Przejdź do zawartości

Wincenty Rzymowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wincenty Rzymowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

19 lipca 1883
Kuczbork-Osada, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

30 kwietnia 1950
Warszawa, Polska

Minister bez teki
Okres

od 6 lutego 1947
do 30 kwietnia 1950

Przynależność polityczna

Stronnictwo Demokratyczne

Minister spraw zagranicznych
Okres

od 2 maja 1945/5 lipca 1945[1]
do 6 lutego 1947

Przynależność polityczna

Stronnictwo Demokratyczne

Poprzednik

Adam Tarnowski[2]
Edward Osóbka-Morawski[3]

Następca

Zygmunt Modzelewski

Minister kultury i sztuki
Okres

od 21 lipca 1944[4]
do 2 maja 1945

Przynależność polityczna

Stronnictwo Demokratyczne

Poprzednik

Zygmunt Kaczyński[5]

Następca

Edmund Zalewski[6]

Prezes Stronnictwa Demokratycznego
Okres

od 25 września 1944
do 2 października 1949

Przynależność polityczna

Stronnictwo Demokratyczne

Poprzednik

Erazm Kulesza

Następca

Wacław Barcikowski

Faksymile
Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal za Warszawę 1939–1945 Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Order Stara Płanina (Bułgaria) Order Gwiazdy Rumuńskiej Order Zasługi dla Ludu (Jugosławia)

Wincenty Rzymowski, ps. „Jan Gromnicki”, „Andrzej Boruta”, „Balbo” (ur. 19 lipca 1883 w Kuczborku-Osadzie[7], zm. 30 kwietnia 1950 w Warszawie) – polski literat, dziennikarz i polityk, minister kultury i sztuki (1944–1945), minister spraw zagranicznych (1945–1947) oraz minister (1947–1950), poseł do Krajowej Rady Narodowej i na Sejm Ustawodawczy. Przywódca Stronnictwa Demokratycznego (1944–1949), następnie do śmierci honorowy prezes SD.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Stanisława i Józefy z Cichowiczów – właścicieli niewielkiego majątku. Wykształcenie zdobywał studiując w Warszawie, Lozannie, Genewie i Odessie, gdzie ukończył studia na Wydziale Prawnym Uniwersytetu Noworosyjskiego. Pracował jako dziennikarz w „Myśli Niepodległej” i „Przeglądzie Społecznym”. W 1910 został redaktorem pisma „Prawda” Aleksandra Świętochowskiego. Przed wybuchem wojny wydał m.in. Szaniec wolnej myśli (1909). Angażował się w ruch postępowy, był m.in. uczestnikiem I Zjazdu Wolnomyślicielskiego, a także członkiem władz Polskiego Związku Postępowego. W czasie wojny za działalność publicystyczną został aresztowany przez Niemców, przebywał w obozie w Zelle-Schloss. Wydał publikacje: Podboje Rosji oraz Niemcy a koalicja (1916). Przetłumaczył Księcia Niccolò Machiavellego (1917). Wykładał psychologię i logikę w Gimnazjum Mariana Rychłowskiego w Warszawie[8].

W okresie II Rzeczypospolitej publicysta m.in. „Świata” i „Expresu Porannego”. Był redaktorem naczelnym „Kuriera Porannego” (1933–1937). W latach 1923–1926 przebywał w Rzymie – początkowo (1923) jako referent prasowy poselstwa RP w Rzymie, następnie jako włoski korespondent „Robotnika”. Za swe korespondencje w drugiej połowie 1926 został aresztowany i był więziony w Rzymie, został zwolniony w wyniku interwencji władz polskich i nacisku opinii międzynarodowej[9]. Jego publicystyka w okresie II RP miała charakter antyfaszystowski i antyhitlerowski, choć jednocześnie krytyczny wobec ZSRR[10]. Był jednocześnie przeciwnikiem „kołtunerii” i „bigoterii”. W 1933 przystąpił do Ligi Reformy Obyczajów. Początkowo popierał rządy Józefa Piłsudskiego, z latami stawał się jednak coraz bardziej krytycznie nastawiony do ekipy sanacyjnej, zwłaszcza po śmierci Piłsudskiego.

