Poniec

Poniec
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Ratusz w Poniecu
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	gostyński
Gmina	Poniec
Data założenia	1108
Prawa miejskie	1310
Burmistrz	Jacek Widyński
Powierzchnia	3,48 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 2841; 816,4 os./km²
Strefa numeracyjna	65
Kod pocztowy	64-125
Tablice rejestracyjne	PGS
	Położenie na mapie gminy Poniec Poniec
	Położenie na mapie Polski Poniec
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Poniec
	Położenie na mapie powiatu gostyńskiego Poniec
	51°45′50″N 16°48′30″E/51,763889 16,808333
TERC (TERYT)	3004074
SIMC	0954596
	Urząd miejskiRynek 24; 64-125 Poniec
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Poniec – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie gostyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Poniec^[4]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. leszczyńskiego. Od nazwy miasta pochodzi rodzina Ponieckich herbu Ostoja.

Według danych z 2014 r. miasto liczyło 2873 mieszkańców^[5].

Położenie

Poniec leży w południowej części województwa wielkopolskiego w powiecie gostyńskim, 9 km od Rydzyny i 9 km od Bojanowa oraz 20 km od Gostynia.

Miejscowość znajduje się 7 km na północny wschód od drogi ekspresowej nr 5, przy linii kolejowej Leszno – Poniec – Krotoszyn – Ostrów Wielkopolski.

Przez północną część miejscowości przepływa Kopanica (Rów Polski), dopływ Baryczy, od zachodu uchodząca do Kopanicy Ponica^[6].

Gospodarka

W Poniecu zarejestrowanych jest ponad 400 podmiotów gospodarczych. Rozwinął się tutaj drobny przemysł.

W mieście istnieją punkty usługowo-handlowe obsługujące teren Miasta i Gminy, istnieje siedziba Banku Spółdzielczego który posiada oddziały w Osiecznej i Bojanowie.

Historia

Zabytkowy dom podcieniowy na ponieckim rynku

Zespół dawnego szpitala Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia w Poniecu (szpital z kaplicą z 1888 i dom sióstr z 1896 roku)

Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską oraz przejściowo z Dolnym Śląskiem. Istnieje co najmniej od drugiej połowy XIII wieku. Po raz pierwszy wymieniana w archiwalnym, łacińskojęzycznym dokumencie z 1271 pod nazwą Ponez, 1278 Porece, 1309 (zachowana kopia z 1498) Ponyecz, 1309 (zachowana kopia 1609) Ponecz, 1312 (kopia 1412) Ponicz, 1370 (kopia 1609) Poniecz, 1388 Ponecz, 1391 Ponitz, Ponicz, 1397 Ponec, rękopisy XIV-XV wieku Ponez, Ponicz, 1440 Puniecz, 1443 Ponetcz, Ponetz, 1478 Ponyecze^[7].

Początki osadnictwa na tym terenie są jednak wcześniejsze niż archiwalne, historyczne zapisy i sięgają X wieku, kiedy to w miejscu obecnego Ponieca w bagnistej dolinie znajdował się gród opolny (jego śladem jest owalny pagórek poza miastem). Na początku XII, w 1108 istniejącą już wtedy osadę Bolesław Krzywousty nadał rycerzowi pochodzącemu z bogatego rodu Awdańców. Od XIII przez ponad dwa wieki właścicielami Ponieca byli Wysogotowie, a następnie ród Wesenborgów, Ponieckich i Pampowskich^[7].

Miejscowość powstała na prawie polskim. Przed 1309 Henryk III głogowski ustanowił Poniec siedzibą okręgu, które znacznie podniosło jego rangę. Od tego roku miejscowość była także siedzibą własnej parafii. W 1310 roku otrzymała prawa miejskie, nadane przez Henryka IV głogowskiego^[2]^[1]. W latach 1310–1312 Poniec był siedzibą dystryktu prowincjonalnego Poniec^[7].

W 1383 Konrad III Stary (książę oleśnicki) ze swoim wojskiem oblegał miasto, zniszczeniu uległa wówczas duża część zabudowy i zamek (ruiny rozebrano dopiero w XIX wieku^[1]). Wkrótce jednak, wobec wieści o nadciąganiu odsieczy pod wodzą starosty generalnego Wielkopolski, Pielgrzyma z Węgleszyna, jego wojska opuściły zamek, uprzednio go podpaliwszy, jednak Pielgrzym odbudował spalony obiekt^[8].

