Gana

Gana Republic of Ghana (İngilizce) Gana Cumhuriyeti
Bayrak Arma
Slogan "Freedom and Justice" (İngilizce) "Özgürlük ve Adalet" (Türkçe)
Millî marş God Bless Our Homeland Ghana (Tanrı vatanımız Gana'yı korusun)
Başkent ve en büyük şehir	Akra 5°33′K 0°15′B
Resmî dil(ler)	İngilizce
Tanınan bölgesel dil(ler)	Akan
Demonim	Ganalı
Hükûmet	Demokratik Başkanlık sistemi
• Devlet Başkanı Nana Addo Dankwa Akufo-Addo • Başkan yardımcısı Mahamudu Bawumia
Tarihçe
• Bağımsızlık 6 Mart 1957
Yüzölçümü
• Toplam	238.537 km2 (82.)
• Su (%)	4,61
Nüfus
• 2020 tahminî	31.072.940 (47..)
• 2010 sayımı	24.200.000
• Yoğunluk	101,5/km2 (103.)
GSYİH (SAGP)	2020 tahminî
• Toplam	175,639 milyar $ (69.)
• Kişi başına	5.707 $ (127..)
GSYİH (nominal)	2020 tahminî
• Toplam	67,337 milyar $ (72.)
• Kişi başına	2.188 $ (134.)
Gini (2012)	42.4 orta
İGE (2019)	0.611 orta · 138.
Para birimi	Cedi (GHS)
Zaman dilimi	UTC0 (GMT)
• Yaz (YSU)	UTC0 (GMT)
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	233
İnternet alan adı	.gh

Gana ya da resmî adı ile Gana Cumhuriyeti, Afrika kıtasının batısında yer alan bir ülkedir. Ülkenin komşularını Fildişi Sahili, Burkina Faso ve Togo oluştururken, güneyinde Gine Körfezi (Atlas Okyanusu) yer almaktadır. Ülke sınırları içerisinde yer alan zengin maden yataklarının en önemli parçasını oluşturan maden olan altın nedeniyle eski koloni sahibi Birleşik Krallık ülkeye koloni döneminde Altın Sahili ismini vermiştir. Ülkenin en büyük şehri ve başkenti Accra'dır.

İsim

Ülkeye verilen Gana ismi ile Batı Afrika'da kanıtlanabilen ilk büyük imparatorluk olan Gana İmparatorluğu'na atıfta bulunulmuştur. İlk Arap tüccarların 9. yüzyıldaki yazışmalarında söz edilen ve o dönem sadece kuzey Afrikalı tüccarlardan tarafından bu ismi ile anılan imparatorluğa, kendi halkı Wagadu ya da Ta'rikh al-Sudan demekteydi.

Tarihçe

16. yüzyıl Akan Pişmiş toprak, Metropolitan Museum of Art

Batı Afrika'da Gine bölgesi ve çevre bölgelerdeki Akan Ashanti Krallığı'nı gösteren 1850 haritası

18. yüzyıl Ashanti pirinç "kuduo". Altın tozu ve külçeleri, kişisel değeri ve önemi olan diğer öğeler gibi "kuduo"da tutuldu. Sahiplerinin kra veya yaşam gücü kuduo için kap olarak, o kişiyi onurlandırmak ve korumak için düzenlenen törenlerin öne çıkan özellikleriydi.

Günümüzde Gana'nın varlığını sürdürdüğü topraklara insanlar ilk olarak 150.000 ila 200.000 yıl önce gelmişlerdir. O dönemki iklimi günümüz iklimi ile aynı olduğundan tarım ve hayvancılık için şartlar elverişli bir konumdaydı. Sangoan kültürüne mensup toplulukların oluşturduğu bu gruplar 25.000 yıl önce başlayan ve 13.000 yıl öncesine kadar süren şiddetli kuraklık ve buna bağlı olarak tarımsal faaliyetlerin sürdürülememesi nedeniyle bölgeyi terk etmişlerdir. Bu tarihten itibaren bölgenin bir daha ne zaman yerleşime sahne olduğundan tam emin olunmamakla birlikte bulunan en eski kalıtınlar 5.800 yıl öncesine ait çanak çömlek kalıntıları olmuştur.

Kolonileşme öncesi dönem

Ülke tarihindeki büyük krallık ve imparatorluklar günümüzde Gana'nın kuzeyinde bulunan bölgelerde kurulmuştur. 15. yüzyılın başlarında Dagombalar Dagomba Krallığı'nı, 16. yüzyılda Mamprusiler, 17. yüzyılda de Gonjalar'da kendi krallıklarını bu bölgelerde ilan etmişlerdir. Tüm bu krallıklar kültürel ve yaşam biçimi açısından günümüzde Burkina Faso'da bulunan Mossi etnik grubundan etkilenmiş, oluşturdukları atlı süvariler ile de güvenliklerini sağlamışlardır. Orta Gana'nın yağmur ormanlarına kadar dayandırdıkları sınırlarını, bölgede başta at yetiştiriciliği olmak üzere hayvancılığı ve tarımı etkileyen çeçe sineği varlığı nedeniyle daha da ileriye taşıyamamışlardır.

1200'li yıllara kadar herhangi bir yerleşime sahip olmayan Gana'nın orta bölümleri, bu tarihte kuzeyden daha da aşağılara inerek gelen Akan toplulukları ile birlikte yerleşim almaya başlamıştır. Özellikle 15. yüzyıl sonları ile 16. yüzyıl başlarında hızlı bir göçe sahne olan bölgede birbiriyle kopuk Akan toplulukları birleşerek Bono Krallığı gibi krallıklar oluşturmuşlardır. 1680 yılında kurulan Ashanti Krallığı ile birlikte dağınık krallıklara son verilmiş, Ashanti tüm Akan krallıklarını hakimiyeti altına alarak birleştirmiş, bu dönemden sonra da Avrupalılar ile sık sık karşı karşıya gelmiştir.

Ülkenin güney bölgelerinde ise günümüzde de bu bölgelerde yaşayan Fantiler, Galar, Eveler ve diğer küçük etnik gruplar yaşamaktaydı. 15. yüzyıl ile 16. yüzyıl döneminde bu bölgeden yaşayan bu topluluklar, merkezi bir yönetim oluşturamamış ve devlet yapısı oluşturamamışlardır. Avrupalıların bu bölgeye sahil kesiminden ilk defa giriş yaptıklarında bu küçük gruplar ile karşılaşmışlardır.

Avrupalılar ile ilk temas

Bölgenin kıyı şeritlerinde yaşayan halk çok erken tarihlerde Avrupalılar ile tanışmışlardır. Özellikle 1471 yılından itibaren gelen ilk Avrupalılar olan Portekizli tüccar ve askerlerin bu bölgeye uğramaları Avrupalılar ile olan münasebetleri üst seviyelere çıkarmıştır. Bu bölgeye gelmelerinde sadece 11 yıl sonra 1482'de yerli kabile reisleri ile anlaşarak sahile üs olarak kullanabilecekleri Elmina Kalesi'ni yapmışlardır. Portekizlilerden sonra bölgeye Danimarka'dan, İsveç'ten, Hollanda'dan, Britanya'dan ve Fransa'dan başta olmak üzere birçok Avrupalı daha gelmiş, yerliler ile anlaşarak kaleler yapmışlar ve zaman içerisinde birbirleriyle mücadele etmişlerdir. Afrika kıtasının hiçbir sahil bölgesinde, Gana'nın bu bölgesinde olduğu kadar sık ve birbirine yakın Avrupalıların oluşturduğu kaleler ve üsler bulunmamaktadır. Bu yakınlık bazı kaleler arasında görüş mesafesi uzaklığında yapılmaktaydı. Bu kaleler Avrupalıların mülkü olarak yapılmamaktaydı, kalelerin yapıldığı alanlar ücreti karşılığı kabile reisi tarafından kiralanmaktaydı. Kaleler o dönem için sömürge düşüncesi ile oluşturulmamış, ticari üs olarak inşa edilmiştir. Avrupalılar ilk yıllarında baharat ve altın madeni ilgisi nedeniyle bu bölgede bulunmuş daha sonraki yıllarda buna özellikle Amerika'ya gönderilme üzerine kurgulanmış köle ticareti de eklenmiştir. Afrikalılar bu ticaret karşılığında silah, mühimmat ve malzeme elde etmekteydi. Avrupalılar ile gerçekleşen bu ilk temaslar daha sonraki yıllarda oluşacak koloni sömürge sisteminden farklı olarak ilerlemekte, Afrikalılar ile Avrupalılar eşit şartlarda ticaret yapmaktaydı. Avrupalılara o dönem verilen kölelerde zengin yerliler tarafından ücreti karşılığı verilmekte ve herhangi bir Avrupalıları zorlamasını ya da baskınını içermemekteydi.