Z nominacji rządu RP zasiadał w Polskiej Akademii Literatury, którą opuścił, składając rezygnację 27 lutego 1937 w atmosferze skandalu, posądzony o plagiat[11]. Był współorganizatorem lewicowego Zjazdu Pracowników Kultury we Lwowie w 1936. W 1937 zaangażował się w działalność Klubu Demokratycznego w Warszawie – zasiadł w jego władzach, następnie zaś Stronnictwa Demokratycznego. Był członkiem Rady Naczelnej SD. Publikował w pismach „Czarno na Białem” (związanym z SD) i „Dziennik Ludowy” (związanym z Polską Partią Socjalistyczną).

Wydał również kilka publikacji o charakterze społecznym, politycznym i historycznym, m.in. Jak Józef Piłsudski walczył o Polskę? Życie i czyny (1919), Polskie arcypolskie (1919), Wojna bolszewicka. Rok 1920, Sygnały historji (1929), Roman Dmowski: czciciel djabła (1932), W walce i burzy. Tadeusz Hołówko na tle epoki (1933).

Po ataku III Rzeszy na Polskę we wrześniu 1939 ewakuował się z Warszawy. Po agresji ZSRR znalazł się na terenie okupacji sowieckiej. Przebywał w Białymstoku i Lwowie, ostatecznie zamieszkał wraz z żoną w Krzemieńcu. Sporadycznie publikował w polskojęzycznej prasie sowieckiej. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej i zajęciu Krzemieńca przez Niemców został w 1942 aresztowany wraz z żoną i przez 8 miesięcy więziony.

Po ponownym zajęciu Krzemieńca przez Armię Czerwoną podjął współpracę z ZSRR. 30 maja 1944 uczestniczył w okolicy Kiwerc w uroczystości wręczenia sztandaru żołnierzom 3 Dywizji Piechoty im. Romualda Traugutta z 1 Armii Polskiej w ZSRR. Na zaproszenie Wandy Wasilewskiej wyjechał do Moskwy. Kilka jego artykułów ogłosiła wówczas „Wolna Polska” i „Nowe Widnokręgi” – pisma Związku Patriotów Polskich. 15 lipca 1944 przemawiał na uroczystej akademii w rocznicę bitwy pod Grunwaldem. Uczestniczył w redagowaniu Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. 21 lipca 1944 został kierownikiem Resortu Kultury i Sztuki PKWN (w sierpniu i wrześniu 1944 pozostawał jednocześnie przedstawicielem PKWN przy rządzie ZSRR). Dokooptowano go również do Krajowej Rady Narodowej.

Po przekształceniu PKWN w Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej 31 grudnia 1944 był w nim ministrem kultury i sztuki, a od 2 maja 1945 – ministrem spraw zagranicznych. Tę samą funkcję objął w Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej, w którego imieniu m.in. podpisał Kartę Narodów Zjednoczonych (16 października 1945 w Dumbarton Oaks, w Waszyngtonie). Po sfałszowanych wyborach do Sejmu Ustawodawczego w nowo powołanym rządzie Józefa Cyrankiewicza otrzymał stanowisko ministra bez teki, które zajmował do końca życia.

Działacz Stronnictwa Demokratycznego, pełnił m.in. funkcję przewodniczącego Zarządu Głównego (1944–1945) i przewodniczącego Centralnego Komitetu (1945–1949). Od października 1949 honorowy przewodniczący SD. Od lipca 1944 sprawował mandat poselski, kolejno w Krajowej Radzie Narodowej i Sejmie Ustawodawczym (wybrany do sejmu 19 stycznia 1947 r. z okręgu wrocławskiego)[12]. W latach 1947–1948 kierował Klubem Poselskim SD. Jako przedwojenny działacz SD posłużył komunistom do uwiarygodnienia nowego ustroju, pozostając – pomimo pełnionych funkcji – osobą pozbawioną wpływów politycznych, również w szeregach własnego ugrupowania, w którym władze komunistyczne osadziły własnych ludzi (m.in. Leona Chajna, Jana Rabanowskiego i Jana Karola Wende)[13].

Był wolnomularzem.

Po wojnie nadal publikował artykuły i broszury, m.in. Epoka Hitlera i Nowy Grunwald.

Grób Wincentego Rzymowskiego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Zmarł w 1950 – zasłabł podczas akademii z okazji Święta Pracy. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (aleja zasłużonych-1-58,59)[14].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Żonaty z Ireną Kopczyńską (Rzymowską), miał syna Adama[15]. Był spokrewniony z Marią Dąbrowską[16]. Jego starszym bratem był Jan Rzymowski (1873–1939), prezes Sądu Najwyższego (1933–1939)[17].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Ocena i upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

W okresie PRL należał do panteonu twórców „odrodzonej państwowości”, był nazywany „współtwórcą osiągnięć Polski Ludowej”, a w odniesieniu do działalności przedwojennej „zwolennikiem wolności, demokracji i postępu (...), wrogiem wstecznictwa i nietolerancji”[26]. W okresie PRL Stronnictwo Demokratyczne organizowało konkurs literacki im. Wincentego Rzymowskiego przeznaczony dla literatów i dziennikarzy[27].