Miasto znajdowało się przy granicy Korony Królestwa Polskiego i księstwa głogowskiego na ważnym trakcie handlowym biegnącym z Wrocławia do Poznania. W XIV na podgrodziu starej osady rozwinął się nowy prężny organizm osadniczy o charakterze targowym. W mieście znajdował się także punkt celny. W 1398 król polski Władysław Jagiełło nakazał, by kupcy z miast wielkopolskich jadący do Wrocławia używali starej drogi z czasów Kazimierza Wielkiego biegnącej przez Śrem i Poniec. W Śremie płacili oni cło po 4 denary od każdego konia, w Poniecu zaś 9 denarów^[7].

W pierwszej ćwierci XV wieku właścicielem Ponieca był Bartosz z Sokołowa, w wyniku jego starań król Władysław Jagiełło zmienił w 1424 prawa lokacyjne z prawa polskiego na magdeburskie. W tym roku Poniec należał do powiatu kościańskiego Korony Królestwa Polskiego. W październiku 1454 Grzegorz z Ponieca został starostą człuchowskim, zaś w maju 1458 r. został starostą malborskim, uczestnicząc następnie z załogą zamkową w długotrwałych walkach o miasto. Gdy w 1458 organizowano wyprawę przeciwko Krzyżakom, wówczas Poniec wystawił ze swoich funduszy ośmiu piechurów. Dwa lata później z rąk Kazimierza Jagiellończyka miasto otrzymało przywilej organizowania jarmarków dwa razy w roku. W 1493 miał miejsce trwający osiemnaście tygodni zajazd starosty wschowskiego Wojciecha Górskiego, najeźdźca ściągał wówczas z mieszczan czynsz za młyn, cło i opłaty targowe, ogół poniesionych strat wynosił 70 grzywien. Od 1504 w mieście odbywał się co tydzień targ koński, a miasto przeżywało niebywały rozkwit, spis z 1580 wymieniał sześćdziesięciu trzech polskich rzemieślników. W tym okresie zwiększał się wpływ braci czeskich, którzy już od 1571 byli w posiadaniu kościoła parafialnego, dopiero w 1606 został on odkupiony przez mieszczan. Braciom czeskim miasto prawdopodobnie zawdzięcza rozwój tkactwa i włókiennictwa, w 1634 w Poniecu działało czternastu sukienników. W 1656 wojska szwedzkie spaliły kościół, 8 listopada 1704 pod Poniecem miała miejsce bitwa wojsk saskich ze Szwedami. W tym okresie miasto podlegało pod powiat sądowy z siedzibą w Kościanie.

Zabory Polski

W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. Kiedy Poniec przechodził pod panowanie pruskie, liczył 1436 mieszkańców, miał 254 domostwa, ulice były wybrukowane, a większość Ponieczan trudniła się rzemiosłem. Pracowało tu 26 warsztatów tkackich, żyło 23 obuwników, 18 płócienników, 16 rzeźników, 10 kołodziejów, 9 krawców, 4 sukienników. Wiadomo też, że w 44 domach warzono piwo, a w Poniecu i najbliższej okolicy pracowało 31 wiatraków i jedna olejarnia. Po przejściu pod panowanie Prus miasto zaczęli opuszczać Polacy, w 1800 liczba mieszkańców zmalała do 1203.

W 1806 w Wielkopolsce wybuchło powstanie wielkopolskie wymierzone przeciw pruskiemu zaborcy. Po zwycięstwie powstańców miejscowość znalazła się w granicach Księstwa Warszawskiego i w 1807 miasto włączono ją do powiatu krobskiego. Liczba mieszkańców zaczęła powoli rosnąć, spis z 1810 wymienia 1429 mieszczan i 262 domostwa. Wkrótce jednak Księstwo Warszawskie zostało ponownie zlikwidowane przez zaborców i od 1815 miasto znalazło się w zaborze pruskim w granicach Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Gospodarczo miasto utrzymało charakter rzemieślniczy. W Poniecu mieszkali płóciennicy, młynarze obsługujący 30 wiatraków, stolarze, krochmalnicy, warzelnicy i gorzelnicy, w okolicy funkcjonowało rolnictwo wysokotowarowe i hodowla bydła. Od początku XIX odbywały się cztery jarmarki. 1836 wprowadzono nową ordynację miejską. Od 1880 działała tu kasa pożyczkowa, później przekształcona w bank ludowy. W 1889 uruchomiono przez Poniec linię kolejową z Leszna do Ostrowa Wlkp. przez Krotoszyn^[2]. Na początku XX działała tu mleczarnia, cegielnia i młyn parowy.

II RP

W 1919 po wybuchu powstania wielkopolskiego w Poniecu powstał oddział ochotniczy, który walczył w okolicy. W 1907 miasto zostało zgazyfikowane, a w 1921 uzyskało łączność telekomunikacyjną. Spis z 1921 wymienia 386 domów i 2471 mieszkańców, których liczba wzrosła do 2858 w 1939.