1800'lü yıllara gelindiğinde Britanyalılar ve Hollandalılar diğer Avrupalılara karşı üstünlük kurarak bölgeye daha çok hakim olmaya başlamışlardır.

Ashanti Krallığı dönemi

Ayrıca bakınız: Ashanti İmparatorluğu

1680 yılında dağınık olarak yaşayan Akan krallıklarını tek çatı altında toplayarak oluşturulan Ashanti Krallığı mevcudiyetini 1896 yılına kadar sürdürmüştür.

Sınırlarının büyük bir bölümünü günümüzde var olan Gana devletinin oluşturduğu krallık, bünyesine kattığı ülkelerin iç işlerine pek müdahalede bulunmaması nedeniyle Ashanti Federasyonu olarak da anılmaktadır. Sömürge sisteminin yoğunlaştığı dönemlere kadar özellikle Hollandalılar ile ticari ilişkilerini sorunsuz ilerleten krallık, altın rezervlerinin yoğun olduğu bölgeye İngilizlerin ilgi duyması ile sorunlar yaşamaya başlamış, Afrikalı yerliler ile Avrupalılar arasındaki güvene dayalı eşit ticaret anlayışı yerini askeri alanda daha güçlü olan Avrupalıların ve özellikle İngilizlerin yerel halk üzerindeki baskıcı bir anlayışına bırakmıştı.

19. yüzyıl içerisinde yaşanan dört farklı Ashanti Savaşları ile Ashanti güçleri ile Birleşik Krallık güçleri karşı karşıya gelmiş, bunların sonuncusu olan ve 1894 ile 1896 yılları arasında olanı neticesinde Ashanti Krallığı'nın varlığına son verilmiş ve bölge Birleşik Krallık'ın himayesi altına alınmıştır. Bu son savaş öncesi Ashanti kralı, tahtını kaybetmemek adına İngiliz himayesi altına girmeyi kabul etmiş, ancak İngilizler ilerleyen dönemlerde altın açısından zengin olan bölgenin Fransız ve Alman sömürge yönetimleri tarafından ilhak edilmesi ihtimaline karşı bu öneriyi reddederek ülkenin varlığına tamamen son vererek toprakların tek hakimi olmuştur. Bu olaydan sonra Ashanti Savaşlarının devamı ve beşincisi olarak Altın Taht Savaşı meydana gelmiş, Ashantililerin kutsal olarak gördükleri ve Ashanti kralının oturduğu altın kaplı tahtın İngilizler tarafından talep edilmesi neticesinde Mart 1900 ile Eylül 1900 yılları arasında yaşanmıştır. Yurtdışına sürgüne gönderilmeyen az sayıda Ashantili söz konusu tahttı, İngilizlere teslim etmeyerek sık ormanlık alana saklamış, bu taht ancak 1920 yılında İngilizler tarafından bulunabilmiştir. Birleşik Krallık 1896 yılından bu yana hakim olduğu toprakları 1 Ocak 1902 tarihinden itibaren Altın Sahili sömürgecilik sisteminin bir parçası olarak tam anlamıyla kendi bünyesine dahil etmiştir.

Kolonileşmeye giden yol 1821-1900

19. yüzyılın başında bölgede ticari faaliyetler münasebetiyle üsleri bulunan üç ülke kalmıştı. Britanyalı, Hollandalı ve Danimarkalı tüccarlar Altın Sahil de sahip oldukları şahsi ticari kaleler ile bağlarını bu bölgeden koparmamışlardı. 1821 yılında Britanya hükûmeti önemli bir adım atarak, var olan Britanya kalelerini esnafın ve yerleşimcilerin vazgeçirme çabalarına rağmen bölgeyi Altın Sahil Kolonisi olarak Londra'da bulunan Koloni Bakanlığı'na bağlamıştır. 1874 yılında bölge Kraliyet kolonisi olarak ilan edilmiş, Ashanti Krallığı'na da 1902 itibarıyla varlığına son verilerek iç kesimlerdeki Ashanti bölgesi ile kuzey bölgelerde de hakimiyeti ele almış ve koloni Accra'da bulunan vali tarafından yönetilmiştir. Bölgede bulunan tüm kabile liderleri dolaylı yönetim şekli ile valiye bağlanmış, gerçekte kolonileştirilen kıyı şeridi bölgesinde de 29 kişilik yasama konseyi oluşturulmuş, bu konseye de dokuz Afrikalı seçilmiştir.

II.Dünya Savaşı esnasında birçoğu Güneydoğu Asya'da konuşlandırılmak üzere bu bölgeden 40.000 asker Birleşik Krallık adına savaşa katılmıştır.

Bağımsızlığa giden yol

Kwame Nkrumah, Gana'nın ilk Cumhurbaşkanı

1957'de Gana'nın bağımsızlığı için üst baskı yapılmış Altın Sahili posta pulu

6 Mart 1957'de Gana bağımsızlık kutlamaları

1946 yılında yapılan yeni bir düzenleme ile yasama konseyine Ashanti bölgesi ile kuzey bölgelerin de temsilci göndermesine karar verilmiş ve böylece yerel temsilcilerin temsil alanında güçlenmesine neden olunmuştur.

1947 yılında Kwame Nkrumah önderliğinde kurulan United Gold Coast Convention Party (UGCC) hareketi, bir yıl sonra yaşanan kargaşa ve çatışmalar neticesinde ön plana çıkmış ve Nkrumah'da dahil olmak üzere üst düzey yöneticileri yaşananlardan sorumlu tutularak tutuklanmıştır. Yaşanan bu olay Gana tarihinde önemli bir dönem noktası teşkil etmektedir.

Bundan sonraki iki yıllık süreçte Nkrumah -ki bu dönemde UGCC'den ayrılarak Convention People’s Party (CPP) partisini kurmuştur- ülke genelinde organize ettiği boykotlar ve grevler ile Birleşik Krallık'tan ülkenin kendi kendisini yönetme hakkını talep etmiştir. Nkrumah yaşanan bu olaylar neticesinde 1950 yılında Britanyalılar tarafından tutuklanmıştır. Buna rağmen CPP yapılan ilk seçimlerde büyük bir başarı elde etmiş, bir yıl sonra yapılan ikinci seçimleri de ezici çoğunluk ile kazanmışlardır. Yaşanan bu gelişmeler neticesinde vali Charles Noble Arden-Clarke Nkrumah'ı serbest bırakarak hükûmete almak durumunda kalmıştır. 1952 yılının Mart ayında yasama meclisi tarafından yapılan gizli oylama neticesinde Nkrumah Altın Sahil Kraliyet Kolonisinin başbakanı seçilmiştir.

Bağımsızlık

Kwame Nkrumah

6 Mart 1957 tarihinde Britanya Kraliyet kolonisi Altın Sahili ve Britanya Togoland, Gana ismi ile bağımsızlıklarını kazanmışlardır. Bağımsızlık bildirisinden bir yıl önce 1956 yılında II.Dünya Savaşı neticesinde Birleşik Krallık'ın Almanya'dan aldığı Togoland'dın batı kesiminde gerçekleştirilen referandumda, halkın büyük bir kısmı yeni oluşturulacak bu ülke ile birleşmeyi kabul etmiştir.

