4 (1), s. 6, 2007. DOI: 10.1186/1550-2783-4-6.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M. Haynes (red.), wyd. 95, Boca Raton: CRC Press, 2014, ISBN 978-1-4822-0867-2 (ang.).