Woda żywa
Woda żywa − termin biblijny oraz znany z przekazów i baśni.
W Biblii
[edytuj | edytuj kod]Zwrot używany w biblijnych tekstach przypisywanych Janowi Ewangeliście (Ewangelia Jana, Apokalipsa), który w interpretacjach egzegetycznych uważany jest za synonim Ducha Świętego[1][2][3].
Obszerny fragment Janowej Ewangelii − J 4,10-26 − w którym wzmiankowana jest woda żywa[4], nazywany jest czasem «Mową o wodzie żywej», «Dyskursem o wodzie żywej»[5].
Termin był też używany w modlitwie w czasie rytuału chrzcielnego, w wezwaniu o zstąpienie Ducha Świętego przy polaniu wodą[6][7].
Ewangelia Jana
[edytuj | edytuj kod]Tradycyjnie «woda żywa» w czwartej Ewangelii interpretowana jest jako Duch Święty, trzecia osoba Trójcy Świętej. Dotyczy to m.in. fragmentu 4,15[3].
Fragment J 4,10–26 oraz epizod z Samarytanką opisany w rozdz. 4[8] uznawane są przez biblistów za swego rodzaju «Mowę o wodzie żywej». Jest to jedna z siedmiu mów wyszczególnianych w treści Ewangelii Jana obok siedmiu znaków/cudów, które uczynił Jezus[9]. Drugą ważną mową Chrystusa wyszczególnioną w tej ewangelii jest «Mowa o chlebie życia» znajdująca się w rozdz. 6,22–59[10][11]. Chociaż każda z tych mów stanowi odrębny dyskurs w treści księgi, komplementując się wzajemnie stanowią wyodrębniony przez egzegetów temat: «Chrystus życiem»[5][12].
Rozmowa z Samarytanką
[edytuj | edytuj kod]
Pierwszy raz motyw «wody żywej» pojawia się w rozdz. 4, w czasie tzw. Rozmowy z Samarytanką. «Wodą żywą» w pojęciu Izraelitów była woda źródlana. W Starym Testamencie miała często znaczenie symboliczne. Przedstawiała prawdę lub Prawo (hebr. תורה), często też samego Boga[13][14]. U proroków była obrazem błogosławieństwa, łaski czy zbawienia mesjańskiego[15]. W trakcie rozmowy Jezus przechodzi od znaczenia naturalnego do znaczenia nadprzyrodzonego. W oparciu o różne przesłanki zawarte w treści samej Ewangelii Jana egzegeci upatrują w «wodzie żywej» symbol nauki objawionej ludziom przez Chrystusa, samego Chrystusa czy też Ducha Świętego. Znaczenia te nie wykluczają się wzajemnie, ale się uzupełniają i przedstawiają różne aspekty daru jaki Ojciec daje w Synu[16].
W Święto Namiotów
[edytuj | edytuj kod]Słowa zawarte w tej perykopie Jezus miał wypowiedzieć w ostatnim najważniejszym dniu Święta Namiotów (hebr. סוכות)[17]. Ewangelista sam wyjaśnia, czym albo raczej kim jest «woda żywa»: "A powiedział to o Duchu, którego mieli otrzymać wierzący w Niego" (J 7,39).
Spór egzegetyczny dotyczy miejsca pochodzenia «wody» a więc Ducha. Dwojaka lekcja tego tekstu wpływa na rozdwojenie w interpretacji. Raz źródłem wody żywej jest wierzący, w drugiej wersji sam Chrystus. Pierwsza interpretacja bierze swój początek w szkole aleksandryjskiej i obecna jest u Orygenesa, Cyryla Aleksandryjskiego, Cyryla Jerozolimskiego, Grzegorza z Nyssy, u Ambrożego czy też u św. Hieronima[16].