Bağımsızlığın 6 Mart olarak belirlenmesi bilinçli olarak gerçekleştirilmiştir. Söz konusu tarihte Fanti Federasyonu Britanya Krallığı ile anlaşma yaparak Britanya hakimiyeti altına girmiş, bu hakimiyet 1901 yılında Ashanti Krallığı'nın ve kuzey bölgelerinin ilhakı ile tamamen kolonileşme ile son bulmuştur.

Afrika kıtasının batı bölgelerinde yer alan ülkeler içerisinde siyahilerin bağımsızlıklarını ilan ettiği ilk ülke olan Gana, bağımsızlık sonrası dönemlerde de Britanya ile bağlarını tamamen koparmamış, aynı şekilde siyahi Afrika'nın İngiliz Milletler Topluluğu'ndaki ilk ülkesi olarak ortak üye olarak ikili ilişkileri korumuştur.

Askeri darbeler

Ülke bağımsızlığını kazanmasına rağmen kısa süre içerisinde iktidar mücadelelerine sahip olmuştur. Gana'da 1966, 1972, 1978 ve 1979 yıllarında gerçekleştirilen askerî darbeler ile başa gelen ordu mensupları yaşanan sorunlara çözüm de olamamış hatta daha da çözümsüzlük ve sorunlara neden olmuştur. Özellikle 1970'li yıllarda askerî cuntanın Ignatius Kutu Acheampong yönetiminde başta olduğu yıllarda borçlar çoğalmış, kamu düzeni daha da bozulmuş ve yozlaşmıştır.

1985 yılında kısa bir süre için Burkina Faso ile Batı Afrika Birliği adı ile birleşime gidilmiş ancak bu uzun süreli bir birliktelik olmamış, 1987 yılında Burkina Faso'da yaşanan ve Thomas Sankara'nın öldürülmesi ile sonuçlanan darbe ile bu birliktelik ansızın sona ermiştir.

1992 ve sonrası

Daha önceki yıllarda darbelerde başrol oynayan ve 1979'da gerçekleştirdiği başarısız darbe girişimi sonrası 1981'deki darbede ülkede iktidarı ele alan Jerry Rawlings demokratikleşme adına adımlar atmış, demokratik bir yeni anayasa çalışması başlatmış, bağımsız seçimlerin önünü açmış ve çok partili sisteme geçişi onaylamıştır. Basın ve fikir özgürlüğü önündeki engelleri kaldıran Rawlings, herkesin yasa önünde eşit olduğunu kabul eden ve BM'nin onayladığı insan hakları maddelerini onaylamıştır. 1981'de elde ettiği makamı 2001 yılına kadar sürdüren Rawlings, 2001 yılında gerçekleştirilen seçimlere yeni anayasa gereği katılamadığı için John Agyekum Kufuor kazanmış ve iktidara gelmiştir. 2004 seçimlerini de kazanan Kufuor, 2008 seçimlerine yasa gereği üçüncü bir başkanlık dönemi için katılamayınca John Atta Mills çoğunluğu elde edene aday çıkmayınca gerçekleştirilen iki turlu seçimde Gana'nın yeni devlet başkanı olmuştur. 2012 yılına kadar bu görevini sürdüren Mills'in Temmuz 2012'de beklenmedik bir şekilde hayatını kaybetmesi neticesinde başkan yardımcılarından John Dramani Mahama bu göreve atanmış, Aralık 2012'de gerçekleştirilen ara seçimler ile de makama resmen seçilmiştir.

21. yüzyıl

2015'te Gana'da geleneksel şefler

2000 genel seçimlerini kazanan Yeni Vatansever Parti'den John Kufuor, 7 Ocak 2001'de Gana cumhurbaşkanı olarak yemin edip görevine başladı. 2004 seçimlerinde yeniden cumhurbaşkanlığına seçildi. Gana cumhurbaşkanı olarak iki dönem (dönem sınırı) görev yaptı. Böylece dördüncü cumhuriyet döneminde, il kez iktidar meşru olarak seçilmiş devlet başkanı ve hükûmet başkanından diğerine devredildi.

İktidar partisi adayı Nana Akufo-Addo, 2008 genel seçimlerinin ardından Ulusal Demokratik Kongre'den John Atta Mills tarafından çok yakın olarak seçimde yenildi. Mills eceliyle öldü ve yerine 24 Temmuz 2012'de Başkan Yardımcısı John Mahama geçti. 2012 genel seçimleri sonrasında Mahama başkan oldu ve demokrasi de istikrarlıydı. 2016 genel seçimleri sonucunda Nana Akufo-Addo 7 Ocak 2017'de başkan oldu. Sıkı çekişmeli 2020'deki seçimi sonrasında yeniden seçildi.

11 Haziran 2021'de Gana, ormansızlaşmayla mücadele etmek için ülkenin yağmur ormanlarını korumaya yönelik yoğun bir çabayla 5 milyon ağaç dikmek amacıyla Yeşil Gana Günü'nü başlattı.

Coğrafya

Gana-Togo topoğrafya−topoğrafik harita

Gana uydu görüntüsü

Gana genel olarak alçak bir coğrafyaya sahip olmakta olup, sadece belli yerlerde 900 m'ye çıkan yükseltiler görülebilmektedir. Ülke topraklarının neredeyse yarısı 150 m altında bir yükseltide yer almaktadır. Ülkenin toplamda var olan 2.094 km'lik sınırın 549 km'si Burkina Faso, 668 km'si Fildişi Sahili ve 877 km'si Togo ile oluşurken, ülkenin ayrıca 539 km sahil şeridi bulunmaktadır.

Gana yol haritası

Doğal limanları olmayan geniş kumsallar, Gana kıyılarının özelliğidir.

Coğrafi açıdan sahil şeridi bölgesi, yağmur ormanları bölgesi ve savan bölgesi olarak üç bölüme ayrılan ülkede yüzey yapısı bakımından da beş doğal alana ayrılmaktadır. Bu alanlar alçak ovalar, Aschanti yüksek arazileri, Akwapim-Togo Sıradağı, Volta Havzası ve yüksek ovalardır. Ülkenin sahil kesiminde var olan ve geniş kumsallara ve Mangrov alanlarına sahip alçak ovalar, batıya doğru ilerledikçe yerini deniz seviyesinden 450 m yükseltiye kadar çıkan Aschanti yüksek arazilerine bırakmaktadır. Yüksek arazilerin doğu bölgesinde başlayan Volta Havzası sahip olduğu 87.000 km² alan ile ülke içerisindeki en büyük doğal alanı oluşturmaktadır. Ülkenin kuzey bölgelerinde yer alan yüksek ovalar ile de Gana içerisindeki doğal alanlar sona ermektedir. Ülkenin güney bölgesinde başkent Accra'dan başlayarak Togo'ya kadar uzanan Akwapim-Togo Sıradağları üzerinde ülkenin en yüksek noktaları yer almakta olup dağ tepelerinde ve yamaçlarında sık yağmur ormanları bulunmaktadır.

Gana topraklarının üçte ikisi yani %66'sına tekabül eden 158.000 km² bir alan Volta Nehri kaynağından beslenmektedir. Nehrin alt kısımlarında yapay olarak dünya üzerindeki yüzeysel olarak en büyük su birikintisi ile Akosombo Barajı oluşturulmuştur. Ülke genelinde ayrıca Aschanti bölgesinde kaynağı çıkan ve Atlas Okyanusu'na dökülen birçok nehir bulunmaktadır.