Obecnie postać Rzymowskiego uległa zapomnieniu lub jest on oceniany krytycznie jako „poputczik” komunistów[28].

W okresie PRL był patronem ulic w Bełchatowie, Słupsku, Tarnowie, Gdyni i Białymstoku. Ich nazwy zostały zmienione w 2017 po wejściu w życie przyjętej przez Sejm RP ustawy dekomunizacyjnej[29]. W Bełchatowie b. ulica Rzymowskiego nosi nazwę ks. Teodora Kwarto[30], w Słupsku – Bitwy Warszawskiej[31][32], w Tarnowie – Kazimierza Wierzyńskiego[33], w Białymstoku – Świętego Jerzego[34][35].

Od 1961 imię Wincentego Rzymowskiego nosi ulica w dzielnicy Mokotów w Warszawie[36]. W latach 70. na budynku Zespołu Szkół (nr 38) została wmurowana tablica upamiętniająca patrona ulicy[37]. Decyzja wojewody mazowieckiego Zdzisława Sipiery o zmianie nazwy tej ulicy w 2017 na Przemysława Gintrowskiego została w 2018 uchylona przez Wojewódzki Sąd Administracyjny[38]. W tym samym roku Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną wojewody w tej sprawie[39].

Od 1989 do maja 2014 imię Rzymowskiego nosił Zespół Szkół Zawodowych nr 3 w Skierniewicach, obecnie nosi imię Wisławy Szymborskiej[15][40].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. 5 lipca 1945 Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej zyskał uznanie międzynarodowe.
  2. Adam Tarnowski obejmował urząd ministra spraw zagranicznych w rządzie Tomasza Arciszewskiego.
  3. Edward Osóbka-Morawski obejmował urząd ministra spraw zagranicznych w nieuznawanym międzynarodowo Rządzie Tymczasowym RP.
  4. Do 31 grudnia 1944 jako kierownik resortu kultury i sztuki PKWN.
  5. Zygmunt Kaczyński pełnił urząd ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie Stanisława Mikołajczyka.
  6. Wincenty Rzymowski i Edmund Zalewski obejmowali urząd kierownika resortu i ministra kultury i sztuki w nieuznawanym międzynarodowo Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego i Rządzie Tymczasowym RP.
  7. Krzysztof Jakubowski, Śladami Rzymowskich, „Tygodnik Demokratyczny”. nr 2 (1688) z 12 stycznia 1986, s. 10–11. W wielu publikacjach przedwojennych i powojennych jako miejsce urodzenia podawana jest pobliska Mława, zob. m.in. Wincenty Rzymowski, w: Henryk Wosiński, Stronnictwo Demokratyczne w Polsce Ludowej. Cz. 3: Udział Stronnictwa w pracach parlamentu PRL w latach 1944–1968, Warszawa 1969, s. 115 (nota biograficzna ze zdjęciem); Czy wiesz, kto to jest?, Cz. I, Warszawa 1938, s. 646.
  8. Jan Świątecki, „Szkoła Mariana Rychłowskiego 1905–1919”, [w:] „Stolica: Warszawski Tygodnik Ilustrowany”, R. 39, 1984 nr 39 (23 IX 1984), s. 11
  9. Krzysztof Lewandowski, Antyfaszystowska publicystyka Wincentego Rzymowskiego, w: Wincenty Rzymowski. Współtwórca osiągnięć Polski Ludowej: materiały z sesji naukowej z okazji 40-lecia Stronnictwa Demokratycznego, Wydawnictwo „Epoka”. Warszawa 1979, s. 108.
  10. Henryk Wosiński, Wincenty Rzymowski – humanista i bojownik o postęp, w: Wincenty Rzymowski. Współtwórca osiągnięć..., s. 118–119.