W momencie wybuchu II wojny światowej w Poniecu działał tartak, cegielnia i mleczarnia, a zadaniem miasta była obsługa rolniczej okolicy pod względem handlowym, rzemieślniczym i administracyjnym. 21 października 1939 w ramach Operacji Tannenberg Niemcy zamordowali trzech wytypowanych wcześniej mieszkańców. Lata wojny to czas wysiedlania polskiej ludności do Generalnego Gubernatorstwa i eksterminacji ludności polskiej, w Poniecu miały miejsce egzekucje osób podejrzewanych o działalność antyhitlerowską.

W nocy z 27 na 28 stycznia 1945 do miasta wkroczyły oddziały 3 Armii Gwardii 1 Frontu Białoruskiego i zajęły miasto^[9].

Po 1945 w Poniecu działała cegielnia, tartak, mleczarnia, młyn, gazownia oraz huta szkła (obecnie Huta Szkła Gloss)^[10].

W latach 1954-1972 miasto było siedzibą, choć do niej nie należało, gromady Poniec.

Demografia

Liczba mieszkańców

1793 – 1436
1800 – 1203
1810 – 1429
1816 – 1350
1861 – 1958
1912 – 2817
1921 – 2471
1939 – 2858
1946 – 2342
1961 – 2709
2010 – 2846

Struktura płci i wieku

Piramida wieku mieszkańców Ponieca w 2014 roku^[3].

Sport

Sportowy Klub Taekwon-do TIGER (taekwon-do ITF i kickboxing). Sekcja klubu działa od 2009 roku, trenerem jest boosabum Krzysztof Bednarz III DAN^[11]
zespół taneczny Natia Poniec przy GCK w Poniecu także klub PKS Piast Poniec

Zabytki

założenie urbanistyczne miasta^[12].
zespół kościoła parafialnego pw. Narodzenia NMP w Poniecu^[12] – kościół murowany I poł. XV wieku, przebudowany w 1786 r., z bogatym wyposażeniem z XV-XVIII wieku^[2]. Zabytkiem jest również brama w ogrodzeniu^[12].
murowany ratusz z 1843 r.^[12] Budowę rozpoczęto 6 września 1842 roku, a ratusz został oddany do użytku 15 października 1843 roku. Na ratuszowej wieży umieszczono zegar przeniesiony z wieży kościoła rzymskokatolickiego, a w 1875 roku zlecono jednemu z głogowskich zegarmistrzów budowę nowego zegara na potrzeby ponieckiego ratusza. U wejścia do ratusza umieszczono w 1777 roku wagę miejską z kamiennymi odważnikami^[2].
zespół dawnego szpitala Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia w Poniecu (szpital z kaplicą z 1888 i dom sióstr z 1896 roku)^[12].
szachulcowe domy w Rynku z przełomu XVIII i XIX wieku (numery: 4, 6, 9, 26, 27, 28 i 30)^[12].
szczytowy drewniany dom z II poł. XVIII wieku, z podcieniami (ul. Bojanowska 1 / Rynek 31)^[12]^[1], zrekonstruowany w 1958 roku^[2].
zespół dawnego kościoła protestanckiego w Poniecu z 1864 roku w stylu neogotyckim – obecnie kościół rzymskokatolicki pw. Chrystusa Króla.

Oświata

Przedszkole Samorządowe w Poniecu (ul. Kościuszki 7)
Szkoła Podstawowa im. ppłk. Bernarda Śliwińskiego w Poniecu (dawniej mjra Henryka Sucharskiego). Budynek A i B ul. Szkolna 8, Budynek C ul. Krobska 16.

Instytucje muzyczne i kulturalne

W Poniecu działa Gminne Centrum Kultury oraz Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy. Gminne Centrum Kultury prowadzi wiele imprez sportowo-kulturalnych na terenie miasta i gminy, a także aktywnie uczestniczy w życiu kulturalnym mieszkańców miasta poprzez organizowanie zajęć, kółek zainteresowań, sekcji. Przy GCK działa Dziecięco-Młodzieżowa Orkiestra Dęta, Sekcja Plastyczna, Sekcja Modelarska oraz Sekcja Taneczna (Zespół „Natia”).

Komunikacja

Szlaki komunikacyjne:

linia kolejowa nr 14: Łódź Kaliska – Forst-Baršć

Ludzie związani z Poniecem‎ ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Poniecem‎.

