Przejdź do zawartości

Zaha Hadid

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zaha Hadid
‏زها حديد‎
ilustracja
Imię i nazwisko

Zaha Mohammad Hadid

Data i miejsce urodzenia

31 października 1950
Bagdad

Data i miejsce śmierci

31 marca 2016
Miami

Narodowość

iracka

Dziedzina sztuki

architektura

Epoka

dekonstruktywizm

Ważne dzieła
Odznaczenia
Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny) Krzyż Komandorski I Klasy Odznaki Honorowej za Zasługi Odznaka Honorowa za Naukę i Sztukę (Austria)
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Przystanek tramwajowy w Strasburgu nagrodzony Nagrodą Miesa van der Rohe
Heydar Aliyev Cultural Centre w Baku

Zaha Mohammad Hadid (arab.: زها حديد, ur. 31 października 1950 w Bagdadzie, zm. 31 marca 2016 w Miami[1][2]) – brytyjska architektka pochodząca z Iraku, przedstawicielka dekonstruktywizmu. Jako pierwsza kobieta zdobyła w 2004 Nagrodę Pritzkera, a rok wcześniej uhonorowano ją Nagrodą Miesa van der Rohego. W 2010 i 2011 zdobyła nagrodę Stirlinga[3][4].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Młodość

[edytuj | edytuj kod]

Zaha Hadid była córką przemysłowca i współzałożyciela irackiej Partii Demokratycznej[5]. Podczas wizyty w Anglii, w wieku 11 lat, postanowiła zostać architektką[5]. Studiowała na Uniwersytecie Amerykańskim w Bejrucie, na którym uzyskała licencjat z matematyki. W 1972 wyjechała do Londynu, gdzie studiowała w Architectural Association School of Architecture[6]. Na studiach zaprzyjaźniła się z Remem Koolhaasem[7], pracowali razem w Office for Metropolitan Architecture[6]. W 1979 otworzyła w Londynie własne biuro architektoniczne – Zaha Hadid Architects[6][8][9]. Wykładała m.in. na Uniwersytecie Harvarda, Uniwersytecie Yale, Uniwersytecie Illinois i Uniwersytecie Sztuki Stosowanej w Wiedniu[10], oraz na macierzystej uczelni[5]. W 1988 jej prace były prezentowane na wystawie skupionej wokół dekonstruktywizmu w nowojorskim Museum of Modern Art, wraz z pracami Franka Gehry'ego, Rema Koolhaasa czy Daniela Libeskinda[11].

Port House w Porcie w Antwerpii

Kariera architektoniczna

[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodową sławę zdobyła niezrealizowanymi projektami konkursowymi centrum wypoczynkowo-rekreacyjne The Peak Club w Hongkongu z 1983[6]. Inne niezrealizowane projekty z tego okresu to m.in. budynek na wąskiej działce przy Ku’dammie w Berlinie z 1986 oraz opera w Cardiff w Walii z 1994[12]. Projekt opery w Cardiff wygrał konkurs i przyniósł jej rozpoznawalność w Wielkiej Brytanii. Projekt nie został ostatecznie zrealizowany – po półtorarocznych sporach z wykonawcą, władze zdecydowały się ostatecznie na budowę stadionu do rugby[5].

Remiza strażacka na terenie fabryki Vitra w Weil am Rhein
Skocznia narciarska Bergisel w Innsbrucku

Dopiero w 1993 powstał pierwszy, większy budynek Hadid: remiza straży pożarnej fabryki mebli Vitra w Weil am Rhein, obecnie używany jako pawilon wystawienniczy[13]. Budynek wykonany jest z surowego betonu i szkła, składa się z szeregu ułożony wzdłuż linii ścian i przestrzeni pomiędzy nimi. Architektka skupiła się w projekcie na uwydatnieniu ostrych krawędzi betonu i odrzuceniu niepotrzebnych szczegółów, aby zachować abstrakcyjny charakter konstrukcji[13].

W tamtym okresie zaprojektowała jeszcze m.in. budynek IBA Housing (1993) oraz przestrzenie wystawiennicze Mind Zone w Londynie (1999) i Land Formation One w Weil am Rhein. Skupiała się na prezentacji dynamicznych form architektury[6].

