Tonin afrykański

Tonin afrykański
	Cephalorhynchus heavisidii
	(J.E. Gray, 1828)
	; Porównanie wielkości tonina afrykańskiego z człowiekiem rozumnym (Homo sapiens)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Rząd	Cetartiodactyla
Podrząd	Whippomorpha
Infrarząd	walenie
Parvordo	zębowce
Nadrodzina	Delphinoidea
Rodzina	delfinowate
Rodzaj	tonin
Gatunek	tonin afrykański
Synonimy
	Delphinus (Grampus) Heavisidii J.E. Gray, 1828; D[elphinus] capensis G. Cuvier, 1829; D[elphinus] Dussumieri J.B. Fischer, 1829; Grampus headivisii: Lesson, 1836; D[elphinus] cephalorhynchus F. Cuvier, 1836; D[elphinus] hastatus F. Cuvier, 1836; Phocæna Capensis: R. Hamilton, 1837; Delphinus tridens Van Beneden, 1873; Orca capensis: Van Beneden, 1873; Cephalorhynchus heavisidei: True, 1889;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tonin afrykański^[13], tonin^[14]^[e] (Cephalorhynchus heavisidii) – gatunek ssaka morskiego z rodziny delfinowatych (Delphinidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1828 roku angielski zoolog John Edward Gray nadając mu nazwę Delphinus (Grampus) Heavisidii^[2]. Holotyp pochodził z Przylądka Dobrej Nadziei, w Prowincji Przylądkowej Zachodniej, w Południowej Afryce^[15]^[16]. Okazem typowym była oprawiona skóra i czaszka, pierwotnie znajdująca się w kolekcji muzeum Royal College of Surgeons, obecnie w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; holotyp zebrany przez kapitana Heaviside’a^[16].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy^[17].

Etymologia

Cephalorhynchus: gr. κεφαλη kephalē „głowa”; ῥυγχος rhunkhos „pysk”^[18].
heavisidii: kpt. Haviside (daty urodzenia i śmierci nieznane) był kapitanem statku zatrudnionym przez Brytyjska Kompania Wschodnioindyjską. Przyjął na pokład okaz typu tego delfina i przewiózł go z Kapsztadu do Anglii w 1827 roku wraz z resztą kolekcji Villeta. Gray omyłkowo umieścił dodatkowe „e” w nazwie naukowej zwierzęcia, co spowodowało, że zwykle nazywano ten gatunek „delfinem Heaviside’a” (być może był to przypadek błędnej tożsamości; inny kapitan, tym razem kapitan Heaviside – z pełnym „e” – był chirurgiem marynarki wojennej, który kolekcjonował okazy z zakresu historii naturalnej). W Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskie służyło dwóch kapitanów Haviside’ów w czasie opisu holotypu i nie wiadomo, czy delfin nosi imię Thomasa Haviside’a, który był kapitanem Elphinstone, czy Williama Haviside’a, kapitana Thames^[19].

Zasięg występowania

Tonin afrykański występuje w wodach przybrzeżnych południowo-zachodniej Afryki od około 17° szerokości geograficznej południowej w Angoli do Cape Point na około 34° szerokości geograficznej południowej w Południowej Afryce^[17].

Morfologia

Długość ciała do 170 cm; masa ciała samic do 75 kg^[20]. Noworodki osiągają długość ciała 80–85 cm^[20]. Głowa i ogon mają kolor ciemnoszary, a boki są jaśniejsze. W każdej szczęce znajduje się 22–28 par małych stożkowych zębów^[20].

Ekologia

Delfin ten żyje maksymalnie do 20 lat. Występuje w grupach liczących od 5 do 10 okazów^[21]. Potrafi dosyć szybko pływać i wyskakiwać nad wodę.

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii NT (ang. near threatened „bliski zagrożenia”)^[12].

Uwagi

↑ Nazwa zajęta przez Delphinus Capensis J.E. Gray, 1828.
↑ Nowa nazwa dla Delphinus capensis G. Cuvier, 1829.
↑ ^a ^b Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Delphinus (Grampus) Heavisidii J.E. Gray, 1828.
↑ ^a ^b Kombinacja nazw.
↑ Nazwa „tonin” używana jest również w odniesieniu do rodzaju Cephalorhynchus (zob. tonin).