İklim

Gana tropikal iklime sahip bir ülke olup mevsimsel geçişler yaşamamaktadır. Ülkede mevsimlerden ziyade yağışlı ve kurak dönemler görülmektedir. Gece ve gündüz sürelerinin neredeyse eşit olduğu Gana'da iklim güneyde daha nemli, yağışlı ve buna bağlı olarak yağmur ormanların sık görüldüğü, kuzeyde ise daha kurak ve yağışsız bölümlerde tropik yağmur ormanları ile kuru çöller arasındaki geçiş bölgesinde yer alan geniş çayırlar yer almaktadır. Ülkenin kuzeydoğu bölgesinden esen Harmattan rüzgarları, Kasım ile Şubat ayları arasında yaşanan kurak dönemin yaşanmasına neden olmaktadır. Yağışların bol olduğu yağmur dönemlerine Batı Afrika Monsun sistemi neden olmaktadır. Ülke genelinde en çok yağışların gerçekleştiği en dış güneybatı bölgesindeki sahil kesiminde yıllık ortalama 2.000 mm üzerinde yağış gerçekleşmektedir. Bu oran kuzey bölgelerde 1.000 mm civarında seyrederken, batı kıyı bölgelerde ve özellikle Aksim şehrinde 2.200 mm'ye varan yıllık yağış ortalamaları görülmektedir. Başkent Accra'da bu oran 800 mm dolaylarındadır. Güneybatı bölgelerinin nemli ve ıslak olması her daim yeşil yağmur ormanların varlığına sebep olmakta ve bu alanda tropikal ormanlara geçiş görülmektedir.

Dağlar

Togo ve Benin'de yer alan Atakora Sıradağı'nın dağlık ve tepelik eteklerinden oluşan Akwapim-Togo Sıradağı Accra'dan başlayarak Togo sınırı boyunca ilerleyerek sınırı geçerek Togo'da devam etmektedir. Bu bölgelerde çok sık olarak şelalere rastlanmaktadır. Volkanik bir geçmişe sahip dağların tepelerinde ve yamaçlarında sık yağmur ormanları bulunmaktadır.

Ülkenin en yüksek noktasını 885 m ile Togo sınırında bulunan Liati Wote köyü yakınındaki Afadjato Dağı oluştururken, en yüksek ikinci dağı ise yine Togo sınırına yakın bir konumda bulunan ve 876 m'lik bir yükseltiye sahip olan Dzebobo Dağı oluşturmaktadır. Her iki dağda Akwapim-Togo Sıradağlarının bir parçası olurken, sıradağlara ismini veren Akwapim Dağı ise ülke içerisindeki en yüksek dördüncü dağ konumundadır.

Akarsu ve göller

Bosumtvi Gölü

Volta baraj gölü kapladığı 8.502 km² bir alan ile ülkenin merkezinde yer almaktadır. Siyah Volta, Beyaz Volta, Afram, Daka ve Oti nehirlerinden beslenen baraj, oluşturulan Akosombo barajı ile meydana getirilmiştir.

Ülkede bir milyonluk bir geçmişe sahip olduğu tahmin edilen ve bir meteorun düşmesi sonucu oluştuğu düşünülen ve herhangi bir su kaynağının giriş ya da çıkış yapmadığı Bosumtvi Gölü Ashanti bölgesinin merkez şehri Kumasi'nin 32 km uzağında bulunmakta ve ülkenin önemli turistik merkezlerinden biri olmasının yanı sıra dini açıdan da halk arasında önemli bir konuma sahiptir.

Ülkede ayrıca Pra, Bia, Ankobra ve Tano nehri gibi Atlas Okyanusu'na dökülen daha küçük nehirlerde bulunmaktadır.

Bitki örtüsü ve yaban hayat

Baobab ağacı

Ülke genelinde çok sayıda bitki ve hayvan çeşidi bulunmaktadır. Özellikle tropikal yağmur ormanları biyo çeşitliliğe neden olmaktadır. Ancak son yıllarda tahrip edilen yağmur ormanları 20. yüzyılda 85.000 km² bir alanı kaplayan bir konumda bulunurken, bu oran bu yüzyıl içerisinde yarıdan da fazla azalarak 40.000 km² 'ye kadar düşmüştür. Ülke genelinde yıllık olarak %1,7 düzeyinde orman kaybı yaşanmaktadır.

Her daim yeşil bir renge sahip olan yağmur ormanları 50 m yüksekliğe, 3 m kalınlığa varabilen ve 300 yılı bulabilen ağaçlar ile kaplı bir konumdadır. Meliaceae, Azobé, Sapeli (Entandrophragma cylindricum), Khaya ağaçları bu bölümlerde büyük çoğunluğu oluştururken ayrıca incir, epifit, salepgiller, cola ve Hevea brasiliensis ağacı ve bitkileri de yoğun olarak bulunmaktadır. Bunların haricinde ülkede 1.200'den fazla palmiye ağacı çeşidi gözlenmektedir.

Özellikle orman alanlarının yok edildiği arazilerde de ananas, muz, plantein, avokado, papaya, Psidium guajava, portakal, narenciye, Vanilla planifolia, hibiscus, ateş ağacı ve küpe çiçeği gibi meyve ve çiçek bitkileri ekilmektedir.

Savan bölgelerinde ise genellikle tek başına bulunan Baobab ağaçları gözlemlenmekte olup, sahil kesimlerinde Mangrov ormanları ile birlikte çok sayıda palmiye ağaçları görülmektedir.

Ülkedeki yaban hayat ise çok fazla çeşitlilik arz etmektedir. Ülke sınırları içerisinde papağan, boynuzgaga, kartal, ağaçkakan, beçtavuğu ve güvercin gibi tropikal kuş çeşitlerinin yanı sıra çok sayıda göçmen kuş sürüleri de bu topraklarda gözlemlenebilmektedir. Nehir kıyılarında ve sulak alanlarda da birçok su kuşu çeşitleri bulunmaktadır.

Gana'da birçok memeli hayvan yaşamını sürdürmektedir. Aslan, leopar, fil, misk kedisi, bizon, su aygırı, düğmeli domuz ve birçok antilop çeşidi özellikle savan bölgesinde görülmektedir. Ayrıca şempanze, birçok makak çeşidi ve babun gibi maymun türleri de sıklıkla gözlemlenebilmektedir.

Sürüngenlerden gekogiller, kertenkele, iguana, varan ve timsah yabah hayatta yer alırken, böcek ailesinden sığır sineği, çeçe sineği, anofel görülmektedir. Ülkede ayrıca çok sık olarak termitlerin oluşturduğu termit tepelerine rastlanmaktadır.

Gana'nın Atlas Okyanusu kıyıları dünyanın en zengin deniz canlısı türlerinin bulunduğu noktalardan birini oluşturmaktadır.

Nüfus

Gana, çok uluslu bir devlet yapısına sahiptir. Ülkede birçok etnik grup yer almaktadır. Bu etnik grupların toplulukları birkaç yüz bin ile birkaç milyon arasında değişmektedir. Önceki yıllara oranla farklı etnik gruplar arasında yaşanan evliliklerde artış gözlenmekte, bu evlilikler etnik gruplar arasındaki farklılıkları belirsizleştirmektedir. Bundan dolayı etnik gruplarının ülke içerisindeki toplam nüfusunu belirlemek zorlaşmakta, birçok farklı kaynakta farklı veriler elde edilebilmektedir.

Oran	Etnik grup
44,0 %	Akan
16,0 %	Dagomba
13,0 %	Eve
8,0 %	Ga
3,0 %	Gurma
14,5 %	diğer Gana etnik grupları
1,5 %	diğer

Ülke içerisindeki çoğunluğu oluşturan en önemli etnik grup %47 ile Akanlar'dır. Bunun haricinde Dagombalar, Eveler, Galar ve Gurmalar diğer etnik grupları oluşturmaktadır. Gana'da var olan topluluğun %14,5 gibi bir oranını 100'ün üzerinde farklı etnik grup paylaşmaktadır. nüfusun Ülkede var olan %1.5 diğer toplulukları ise Avrupalılar ile birlikte Çinliler ve Lübnanlılar oluşturmaktadır.

Gana orta genç bir nüfusa sahip olup, 2020 tahmini verilerine göre %56,08'i 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin diğer Afrika ülkelerindeki ortalamaya göre yüksek bir oran ile %4,44'ü 65 yaş ve üzerindedir.

0-14 yaş: %37.44 (erkek 5,524,932/kadın 5,460,943)
15-24 yaş: %18.64 (erkek 2,717,481/kadın 2,752,601)
25-54 yaş: %34.27 (erkek 4,875,985/kadın 5,177,959)
55-64 yaş: %5.21 (erkek 743,757/kadın 784,517)
65 yaş ve üzeri: %4.44 (erkek 598,387/kadın 703,686)

Şehirde yaşayanların oranı 2022 verilerine göre %58,6 olan ülkede, nüfusun yıllık artış oranı 2022 tahmini verilerine göre %2,23 düzeyindedir.