Bardziej prawdopodobna lekcja, upatrująca w Chrystusie Panu źródło «wody żywej», zdaje się odnosić do proroctwa z Księgi Zachariasza 14,8. Za tą interpretacją przemawia kontekst święta i miejsce wygłaszania mowy. Poprzez Hipolita i Ireneusza lektura ta sięga do samej osoby Jana Apostoła, autora Ewangelii. Woda wylewana na ołtarz w świątyni podczas święta stała się dla św. Jana symbolem zbawienia, które daje Chrystus. Jest to aluzja do ofiary na ołtarzy krzyża na Golgocie: ciało Pana zostało przebite, by wypłynęły z niego «potoki wody żywej» − zbawienie w Duchu danym przez Pana. Za tą interpretacją idą bibliści: Jeremias, Dodd, Bultmann i inni[16].
Apokalipsa
[edytuj | edytuj kod]
Autor natchniony dwukrotnie mówi o wodzie żywej w Księdze Apokalipsy: w rozdz. 21, w wersecie 6 w odniesieniu do Nowego Jeruzalem: „Ja pragnącemu dam darmo pić ze źródła wody życia”, zaś w rozdz. 22, w wersecie 1: „I ukazał mi rzekę wody życia, lśniącą jak kryształ, wypływającą z tronu Boga i Baranka”. W obu przypadkach termin często interpretowany jest jako Duch Święty[2].
Katechizm Kościoła Katolickiego uważa to określenie Ducha Świętego, za jedno z najpiękniejszych (nr 1137)[18].
Przewijający się w pismach Janowych temat wody żywej może zostać przedstawiony w następujący sposób[19]:
| Ewangelia Jana 4,14 | Ewangelia Jana 7,37.38 | Apokalipsa 21,6 |
|---|---|---|
| ... woda, którą ja mu dam, stanie się w nim źródłem wody wytryskającej ku życiu wiecznemu. | ... Jeśli ktoś jest spragniony... niech przyjdzie do mnie i pije!... Strumienie wody żywej popłyną z jego wnętrza. | ... Ja pragnącemu dam darmo pić ze źródła wody życia. |
Użycie zwrotu «woda żywa» w 20 rozdz. Apokalipsy stanowi motyw składowy wspólnego dla całej księgi "wątku o życiu". Pojawia się on, gdy mowa jest o «księdze życia» w rozdz. 21[20] oraz o «drzewie życia» w rozdz. 22[21][22][23].
Protestancki biblista John Stott upatruje tutaj związek z motywem «życia wiecznego», o którym mowa jest w 17 rozdz. Ewangelii Jana[24]: „A to jest życie wieczne: poznać Ciebie, jedynego, prawdziwego Boga, i Tego, którego posłałeś, Jezusa Chrystusa”[25].
Świadkowie Jehowy uważają, że Jehowa Bóg jest „źródłem wody żywej”. Woda ta wyobraża przedsięwzięte przez Boga środki (m.in. Królestwo Boże) umożliwiające przywrócenie życia wiecznego, również osobom spodziewającym się żyć w raju na ziemi (Jer 2:13; Jn 17:1, 3; 4:7-15; Obj 21:1; 22:1, 2)[26].
W przekazach i baśniach
[edytuj | edytuj kod]Daje siłę i nieśmiertelność, wskrzesza zmarłych, przywraca wzrok, odwraca zaklęcia i uroki. Znajduje się w trudno dostępnych miejscach, często jest strzeżona przez bóstwa i potwory. Zdobywają ją zazwyczaj osoby odważne i szlachetne[27].
Wierzono np. na Wołyniu, że młoda para powinna poddać się rytualnemu oczyszczeniu, na rozebranych do naga młodych wylewano konewkę „wody żywej”, symbolizując w ten sposób wyzbycie się poprzedniego stanu[28].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ David L. Jeffrey, A Dictionary of biblical tradition in English literature, Gran Rapids: Wm. B. Eerdmans Publishing, 1992, s. 457, 458, ISBN 0-8028-3634-8 [dostęp 2013-01-31] (ang.).
- ↑ a b Thomas Aquinas, Fabian R. Larcher (tłum.), James A. Weisheipl (tłum.), Commentary on the Gospel of John. Chapters 1-5, Washington D.C.: Catholic University of America Press, 2010, s. 91, ISBN 978-0-8132-1773-4 (ang.).
- ↑ a b Saint Augustine, Edmund Hill (tłum.), Homilies on the Gospel of John, Hyde Park: New City Press, 2009, s. 284, ISBN 978-1-56548-318-7 [dostęp 2013-01-31] (ang.).
- ↑ J 4,10-26 w przekładach Biblii.
- ↑ a b Charles Kingsley Barrett, The Gospel according to St. John: an introduction with commentary and notes on the Greek text, Philadelphia: The Westminster Press, 1955, s. 12, ISBN 0-664-22180-7 (ang.).
- ↑ Everett Ferguson, Baptism in the early church: history, theology, and liturgy in the first five centuries, Grand Rapids: William B. Eerdmans Pub. Co., 2009, s. 730, ISBN 978-0-8028-2748-7 (ang.).
- ↑ Maxwell E. Johnson, The rites of Christian initiation: their evolution and interpretation, Collegeville: Liturgical Press, 2007, s. 288, ISBN 978-0-8146-6215-1 (ang.).
- ↑ J 4,4-26 w przekładach Biblii.
- ↑ Ben Witherington, The Indelible Image: The Theological and Ethical World of the New Testament, tom 1 - The individual witnesses, Downers Grove: Academic, 2009, s. 559, ISBN 0-8308-3861-9 (ang.).
- ↑ J 6,22-59 w przekładach Biblii.
- ↑ Thomas L. Brodie, The Gospel According to John: A Literary and Theological Commentary, New York: Oxford University Press, 1997, s. 266, ISBN 0-19-511811-1 (ang.).
- ↑ William Edwy Vine, Christ (Vine's Topical Commentaries), Nashville: Thomas Nelson, 2010, s. 124, ISBN 1-4185-4309-8 (ang.).
- ↑ Jr 2,13 w przekładach Biblii.
- ↑ Jr 17,13 w przekładach Biblii.
- ↑ Por. np. Iz 12,2.32; Am 5,24; Ps 78,15; Ez 36,15; Za 14,8.
- ↑ a b c Damian Szojda OFM, Woda żywa, [w:] Feliks Gryglewicz, Egzegeza Ewangelii św. Jana. Kluczowe teksty i tematy teologiczne, wyd. 2, Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1992, s. 283–290, ISBN 83-228-0263-3.
- ↑ J 7,37 w przekładach Biblii.
- ↑ Katechizm Kościoła Katolickiego, wyd. 2, Poznań: Pallottinum, 2002, s. 287, ISBN 83-7014-430-6.
- ↑ Paul Barnett, Jesus & the Rise of Early Christianity: a history of New Testament times, Downers Grove: InterVarsity Press, 2002, s. 312, ISBN 0-8308-2699-8 (ang.).
- ↑ Ap 21,27 w przekładach Biblii.
- ↑ Ap 22,2 w przekładach Biblii.
- ↑ Ap 22,14 w przekładach Biblii.
- ↑ Ap 22,19 w przekładach Biblii.
- ↑ J 17,3 w przekładach Biblii.
- ↑ John Stott, Sandy Larsen, Dale Larsen, Revelation: The Triumph of Christ, Nottingham: Inter-Varsity Press, 2008, s. 53, ISBN 978-0-8308-2023-8 (ang.).
- ↑ Woda, [w:] Wnikliwe poznawanie Pism, tom 2, s. 1066.
- ↑ l, Etnografia Lubelszczyzny – ludowe wierzenia o wodzie [online] [dostęp 2014-07-26].
- ↑ Święta woda [online], national-geographic.pl, 1 sierpnia 2010 [dostęp 2014-07-26].