Wikipedia:Komitet Arbitrażowy/Polityka arbitrażu
Polityka arbitrażu jest zbiorem ogólnych wskazówek dotyczących działalności Komitetu Arbitrażowego, który powstał w wyniku dyskusji przeprowadzonych w trybie uzgodnień konsensusowych społeczności w 2007 roku, zmienionym w wyniku reform z lat 2008, 2010 i 2012.
Zakres działań
Podstawową funkcją Komitetu Arbitrażowego jest rozwiązywanie sporów, przede wszystkim sporów interpersonalnych. Komitet działa jako ostatnia instancja, w związku z czym przed złożeniem do niego wniosku o rozpatrzenie sporu należy spróbować rozwiązać go innymi drogami, w szczególności przy pomocy dwustronnego dialogu i mediacji prowadzonej przez mediatorów-ochotników lub też innych wikipedystów poproszonych osobiście o pomoc. Wniesienie wniosku o arbitraż powinno być ostatecznością stosowaną tylko wtedy, gdy zawiodły inne środki załagodzenia sporu.
Komitet Arbitrażowy może zostać poproszony o arbitraż wyłącznie w następujących sytuacjach:
- konfliktu personalnego między użytkownikami, np. w przypadku ataków osobistych, w tym zniesławienia, naruszenia wikietykiety itp.,
- sporów powstałych w związku z użyciem uprawnień administratorskich,
- nadużycia pacynek,
- powtarzającego się i umyślnego łamania zasad Wikipedii, np. forsowania prywatnego punktu widzenia, wprowadzania nieweryfikowalnych informacji lub mistyfikacji, przedstawiania własnej twórczości, naruszania praw autorskich.
Spory dotyczące kwestii merytorycznych w hasłach (tzw. główna przestrzeń nazw) nie są rozstrzygane przez Komitet Arbitrażowy, jednakże może on wyznaczyć ekspertów, którzy zajmą się rozwiązaniem sporu dotyczącego treści i formy artykułów. Komitet nie został też powołany do zastępowania społeczności w formułowaniu zaleceń edycyjnych czy kryteriów encyklopedyczności.
Komitet zajmuje się wyłącznie sprawami, które miały miejsce po jego powstaniu jako instytucji, lecz w razie gdyby zaistniała taka potrzeba, rozpatrując konflikt, który miał miejsce po jego powstaniu, może wziąć pod uwagę zachowanie wikipedysty z czasu przed powołaniem Komitetu.
Komitet może rozpoznawać wyłącznie spory, w sprawach których zwrócono się do niego z wnioskiem o arbitraż. Jeżeli jednak w opinii Komitetu stan faktyczny przedstawiony we wniosku jest jedynie wycinkiem szerszej sprawy, Komitet nie jest związany zakresem wniosku i ma prawo dokonać oceny całej sprawy, w tym również przyjąć środki zapobiegawcze i przymusowe wobec wszystkich osób zaangażowanych w nią. Jeżeli wśród nich są osoby, które nie były stronami pierwotnego wniosku (osobą zgłaszającą lub osobą, wobec której wniosek zgłoszono), Komitet w miarę potrzeby powinien powiadomić je o rozpatrywaniu sprawy z ich udziałem oraz umożliwić im złożenie wyjaśnień – na prawach strony – co do ich udziału w niej.
Komitet decyduje samodzielnie o przyjęciu bądź odrzuceniu konkretnego wniosku o arbitraż. Przyjęcie wniosku o arbitraż nie wyklucza skierowania sprawy na tym etapie do mediacji, prowadzonej przez arbitra bądź osobę spoza Komitetu, co wymaga jednak zgody obu stron sporu.
W przypadku podjętych, zgodnie z werdyktami, decyzji o nałożeniu środków o charakterze długoterminowym Komitet Arbitrażowy, stwierdzając, że użytkownik, którego dany środek dotyczy, przestrzegał tego środka, a także zachowywał się w sposób niekonfliktowy, może postanowić o jego uchyleniu.
W przypadku wniosku do Komitetu będącego w swej istocie odwołaniem od blokady, przyjmuje się za spełnione minimalne wymagania mediacji przedarbitrażowej wtedy, gdy wnioskodawca nawiązał dialog z administratorem nakładającym blokadę, w celu dokładnego ustalenia powodów podjętych działań, przedstawienia i uzasadnienia swojego stanowiska oraz ewentualnej zmiany decyzji tegoż administratora. Jeżeli odpowiedź będzie negatywna lub administrator nakładający blokadę uchyli się od dialogu, wówczas środki przedarbitrażowe uznane będą za spełnione.
Zasady
Komitet Arbitrażowy bada stan faktyczny sporu i jego przebieg, zapoznaje się ze stanowiskiem stron oraz przeprowadza takie dowody, jakie uzna za potrzebne. Po zbadaniu stanu faktycznego Komitet podejmuje decyzję o sposobie rozstrzygnięcia sporu, biorąc pod uwagę:
- ustalone zasady, zalecenia, zwyczaje i praktyki powszechnie przyjęte na Wikipedii, w tym zalecenia edycyjne i wikietykietę,
- reguły Wikipedii: dyrektywy i decyzje Fundacji Wikimedia, regulaminy, warunki licencji i reguły określające zrzeczenie się odpowiedzialności,
- obowiązujące normy prawne dotyczące projektu i jego uczestników.
Wszystkie wymienione normy i reguły są interpretowane i stosowane przez członków Komitetu zgodnie ze zdrowym rozsądkiem, ich najlepszym rozeznaniem oraz przy uwzględnieniu oczekiwań społeczności. Komitet nie pracuje w systemie precedensowym. Każdy wniosek jest rozpatrywany indywidualnie, przy czym przy rozpatrywaniu kolejnych spraw arbitrzy korzystają ze zdobytego wcześniej doświadczenia, a także utrwalonych dobrych obyczajów.
Komitet ustala regulamin wewnętrzny, który określa w szczególności organizację wewnętrzną Komitetu oraz procedury rozpoznawania spraw. Regulamin wewnętrzny jest jawny.
W przypadku rozpatrywania wniosków o uchylenie orzeczonych przez Komitet Arbitrażowy środków o charakterze długoterminowym uchylenie to nie może nastąpić przed upływem dwóch lat od jego zastosowania. W wypadku odmowy uwzględnienia wniosku ponowny wniosek złożony przed upływem roku od opublikowania decyzji nie podlega rozpoznaniu, co nie wyklucza podjęcia przez Komitet decyzji z urzędu. Przedmiotowa procedura nie dotyczy blokad o charakterze bezterminowym.
Jawność
- Arbitrzy używający więcej niż jednego konta użytkownika podadzą ich nazwy do wiadomości publicznej.
- Każdy arbiter ma prawo zdecydować, w jakim zakresie szczegóły dotyczące jego danych osobowych poda do wiadomości publicznej oraz do wiadomości pozostałych członków Komitetu.
- Postępowanie dowodowe przed Komitetem jest jawne. Komitet może jednak podjąć decyzję o nieujawnianiu części materiału dowodowego z urzędu lub na wniosek osoby, której on dotyczy, w celu ochrony jej interesu osobistego.
- Obrady Komitetu najczęściej odbywają się niejawnie, jednak Komitet przedstawia publicznie szczegółowe uzasadnienie swoich decyzji.
Składanie i rozpatrywanie wniosków o arbitraż
Każdy zarejestrowany użytkownik ma możliwość przedłożenia Komitetowi Arbitrażowemu wniosku o arbitraż. Wniosek należy złożyć na odpowiedniej stronie zgodnie z podaną tam procedurą. Użytkownicy, których prawo do edytowania Wikipedii zostało ograniczone, wniosek o arbitraż mogą przekazać jednemu z członków Komitetu drogą e-mailową.
Każda ze stron sporu ma możliwość wypowiedzenia się na temat jego istoty i przebiegu w szczególności poprzez e-mailowy kontakt z którymś z arbitrów. Inni użytkownicy również mogą się wypowiedzieć, o ile sami są uczestnikami sporu. Zostaną o to poproszeni przez jednego z członków Komitetu lub przez jedną ze stron biorącą udział w sporze.
Wnioskodawca przedstawia swoją sprawę poprzez wskazanie stanu faktycznego sporu i dowodów na poparcie swoich twierdzeń na stronie danej sprawy (która z kolei stanowi podstronę strony Wikipedia:Komitet Arbitrażowy/Wnioski o arbitraż) według podanego wzorca. W szczególności jest on zobowiązany do wykazania wyczerpania innych form rozwiązania sporu. Do czasu podjęcia przez Komitet decyzji w przedmiocie przyjęcia bądź odrzucenia wniosku druga strona sporu ma prawo do złożenia na tej samej stronie jednej odpowiedzi na wniosek. Dalszej dyskusji na stronie wniosku się nie prowadzi. Dalszy kontakt ze stronami lub innymi osobami zaangażowanymi w sprawę Komitet prowadzi drogą e-mailową.
Wskazane przez strony dowody będą zwykle brane pod uwagę tylko wtedy, jeśli pochodzić będą z łatwo weryfikowalnych źródeł. Należą do nich przede wszystkim: wyciągi z historii edycji na stronach Wikipedii (tzw. diffy, czyli różnice między dwoma wybranymi wersjami), odpowiednie fragmenty rejestrów operacji i logów dostępu do serwera oraz wpisy na oficjalnych listach dyskusyjnych lub innych związanych z projektami Wikimedia. Komitet zastrzega sobie prawo do nieuwzględnienia niektórych przedstawionych dowodów lub linii argumentacji, zwłaszcza gdy będą one nieweryfikowalne.
Wszyscy arbitrzy biorą udział w rozpatrywaniu wszystkich spraw, z wyjątkiem sytuacji, gdy arbiter wyłączy się od udziału w sprawie z przyczyn osobistych lub zostanie wyłączony pod zarzutem stronniczości. Jeśli arbiter uważa, że w wypadku jego udziału w sprawie zachodzi sprzeczność interesów, powinien z niej się wyłączyć. Użytkownicy, którzy sądzą, że w przypadku któregoś arbitra zachodzi sprzeczność interesów, powinni w trakcie procesu arbitrażowego złożyć odpowiednie oświadczenie. Arbitrzy nie muszą rezygnować z udziału w sprawie z przyczyn mało istotnych, np. cofnięcie edycji użytkownika będącego stroną w sprawie stanowiącej przedmiot arbitrażu najprawdopodobniej nie będzie wystarczająco istotnym powodem do wyłączenia (się) arbitra ze sprawy.
Co najmniej 5 arbitrów musi wziąć udział w postępowaniu arbitrażowym dotyczącym danej sprawy oraz we wszelkiego rodzaju głosowaniach Komitetu. Wniosek uważany jest za przyjęty do rozpoznania, jeżeli za jego przyjęciem zagłosuje co najmniej 5 arbitrów. Ostateczna decyzja (werdykt) uważana jest za przyjętą i podlegającą upublicznieniu, jeżeli za jej przyjęciem zagłosuje co najmniej 5 arbitrów. Rozkład głosów w tych głosowaniach jest jawny. W pozostałych głosowaniach obowiązuje zwykła większość głosów, chyba że co innego wynika z postanowień polityki arbitrażu lub regulaminu wewnętrznego.
Składanie, rozpatrywanie i ostateczna decyzja w sprawie wniosków o uchylenie środków o charakterze długoterminowym
Każdy użytkownik, na którego zostały w wyniku postępowania arbitrażowego nałożone środki, ma możliwość przedłożenia Komitetowi Arbitrażowemu wniosku o uchylenie tych środków. Po rozpatrzeniu sprawy Komitet podejmuje decyzję o pozostawieniu w mocy środków lub ich uchyleniu. W przypadku podjęcia decyzji o uchyleniu odpowiedni wpis zostaje usunięty.
Tymczasowe środki zapobiegawcze
W każdym momencie między otwarciem a zamknięciem sprawy arbitrzy mogą przyjąć tymczasowe środki zapobiegawcze (nakazy lub zakazy), będące rozstrzygnięciami wiążącymi do czasu zamknięcia sprawy. Zakazy i nakazy te mogą być egzekwowane za pomocą 24-godzinnych blokad w przypadku, gdyby osoby nimi objęte owe nakazy lub zakazy złamały. Nakaz lub zakaz uważany jest za przyjęty, jeżeli za jego przyjęciem zagłosuje co najmniej 5 arbitrów.
Pomiędzy opublikowaniem decyzji o przyjęciu środka zapobiegawczego a jego wejściem w życie zachowywany jest zwykle dwudziestoczterogodzinny okres karencji, chyba że Komitet z uwagi na wyjątkowe okoliczności postanowi inaczej.
Ostateczna decyzja (werdykt)
Podczas obrad arbitrzy wypracują zgodną opinię w oparciu o zasady (ogólne stwierdzenia dotyczące polityki Wikipedii), stwierdzenia faktów (w danej sprawie), środki zaradcze (wiążące postanowienia, jakie czynności należy podjąć), zalecenia ogólne oraz środki przymusowe (warunkowe postanowienia dotyczące czynności, jakie można podjąć przy spełnionych określonych warunkach).
Celem procedury arbitrażowej jest rozwiązanie konkretnego sporu. Priorytetem jest znalezienie takiego rozwiązania, które zadowalałoby wszystkie zaangażowane strony. Komitet Arbitrażowy ma wolną rękę w doborze środków służących załagodzeniu sporu, przy czym nie mogą one kolidować z głównymi zasadami Wikipedii. Środkami takimi mogą być:
- zwrócenie uwagi, udzielenie użytkownikowi upomnienia lub ostrzeżenia,
- zablokowanie użytkownika (na określony czas lub na stałe),
- zablokowanie częściowe i nałożenie zakazu uczestnictwa w pewnych obszarach projektu (np. zakaz edytowania artykułów z określonej dziedziny, zakaz uczestnictwa w głosowaniach na Wikipedii, zakaz zgłaszania artykułów do Poczekalni itp.),
- odblokowanie użytkowników,
- pozbawienie uprawnień administratorskich,
- ograniczenie uprawnień administratorskich (np. zakaz blokowania użytkowników, zakaz kasowania stron itp.) lub redaktorskich (np. zakaz korzystania z rollbacka),
- orzeczenie sankcji w zawieszeniu (np. zapowiedź dłuższej blokady w przypadku dopuszczenia się lub ponowienia określonych zachowań),
- powołanie ekspertów w celu rozstrzygnięcia sporu merytorycznego w głównej przestrzeni nazw,
- udzielenie użytkownikowi pochwały za zachowanie łagodzące spór.
Powyższa lista ma charakter przykładowy. Komitet może zastosować inne środki, jakie uzna za wskazane; ustala także okres obowiązywania poszczególnych środków.
Środki zaradcze i przymusowe mogą być egzekwowane poprzez działania każdego z administratorów, zwykle w formie blokady konta i/lub adresów IP. Uzasadnienie takiej blokady w jej opisie winno przywoływać odpowiedni werdykt Komitetu.