Zobacz też

Poniec (stacja kolejowa)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Bogdan Zgodziński: Województwo leszczyńskie. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1981, s. 107.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kazimierz Szalewski: Leszno i okolice. Sport i Turystyka, 1981, s. 109. ISBN 83-217-2348-9.
↑ ^a ^b Poniec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1726, 2013-02-13. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-10-31].
↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r. (3,73 MB), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015, s. 107, ISSN 2083-3342 [dostęp 2015-11-03] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-30] .
↑ Bogdan Zgodziński: Województwo leszczyńskie. Wyd. Naukowe PWN, s. 294-297. ISBN 83-01-07676-3.
↑ ^a ^b ^c ^d Gąsiorowski 1999 ↓, s. 732-755.
↑ A. Eckstein, Historia Ponieca do połowy XVI wieku, Roczniki Historyczne, t. II, 1926, z. 1, s. 92
↑ Mateusz Siuchniński (red.): Miasta polskie w tysiącleciu. T. II. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 1966, s. 283-285.
↑ Iwona Swenson (red.): Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998, s. 608. ISBN 83-01-12677-9.
↑ Oficjalna strona Sportowego Klubu Taekwon-do 'TIGER'.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 189. [dostęp 2015-10-31].

Bibliografia

Antoni Gąsiorowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. III (L – Q), zeszyt 4, hasło „Poniec”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 1999, s. 732-755.

Linki zewnętrzne

Poniec w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”
Historia Ponieca, Dzieje ziemi ponieckiej
Poniec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 767 .
Poniec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 492 .

[Zgodziński1981s107-1] Bogdan Zgodziński: Województwo leszczyńskie. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1981, s. 107.

[Szalewski1981s109-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kazimierz Szalewski: Leszno i okolice. Sport i Turystyka, 1981, s. 109. ISBN 83-217-2348-9.

[populacja2016-3] Poniec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[Dz.U._29/2013-4] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1726, 2013-02-13. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-10-31].

[statgovludnosc2014-5] Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r. (3,73 MB), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015, s. 107, ISSN 2083-3342 [dostęp 2015-11-03] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-30] .

[6] Bogdan Zgodziński: Województwo leszczyńskie. Wyd. Naukowe PWN, s. 294-297. ISBN 83-01-07676-3.

[CITEREFGąsiorowski1999732-755-7] Gąsiorowski 1999 ↓, s. 732-755.

[8] A. Eckstein, Historia Ponieca do połowy XVI wieku, Roczniki Historyczne, t. II, 1926, z. 1, s. 92

[Siuchniński1966-9] Mateusz Siuchniński (red.): Miasta polskie w tysiącleciu. T. II. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 1966, s. 283-285.

[Swenson1998s608-10] Iwona Swenson (red.): Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998, s. 608. ISBN 83-01-12677-9.

[11] Oficjalna strona Sportowego Klubu Taekwon-do 'TIGER'.

[nidWLK-12] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 189. [dostęp 2015-10-31].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Poznań
Miasta powiatowe	Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kępno Koło Kościan Krotoszyn Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów
Miasta gminne	Bojanowo Borek Wielkopolski Budzyń Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kaczory Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Koźminek Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miasteczko Krajeńskie Miejska Górka Mieścisko Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rychtal Rychwał Rydzyna Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zaniemyśl Zbąszyń Zduny Żerków

Wsie	Bączylas Bogdanki Czarkowo Drzewce Dzięczyna Grodzisko Janiszewo Łęka Mała Łęka Wielka Miechcin Rokosowo Sarbinowo Szurkowo Śmiłowo Teodozewo Waszkowo Wydawy Zawada Żytowiecko
Osady	Franciszkowo Grodzisko Janiszewo Karolinowo Kopanie Krzysztofowo Łęka Wielka Maciejewo Poniec-Folwark Rokosowo Włostki
Kolonia	Dzięczynka

Miasta	Borek Wielkopolski Gostyń Krobia Pogorzela Poniec
Gminy miejsko-wiejskie	Borek Wielkopolski Gostyń Krobia Pogorzela Poniec
Gminy wiejskie	Pępowo Piaski

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (II RP) (1919–39) woj. poznańskie (1945–75)
Miasta (1919–75)	Borek (Wielkopolski) (← od 1934) Gostyń Krobia Piaski (do 1934) Poniec
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Borek (Wielkopolski) Gostyń Krobia Pępowo Piaski Poniec
Gromady (1954–72)	Bodzewo (1954–68) Borek (1954–72) Brzezie (1954–68) Chwałkowo (1954–68) Gostyń (1962–72) Gostyń Stary (1954–61) Koszkowo (1954–61) Krobia (1954–72) Krobia Stara (1954–61) Kunowo (1954–61) Łęka Mała (1954–68) Pępowo (1954–72) Piaski (1954–72) Poniec (1954–72) Sarbinowo (1954–59) Skoraszewice (1954–59) Smolice (1954–57 →) Szelejewo (1954–68) Zimnowoda (1954–61)