  11. Plagiat został ujawniony przez Jana Mosdorfa w piśmie „Prosto z Mostu” – Rzymowskiemu zarzucono powielenie fragmentów „Pochwały próżniactwa” Bertranda Russella w książce „Prawo do życia” oraz skopiowanie treści przetłumaczonego artykułu Jeana Prévosta do artykułu „Ostatnie minuty i sekundy”. Rzymowski zrzekł się członkostwa w PAL, na jego miejsce wszedł w 1937 Kornel Makuszyński, który ze sprawą tą wiązał nałożony na niego po wojnie zakaz publikacji (zob. Marek Mikos, 50. rocznica śmierci Kornela Makuszyńskiego, „Gazeta Wyborcza” z 30 lipca 2003). W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w oficjalnych życiorysach Rzymowskiego wiązano jego wykluczenie z PAL z antysanacyjną działalnością, zob. m.in. Wincenty Rzymowski nie żyje, „Kurier Codzienny”, nr 120 z 2 maja 1950, s. 2; Wincenty Rzymowski, w: Henryk Wosiński, Podstawowe fakty z historii Stronnictwa Demokratycznego, Wydawnictwo „Epoka”, Warszawa 1964, s. 146–148.
  12. Encyklopedia Wrocławia. Jan Harasimowicz (red.). Wyd. III. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 769. ISBN 83-7384-561-5.
  13. Tych sojuszników PPR mogła być pewna – Rzymowskiego z uwagi na jego przeszłość, Chajna, bo był komunistą. Należał do komunistycznej organizacji młodzieżowej od roku 1929, a od 1932 roku do KPP. Już przed wojną, po rozwiązaniu ich własnej partii, poszczególni jej członkowie wstąpili do nowego stronnictwa. Teraz kilku komunistom wprost polecono w połowie października zapisanie się do Stronnictwa Demokratycznego, mieli być tam okiem i uchem PPR. Chajn się temu opierał, wolałby zostać w PPR, ale go przekonano. Wśród innych „wtyczek” komunistycznych byli sekretarz Prezydium PKWN Jan Karol Wende i Jan Rabanowski, od 1 grudnia kierownik resortu komunikacji, poczt i telegrafów. (Marek Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, ISBN 83-7095-056-6, s. 116–117).
  14. Cmentarz Stare Powązki: WINCENTY RZYMOWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-03-07].
  15. a b Jolanta Karwańska, 3 Maja – Święto SD, „Wiadomości Skierniewickie”. nr 19 z 11 maja 1989, s. 2.
  16. Krzysztof Lewandowski, Wincenty Rzymowski – działacz odrodzonego Stronnictwa Demokratycznego, w: Wincenty Rzymowski. Współtwórca osiągnięć..., s. 64.
  17. Henryk Korczyk, Jan Grzegorz Rzymowski, w: Polski Słownik Biograficzny, Zeszyt 141, Tom XXXIV/2, 1992, s. 212–213.
  18. M.P. z 1950 r. nr 5, poz. 53 „za wybitne zasługi w pracy społeczno-politycznej”.
  19. M.P. z 1934 r. nr 259, poz. 337 „za zasługi na polu pracy publicystyczno-dziennikarskiej”.
  20. M.P. z 1930 r. nr 260, poz. 352 „za zasługi na polu publicystyki”.
  21. M.P. z 1947 r. nr 74, poz. 490 „w II rocznicę P.K.W.N. w wyróżnieniu zasług na polu dwuletniej pracy nad odrodzeniem państwowości polskiej, nad utrwaleniem jej podstaw demokratycznych i w odbudowie kraju”.
  22. M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 „w pierwszą rocznicę wyzwolenia Warszawy zasłużonym w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy (...)”.
  23. Podpisanie umowy o przyjaźni i wzajemnej pomocy pomiędzy Polską a Jugosławią [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 77, 19 marca 1946, s. 1
  24. Bułgarski order zasługi za współpracę polsko-bułgarską [w:] "Trybuna Robotnicza", nr 350, 20 grudnia 1946, s. 2.
  25. Dekoracja odznaczeniami rumuńskimi Premiera i członków Rządu RP [w:] "Trybuna Tygodnia", nr 9 (1087), 29 lutego 1948, s. 3.
  26. Wiesław Balcerak, Wincenty Rzymowski, w: Vademecum wiedzy o Stronnictwie Demokratycznym: Stronnictwo Demokratyczne w działaniu wczoraj i dziś, Centralny Ośrodek Kształcenia Kadr Stronnictwa Demokratycznego im. Stanisława Kulczyńskiego, Warszawa 1985, s. 237.
  27. Jan Fajęcki, Dorobek konkursu publicystycznego im. Wincentego Rzymowskiego, w: Wincenty Rzymowski. Współtwórca osiągnięć..., s. 99–104.