Dil

Ülkede var olan 79 farklı dil ile dil çeşitliliği yüksek düzeydedir. Ülkenin resmî dili İngilizcedir. Ülkede resmî dilin haricinde en çok konuşulan yerel dil Akan dilidir. Nüfusun %80'i bu dili konuşup anlayabilmektedir. Gana'da birçok çocuk okul çağına gelene kadar birden fazla dil öğrenebilmektedir. Bu dillere okul çağında resmî dil olan İngilizce ve/veya en çok konuşulan yerel dil olan Akan eklenmektedir. Gana'da günümüzde pek çok dil konuşan nüfusun büyükşehirlere göç, etnik gruplar arasında yapılan evlilik sonucu birçok dilin birbiri ile karışması gibi nedenlerle azalması ile birlikte yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır.

Ülkede son yıllarda Fransızcada önem kazanmaktadır. Hükûmet tarafından atılan adımlar ile Fransızcanın özellikle eğitim alanında yaygınlaştırılma çalışmaları gerçekleştirilmektedir. Ülke ayrıca 2006 yılında bu yana Frankofon birliği ortak üyesi konumundadır.

Dil	Konuşan kişi
Akan	8.300.000
Eve	2.250.000
Abron	1.050.000
Farefare	820.000
Dagbani	800.000
Dangme	800.000
Ga	600.000
Konkomba	500.000
Hausa	202.000

Din

Ülke genelinde hakim olan din Hristiyan dini olup, nüfusun %71'i Hristiyan inancına göre yaşamaktadır. Hristiyan dini içerisindeki mezhep dağılımda ise nüfusun %32'si Pentikostal, %17'si Bağımsız Protestan, %10'u Katolik, %12'si ise diğer Hristiyan mezheplerine göre inançlarını yaşamaktadırlar. Ülkede İslam dine inanan nüfusun oranı ise %20 düzeyindedir. Gana'da ayrıca %3 yerel Afrika dinlerine, %4 ise de diğer dinlere inanan topluluk yaşamaktadır. 2021 verilerine göre nüfusun %1'i de herhangi bir dine mensup olmadığını ifade etmektedir.

Sosyal durum

Sağlık

Ülke genelinde sağlık sistemi iki şekilde ilerletilmektedir. Gana devletinin uluslararası yardım kuruluşlarından elde ettiği sağlık hizmetlerinin yanı sıra ülke içerisinde geleneksel yerel yöntemler ile sağlık hizmeti verilmektedir. Son yıllarda yapılan yatırımlar ve iyileştirilen sağlık hizmetleri ile doğumda yaşanan bebek ölümlerinde azalma yaşanmış, anne adaylarının daha sağlık beslenmesine yönelik adımlar atılmış ve nüfusun %80'ini karşılayacak şekilde aşılama işlemleri gerçekleştirilmiştir. 1980'li yılların sonlarına kadar kayda değer adımların atılmadığı sağlık sisteminde 1992 ve 2002 yılları arasında bütçeden ayrılan %7'lik bir pay ve uluslararası kuruluşların yardımları ile olumlu mesafeler kaydedilmiştir.

Gana genelinde tropikal hastalıklar olan sıtma, kolera, tifo, verem, sarıhumma hastalıkların yanı sıra Hepatit A ve B sık olarak gözlemlenmektedir. Bunların haricinde Şistozomiyaz ve çocuk felci hastalıkları da ülke genelinde yoğun olarak yaşanmaktadır. 1974'te ülke genelinde var olan hastalıkların %75'inin temiz su bulunamamasından dolayı ortaya çıktığı ifade edilmiştir. Ülkede ölümlerin %40'ı sıtma rahatsızlığı nedeniyle yaşanmaktadır.

2007 verilerine göre ülke genelinde HIV virüsü taşıyıcı yetişkin oranı %1,7 seviyesindedir.

Eğitim

Ülkenin bağımsızlığını kazandığı 1957 yılından bu yana Gana'da altı yaşından itibaren çocukların dokuz yıl okula gitme zorunluluğu bulunmaktadır. İlk dönemlerde koloni sahibi Birleşik Krallık'ın eğitim sisteminin uygulanmaya çalışıldığı ülkede, sistem değişikliği ilk olarak 1986 yılında Jerry Rawlings iktidarında gerçekleştirilmiştir. Bağımsızlığın ilk yıllarda yaklaşık olarak sadece 450.000 çocuğa ilkokula gitme imkânı sağlanırken, bu oran günümüzde hemen hemen her köyün de sisteme dahil edilmesi ile ciddi oranda artış göstermiştir. Öğrenciler altı yıllık ilkokul öğreniminden sonra 3 yıl Junior Secondary School olarak adlandırılan ve zorunlu eğitimin son bölümünü oluşturan okulu ziyaret etmektedirler. Zorunlu eğitim bitiminde dileyen öğrenciler Senior Secondary School 'a giderek öğrenim hayatlarına devam edebilmektedir.

Ülke genelinde 15 yaşın üzerinde okuma yazma bilenlerin oranı 2010 tahmini verilerine göre %71,5 düzeyindedir. Bu oran sadece erkeklerde %78,3 seviyesinde bulunurken kadınlarda %65,3 ile daha düşük bir orandadır.

Eğitim verileri (2005)
Okuma yazma oranı (2010)	% 78,3 Erkek, % 65,3 Kadın
İlkokula gitme oranı	% 65 Erkek, % 65 Kız
Zorunlu eğitim sonrası devam etme oranı	% 39 Erkek, % 35 Kız
Ortalama eğitim yılı (2007)	9 Yıl

İdari yapılanma

Gana, her birinin yönetiminde bir Bölge Valisinin bulunduğu on bölgeden oluşmaktadır. Bu bölgeler şu şekildedir:

Gana bölgeleri

Bölge	Nüfus (2000)	Yüzölçümü (km²)	Merkez şehir
Ashanti Bölgesi	3.612.950	24.389	Kumasi
Brong-Ahafo Bölgesi	1.815.408	39.557	Sunyani
Merkez Bölgesi	1.593.823	9.826	Cape Coast
Doğu Bölgesi	2.206.696	19.323	Koforidua
Büyük Accra Bölgesi	2.905.726	3.245	Accra
Kuzey Bölgesi	1.820.806	70.384	Tamale
Yukarı Doğu Bölgesi	920.000	8.842	Bolgatanga
Yukarı Batı Bölgesi	576.583	18.476	Wa
Volta Bölgesi	1.635.421	20.570	Ho
Batı Bölgesi	1.924.577	23.921	Sekondi-Takoradi

Her bir bölge kendi içerisinde de districts olarak adlandırılan ilçe yapısına sahip bölümlere ayrılmaktadır. 1985 yılında 110 olarak ilçe ile gerçekleştirilen yapılanma son olarak 2007 yılında yeni ilçelerin oluşturulması ile günümüzde bu sayı 161 ilçeye kadar çıkarılmıştır. Bu ilçelerin yanı sıra 49 belediye (muncipals) ve 6 büyükşehir (metropolitans) ile birlikte toplam 216 idari yapı Gana'nın bölgelerine bağlı bir konumdadır.

Ayrıca bakınız: Gana'nın bölgeleri

Şehir

Ülkenin en büyük şehri aynı zamanda başkent konumunda olan Accra'dır. Gana'nın en büyük nüfusa sahip şehirleri şu şekilde sıralanmaktadır:

Şehir	1984 resmî sayım	2000 resmî sayım	2010 resmî sayım	Bölge
Accra	867.459	1.659.136	2.070.463	Büyük Accra Bölgesi
Kumasi	489.586	1.171.311	2.035.064	Ashanti Bölgesi
Tamale	135.952	293.879	371.351	Kuzey Bölgesi
Takoradi	61.484	175.438	311.206	Batı Bölgesi
Ashaiman	50.918	150.312	190.972	Büyük Accra Bölgesi
Tema	100.052	141.479	139.784	Büyük Accra Bölgesi
Teshie	59.552	--	149.174	Büyük Accra Bölgesi
Cape Coast	57.224	118.105	169.894	Merkez Bölgesi
Sekondi	55.712	114.157	228.342	Batı Bölgesi
Obuasi	60.617	115.564	143.644	Ashanti Bölgesi
Ülke genelinde adrese dayalı zorunlu kayıt bulunmaması, güncel verilerin tahmini olarak ifade edilmesine neden olmuştur. Ülke genelinde son resmî nüfus sayımı 2010 yılında gerçekleştirilmiştir.