Przypisy

↑ Cephalorhynchus heavisidii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b J.E. Gray: Spicilegia Zoologica. Cz. 1. London: Treüttel, Würz and Co., 1828, s. 2. (ang.).
↑ G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation, pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. Wyd. Nouvelle édition rev. et aug. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1829, s. 289. (fr.).
↑ J.B. Fischer: Synopsis Mammalium. Stuttgardtiae: J. G. Cottae, 1829, s. 656. (łac.).
↑ R.-P. Lesson: Complément des oeuvres de Buffon ou histoire naturelle des animaux rares decouverts par les naturalistes et les voyageurs depuis la mort de Buffon. T. 10: Oiseaux et Mammiferes. Paris: Pourrat Frèrer et Roret, 1836, s. 328. (fr.).
↑ Cuvier 1836 ↓, s. 158.
↑ Cuvier 1836 ↓, s. 161.
↑ R. Hamilton: Twelfth Genus.—Phocæna. The Grampus. W: W. Jardine: The naturalist’s library. Cz. 26: Mammalia. Whales. Edinburgh: W. H. Lizars, 1842, s. 231. (ang.).
↑ van Beneden 1873 ↓, s. 33.
↑ van Beneden 1873 ↓, s. 37.
↑ F.W. True. Contributions to the natural history of the cetaceans, a review of the family Delphinidae. „Bulletin of the United States National Museum”. 36, s. 108, 1889. (ang.).
↑ ^a ^b S. Elwen & K.S.E.& K. Gopal S. Elwen & K.S.E.& K., Cephalorhynchus heavisidii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2022-1 [dostęp 2022-09-15] (ang.).
↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 187. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 376, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cephalorhynchus heavisidii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-09-15].
↑ ^a ^b P. Hershkovitz. Catalog of Living Whales. „Bulletin of the United States National Museum”. 246, s. 77, 1966. (ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 294. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 169, 1904. (ang.).
↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 181. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑ ^a ^b ^c J. Wang, K. Riehl & S. Dungan: Family Delphinidae (Ocean Dolphins). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 525. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
↑ S. Blanken: Cephalorhynchus heavisidii Heaviside's dolphin. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. Museum of Zoology University of Michigan. [dostęp 2015-09-10]. (ang.).

Bibliografia

F. Cuvier: De l’histoire naturelle des cétacés, ou recueil et examen des faits dont se compose l’histoire naturelle de ces animaux. Paris: Roret, 1836, s. 1–416, seria: Roret’s Suite à Buffon. (fr.).
P.J. van Beneden. Sur deux dessins de cétacés du cap de Bonne-Espérance. „Bulletins de l’Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique”. 2^me série. 36, s. 32–40, 1873. (fr.).

[3] Nazwa zajęta przez Delphinus Capensis J.E. Gray, 1828.

[5] Nowa nazwa dla Delphinus capensis G. Cuvier, 1829.

[knnpp-7] Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Delphinus (Grampus) Heavisidii J.E. Gray, 1828.

[kn-11] Kombinacja nazw.

[a-19] Nazwa „tonin” używana jest również w odniesieniu do rodzaju Cephalorhynchus (zob. tonin).

[itis-1] Cephalorhynchus heavisidii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[gray1828-2] J.E. Gray: Spicilegia Zoologica. Cz. 1. London: Treüttel, Würz and Co., 1828, s. 2. (ang.).

[gcuv-4] G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation, pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. Wyd. Nouvelle édition rev. et aug. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1829, s. 289. (fr.).

[fis-6] J.B. Fischer: Synopsis Mammalium. Stuttgardtiae: J. G. Cottae, 1829, s. 656. (łac.).

[les-8] R.-P. Lesson: Complément des oeuvres de Buffon ou histoire naturelle des animaux rares decouverts par les naturalistes et les voyageurs depuis la mort de Buffon. T. 10: Oiseaux et Mammiferes. Paris: Pourrat Frèrer et Roret, 1836, s. 328. (fr.).

[CITEREFCuvier1836[https://www.biodiversitylibrary.org/page/55146485_158]-9] Cuvier 1836 ↓, s. 158.

[CITEREFCuvier1836[https://www.biodiversitylibrary.org/page/55146488_161]-10] Cuvier 1836 ↓, s. 161.

[ham-12] R. Hamilton: Twelfth Genus.—Phocæna. The Grampus. W: W. Jardine: The naturalist’s library. Cz. 26: Mammalia. Whales. Edinburgh: W. H. Lizars, 1842, s. 231. (ang.).

[CITEREFvan_Beneden1873[https://www.biodiversitylibrary.org/page/5691596_33]-13] van Beneden 1873 ↓, s. 33.

[CITEREFvan_Beneden1873[https://www.biodiversitylibrary.org/page/5691592_37]-14] van Beneden 1873 ↓, s. 37.

[true-15] F.W. True. Contributions to the natural history of the cetaceans, a review of the family Delphinidae. „Bulletin of the United States National Museum”. 36, s. 108, 1889. (ang.).

[iucn-16] S. Elwen & K.S.E.& K. Gopal S. Elwen & K.S.E.& K., Cephalorhynchus heavisidii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2022-1 [dostęp 2022-09-15] (ang.).

[miiz-17] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 187. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msz-18] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 376, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[msw-20] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cephalorhynchus heavisidii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-09-15].

[her-21] P. Hershkovitz. Catalog of Living Whales. „Bulletin of the United States National Museum”. 246, s. 77, 1966. (ang.).

[icmw-22] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 294. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[pal-23] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 169, 1904. (ang.).

[edm-24] B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 181. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).

[hmw-25] J. Wang, K. Riehl & S. Dungan: Family Delphinidae (Ocean Dolphins). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 525. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[adw-26] S. Blanken: Cephalorhynchus heavisidii Heaviside's dolphin. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. Museum of Zoology University of Michigan. [dostęp 2015-09-10]. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[b]

[4]

[c]

[5]

[6]

[7]

[d]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[e]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]