Timoleon
Timoleon (gr. Τιμολέων od τιμή 'cześć, szacunek, obawa' i λέων 'lew', ur.?, zm. około 336 p.n.e. w Syrakuzach) – wódz i polityk koryncki.
W Koryncie
[edytuj | edytuj kod]Pochodził z możnego, arystokratycznego rodu. Był wrogiem tyranii. W 364 p.n.e. przyczynił się do zabójstwa brata Timofanesa, który pragnął zostać tyranem Koryntu. Według Plutarcha z Cheronei Timoleon usiłował najpierw perswazją wpłynąć na brata, na co ten odpowiedział kpinami i gniewem, wtedy Timoleon odszedł z płaczem, zakrył sobie oczy, a towarzyszący mu przyjaciele zabili Timofanesa. Postawa ta zyskała Timoleonowi ogromny rozgłos w świecie greckim.
Na Sycylii
[edytuj | edytuj kod]Kiedy w miastach Sycylii, zwłaszcza w Syrakuzach, odnieśli triumf tyrani, ich przeciwnicy zwrócili się do Koryntu (swojej dawnej metropolii) z prośbą o pomoc. Koryntianie wysłali na Sycylię Timoleona jako rozjemcę (diallaktes)[1]. W 344 p.n.e. na czele niewielkiego oddziału liczącego 700 najemników przybył na 10 okrętach do Syrakuz i opanował je. Działał z niespożytą energią, nie zrażając się niepowodzeniami: w 343 p.n.e. zburzył twierdzę na wyspie Ortygia (dzielnica Syrakuz), wypędzając ostatecznie z ziemi syrakuzańskiej Dionizjusza Młodszego, i ustanowił w mieście rządy demokratyczne (ściślej - rządy liberalnej oligarchii według modelu korynckiego) z radą sześciuset i zgromadzeniem ludowym. Timoleon doprowadził do zawarcia sojuszu (symmachia) Greków przeciw Kartagińczykom i po otrzymaniu posiłków zadał im klęskę w bitwie nad rz. Krimissos na Sycylii. Kartagina zmuszona została do zawarcia w 339 p.n.e. pokoju, który ustalał granice jej posiadłości na Sycylii na rzece Halykos, co ograniczało wpływy punickie do zachodniej części wyspy. Pokój umożliwił rozprawienie się przez Timoleona z każdym z tyranów, którzy wcześniej wsparli Kartagińczyków, z osobna w latach 340-337 p.n.e. W wyzwolonych miastach po usunięciu tyranów wprowadzał ustrój zbliżony do syrakuzańskiego i połączył je sojuszem w Związek Miast Sycylijskich, na czele którego stanęły Syrakuzy. Około 337 p.n.e. zrezygnował z życia publicznego i wkrótce zmarł, otoczony powszechnym szacunkiem[2]. Został pochowany na forum w Syrakuzach i był tam czczony jak heros-założyciel miasta. Później na miejscu, gdzie znajdował się jego grób wzniesiono Gymnazjon, które nazwano Timoleonteum.
W ocenie współczesnych i potomnych
[edytuj | edytuj kod]Postać Timoleona wymyka się jednoznacznej ocenie. Idealizowany przez część tradycji antycznej (Timajos, Plutarch), uznany za mało ważną postać przez innych (Polibiusz), stał się przedmiotem rozbieżnych ocen i wielu dyskusji w historii nowożytnej. Niektórzy historycy widzą w nim nawet przykład awanturnika i dowódcy szukającego powodzenia w akcjach politycznych. Jego dokonania miały krótki żywot: w ciągu jednego pokolenia w miastach Sycylii ponownie zapanował chaos, a do władzy w Syrakuzach doszedł kolejny tyran, Agatokles.
Tymoleon był wzorem do naśladowania Tadeusza Kościuszki[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Piotr Iwaszkiewicz, Wiesław Łoś, Marek Stępień, Władcy i wodzowie starożytności. Słownik, Warszawa: WSiP, 1998, s. 384, ISBN 83-02-06971-X, OCLC 69568159.
- Włodzimierz Lengauer, Starożytna Grecja okresu archaicznego i klasycznego, Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 212, ISBN 83-7181-083-0, OCLC 749800661.
- David Sacks, Encyklopedia świata starożytnych Greków, Oswyn Murray (red.), Dorota Mickiewicz-Morawska (tłum.), Warszawa: Książka i Wiedza, 2001, s. 416-417, ISBN 83-05-13169-6, OCLC 749281065.