Łysostopek cierpki
 Młode owocniki | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
łysostopek cierpki |
| Nazwa systematyczna | |
| Collybiopsis peronata (Bolton) R.H. Petersen Mycotaxon 136(2): 343 (2021) | |
Łysostopek cierpki, pieniążek palący (Collybiopsis peronata (Bolton) R.H. Petersen) – gatunek grzybów należący do rodziny Omphalotaceae[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Collybiopsis, Omphalotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w 1788 r. James Bolton, nadając mu nazwę Agaricus peronatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 2021 r. R.H. Petersen, przenosząc go do rodzaju Collybiopsis[1].
Niektóre Synonimy naukowe[2]:
- Chamaeceras urens (Bull.) Kuntze 1898
- Collybia peronata (Bolton) P. Kumm. 1871
- Collybia peronata (Bolton) P. Kumm. 1871 var. peronata
- Collybia peronata var. tomentella (Schumach.) Bon 1987
- Collybia rugulosa Schulzer & Bres. 1879
- Collybia urens (Bull.) P. Kumm., 1871
- Gymnopus peronatus (Bolton) Gray 1821
- Marasmius peronatus (Bolton) Fr. 1836
- Marasmius peronatus (Bolton) Fr. 1836 var. peronatus
- Marasmius peronatus var. rugulosus (Schulzer & Bres.) Schulzer & Bres. 1885
- Marasmius urens (Bull.) Fr. 1836
Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. Wcześniej w polskim piśmiennictwie naukowym gatunek ten opisywany był jako twardzioszek siodełkowaty i pieniążek palący[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]O średnicy 2–6 cm, początkowo płasko-wypukły, ale szybko z wgłębionym środkiem. Powierzchnia sucha i gładka o barwie żółtawo-czerwonawo-brązowej, podczas wysychania jaśnieje i staje się ochrowa. Jest delikatnie ciemno promieniście prążkowana, u starszych okazów pomarszczona[4][5].
Dość rzadkie, wykrojone ząbkiem lub wąsko przyrośnięte. Czasami przy trzonie bywają żyłkowane. U młodych owocników mają barwę od bladożółtej do żółtej, u starszych są barwy kapelusza. Ostrza jaśniejsze[5].
Wysokość 4–7 cm, grubość ok. 0,5 cm. Jest twardy, łykowaty i powyginany[5]. Powierzchnia drobno kosmkowata, w dolnej części oficie pokryta białą lub żółtawą, szczeciniastą grzybnią[4].
U młodych okazów białawy, u starszych jasnobrunatny. Smak ostry, piekący, zapach słaby i nieokreślony[4].
Biały, Zarodniki elipsoidalne, gładkie, o rozmiarach 6–8 × 3–4 μm[4].
- Gatunki podobne
- monetnica maślana (Rhodocollybia butyracea). Ma tłusty, błyszczący kapelusz o ciemnoczerwonej barwie[5]
- łysostopek pospolity (Gymnopus dryophilus). Ma pomarańczowobrązowy kapelusz i gładki trzon[5].
- łysostopek niemiły (Gymnopus hariolorum). Ma gęste blaszki, przykry zapach gnijącej kapusty a smak podobny do rzodkiewki[4].
Łysostopka cierpkiego charakteryzuje duża zmienność barwy kapelusza, ale od podobnych gatunków łatwo można go odróżnić po dwóch cechach; grzybni na dolnej części trzonu i cierpkim, palącym smaku. Od innych łysostopków odróżnia się także tym, że jego blaszki na starość zmieniają barwę na ochrową, taką jak kapelusz[5][6].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Występuje głównie w Europie. Jest tutaj szeroko rozprzestrzeniony. Ponadto podano jego stanowiska w Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie i w Japonii[7]. W Polsce jest bardzo pospolity[3].
Saprotrof spotykany w różnego typu lasach, na obrzeżu lasów, w parkach miejskich. Rośnie na ziemi wśród liści lub w ściółce leśnej, wśród mchów. Owocniki wytwarza od października do listopada[3]. Zazwyczaj rośnie w grupach, ale nie tworzy kęp[5].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Grzyb niejadalny ze względu na ostry, piekący smak[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-01-03] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2016-01-19] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 284, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 329, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b c d e f g Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 105, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ Gymnopus peronatus, Wood Woollyfoot mushroom [online] [dostęp 2016-01-18].
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-19].