  28. Fragment noty biograficznej z portalu IPN: po 1944 roku prokomunistyczny działacz polityczny, wysoki funkcjonariusz państwowy i jeden z propagandowych filarów systemu stalinowskiego w Polsce (...) Uczestniczył w prowadzonej przez komunistów akcji przejmowania szyldów istniejących w podziemiu partii. (...) Był posłusznym narzędziem w rękach Stalina i komunistów (...). Zob. Wincenty Rzymowski (1883–1950), ipn.gov.pl [dostęp: 3 maja 2011].
  29. Dz.U. z 2018 r. poz. 1103Ustawa z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki.
  30. Zamiast Rzymowskiego – ks. Kwarto. ebelchatow.pl. [dostęp 2021-05-08].
  31. Głosowali nad zmianą nazw ulic. Radni wyszli z sali. gp24.pl. [dostęp 2021-05-08].
  32. Słupsk zmienił nazwy ulic i oddał cześć zasłużonym kobietom. kobieta.onet.pl. [dostęp 2021-05-08].
  33. Dekomunizacja w Tarnowie. Na razie nazwy zmieni osiem ulic i jedno osiedle. tarnow.in. [dostęp 2021-05-08].
  34. Ulica Świętego Jerzego. bialystok.pl. [dostęp 2021-05-08].
  35. Nowe nazwy ulic. bialystok.pl. [dostęp 2017-11-11]. (pol.).
  36. Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 347. ISBN 83-86619-97X.
  37. Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 257–258. ISBN 83-912463-4-5.
  38. Dekomunizacja ulic. Wraca Dąbrowszczaków. Sąd unieważnił 12 kolejnych dekomunizacji PiS-owskiego wojewody. metrowarszawa.gazeta.pl, 30 maja 2018. [dostęp 2019-11-02].
  39. Szybka reakcja po decyzji ws. dekomunizacji. Ulica Lecha Kaczyńskiego zniknęła już z Google Maps. metrowarszawa.gazeta.pl, 10 grudnia 2018. [dostęp 2019-11-02].
  40. Agnieszka Kubik: Wisława Szymborska patronką ekonomika w Skierniewicach. [w:] Portal skierniewice.naszemiasto.pl > Wydarzenia [on-line]. Polskapresse Sp. z o.o., 2014-05-05. [dostęp 2014-10-05].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Wincenty Rzymowski, [w:] Stanisław Łoza, Czy wiesz, kto to jest?, Warszawa 1938, cz. I, s. 646.
  • Wincenty Rzymowski, [w:] Henryk Wosiński, Podstawowe fakty z historii Stronnictwa Demokratycznego, Wydawnictwo „Epoka”. Warszawa 1964, s. 146–148.
  • Wincenty Rzymowski, [w:] Henryk Wosiński, Stronnictwo Demokratyczne w Polsce Ludowej. Cz. 3: Udział Stronnictwa w pracach parlamentu PRL w latach 1944–1968 (red. Wiktoria Beczek), Warszawa 1969, s. 115 (nota biograficzna ze zdjęciem).
  • (red. Krzysztof Lewandowski), Wincenty Rzymowski współtwórca osiągnięć Polski Ludowej: materiały z sesji naukowej z okazji 40-lecia Stronnictwa Demokratycznego, Wydawnictwo „Epoka”. Warszawa 1979.
  • Wiesław Balcerak, Wincenty Rzymowski, [w:] Vademecum wiedzy o Stronnictwie Demokratycznym: Stronnictwo Demokratyczne w działaniu wczoraj i dziś, Centralny Ośrodek Kształcenia Kadr Stronnictwa Demokratycznego im. Stanisława Kulczyńskiego, Warszawa 1985, s. 237.
  • Tadeusz Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991, Warszawa: PWN, 1991, s. 420, ISBN 83-01-10386-8, OCLC 69290887.
  • Ludwik Hass, Wincenty Rzymowski, [w:] Polski Słownik Biograficzny, Zeszyt 141, Tom XXXIV/2, 1992, s. 213–218. wersja elektroniczna IPSB.
  • Nazwy do zmiany. Ul. Rzymowskiego Wincentego. ipn.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-31)]., ipn.gov.pl [dostęp: 3 maja 2011]
  • Informacje w BIP IPN. katalog.bip.ipn.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-03)].
  • Profil na stronie Biblioteki Sejmowej

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy