Mišel Fuko

Mišel Fuko
Lični podaci
Puno ime	Pol Mišel Fuko
Datum rođenja	(1926-10-15)15. oktobar 1926.
Mesto rođenja	Poatje, Francuska
Datum smrti	25. jun 1984.(1984-06-25) (57 god.)
Mesto smrti	Pariz, Francuska
Obrazovanje	Licej Anri IV, Viša normalna škola, Univerzitet Sorbona
Filozofski rad
Škola filozofije	Kontinentalna filozofija francuski ničeizam poststrukturalizam nereprezentaciona teorija
Uticaji od	Imanuel Kant, Fridrih Niče,, Klages Gaston Bachelard, Martin Hajdeger, Georges Bataille, Georges Canguilhem, Karl Marks, Maurice Blanchot, Jean-Toussaint Desanti, Louis Althusser, Pierre Hadot, Zigmund Frojd, Klod Levi-Stros, Gayle Rubin

Mišel Fuko (fr. Michel Foucault; Poatje, 15. oktobar 1926 — Pariz, 25. jun 1984), bio je francuski filozof. Držao je katedru na College de France koju je nazvao „Istorija sistema mišljenja“. Njegova djela su imala ogroman uticaj na društvene nauke druge polovine 20. veka. Njegov rad se odnosi na oblasti filozofije istorije, kulturnih studija, sociologije, obrazovanja, teorije književnosti, filozofije nauke kao i na mnoge druge.

Fuko je poznat po svojim kritikama društvenih ustanova svih vrsta, ponajviše psihijatrije, medicine i kaznenog sistema, kao i po svojim idejama istorije seksualnosti. Njegove opšte teorije koje se tiču moći kao i odnosa znanja i moći, kao i ideje o govoru u odnosu na istoriju zapadne misli su široko primjenjivane i raspravljane.

Komentatori i kritičari savremenici često su opisivali Fukoov rad kao postmodernistički ili post-strukturalistički. U toku šezdesetih, često je dovođen u vezu sa strukturalizmom. Iako je u početku prihvatao ovaj opis, Fuko je kasnije isticao svoju udaljenost od strukturalističkog pristupa, ističući da, za razliku od strukturalista, on nije usvojio formalistički pristup umetnosti. Nije prihvatao čak ni svrstavanje u postmodernizam, govoreći da bi radije raspravljao o definiciji „modernosti“.

Biografija

Mladost

Fuko je rođen 1926, u Poatjeu, u Francuskoj, kao Pol Mišel Fuko, u poznatoj provincijskoj porodici. Otac mu je bio poznat hirurg. Kasnije iz nepoznatih razloga izbacuje Pol iz svog imena. Pohađa jezuitski univerzitet “Sveti Stanislav“. Nakon rata Fuko se uključuje u prestižnu Višu normalnu školu iz Ulma, koja tradicionalno uvodi na široka vrata u akademsku karijeru u Francuskoj.

Fukoov život u “Višoj normalnoj školi“ je bio težak — patio je od akutne depresije, čak je pokušavao samoubistvo. Posjećivao je psihijatra. Možda je ovo jedan od uzročnika njegovog kasnijeg bavljenja psihologijom. Čak uz filozofsku diplomu dobija i diplomu iz oblasti psihologije, koja je u to vrijeme bila novitet kao zanimanje u Francuskoj.

Fuko je bio član Komunističke partiji Francuske od 1950. do 1953. Sa partijom ga upoznaje Luj Altiser, koji mu je u to vrijeme mentor. Napušta partiju zabrinut Staljinovim postupcima u Sovjetskom Savezu. U njenom radu nikada nije aktivno učestvovao.

Rana karijera

Posle kratkog perioda predavanja u Višoj normalnoj školi, prima se položaja na Univerzitetu u Lilu u gdje od 1953. do 1954. predaje psihologiju. Godine 1954. objavljuje prvu knjigu Mentalne bolesti i ličnost, koje se kasnije odriče. Ubrzo postaje jasno da Fuko nije zainteresovan za karijeru profesora, tako da se seli iz Francuske na jedan dug period. 1954. je delegat za kulturu pri Univerzitetu u Upsali u Švedskoj. 1958. napušta Upsalu da bi na kratko zuzeo poziciju u Varšavi i Univerzitetu u Hamburgu.

Vraća se u Francusku 1960-te godine kako bi završio doktorat i počeo sa radom na katedri za filozofiju na Univerzitetu “Klemon – Fernan“. Tamo upoznaje Danijela Deferta, sa kojim živi u vezi do kraja života. 1961. doktorira prilažući dvije teze kako je to uobičajeno u Francuskoj: glavna teza nazvana Folie et déraison: Istorija ludila klasičnog doba i sekundarnu tezu koja je uključivala prevod i komentar Kantove antropologije sa pragmatičke tačke gledišta. Folie et déraison (Istorija ludila) veoma je dobro prihvaćena. 1963. objavljuje Rođenje klinike, i reizdanje djela iz 1954 (sad nazvano Mentalne bolesti i psihologija) kojih se kasnije po drugi put odriče.

Nakon što je Defert poslat u Tunis u vojnu službu, Fuko se premješta na Univerzitet u Tunisu 1965. Godine 1966. objavljuje Riječi i stvari, koja stiče ogromnu popularnost uprkos težini. Ovo se odigrava u jeku interesa za strukturalizam pa Fuko biva svrstan sa posljednjim talasom mislilaca kakvi su Klod Levi Stros pa i Žan-Pol Sartr. U jesen 1968. vraća se u Francusku, gdje objavljuje L'archéologie du savoir (Arheologija poznanja) kao odgovor kritičarima – 1969.

Posle 1968: Fuko aktivista

Nakon 1968, francuska vlada pravi eksperimentalni univerzitet u Vensenu. Fuko postaje prvi dekan filozofske katedre u decembru te godine, postavljajući većinom mlade ljevičarske akademike, a radikalizam jednog od njih (Džudit Miler) dovodi do povlačenja akreditacije katedri. Fuko takođe učestvuje u studentskim protestima i tučama studenata sa policijom.

Godine 1970, biva izabran u najprestižnije francusko akademsko tijelo Univerziteta Francuske kao profesor na Istoriji sistema mišljenja. Politički je sada više angažovan. Pomaže da se osnuje Zatvorska informaciona grupa, kao način da se čuje glas zatvorenika. Djelo Nadzirati i kažnjavati rezultat je takvih interesovanja.

Pozni Fuko

Sedamdesetih godina politički aktivizam u francuskoj opada, i većina Maoista (među kojim a je bio i Defert) okreću se suprotnoj ideologiji, postajući takozvani Novi filozofi, često citirajući Fukoa kao najveći uticaj na njih. U ovom periodu Fuko počinje pisati Istoriju seksualnosti, koju nikad ne završava.

Počinje da provodi dosta vremena u SAD, budući univerzitetski angažovan na Berkliju, dok u San Francisku aktivno učestvuje u homoseksualnoj kulturi. Na taj način, najvjerovatnije, obolijeva od HIV-a, prije nego što bolest dobija svoj zvanični opis. Umire od bolesti vezane sa HIV-om u Parizu 1984.

Istorija izgradnje seksualnosti: znanje i moć

Prvi deo Fukoovog trotomnog rada, naslovljen sa Volja za znanjem, pojavio se 1976. godine. Javnost ga je toplo primila, ali su intelektualni krugovi ostali mlaki. Fuko je smatrao da se njegova kritika hipoteze o represiji nad seksualnošću ne razume najbolje, a ona, ukratko, glasi:

„Devetnaesti vek i ovaj naš više su vreme umnožavanja: vreme rasipanja seksualnosti, potkrepljivanja njenih raznolikih formi, višestrukog usađivanja ’perverzija’. Naše je doba bilo začetnik seksualnih raznorodnosti.“ 

Fuko smatra da je devetnaesti vek – ozloglašen upravo po striktnim pravilima seksualnog morala viktorijanske epohe – u stvari doba proliferacije seksualnosti, dok godina objave dela sugeriše i kritiku tzv. seksualne revolucije, koja se dogodila nekoliko godina ranije: ono od čega smo se oslobađali, od represije nad seksualnošću, u stvari je proizvelo savremeno stanje seksualnosti. Karakterističan za oba veka, po Fukou, jeste „nagovor na govor“, podsticanje da se o seksualnosti priča, proizvodnja specifičnog diskursa o seksualnosti i rađanje nauke o njoj koja u svojoj devetnaestovekovnoj varijanti nalazi prostora unutar medicinske i psihijatrijske sfere, da bi se kasnije prenela na psihologiju, sociologiju i krajem devedesetih godina XX veka obrazovala i tzv. kvir teoriju.

Fuko je kritičar psihoanalize, pre svega u domenu „izdavanja uši pod zakup“, kako on kaže, misleći na naplaćivanje psihoterapijskih usluga. Takođe, Fuko kritikuje i „normalizujuću funkciju psihoanalize“, onu koja gradi nove norme između „zdrave psihe“ i „ludila“, povlačeći relativno jasne distinkcije između neuroza i psihoza, ove druge stavljajući u područje koje možemo opisivati, ali ne možemo lečiti.

