Astronomî

Artéccol in dialàtt bulgnaiṡ

Universum - C. Flammarion, Holzschnitt, Paris 1888, Kolorit : Heikenwaelder Hugo, Wien 1998

L' Astronomî (dal grîg aster strèla, nomia lèz), l'è la siänza ch'la stûdia l'Univêrs e i starlût, dal såul, a la lónna, i pianîd e äl strèl.

Stòria

Dal cminzéppi, l'astronomî l'era 'na siänza ch'as studièva såura tott a ôc' nûd e i muvmént regulèr däl strèl i éren acsé parfèt ch'i prémm ômen i druvénn pr'interpretèr al månd.

Al cminzéppi dal sècol XVII con Galileo, ai è stè una gran canbiaziån. Col telescòpi as vdé che l'univêrs l'éra pió cunplès e mänc parfèt comm i cardêven. Acsé l'è nèda l'astronomî mudêrna.

L'astronomî dal dé d'incû

Incû l'astronomî la 'n stûdia brîsa såul quall ch'as vadd int'al zîl, mo cun dî strumént specièl, anch'al radiaziån dî râg' gamma, x, äl lûs ultraviulèti e i râg' infraross.

Starlût

• Quî dal sistamma solèr:
  • Såul
  • Pianîd
  • Starlût ch'i zîren atåurn i pianîd
  • Asteròid
  • Cumêt
  • Meteorîd

• Strèl fòra dal sistamma solèr:
• Strutûr:
  • Amâs globulèr
  • Galâsia
  • Amâs ed galâsi