W nowym milenium Hadid ugruntowała swoją reputację architekta[6]. W 2000 roku rozpoczęto prace budowlane nad zaprojektowanym przez nią gmachem Contemporary Arts Center w Cincinnati w Ohio. Było to pierwsze amerykańskie muzeum zaprojektowane przez kobietę[6][14]. W 2002 roku ukończono budowę skoczni narciarskiej projektu Hadid - Bergisel, w austriackim Innsbrucku. Projekt wywoływał u niektórych negatywne emocje z powodu kontrastu nowoczesnej konstrukcji i tradycyjnego, alpejskiego stylu miasta. Bergisel jest jedną ze skoczni, na których odbywa się Turniej Czterech Skoczni[15]. W 2002 zaprojektowała nowy budynek administracyjny na terenie fabryki BMW w Lipsku. Projekt był prezentowany na weneckim biennale architektury[16]. W 2005 ukończono budowę obiektu[17].

W 2004 roku otrzymała prestiżową Nagrodę Pritzkera[18]. Rok później została wyróżniona europejską nagrodą dla architektów im. Miesa van der Rohe[19].

Centrum nauki phæno w Wolsburgu
Centrum nauki phæno w Wolfsburgu

W 2010 zakończono budowę opery w chińskim Kantonie według projektu Hadid[20]. Audytorium opery może pomieścić 1800 osób. Cały projekt czerpie inspirację z przyrody, szczególnie z dolin rzecznych i zjawiska erozji[21]. Opera kształtem przypomina dwa kamyki na brzegu rzeki[14]. W tym samym roku ukończono prace nad narodowym muzeum sztuki i architektury współczesnej MAXXI w Rzymie. Za ten projekt w tym samym roku Hadid otrzymała nagrodę Striling Prize przyznawaną przez Królewski Instytut Architektów Brytyjskich[22]. Te same wyróżnienie otrzymała także rok później za projekt szkoły średniej Evelyn Grace Academy[23]. Zaprojektowała także basen Aquatic Centre wybudowany w Londynie na letnią Olimpiadę w 2012 roku[24]. W 2012 otwarto zaprojektowane przez architektkę Centrum Hejdara Alijewa (ang. Heydar Aliyev Center) w stolicy Azerbejdżanu, Baku[25]. Centrum kulturalne ma powierzchnię ponad 100 tys. metrów kwadratowych. Wygląd budynku sprawia wrażenie płynności[26]. Nowatorski projekt Hadid został wyróżniony tytułem Budynku Roku przyznawanym przez London Design Museum w konkursie Design of the Year[27]. W 2016 ukończono zaprojektowaną nadbudowę siedziby Portu w Antwerpii wg projektu Hadid[28]. Nad starym (ukończonym w 1922 r.[29]), symetrycznym budynkiem wybudowano kontrastującą, wielopłaszczyznową i nieregularną część biurową[30]. W 2019 otwarto port lotniczy Daxing w Pekinie zaprojektowany przez Hadid[31].

Najnowsze dzieła są silnie plastyczne i wpisane w krajobraz. Każde dzieło Hadid i jej osiągnięcia opisywane są przez media branżowe[32]. Łącznie wykonała ponad 900 projektów obiektów[8].

31 marca 2016 r. zmarła na atak serca w szpitalu w Miami[19]. Została pochowana na Brookwood Cemetery w hrabstwie Surrey, w Anglii[33].

Styl

[edytuj | edytuj kod]

We wczesnych pracach Hadid, z początku lat 80., widoczny jest wpływ twórczości malarza Kazimierza Malewicza, szczególnie w postaci surowych, regularnych kształtów i linii[34]. Nawiązywała do jego idei suprematyzmu[35]. Studiowanie abstrakcyjnych form Malewicza zaowocowało m.in. w projekcie remizy strażackiej Vitra[34].

Przez lata wypracowała swój unikalny styl wywodzący się z futuryzmu i neofuturyzmu[8][36][37]. Klasyfikowana jest jako reprezentantka dekonstruktywizmu[38][39][40]. Cechami charakterystycznymi jej stylu są zakrzywione fasady, ostre kąty i surowe materiały[14]. Z czasem jednak Hadid w swoich projektach zaczęła przechodzić od ostrych kątów na rzecz łagodniejszych ulokowanych w krzywych i falujących płaszczyznach[38].

Opera w Kanton
Galaxy Soho w Pekinie

Wybrane dzieła

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Dzieła Zahy Hadid.

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Nagrody i wyróżnienia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Zaha Hadid nie żyje. Znana architekt zmarła nagle w Miami. gazeta.pl, 2016-03-31. [dostęp 2016-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-01)].
  2. ↑ Zaha Hadid (1950-2016). zaha-hadid.com, 31 marca 2016. [dostęp 2016-04-01].
  3. ↑ Edwin Heathcote: Hadid finally wins Stirling Prize. Financial Times, 3 października 2010. [dostęp 2010-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-03)]. (ang.).
  4. ↑ Rok 2011 należał do Zahy Hadid. bryla.pl, 3 stycznia 2012.
  5. ↑ a b c d A warped perspective [online], www.telegraph.co.uk [dostęp 2023-03-11].
  6. ↑ a b c d e f g Zaha Hadid | Biography, Buildings, Architecture, Death, & Facts | Britannica [online], www.britannica.com [dostęp 2023-03-11] (ang.).
  7. ↑ Anna Winston, Rem Koolhaas: Zaha Hadid was "a combination of beauty and strength" [online], Dezeen, 1 kwietnia 2016 [dostęp 2023-03-11] (ang.).
  8. ↑ a b c Zaha Hadid: ikona współczesnej architektury - Bryła - architektura na świecie [online], www.bryla.pl [dostęp 2023-03-11] (pol.).
  9. ↑ Zaha Hadid nie żyje. Gwiazda światowej architektury miała 65 lat [online], wyborcza.pl, 31 marca 2016 [dostęp 2023-03-11].
  10. ↑ Biography: Zaha Hadid | The Pritzker Architecture Prize [online], www.pritzkerprize.com [dostęp 2023-03-11].
  11. ↑ AD Classics: 1988 Deconstructivist Exhibition at New York's Museum of Modern Art (MoMA) [online], ArchDaily, 29 marca 2017 [dostęp 2023-03-11] (ang.).
  12. ↑ Allison McNearney, Did Prejudice Kill This Zaha Hadid Opera House In Wales?, „The Daily Beast”, 31 marca 2018 [dostęp 2023-03-11] (ang.).
  13. ↑ a b Luke Fiederer, AD Classics: Vitra Fire Station / Zaha Hadid [online], ArchDaily, 12 października 2018 [dostęp 2023-03-11] (ang.).
  14. ↑ a b c Condé Nast, 13 Striking Buildings by Zaha Hadid [online], Architectural Digest, 30 września 2014 [dostęp 2023-03-12] (ang.).
  15. ↑ AD Classics: Bergisel Ski Jump / Zaha Hadid Architects [online], ArchDaily, 20 października 2018 [dostęp 2023-03-12] (ang.).
  16. ↑ Latające auta w biurze. Zaprojektowany przez Zahę Hadid budynek centralny zakładów BMW Group w Lipsku obchodzi dziesiąte urodziny. [online], www.press.bmwgroup.com [dostęp 2023-03-12] (pol.).
  17. ↑ Benedict Hobson, Video: Amanda Levete on Zaha Hadid's BMW Central Building [online], Dezeen, 26 czerwca 2016 [dostęp 2023-03-12] (ang.).
  18. ↑ Announcement: Zaha Hadid | The Pritzker Architecture Prize [online], www.pritzkerprize.com [dostęp 2023-03-12].
  19. ↑ a b Nie żyje Zaha Hadid [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-03-12] (pol.).
  20. ↑ Opera Zahy Hadid w Kantonie [online], architektura.muratorplus.pl [dostęp 2023-03-12] (pol.).
  21. ↑ Guangzhou Opera House / Zaha Hadid Architects [online], ArchDaily, 1 marca 2011 [dostęp 2023-03-12] (ang.).
  22. ↑ Jonathan Glancey, Zaha Hadid's Maxxi was the right choice for the Stirling prize, „The Guardian”, 4 października 2010, ISSN 0261-3077 [dostęp 2023-03-12] (ang.).
  23. ↑ Alyn Griffiths, Evelyn Grace Academy by Zaha Hadid Architects wins RIBA Stirling Prize [online], Dezeen, 1 października 2011 [dostęp 2023-03-12] (ang.).
  24. ↑ Rowan Moore, Olympics Aquatic Centre – review, „The Observer”, 30 lipca 2011, ISSN 0029-7712 [dostęp 2023-03-12] (ang.).
  25. ↑ Philip Kennicott, Architect Zaha Hadid always seemed unstoppable, but she left a mixed legacy, „The Washington Post”, 31 marca 2016, ISSN 0190-8286 [dostęp 2023-03-12] (ang.).
  26. ↑ Heydar Aliyev Center / Zaha Hadid Architects [online], ArchDaily, 14 listopada 2013 [dostęp 2023-03-12] (ang.).
  27. ↑ Kontrowersyjny budynek roku. "Wygrała nagrodę za łamanie praw człowieka" [online], TVN24 [dostęp 2023-03-12] (pol.).
  28. ↑ Port House, Antwerp, Belgium [online], World Construction Network [dostęp 2023-03-12] (ang.).
  29. ↑ Felix Mara, Zaha’s ‘diamond ship’ is a clash between old and new [online], The Architects’ Journal, 13 października 2016 [dostęp 2023-03-12] (ang.).
  30. ↑ Christophe Van Gerrewey, War of the worlds: Port House headquarters, Antwerp, Belgium by ZHA [online], Architectural Review, 18 grudnia 2017 [dostęp 2023-03-12] (ang.).
  31. ↑ Beijing Daxing International Airport / Zaha Hadid Architects [online], ArchDaily, 27 września 2019 [dostęp 2023-03-12] (ang.).
  32. ↑ Ostre bryły Zahy Hadid – Archirama.pl.
  33. ↑ Zaha Mohammed Hadid. Find a Grave. [dostęp 2023-01-28]. (ang.).
  34. ↑ a b James Taylor-Foster, Zaha Hadid on Russian Artist Kazimir Malevich [online], ArchDaily, 24 lipca 2014 [dostęp 2023-03-11] (ang.).
  35. ↑ Hadid Zaha, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-03-12].
  36. ↑ Karolina Wysota, Zobacz najpiękniejsze projekty Zahy Hadid [online], Forbes.pl [dostęp 2023-03-12] (pol.).
  37. ↑ Zaha Hadid [online], Design Museum [dostęp 2023-03-12] (ang.).
  38. ↑ a b Amy Fearson, Zaha Hadid embraced the potential of deconstructivism [online], Dezeen, 26 maja 2022 [dostęp 2023-03-12] (ang.).
  39. ↑ Tian Wang, From Gehry to Zaha: Exploring the Deconstructivist Origins of the World's Most Famous Architects [online], Journal, 24 maja 2022 [dostęp 2023-03-12] (ang.).
  40. ↑ Zaha Hadid nie żyje. Gwiazda architektury, zwana „królową krzywizny” miała 65 lat [online], Newsweek, 31 marca 2016 [dostęp 2023-03-12] (pol.).
  41. ↑ Rijad. Futurystyczny kampus uniwersytecki Zahy Hadid. bryla.pl, 16.07.2018. [dostęp 2018-07-17]. (pol.).
  42. ↑ Generali Tower – Zaha Hadid Architects [online] [dostęp 2021-09-08] (ang.).
  43. ↑ CityLife Milano Residential Complex – Zaha Hadid Architects [online] [dostęp 2021-09-08] (ang.).
  44. ↑ Anfragebeantwortung. parlament.gv.at. [dostęp 2020-01-30]. (niem.).
  45. ↑ Zaha Hadid has been awarded the title Dame Commander of the Order of the British Empire (DBE). purpose.com.pl, 2012-06-19. [dostęp 2020-01-30]. (ang.).
  46. ↑ AVISO: Kulturminister Ostermayer ehrt Zaha Hadid. ots.at, 20.06.2015. [dostęp 2020-01-30]. (niem.).
  47. ↑ Zaha Hadid pierwszą kobietą nagrodzoną RIBA Royal Gold Medal [online], architektura.muratorplus.pl [dostęp 2023-03-11] (pol.).
  48. ↑ Zaha Hadid: ikona współczesnej architektury - Bryła - architektura na świecie [online], www.bryla.pl [dostęp 2021-09-08] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Laureaci Nagrody Pritzkera
Laureaci Nagrody Unii Europejskiej w konkursie architektury współczesnej im. Miesa van der Rohego
Laureaci nagrody Praemium Imperiale (architektura)
Laureaci Royal Gold Medal
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zaha_Hadid&oldid=75484761”
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy