Euroop parlament
Euroop parlament teikkâ epivirgálávt europarlament (uánádâs EP) lii ohtâ Euroop union laavâasâttemorgaanijn já ohtâ union čiččâm toimâorgaanist.[1]
Toimâsajeh
[mute | mute käldee]Euroop parlament toimâsajeh láá Strasbourgist Ranskaast, Brysselist Belgiast já Luxemburgist.[2][3]
Toimâ já vástádâsah
[mute | mute käldee]Parlamentist láá laavâasâttem-, kocceem- já budjetovdâsvástádâsah. Tot västid oovtâst Euroop rääđist čokkâneijee EU-enâmij haldâttuvâi ovdâsteijeigijn EU laavâasâttem tuhhitmist. Euroop parlament já Euroop rääđi kolgâv peessâđ ovtuáivilân EU jyehi-ihásii budjetist.
Parlament jesâneh
[mute | mute käldee]
Ive 1979 rääjist Euroop parlament jesâneh ađai mepeh (MEP) láá väljejum njuolgâ vaaljâigijn, moh uárnejuvvojeh jyehi viiđâd ive.[1][4] Tast maŋa ko Ovtâstum kunâgâskodde vuolgij Euroop unionist kuovâmáánu 1. peeivi 2020, Euroop parlamentist lijjii 705 jesânid ive 2024 räi.[1][4] Täin Suomâst lijjii valjimnáál 14 jesânid.[1]
Čohčâmáánust 2023 parlament tuhhiittij rääđi iävuttâs 720 jesânist ive 2024 europarlamentvaaljâin rääjist.[2] Suomâst láá tääl valjimnáál 15 jesânid.[2]
Parlament jesâneh kieđâvušeh maaŋgâlávánijd tergâdis fáádáid, moh kyeskih politiikân, ekonomian já ohtsâškoodán.[5] Jesâneh láá fáárust aasâtmin uđđâ laavâid já nubásmitmin jo vyeimist leijee laavâid. Laavah vaigutteh ubâ EU:n. Jesânij pargon lii meiddei piäluštiđ Euroop union áárvuid.[5] Olmoošvuoigâdvuođâi kunnijâttem, rijjâvuotâ, demokratia, täsiárvu já vuoigâdvuotâstaatâprinsiip kuleh EU árvoid.[5] Ubâ parlament tuhhit EU budjet, já tot vákšoo ruuđâi kevttim.[5] Ton lasseen parlament väljee Euroop komissio saavâjođetteijee já komissio jesânijd.[5]
Parlament jesâneh koceh EU toimâorgaanij já eromâšávt tooimânpieijâmvääldi kevttee Euroop komissio tooimâ.[6][2]
EU-vaaljah
[mute | mute käldee]Ive 2024 EU-vaaljah Suomâst
[mute | mute käldee]Suomâ uážui valjiđ 15 uđđâ jesânid Euroop parlamentân. Vaaljâin Aalmuglâš Kokoomus uážui enâmustáá jienâid já nelji saje parlamentân.[5] Čižetlitto uážui nubben enâmustáá jienâid.[5] Piäláduv saavâjođetteijee Li Andersson uážui 247 604 jiennâd, mii lâi talle ulâttâs EU-vaaljâin Suomâst.[5] Čižetlitto uážui kulmâ saje parlamentân.[5] Suomâ sosialdemokraatlâš piäládâh, Ruánáá litto já Suomâ Kuávdášpiäládâh ožžuu kyehti saje.[5] Oovtâ saje ožžuu Vuáđusyemmiliih já Suomâ ruátálâš aalmugpiäládâh.[5]
Fáádást eres soojijn
[mute | mute käldee]
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Euroop parlament.
Käldeeh
[mute | mute käldee]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Europarlamentvaaljah vaalit.fi. Čujottum 10.10.2023.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Olthuis, Marja-Liisa: Suomân puátimin ohtâ lasesaje puáttee Euroop parlamentân anarasaavis.fi. 9.10.2023. Čujottum 9.10.2023. (suomâkielân)
- ↑ Parliament’s buildings www.europarl.europa.eu. Čujottum 9.10.2023. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 4,0 4,1 EU:n toimielimet Staatârääđi kanslia. Čujottum 10.10.2023. (suomâkielân)
- ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 Gahmberg, Emma: Suomâst lâi EU-vaaljâpeivi anarasaavis.fi. 13.6.2024. Čujottum 13.6.2024.
- ↑ Tietoa parlamentista Tietoa parlamentista. Čujottum 9.10.2023. (suomâkielân)