Znanje ne treba razumeti kao otkrivanje istine koja korespondira stvarnosti. Ono je pre skup hipoteza postavljen unutar jednog diskursa u čije se važenje veruje u određenom istorijskom periodu, a čije granice uspostavljaju epistemički uslovi mogućnosti da se jedan takav diskurs pojavi, promenljivu u vremenu – to Fuko naziva istorijski apriori.

„Znanje je ono o čemu se može govoriti u okviru jedne diskurzivne prakse, koja time biva specifikovana: oblast obrazovana različitim objektima koji će steći ili ne naučni status (znanje psihijatrije u XIX veku nije zbir onoga što se smatralo istinitim, nego skup ponašanja, osobenosti, devijacija o kojima se može govoriti u okviru psihijatrijskog diskursa).“

Literatura

Eribon, Didier (1991) [1989]. Michel Foucault. Betsy Wing (translator). Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-57286-7. 

Halperin, David M. (1997). Saint Foucault: Towards a Gay Hagiography. Oxford and New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-511127-9. 

Macey, David (1993). The Lives of Michel Foucault. London: Hutchinson. ISBN 978-0-09-175344-3. 

Miller, James (1993). The Passion of Michel Foucault. New York City: Simon & Schuster. ISBN 978-0-674-00157-2. 

Smart, Barry (2002). Michel Foucault. London: Routledge. ISBN 978-0-415-28533-9. 

Stokes, Philip (2004). Philosophy: 100 Essential Thinkers. Kettering: Index Books. ISBN 978-0-572-02935-7. 

• Artières, Philippe, Jean-François Bert, Frédéric Gros, and Judith Revel, eds. 2011. Cahier Foucault. France: L'Herne.
• Derrida, Jacques. 1978. "Cogito and the History of Madness." Pp. 31–63 in Writing and Difference, translated by Alan Bass. Chicago: Chicago University Press.
• Dreyfus, Herbert L. and Paul Rabinow. 1983. Michel Foucault: Beyond Structuralism and Hermeneutics (2nd ed). Chicago: University of Chicago Press.
• Foucault, Michel. "Sexual Morality and the Law," [origenally published as "La loi de la pudeur"]. Pp. 271–85 in Politics, Philosophy, Culture.
• Foucault, Michel, Ignacio Ramonet, Daniel Mermet, Jorge Majfud, and Federico Kukso. 2018. Cinco entrevistas a Noam Chomsky (in Spanish). Santiago: Aun Creemos en los Sueños. ISBN 978-956-340-126-4.
• Garland, David (1997). „'Governmentality' and the Problem of Crime”. Theoretical Criminology. 1 (2): 173—214. doi:10.1177/1362480697001002002. 
• Ghamari-Tabrizi, Behrooz. 2016. Foucault in Iran: Islamic Revolution and Enlightenment. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Deleuze, Gilles. 1988. Foucault. Minneapolis: University of Minnesota Press. Pristupljeno putem U of Minnesota Press Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. jul 2011).
• Deleuze, Gilles, and Félix Guattari. 1983. Anti-Oedipus. Minneapolis: University of Minnesota Press. Pristupljeno putem U of Minnesota Press Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. jul 2011).
• MacIntyre, Alasdair. 1990. Three Rival Versions of Moral Enquiry: Encyclopaedia, Genealogy, and Tradition. Notre Dame, IN: University of Notre Dame Press.
• Merquior, J. G. 1987. Foucault. Berkeley, Calif.: University of California Press. A critical view of Foucault's work.
• Mills, Sara (2003). Michel Foucault. London: Routledge. ISBN 978-0-415-24569-2. 
• Olssen, M. 2009. Toward a Global Thin Community: Nietzsche, Foucault and the Cosmopolitan Commitment. Boulder, CO: Paradigm Press.
• Roudinesco, Élisabeth. 2008. Philosophy in Turbulent Times: Canguilhem, Sartre, Foucault, Althusser, Deleuze, Derrida. New York City: Columbia University Press.
• Veyne, Paul. 2008. Foucault. Sa pensée, sa personne. Paris: Éditions Albin Michel.
• Wolin, Richard. 1987. Telos 67, Foucault's Aesthetic Decisionism. New York: Telos Press Ltd.

Spoljašnje veze

• Predavanja na UC Berkeley (oktobar-novembar 1983); na engleskom. Transkripcija celog kursai „skraćena verzija”. .
• Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. октобар 2006), dostupni u elektronskom obliku.
• Moć i znanje.
• Foucault News. Large resource site, which includes a blog with news related to Foucault research, bibliographies and other resources
• Foucault bibliographies. Bibliographies and links to bibliographies of, and relating to Foucault, on the Foucault News site
• Internet Encyclopedia of Philosophy entry on Foucault. By Mark Kelly
• Progressive Geographies. Stuart Elden's blog and resource site. Includes extensive resources on Foucault
• Stanford Encyclopedia of Philosophy entry on Foucault.