Siyaset

Gana 6 Mart 1957 yılında Afrika kıtasının ilk ülkesi olarak bağımsızlığının Birleşik Krallık'tan elde etmiştir. Bağımsızlık sonrası demokratik yönetimin yanı sıra askerî darbeler ile de iktidar elde edilmiştir. Ülkede dördüncü cumhuriyet döneminin başladığı 7 Ocak 1993 tarihinden bu yana sağlam bir siyasi zemin mevcuttur. İngiliz Milletler Topluluğu üyesi olan Gana başkanlık sistemi ile yönetilmektedir. Gana 230 sandalyeli bir parlamentoya sahiptir.

Hem parlamento hem de devlet başkanı halk tarafından dört yıllık bir süre için seçilmektedir. Devlet başkanı dört yıllık göreve ikinci defa seçilebilme hakkına sahip olup, günümüzde bu görevi John Dramani Mahama'dan 2017 yılında yapılan seçimle devralan Nana Addo Dankwa Akufo-Addo yürütmektedir.

Ekonomi

Gana'nın kişi başına düşen GSYİH'sındaki değişim, 1870–2018. Rakamlar 2011 Uluslararası Dolar'a göre enflasyona göre düzeltilmiştir.

Anahtar sektörler

Gana ihracatının orantılı bir temsili, 2019

Gana petrolü ve mallar; yüzde cinsinden ihracat

Gana, endüstriyel mineraller, hidrokarbonlar ve değerli metallere sahip ortalama doğal kaynak açısından zengin bir ülkedir.

Karma ekonomi hibridizasyonu ve gelişmekte olan bir pazar ile ortaya çıkan belirlenmiş bir dijital ekonomidir. "Gana Vizyonu 2020" olarak bilinen bir ekonomik plan hedefi vardır. Bu plan, Gana'yı 2020 ile 2029 arasında gelişmiş bir ülke ve 2030 ile 2039 arasında yeni sanayileşmiş bir ülke haline gelen ilk Afrika ülkesi olarak öngörmektedir. Buna, 24 kişilik bir grup üyesi ve yeni sanayileşmiş bir ülke olan Sahra Altı Afrika ülkesi Güney Afrika dahil değildir.

Gana'da 2008 verilerine göre Gayrısafî millî hâsıla verileri 14,679 milyar Euro düzeyinde olup, bu veriler ile Dünya Bankası sıralamasına göre 104. sırada yer almaktadır.

Gana'da atılan sanayi adımlarına rağmen hala büyük oranda tarımsal faaliyetlerin ön planda olduğu bir ülke konumundadır. 2009 verilerine göre Gayrısafî millî hâsıla içerisinde tarımın oranı %37,3 düzeyindedir. Ülke nüfusunun %56'lık bir kısmı ile yarıdan fazlası tarım ve balıkçılık ile uğraşmakta, yapılan birçok tarım faaliyetleri de şahsi tüketim için gerçekleştirilmektedir.

Ülkenin bağımsızlığını elde etmesinden kısa süre sonra başlayan ve 20. yüzyılın son dönemlerini kapsayan siyasi istikrarsızlık ve askerî darbeler ülke ekonomisinin gelişmesine engel teşkil etmiş, demokratikleşme adımlarının atılması ile 2001 yılında sonra stabil bir konuma gelmiştir. Ülkede başta altın olmak üzere birçok değerli maden yatakları bulunmasına rağmen, Gana dünya üzerindeki en fakir ülkelerden biri konumundadır.

Temel veriler

Ekonomi verileri (2009)
GSMH	14,93 Mrd. $
gerçek büyüme GSMH	4,7 %
Oran Tarım	37,3 %
Oran Sanayi	25,3 %
Oran Hizmet (2006)	37,5 %
Tarım alanında faaliyet gösteren	56%
Ortalama İşsizlik oranı	11%
Ortalama Enflasyon	19,6 %
Dış ticaret İthalat hacmi	9,807 Mrd. $
Dış ticaret İhracat hacmi	5,737 Mrd. $
Enerji tüketim/kişi başı (2004)	386
Emisyon salınımı/kiş başı CO2 (2003)	0,4
Orman alanı büyüme/küçülme	-1,7 %

Maden

1850'li yıllarda Kaliforniya sahillerinde altının bulunmasına kadar, Gana en önemli altın üretici ülkelerden biri konumundaydı. Bölgede bulunan altın nedeniyle koloni döneminde Altın Sahil olarak adlandırılan Gana'da ihracatın %32'sini altın madeni oluşturmaktadır. Altın haricinde petrol, elmas, kireç taşı, mangan ve boksit diğer önemli ve ihracatı yapılan madenleri ve yer altı zenginliklerini oluşturmaktadır.

Gana altın üretimi 1985-1994
Yıl	Gana	Afrika (Toplam)	Dünya (Toplam)
	[metr.t]	[Gana'nın oranı %]
1985	12,0	1,74	0,77
1986	11,5	1,66	0,70
1987	11,7	1,74	0,68
1988	12,1	1,76	0,63
1989	15,3	2,27	0,74
1990	17,3	2,56	0,81
1991	27,3	3,96	1,26
1992	33,3	4,66	1,48
1993	41,4	5,67	1,79
1994	44,5	6,37	1,94

Devlet bütçesi

Gana'nın 2009 verilerine göre bütçe gideri 6,124 milyar Dolar olarak saptanmış, buna karşılık ülke gelirleri 4,547 milyar Dolar düzeyinde kalmış, bununla birlikte %10,7 ile GSMYİH'de bir bütçe açığı oluşmuştur.

Alan	Gana Cedi ¢ Milyon	Amerikan doları $ Milyon	% olarak Bütçeden fark	% olarak GSMYİH fark
Sağlık	921,9	636,2	9,41	4,26
Eğitim	1693,7	1168,8	17,30	7,83
Askeri	159,0	109,7	1,62	0,73
Enerji	317,2	218,9	3,24	1,47
Su	285,9	197,3	2,92	1,32
Ulaşım	386,3	266,6	3,95	1,79
Toplam	9793,1	6758,1	100,00	45,80

Turizm

Batı bölgesindeki Busua Plajı'nda sörf yapan ve büyük dalga sörfü yapan sörfçüler

Özellikle son yıllarda turizm Gana için büyük önem kazanmış bir durumdadır. Yaşanan olumlu gelişmeler neticesinde Gana hükûmeti 1996 yılında Integrated National Tourism Development Plan adı ile 15 yıllık turizm kalkınma planı yayınlamıştır. Bu plan doğrultusunda Gana'yı ziyaret eden turist sayısını kademeli olarak 2020 yılına kadar bir milyona çıkartılması hedeflenmekteydi. Ülke genelinde sahil şeritleri, doğal yaşam alanları, vahşi hayvanların bulunduğu bölgeler, zamanında Avrupalıların sahil kesiminde oluşturduğu kaleler ve üsler turistik alanları oluşturur.

2011'de 1.087.000 turist Gana'yı ziyaret etti. Gelen turistler arasında Güney Amerikalılar, Asyalılar, Avrupalılar ve Kuzey Amerikalılar vardı.

Cazibe merkezleri ve başlıca turistik yerler, yıl boyunca sıcak, tropik bir iklim, çeşitli vahşi yaşam, Kintampo şelaleleri gibi şelaleler ve Batı Afrika'daki en büyük şelale, Wli şelaleleri, kıyıdaki palmiyelerle kaplı kumsallar, mağaralar, dağlar, nehirler ve Bosumtvi Gölü ve yüzey alanına göre dünyanın en büyük insan yapımı Volta Gölü gibi rezervuarlar ve göller, düzinelerce kale ve hisar, Dünya Mirası alanları, doğa rezervleri ve milli parkları kapsar.

Turistik alan olarak hizmet veren güzel doğal rezervlere ek olarak, dünyanın her yerinden çok sayıda turisti çeken bazı kaleler vardır. Dikkate değer kalelerden bazıları Cape Sahili Kalesi ve Elmina Kalesi'dir. Kaleler sadece turizm için önemli değil, aynı zamanda köle ticaretinde kanın döküldüğü yerleri işaret eder ve köle ticaretiyle çalınan ve yok edilen Afrika mirasını korur ve tanıtır. Bunun bir sonucu olarak, UNESCO'nun Dünya Mirası Sözleşmesi Gana'nın kalelerini ve hisarlarını Dünya Mirası anıtları olarak adlandırdı.

2010 yılındaki Dünya Ekonomik Forumu istatistikleri, Gana'nın dünyanın en gözde turistik destinasyonları arasında 139 ülke arasında 108. sırada olduğunu gösterdi. Ülke, 2009 sıralamasında iki sıra yükselmişti. 2011'de Forbes dergisi, Gana'nın dünyanın en dost canlısı on birinci ülkesi olduğunu yayınladı. İddia, 2010 yılında gezginlerin bir kesiti üzerinde yapılan bir ankete dayanıyordu. Ankete dahil edilen tüm Afrika ülkeleri arasında Gana en üst sırada yer aldı.

Turizm, ülke için dördüncü en yüksek döviz kazandırıcı faktördür. 2017'de Gana, dünyadaki 43. en barışçıl ülke olarak sıralandı.

Gana turizm sektörü
Yıl	Yabancı ziyaretçi	Elde edilen turizm gelirleri
1990	145.000	181 Milyon USD
1992/93	yakl. 210.000	288 Milyon USD
1997	325.434	266 Milyon USD
2002	482.434
2003		216 Milyon USD
2005	428.533	836 Milyon USD
2008	698.069	1.403 Milyon USD

Ulaşım

Gana, Batı Afrika ülkeleri içerisinde en yaygın trafik ağına sahip ülke konumundadır.

Karayolu

Ülke genelinde 35.000 km karayolları bulunmakta olup, bunların belli bölümlerinin yenilenme ihtiyacı bulunmakla birlikte 11.000 km'si asfaltlanmış durumdadır. Ülkenin en önemli karayolları sahil şeridinde yer almaktadır. Sahil kesiminde yer alan yollar ülkeyi hem Togo hem de Fildişi Sahili ile de birleştirmektedir. Gana'da ayrıca başkent Accra ile liman kendi Tema'yı birbirine bağlayan ücretli bir otoyol mevcuttur.

Gana ulusal karayolları
Kısaltma	Güzergâh	Uzunluk
	Şehir (Bölge)	[km]
N1	Fildişi Sahili sınırı - Elubo (WR) - Sekondi-Takoradi (WR) - Cape Coast (CR) - Winneba (CR) - Accra (GR) - Tetteh - Adidome (VR) - Aflao (VR) - Togo sınırı N1 Gana bölümünde yer alan Dakar-Lagos-Highway otoyolunu oluşturmaktadır	535
N2	Tema (GR) - Asikuma (ER) - Ho (VR) - Hohoe (VR) - Jasikan (VR) - Yendi (NR) - Nalerigu (UE) - Kulungugu (UE) - Burkina Faso sınırı	720
N3	Kpong (ER) - Suhum (ER); N3, N4 otoyolunu N2 ile Oterkpalu üzerinden birleştirmektedir (ER).	80
N4	Accra (GR) - Tetteh - Koforidua (ER) - Kumasi (AS)	280
N5	Adome (VR) - Asikuma (VR) - Kpeve (VR)	62
N6	Accra (GR) - Nsawam (ER) - Suhum (ER) - Nkawkaw (ER) - Kumasi (AS)	250
N7	Sawla (NR) - Larabanga (NR) - Fufulsu (NR) N7,N12 otoyolunu N2 ile birleştirmektedir.	150
N8	Yemorasa (CR) - Dunkwa (CR) - Fomena (AS) - Bekwai (AS) - Kumasi (AS)	214
N9	Tamale (NR) - Jimle (NR) - Yendi (NR) N9, N10 otoyolunu N2 ile birleştirmektedir.	100
N10	Yemorasa (CR) - Kumasi (AS) - Techiman (BA) - Tamale (NR) - Bolgatanga (UE) - Paga (UE) - Burkina Faso sınırı	795
N11	Bolgatanga (UE) - Zebilla (UE) - Bawku (UE) - Bimpiela (UE) - Togo sınırı	110
N12	Fildişi Sahili sınırı - Elubo (WR) - Enchi (WR) - Sunyani (BA) - Bamboi (NR) - Wa (UW) - Lawra (UW) - Hamile (UW) - Burkina Faso sınırı	790
N13	Lawra (UW) - Tumu (UW) - Navrongo (UE) N13, N12 otoyolunu N10 ile birleştirmektedir.	220
N14	Sakpeigu (NR) - Cheperoni (NR) - Yawgu (NR) - Togo sınırı	100
N16	Tumu (UW) - Kapulima (UW) - Burkina Faso sınırı	20

Havayolu

Boeing 757 - Ghana International Airlines

Ülkenin başkenti Accra'da yer alan Kotoka International Airport Gana'nın uluslararası standarda sahip en büyük havaalanı konumundadır. Gana, Turkish Airlines, Lufthansa, KLM, British Airways, Emirates, TAP Portugal, Iberia, Alitalia, Royal Air Maroc ve Afriqiyah Airways gibi büyük havayolu şirketleri tarafından da sıklıkla uçulmaktadır.

Özellikle 2003 yılından sonra Ghana Airways ve Ghana International Airlines havayolu şirketlerinin faaliyetlerine başlaması neticesinde iç hatlarda yoğun uçuşlar gerçekleştirmektedir. Ülkenin havaalanı sahip şehirleri şu şekildedir:

• Accra
• Kumasi
• Sekondi-Takoradi
• Obuasi
• Sunyani
• Wa
• Bolgatanga
• Tamale
• Kade

Demiryolu

Koloni döneminden miras olarak kalan demiryolları Ghana Railway Corporation tarafından işletilmektedir. O dönem bölge genelinde çıkarılan madenlerin taşınmasında kullanılmak üzere döşenen raylar sayesinde madenler ve ham maddeler Accra'ya getiriliyor buradan da Avrupa ülkelerine gönderiliyordu.

Ülkede ilk raylar 1907 yılında Sekondi ve Tarkwa arasında döşenmiş, daha sonra Dunkwa, Obuasi ve Bekwai üzerinden Kumasi'ye kadar uzatılmıştır. 1922'den itibaren de Kumasi'den başlayarak Konongo, Nkawkaw, Koforidua güzergâhı üzerinden Accra'ya kadar yeni raylar döşenmiştir.

O dönem yoğun bir şekilde kullanılan demiryolu taşımacılığı günümüzde önemini yitirmiş bir durumdadır. 2006 yılına gelindiğinde sadece Kumasi ve Sekondi-Takoradi arasındaki güzergâh işletilmekteydi.

Günümüzde yeni demiryolları hatları oluşturarak hareketlendirme girişimleri planlanmaktadır. 2010 yılında Dubai menşeli bir firma ülke genelinde 800 km'lik yeni hat oluşturma ve var olan hatların 400 km'sinin bakımı ve yenilenmesi ile ilgili ihaleyi aldıklarını bildirmiştir. Buradaki amaç özellikle Ashanti bölgesinde elde edilen ham madde ve madenlerin ülkenin iki liman kenti olan Sekondi-Takoradi ve Tema'ya ulaştırmaktır.

Denizyolu

Ülkede Sekondi-Takoradi ve Tama kentleri deniz taşımacılığında önemli bir yere sahiptir. Kıyıda bulunan bu iki şehirden ekonomik açıdan daha büyük öneme sahip olan Tema'da ülke ürünlerinin dış dünyaya taşınma işlemi gerçekleştirilmektedir. Son dönemde bu limanlarda yapılan iyileştirme çabaları ile Tama'da yapılan konteyner terminali bu liman şehirlerine verilen önemi göstermektedir. Atlas Okyanusu kıyısındaki bu limanlar haricinde Volta Gölü'nde yapılan yolcu taşımacılığı da önemli bir yere sahiptir. Volta gölüne kıyısı bulunan ve iskeleye sahip olan Kpandu, Kete Krachi, Yeji ve Yapei'den gün içinde çok sayıda yolcu yararlanarak ulaşımını sağlamaktadır.

Kültür

Hogbetsotso festivali, Volta Bölgesi

Yiyecek ve içecek

Gana mutfağı çeşitli deniz ürünleri ile çeşitli çorbalar ve güveçler içerir; Ganalı çorbaların çoğu sebze, et, kümes hayvanları veya balıkla hazırlanır. Gana yemeklerinin ortak bileşenleri olan tilapia, kavrulmuş ve kızartılmış whitebait, tütsülenmiş balık ve kerevit içeren yemeklerde balık önemlidir. Banku (akple) yaygın öğütülmüş mısırdan (darı), ve mısır unu bazlı temel kɔmi (kenkey)‘den yapılan nişastalı bir besindir ve bankuya genellikle bir çeşit kızarmış balık (chinam) veya ızgara tilapia ve çiğ kırmızı ve yeşil biber, soğan ve domatesten (biber sosu) yapılan çok baharatlı bir çeşni eşlik eder. Banku ve tilapia, çoğu restoranda servis edilen bir kombinasyondur.

Fufu

Fufu, en yaygın ihraç edilen Ganalı yemeğidir ve Afrika diasporasında bir inceliktir.

Pirinç, kahvaltı, öğle yemeği ve akşam yemeği olarak servis edilen çeşitli pirinç bazlı yemeklerle ülke genelinde temel yemektir, ana çeşitleri waakye, sade pilav ve güveç (sekiz kontomire veya domates sosu), kızarmış pilav ve jollof pilavıdır.

Balık, muz, salatalık ve domatesli Jollof pilavı.

Ülkede var olan çok sayıda etnik grup ve topluluklar kendisini kültürel alanda da göstermektedir. Bu kadar çok sayıda grubun bir ülkede var olması kültür açısından da zenginlik oluşturmaktadır. Ülkede Gana topluluklarının dışında, komşu ülke vatandaşı olan topluluklar ile birlikte 6.000 Avrupalı ve başta Çinli olmak üzere Asyalı yaşamaktadır. Avrupalılar ve Asyalılar özellikle Accra başta olmak üzere kıyı şehirlerinde yaşamakta ve kültürlerini yaşatmaktadırlar.

Ülke genelinde oynanan Oware Gana'nın millî oyunlarından biri olarak kabul edilmektedir. Küçük yaşlardan itibaren öğrenilen oyun tahtadan oluşmakta olan bir strateji oyunudur. Gana kültüründe önemli yere sahip olan bu oyun bilenen en eski oyunlardan biri olarak kabul edilmektedir.

Giyim

Robert Sutherland Rattray tarafından çizilmiş Adinkra sembolleri

13. yüzyılda Ganalılar, benzersiz adinkra baskı sanatlarını geliştirdiler. El baskılı ve el işlemeli adinkra kıyafetleri, yalnızca kraliyet ailesi tarafından adanmışlık törenleri için yapılmış ve kullanılmıştır. Adinkra sembolizm külliyatını oluşturan motiflerin her birinin bir atasözü, tarihsel bir olay, insan tutumu, etoloji, bitki yaşam formu veya cansız ve insan yapımı nesnelerin şekillerinden türetilen bir adı ve anlamı vardır. Motiflerin anlamları estetik, etik, insan ilişkileri ve kavramlar olarak kategorize edilebilir. Adinkra sembolleri, dövmeler gibi dekoratif bir işleve sahiptir, ancak aynı zamanda geleneksel bilgeliği, yaşamın yönlerini veya çevreyi ileten çağrışımcı mesajları kapsayan nesneleri de temsil eder. Genellikle atasözleriyle bağlantılı, farklı anlamlara sahip birçok sembol vardır. Anthony Appiah'ın sözleriyle, bunlar okuryazarlık öncesi bir toplumda "karmaşık ve nüanslı bir uygulama ve inanç bütününün aktarımını desteklemek" için kullanılan araçlardan biriydi.

Gana'nın geleneksel veya ulusal kumaşı olan Kente kumaşı, Akan, Ga ve Ewe dahil olmak üzere güneydeki Ganalı etnik grupların çoğu tarafından giyilir.

Gana'nın geleneksel veya ulusal kumaşı olan Kente kumaşı, Akan, Ga ve Ewe dahil olmak üzere güney Ganalı etnik grupların çoğu tarafından giyilir. Ganalılar, adinkra kumaşının yanı sıra geleneksel kıyafetleri için birçok kumaş kumaş kullanır. Farklı etnik grupların kendi bireysel kıyafetleri vardır. En bilineni Kente bezidir. Kente çok önemli bir ulusal giysi ve giysidir ve bu giysiler geleneksel ve modern Kente giysilerinin yapımında kullanılır. Farklı semboller ve farklı renkler farklı anlamlara gelir. Kente, Ganalı kıyafetlerinin en ünlüsüdür.[240] Kente, yatay bir pedallı dokuma tezgahında elle dokunan törensel bir kumaştır ve yaklaşık 4 inç genişliğindeki şeritler, daha büyük kumaş parçaları halinde birbirine dikilir. Kumaşlar çeşitli renk, boyut ve tasarımlarda gelir ve çok önemli sosyal ve dini durumlarda giyilir Kültürel bağlamda kente, tarihin görsel bir temsili olduğu ve aynı zamanda dokuma yoluyla yazılı bir dil olduğu için sadece bir kumaştan daha önemlidir. Kente teriminin kökleri, sepet anlamına gelen Akan kɛntɛn kelimesinden gelir ve ilk kente dokumacıları, kenten (sepet) gibi görünen kumaşları dokumak için rafya lifleri kullandılar; ve bu nedenle kenten ntoma olarak anıldı; sepet bezi anlamına gelir. Kumaşın orijinal Akan adı nsaduaso veya nwontoma idi, "tezgahta elle dokunan bir kumaş" anlamına geliyordu; ancak "kente" günümüzde en sık kullanılan terimdir. Kente, Volta Bölgesi'ndeki Ewe halkı (Ewe Kente) tarafından da dokunmaktadır. Başlıca dokuma merkezleri Agortime bölgesi ve Agbozume'dir. Agbozume, Batı Afrika'nın her yerinden ve diasporadan müşterileri çeken canlı bir kente pazarına sahiptir.

Gana kültüründe renkli giyim önemli bir yer tutmaktadır. Gana'da kadınlar inançlarından bağımsız olarak modaya ve kıyafetlerine uygun renkli başörtüleri kullanmaktadırlar. Düğün ya da cenaze gibi özel günlerde kişinin yakını tarafından seçilen kumaştan oluşturulan kıyafetler katılımcılar tarafından diktirilerek giyilmektedir. Erkekler ise genellikle geleneksel olarak tek tip sarılmış elbise giyimini tercih etmektedirler. Gana dokuma sanatında kente önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle Ashanti bölgesindeki kabile reisleri geleneksel kültürlerine bağlılığını göstermek adına çok sık şekilde giyilmektedir. Eski dönemlerde kente dokuma kıyafetleri sadece krallar tarafından giyilebilmekteydi.

Her ayın ilk cuma günü işyerleri ve okullar dahil her yerde ulusal giysi Batakari giyilmesiyle Batakari Günü kutlanır.

Ayrıca bakınız

• Ganalı sanatçılar listesi

Dış bağlantılar

• Ghana Homepage - Gana hükûmet sitesi 8 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• GhanaWeb 5 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Gana profili 3 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC News (İngilizce)

Wikimedia Atlas'da Ghana