0% found this document useful (0 votes)
299 views122 pages

Grade 9 Science P-I (S) PDF

The document appears to be a collection of poems and songs in Sinhala. It includes poems about nature, love, and daily life. The document also contains information about the publisher, including the year of publication and ISBN number.

Uploaded by

chamila
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
299 views122 pages

Grade 9 Science P-I (S) PDF

The document appears to be a collection of poems and songs in Sinhala. It includes poems about nature, love, and daily life. The document also contains information about the publisher, including the year of publication and ISBN number.

Uploaded by

chamila
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 122

úoHdj

I fldgi

9 fY%aKsh

wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j


m%:u uqøKh 2017
fojk uqøKh 2018
f;jk uqøKh 2019

ish¨ ysñlï weúßKs'

ISBN 978-955-25-0366-5

wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j úiska


kqf.af.dv" kdj, mdr" ks¾udK udj;" wxl 227$30 ork ia:dkfhys msysá
ke‚, mí,sflaIka ^fm!oa.,sl& iud.fuys
uqøKh lrjd m%ldYhg m;a lrk ,È'

ii
Y%S ,xld cd;sl .Sh

Y%S ,xld ud;d


wm YS% ,xld" kfuda kfuda kfuda kfuda ud;d
iqkaor isßnßkS" iq/`os w;s fidanudk ,xld
OdkH Okh fkl u,a m,;=re msß ch N+ñh ruHd
wmyg iem isß fi; iokd Ôjkfha ud;d
ms<s.kq uek wm Nla;s mQcd
kfuda kfuda ud;d
wm YS% ,xld" kfuda kfuda kfuda kfuda ud;d
Tn fõ wm úoHd - Tn u h wm i;Hd
Tn fõ wm Yla;s - wm yo ;=< Nla;s
Tn wm wdf,dafla - wmf.a wkqm%dfKa
Tn wm Ôjk fõ - wm uqla;sh Tn fõ
kj Ôjk foñfka ks;sk wm mqnqÿ lrka ud;d
{dk ù¾h jvjñk /f.k hkq uek ch N+ñ lrd
tl ujlf. ore le, neúkd
huq huq ù fkdmud
fm%au jvd ieu fNao ÿ/r Þ kfuda kfuda ud;d
wm YS% ,xld" kfuda kfuda kfuda kfuda ud;d

iii
wms fjuq tl ujlf. orefjda
tl ksjfiys fjfikd
tl mdge;s tl reêrh fõ
wm lh ;=< ÿjkd

tneúks wms fjuq fidhqre fidhqßfhda


tl f,i tys jefvkd
Ôj;a jk wm fuu ksjfia
fid¢k isáh hq;= fõ

ieug u fu;a lreKd .=fKkS


fj<S iu.s oñkS
rka ñKs uq;= fkd j th u h iem;d
lsis l, fkdu Èrkd

wdkkao iurfldaka

xu jha; kf;fs; ehkhNthk;


xd;Nw ehk; thOk; ,y;yk;
ed;Nw clypy; XLk;
xd;Nw ek; FUjp epwk;

mjdhy; rNfhjuu; ehkhNthk;


xd;wha; thOk; ivtsUk; ehk;
ed;wha; ,t; ,y;ypdpNy
eyNk tho;jy; Ntz;Lkd;Nwh
—w¨;a fjñka" fjkia fjñka" ksje/È oekqfuka
rgg jf. u uq¿ f,djg u fjkak keK myka˜
—w¨;a fjñka" fjkia fjñka" ksje/È oekqfuka
rgg jf. u uq¿ f,djg u fjkak keK myka˜

.re wOHdmk wud;H;=udf.a m‚jqvh


f.ù .sh oYl follg wdikak ld,h f,dal b;sydih ;=< iqúfYaIS jQ ;dlaI‚l
fjkialï /ila isÿjQ ld,hls' f;dr;=re ;dlaIKh" ikaksfõokh m%uqL lr.;a fiiq
.re wOHdmk wud;H;=udf.a m‚jqvh
lafIa;%j, YS>% ÈhqKqj;a iuÕ j;auka isiq ore oeßhka yuqfõ kj wNsfhda. /ila ks¾udKh ù
;sfí' wof.ù iudcfha
.sh oYlmj;sfollg
k /lshdj,wdikaiakjNdjh
ld,hkqf,da
ÿre lwkd.;fha
b;sydih §;=iq<úfYaiqúI S fjkia
fYa IS jQ l;dla
ï /ilg
I‚l
,la
fjkiajkq
lïwe;'/ilatjkaisÿjgms gdjla ;=
jQ ld,hls ' <f;dr;=
kj ;dlare I;dla
‚lIKh"
oekquika iyksfnqõokh
oaêh flam%k uaøqL lr.;a
lr.;aiudchlfiiq
fjkia
lafIa;%j,wdldrfha
YS>% Èhq/ls
Kqjh;ad iuÕ
wjia:j;a
d ouka,laisIiq .Kks ka ks¾yuq
ore oeßhka udKh
fõ kjjkq wNs
we;'
fhda.ta /ilawkd.; wNsfhda.
ks¾udKh ù
ch.ekS
;sfí' wou fjkq fjka"mj;s
iudcfha Tn kiún, .ekaùiaujNdjh
/lshdj, wOHdmk wud;Hjrhd
kqÿre wkd.;fhaf,i § iquf.a
úfYa; IS a" fjkia
wm rcfha
lï ;/ilg
a m%uqL
wruq
,la K hs' we;' tjka jgmsgdjla ;=< kj ;dlaI‚l oekqu iy nqoaêh flakaø lr.;a iudchl
jkq
fjkia wdldrfha /lshd wjia:d o ,laI .Kkska ks¾udKh jkq we;' ta wkd.; wNsfhda.
ksoyia wOHdmkfha udyeÕs m%;s,dNhla f,i fkdñf,a Tn w;g m;a jk fuu fmd;
ch.ekSu fjkqfjka" Tn iún, .ekaùu wOHdmk wud;Hjrhd f,i uf.a;a" wm rcfha;a m%uqL
ukdj mßYS,kh lsÍu;a" bka wjYH oekqu Wlyd .ekSu;a Tfí taldhk wruqK úh hq;= h'
wruqKhs'
tfuka u Tfí ujqmshka we;=¿ jeäysáhkaf.a Y%ufha iy lemlsÍfï m%;sM,hla f,i rch úiska
fkdñf,a ksomdi,a fm<fmd;a Tn
yia wOHdmkfha w;g m%m;a
udyeÕs ;s,lrkq
dNhla ,nkf,i nj o Tn jgyd
fkdñf,a .; hqm;a
Tn w;g ;= h'jk fuu fmd;
ukdj mßYS,kh lsÍu;a" bka wjYH oekqu Wlyd .ekSu;a Tfí taldhk wruqK úh hq;= h'
f,dalh fõ.fhka fjkia jk jgmsgdjl" kj m%jK;dj,g .e<fmk whqßka kj úIh
tfuka u Tfí ujqmshka we;=¿ jeäysáhkaf.a Y%ufha iy lemlsÍfï m%;sM,hla f,i rch úiska
ud,d ilia
fkdñf,a mdi,a lsÍug;a " wOHdmk
fm<fmd;a moaO;s
Tn w;g h lrkq
m;a ;=< ,nk
;SrKd;a
njul fjkia
o Tn jgydlï.; isÿhq;ls= Íh'
u i|yd;a rchla
f,i wm lghq;= lrkafka rgl wkd.;h wOHdmkh u;ska isÿ jk nj wm fyd¢ka u wjfndaO
lrf.kf,da isl
ák neúks' ksofjkia
h fõ.fhka yia wOHdmkfha
jk jgmsgdjl" Wmßukjm%;m%sMj,K;dj,g
N=la;s ú¢ñka
.e<fmk " rggwhqmuKla
ßka kjfkdj
úIh
f,djg u jevodhS
ud,d ilia lsÍug;aY%"S ,dxls
wOHdmkl mqrmoa
jeis hl=
O;s h f,i
;=< keÕS isáuka
;SrKd;a lkfjkia
g Tn l o ïwÈgka
isÿ lslr.; hq;= jka
Íu i|yd;a fka
rchla
tneúks
f,i wm ' talghq
i|yd fï f
;= lrka fmd;
ka rglmßYSwkd.;h
,kh lsÍwOHdmkh
fuka Tn ,nk
u;ska isoekqu o nj
ÿ jk bjy,a jkq we;su nj
wm fyd¢ka uf.a
wjfnda O
úYa jdihhsis
lrf.k ' ák neúks' ksoyia wOHdmkfha Wmßu m%;sM, N=la;s ú¢ñka" rgg muKla fkdj
f,djg u jevodhS Y%S ,dxlsl mqrjeishl= f,i keÕS isákakg Tn o wÈgka lr.; hq;= jkafka
rch Tfí wOHdmkh fjkqfjka úhoï lrk w;súYd, OkialkaOhg jákdlula tla
tneúks' ta i|yd fï fmd; mßYS,kh lsÍfuka Tn ,nk oekqu o bjy,a jkq we;s nj uf.a
lsÍu o Tfí hq;=lula jk w;r" mdi,a wOHdmkh yryd Tn ,nd .kakd oekqu yd l=i,;d Tfí
úYajdihhs'
wkd.;h ;SrKh lrk nj o Tn fyd¢ka wjfndaO lr .; hq;= h' Tn iudcfha l=uk
;rd;srulrchisTfí
áh o wOHdmkh
ish¨ ndOdfjkq ì| fouñka
jka úhoï iudcfha
lrkby< w;súu Yd,ia;Okia
rhlg lka.uka lsÍfï yelshtla
Ohg jákdlula dj
wOHdmkh
lsÍu o Tfíyryd hq;=lTng
ula ys ñ jk
jk w;r"njmdi,a
o TnwOHdmkh
fyd¢ka wjOdrKh
yryd Tn lr ,nd.;.kahqk;d= h'
oekqu yd l=i,;d Tfí
wkd.;h ;SrKh lrk nj o Tn fyd¢ka wjfndaO lr .; hq;= h' Tn iudcfha l=uk
tneúka ksoyia wOHdmkfha Wmßu m%;sM, ,nd" f.!rjkSh mqrjeishl= f,i fyg f,dj
;rd;srul isáh o ish¨ ndOd ì| ouñka iudcfha by< u ia;rhlg .uka lsÍfï yelshdj
Èkkakg;a foaY foaYdka;rj, mjd Y%S ,dxflah kduh nn<jkakg;a Tng yels fõjdæ hs wOHdmk
wOHdmkh yryd Tng ysñ jk nj o Tn fyd¢ka wjOdrKh lr .; hq;= h'
wud;Hjrhd f,i uu Y=N m%d¾:kh lrñ'
tneúka ksoyia wOHdmkfha Wmßu m%;sM, ,nd" f.!rjkSh mqrjeishl= f,i fyg f,dj
Èkkakg;a foaY foaYdka;rj, mjd Y%S ,dxflah kduh nn<jkakg;a Tng yels fõjdæ hs wOHdmk
wud;Hjrhd f,i uu Y=N m%d¾:kh lrñ'

wls, úrdÊ ldßhjiï


wOHdmk wud;H
wls, úrdÊ ldßhjiï
v
wOHdmk wud;H
fmrjok

f,dalfha wd¾Ól" iudÔh" ixialD;sl yd ;dlaI‚l ixj¾Okh;a iu`.


wOHdmk wruqKq jvd ixlS¾K iajrEmhla .kS' ñksia w;a±lSï" ;dlaI‚l
fjkiaùï" m¾fhaIK iy kj o¾Yl weiqfrka bf.kSfï yd b.ekaùfï
l%shdj,sh o kùlrKh fjñka mj;shs' tys§ YsIH wjYH;dj,g .e<fmk
f,i bf.kqï w;a±lSï ixúOdkh lrñka b.ekaùï l%shdj,sh mj;ajdf.k
hdu i`oyd úIh ks¾foaYfha ±lafjk wruqKqj,g wkql+,j" úIhdkqnoaO
lreKq we;=<;aj fm<fmd; iïmdokh ùu wjYH h' fm<fmd; hkq YsIHhdg
bf.kSfï WmlrKhla muKla fkdfõ' th bf.kqï w;a±lSï ,nd .ekSug;a
keK .=K j¾Okhg;a p¾hduh yd wdl,amuh j¾Okhla iys;j by<
wOHdmkhla ,eîug;a bjy,a jk wdYS¾jdohls'

ksoyia wOHdmk ixl,amh h:d¾:hla njg m;alrñka 1 fY%aKsfha


isg 11 fYa%Ksh olajd ish¨ u fm<fmd;a rcfhka Tng ;s<sK flf¾' tu
.%ka:j,ska Wmßu M, ,nk w;r u tajd /l .ekSfï j.lSu o Tn i;= nj
isysm;a lrñ' mQ¾K fm!reIhlska fyì" rgg jevodhSs hym;a mqrjeishl= ùfï
mßph ,nd .ekSug fuu fm<fmd; Tng WmldÍ fj;ehs uu wfmalaId lrñ'

fuu fm<fmd;a iïmdokhg odhl jQ f,aLl" ixialdrl yd we.hqï


uKav, idudðl uy;au uy;aókag;a wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=fõ
ld¾h uKav,hg;a udf.a ia;=;sh m< lr isáñ'

ví,sõ' tï' chka; úl%ukdhl"


wOHdmk m%ldYk flduidßia ckrd,a"
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j"
biqremdh"
n;a;ruq,a,'
2019'04'10

vi
kshdukh yd wëlaIKh
ví,sõ' tï' chka; úl%ukdhl - wOHdmk m%ldYk flduidßia ckrd,a
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'
fufyhùu
ví,sõ' ta' ks¾u,d mshiS,S - wOHdmk m%ldYk flduidßia ^ixj¾Ok&
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'
iïnkaëlrKh
fla' ã' nkaÿ, l=udr - ksfhdacH flduidßia
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'
jhs' tï' m%shx.sld l=udß hdmd - iyldr flduidßia
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'
ví' iqfõkaød YHdu,Ska chj¾Ok - iyldr flduidßia
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'
ixialdrl uKav,h
1' uydpd¾h ux., .fkyswdrÉÑ - fcHaIAG lÓldpd¾h
i;a;aj úoHd wOHkdxYh
le,Ksh úYajúoHd,h'
2' wdpd¾h tï' fla' chkkao - fcHaIAG lÓldpd¾h
fN!;sl úoHd wOHkdxYh
fld<U úYajúoHd,h'
3' wdpd¾h ks,aj,d fldaÜfÜf.dv - fcHaIAG lÓldpd¾h
ridhk úoHd wOHkdxYh
chj¾Okmqr úYajúoHd,h'
4' tï' mS' úmq,fiak - wOHlaI ^úoHd&
wOHdmk wud;HxYh'
5' wd¾' tia' fÊ' mS' Wvqfmdarej - wOHlaI
cd;sl wOHdmk wdh;kh'
6' wfYdal o is,ajd - fcHaIaG lÓldpd¾h
cd;sl wOHdmk wdh;kh'
7' fla' ù' kkaokS Y%shd,;d - flduidßia ^úY%dñl&
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'
8' mS' wÉpqoka - iyldr lÓldpd¾h
cd;sl wOHdmk wdh;kh'
9' ù' rdcqfoajka - iyldr lÓldpd¾h
cd;sl wOHdmk wdh;kh'
10' fla' ã' nkaÿ, l=udr - ksfhdacH flduidßia
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'
11' jhs' tï' m%shx.sld l=udß hdmd - iyldr flduidßia
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'
12' ví' iqfõkaød YHdu,Ska chj¾Ok - iyldr flduidßia
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'
vii
f,aLl uKav,h
1' wdpd¾h fla' wdßhisxy - m%ùK úoHd f,aLl
2' tia' tï' i¿jvk - m<d;a úoHd úIh iïnkaëldrl ^úY%dñl&
W;=re ueo m<d;'
3' t,a' .dñ‚ chiQßh - .=re WmfoaYl ^úoHd&
fldÜGdi wOHdmk ld¾hd,h" fjkakmamqj'
4' ví' Ô' ta' rùkaø fõrf.dv - .=re fiajh
Y%S rdyq, cd;sl mdi," w,õj'
5' uqÈ;d w;=fldar< - .=re fiajh
m%cdm;S nd,sld úoHd,h" fydrK'
6' à' bkaÈl l%sIdka; kjr;ak - .=re fiajh
kd,kao úoHd,h" fld<U 10'
7' wd¾' tï' mS' nKavdr - .=re fiajh
fk¿j cd;sl mdi," fk¿j'
8' tÉ' à' iS' .dñKs chr;ak - .=re WmfoaYl ^úY%dñl&
9' ta' tï' à' msf.ard - iyldr wOHdmk wOHlaI ^úY%dñl&
10' tï' ta' mS' uqKisxy - jHdmD;s ks,OdÍ ^úY%dñl&
cd;sl wOHdmk wdh;kh'
11' iqhdud fldaÜfÜf.dv - .=re fiajh
nKavdr.u uOH uyd úoHd,h" nKavdr.u'
12' fla' Ydka;l=ud¾ - .=re WmfoaYl ^úoHd&
l,dm wOHdmk ld¾hd,h" ye,swe,'
13' fÊ' tïuEkqfj,a - úÿy,am;s" Ydka; wkaf;daks msßñ úoHd,h
fld<U 13'
14' tï' tï' t*a' r*dld - ksfhdacH úÿy,am;s
uqia,sï ldka;d úoHd,h" fld<U 04'
15' tï' tï' tia' IÍkd - .=re fiajh
noahqoa§ka fudfyduâ nd,sld úoHd,h" uykqjr'
16' à' nd,l=udrka - .=re fiajh ^úY%dñl&

NdId ixialrKh yd fidaÿm;a


1' jhs' mS' tka' mS' úu,isß - .=re WmfoaYl
l,dm wOHdmk ld¾hd,h" Y%S chj¾Okmqr'
2' tia' m%shxld o is,ajd .=Kfialr - .=re fiajh
fodvkaf.dv uyd úoHd,h" fodvkaf.dv'
Ñ;% rEm igyka" msg ljrh
1' ud,l ,,kÔj - Ñ;% yd .%e*sla Ys,ams
mß.Kl wlaIr iy msgq ieliSu
1' tA' wdYd wud,s ùrr;ak - wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
2' tï' ã' ;ß÷ iurisxy - wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
3' kùka ;drl mSßia - wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
viii
ye`oskaùu
2018 j¾Ifha isg Y%S ,xldfõ mdi,a moaO;sh ;=< 9 jk fY%a‚fha isiqkaf.a Ndú;h
i|yd cd;sl wOHdmk wdh;kh úiska ilia lrk ,o úIh ks¾foaYhg wkql+,j wOHdmk
m%ldYk fomd¾;fïka;=j u.ska fuu fm<fmd; iïmdokh lr we;'
cd;sl wOHdmk wruqKq" cd;sl fmdÿ ksmqK;d" úoHdj b.ekaùfï wruqKq yd úIh
ks¾foaYfha wka;¾.;hg wkql+, jk mßÈ úIh lreKq fm<.eiaùug fuys § W;aidy ord
we;'
ixj¾Okd;aul úoHd;aul Ñka;khla i|yd wjYH oekqu l=i,;d yd wdl,am
cks; jk whqßka YsIHhd il%sh bf.kqï l%shdj,shlg fhduq lsÍu úoHdj úIhh u.ska isÿ
flf¾'
fuu fmd; iïmdokfha § fndfyda ÿrg tÈfkÞ Ôú; w;a±lSï mokï lr .ksñka
úIh lreKq fm< .eiaùu isÿ lr we;' úoHdj tÈfkÞ Ôú;hg fld;rï ióm úIhhla o
hkak tu.ska ;yjqre lr we;'
l%shdldrlï mdol lr .ksñka fm<fmd; iïmdokh lr ;sîu o iqúfYaI;ajhls'
úoHd;aul l%uh mokï lr .ksñka ±kqu" l=i,;d wdl,am j¾Okh jk mßÈ
l%shdldrlï ilia lr we;' ksjfia § ;ksj l< yels l%shdldrlï fuka u" mdif,a § l<
yels l%shdldrlï o fuys wka;¾.; fõ' l%shdldrlï uÕska bf.kSu" <uhd ;=< úIhh
flfrys wdl¾IKhla fuka u m%sh;djla cks; lr ùug iu;ajkq we;ehs wms úYajdi lruq'

iEu mßÉfþohla wjidkfha u idrdxYhla o" wNHdiud,djla o" mdßNdIsl Yío ud,djla o
wka;¾.; lr we;' tA ;=<ska mßÉfþohg wod< iqúfYaIS lreKq y÷kd .ekSug o" wfmalaIs;
bf.kqï M, fj; <Õd ù we;a o hkak ms<sn|j iajhx we.hSula o isÿ lr .; yels h'
úIh lreKq ms<sn|j jeäÿr wOHhkhg fhduq lsÍu i|yd zwu;r ±kquZ hgf;a
lreKq bÈßm;a lr we;' tu lreKq <uhdf.a úIh m:h mq¿,a lsÍu i|yd muKla jk w;r
jdr mÍlaIKj, § m%Yak weiSug fkdjk nj fuys § wjOdrKh lrkq ,efí'
mejreï yd jHdmD;s ;=<ska wfmalaId lrkqfha .fõIKd;aul wOHhkhg isiqka
fhduq lsÍuhs' fuys § mdvfuka idOkh lr .kakd ixl,am Ndú;h" úYaf,aIKh yd
ixYaf,aIKh jeks Wiia yelshd olajd j¾Okhg bv m%ia:dj i,ikq ,efí'
idïm%Þhsl b.ekaùï l%u Ndú; lrñka <uhdg W.kajkjd fjkqjg" <uhd
bf.kSug fhduq lsÍu úoHdj W.kajk .=re Nj;=kaf.a ld¾h Ndrh úh hq;= nj wmf.a
úYajdih hs' ;u .=re N+ñldj ksis mßÈ l%shd;aul lsÍug .=rejrekag o fuu fmd; bf.kqï
wdOdrlhla f,i fhdod .; yels h'
fuu fmd; iïmdokfha § woyia olajñka iyfhda.h ,nd ÿka cd;sl wOHdmk
wdh;kfha úY%du,;a m%Odk jHdmD;s ks<OdÍ ã' tï' úfÊisxy uy;dg;a" fld<U úYdLd
úoHd,fha .=re fiajfha kshq;= tia' tï' ixÔj uy;dg;a fnfyúka ia;=;sjka; fjuq'
fuu fm<fmd; ms<sn|j Tnf.a woyia yd fhdackd fjf;d;a wOHdmk m%ldYk
fomd¾;fïka;=j fj; fhduq lrk fuka ldre‚lj b,a,d isáuq'

f,aLl yd ixialdrl uKav,h

ix
x
mgqk
msgqj
1' laIqø Ôùkaf.a Ndú; 01
1'1 laIqø Ôùka 01
1'2 laIqø Ôùka Ôj;a jk mßir yd Wmia;r 03
1'3 laIqø Ôùkaf.a n,mEï 04

2' wei yd lk 16
2'1 ñksia wefiys jHqyh yd l%shdldß;ajh 16
2'2 wlaIs fodaI 22
2'3 wlaIs frda. 29
2'4 ñksia lfkys jHqyh yd l%shdldß;ajh 31
2'5 lfkys wdndO 33

3' mod¾:fha iajNdjh yd .=K 38


3'1 uQ,øjH 39
3'2 ixfhda. 44
3'4 ñY%K 46

4' n,h yd iïnkaO uQ,sl ixl,am 52


4'1 n,h 52
4'2 n,fha úYd,;ajh 53
4'3 n,fha ÈYdj yd Wmfhda.S ,laIHh 54
4'4 n,hl rEmsl ksrEmKh 56

5' >k øjH u.ska we;s lrk mSvkh 60


5'1 mSvkh ye¢kaùu 60
5'2 mSvkh flfrys n,mdk idOl 61
5'3 mSvkfha tall 66
5'4 mSvkhg n,mdk idOl wjYH;dj mßÈ fjkia lsÍu 67

xi
6' udkj reêr ixirK moaO;sh 72
6'1 ñksia yDofha jHqyh 72
6'2 Ouks" Ysrd yd flaYkd,sld 73
6'3 reêrfha ix>gl yd lD;H 75
6'4 reêr mdrú,hkh 76

7' Ydl j¾Ol øjH 83


7'1 Ydl j¾Ol øjH ye|skaùu 83
7'2 lD;%su j¾Ol øjHj, m%fhdack 86

8' Ôùkaf.a ikaOdrKh yd p,kh 89


8'1 i;=kaf.a p,kh yd ikaOdrKh 89
8'2 wiaÓ" fmaYs yd ikaê 90
8'3 Ydl ikaOdrKh yd p,kh 92

9' mßKdñl l%shdj,sh 98


9'1 mDÓúfha iïNjh 98
9'2 mDÓúh u; Ôjfha iïNjh 99
9'3 mßKduh 102
9'4 ffcj úúO;ajfhys ,d mßKdufha jeo.;alu 107

msg ljrh - udkj yDoh yd úYd,kh lrk ,o


DNA wKqjl ksrEmKhls'

xii
1 laIqø Ôùkaf.a Ndú;

1'1 laIqø Ôùka


Tn 8 fY%aKsfha § laIqø Ôùka ms<sn|j W.;a lreKq isysm;a lrkak' laIqø Ôùka
;ks ffi,hlska fyda ffi, lsysmhlska f.dvke.S we;s nj;a" msfhú weig
meyeÈ,s j fkdfmfkk nj;a Tn wOHhkh lr we;' tu oekqu weiqßka mejreu
1'1 ys ksr; jkak'

mejreu 1'1

² Tn okakd laIqø Ôù ldKav yd tajdg wh;a laIqø Ôùkaf.a f,aLkhla ms<sfh,


lrkak'

wm wjg mßirfha fuka u wmf.a foayh ;=< o laIqø Ôùyq fjfi;s'

fndfyda laIqø Ôùkaf.a l%shdldß;ajh ñksidg yd wfkl=;a i;a;ajhkag o Ydlj,g o


ys;lr fõ' iuyr laIqø Ôùyq wys;lr ;;a;aj we;s lr;s'
mDÓúh u; fjfik Ôùka w;ßka b;d mq¿,aj jHdma; jQ iq,n;u Ôù ldKavh
jkqfha laIqø Ôùka h' laIqø Ôùka b;d ir, jHqyhla ork w;r Tjqkaf.a j¾Ok yd
m%ckk fõ.h o b;d by< h'
úúO jQ mßir ;;a;aj fuka u úúO fmdaIK wdldrj,g wkqj¾;kh jQ laIqø Ôùyq
fj;s'
laIqø Ôùka w;r talffi,sl fuka u nyqffi,sl Ôùyq o isá;s' m%Odk laIqø Ôù
ldKav f,i nelaàßhd" È,Sr" we,a.S yd fm%dfgdfidjd oelaúh yels h' Ôù iy wÔù
w;rueÈ ,laIK fmkajk ldKavhla f,i ffjria ms<sn|j o laIqø Ôùka hgf;a
wOHhkh flf¾'

úoHdj | laIqø Ôùkaf.a Ndú; 01


j.=j 1'1 wOHhkh lrñka laIqø Ôù ldKav ms<sn|j f;dr;=re úuid n,uq'
j.=j 1'1 - laIqøÔù ldKavj, ,laIK yd ksoiqka
laIqø Ôù ldKAvh ,laIK ksoiqka
nelaàßhd ² talffi,sl" wKaùlaISh ² lsß wdydr ksIamdokfha
Ôù ldKavhls' § Ndú; lrk
² foayh úúO yev iys; h' Lactobacillus bulgaricus
² weka;%elaia frda. ldrlh
² mDÓúh u; b;d mq¿,a j Bacillus anthracis
iEu mßirhl u jHdma; ù ² úkdlsß ksIamdokfha §
we;' Ndú; lrk
Acetobacter aceti
² fld<rd frda. ldrlh
Vibrio cholerae
È,Sr ² talffi,sl fuka u ² ñhql¾ (Mucor) fyj;a
nyqffi,sl È,Sr o we;' mdka mqia
² we;eï È,Srj, m%ckl ² hSiaÜ (Saccharomyces)
jHqy msfhú weiska mjd
Mucor ±l .; yels h' y;= fyj;a
ìïu,a hkq tn÷ jHqyhls'
² f;;ukh iys; Wmia;r
u; j¾Okh fõ'
Saccharomyces
fm%dfgdfidjd ² talffi,sl wKaùlaISh Ôù ² weónd (Amoeba)
ldKavhls' ² meróishï (Paramecium)
² we;eï fm%dfgdfidjdjka ² tjq.a,skd (Euglena)
ixprKh i|yd mlaIau ² ma,eiafudaähï
Amoeba fyda jHdc mdo fyda lYsld (Plasmodium)
fyda or;s'
² c,c mßirj, fuka u Ôù
foay ;=< o jdih lrhs'
Euglena

Paramecium

r;= reêrdKq Plasmodium


u.ska wdidokh ùu

02 úoHdj | laIqø Ôùkaf.a Ndú;


we,a.S ² talffi,sl fuka u ² la,eñfvdfudkdia
nyqffi,sl wdldr o we;' (Chlamydomonas)
² iQ;%sldldr fyda ;,idldr ² iamhsfrd.hsrd
Chlamydomonas foay orhs' (Spirogyra)
² c, mDIaG u; mdfjk ² vhgu (Diatoms)
wKaùlaISh we,a.S Ydl
ma,jdx. f,i o ye¢kafõ'
² yß;m%o fyj;a laf,dafrd*s,a
j¾Klh wvx.= neúka
Spirogyra
m%NdixYaf,aIK yelshdj
we;'
² W,ajd jeks iuyr we,a.S
Diatoms msfhú weig fmfkhs'

ffjri ² bf,lafg%dak wKaùlaISh ² bka*a¨jkaid ffjrih


fõ' ² HIV
² Ôù fuka u wÔù ,laIK ² bfnda,d ffjrih
fmkajhs' ² fvx.= ffjrih
² Ôù foay ;=< § muKla
.=Kkh fõ'
² ffi,Sh ixúOdkhla
fkdue;'
² Yajikh" j¾Okh jeks Ôù
,laIK fkd fmkajhs'
) by; j.=fõ olajd we;af;a laIqø Ôùkaf.a úYd,kh l< rEmigyka lsysmhls' tu j.=fõ olajd
we;s ksoiqkaj, úoHd;aul kduh lgmdvï lsÍu wjYH ke;'

1'2 laIqø Ôùka Ôj;a jk mßir yd Wmia;r


mDÓúh u; wfkl=;a Ôùka Ôj;a jk ish¨ u mßir moaO;sj, laIqø Ôùyq Ôj;a
fj;s' mfiys" c,fhys fuka u jdhqf.da,fha lsf,daógr yhla muK by<g hk
f;la u laIqø Ôù f,dalh me;sr mj;S' Ydl yd i;a;aj foay u;=msg fuka u" foay
wNHka;rfha mjd laIqø Ôùyq Ôj;a fj;s' udia" ud¿" t<j¿" m,;=re" ñksidf.a iu"
uqLh" wdydr ud¾.h iy fu!;% ,sx.sl ud¾.h wdÈh laIqø Ôùka jefvk iqúfYaIs
Wmia;r f,i ie,lsh yels h' fndfyda Ôùkag Ôj;a ùug wmyiq fyj;a wdka;sl
mßir ;;a;aj hgf;a o laIqø Ôùyq Ôj;a fj;s' tn÷ mßir f,i WKqÈh W,am;a"
,jK j.=re" fmg%,a yd ãi,a wdÈh oelaúh yels h'

úoHdj | laIqø Ôùkaf.a Ndú; 03


1'3 laIqø Ôùkaf.a n,mEï
wE; w;S;fha isg u ñksid úúO l¾udka; i|yd laIqø Ôùka Ndú; lr we;'
tfuka u laIqø Ôùyq mßir iu;=,s;;dj mj;ajd .ekSug o odhl fj;s' tfia jqj o
frda. ldrlhska f,i l%shd lsÍu iy wdydr krla ùu jeks l%shd u.ska laIqø Ôùyq
ñksidg wys;lr f,i n,mEï we;s lr;s'

1'3'1 laIqø Ôùkaf.a ys;lr n,mEï


wd¾Ól m%;s,dN iy m¾fhaIK lghq;= i|yd laIqø Ôùka úYd, jYfhka fhdod
.efka' tjeks lafIa;% f,i lDIsl¾udka;h" ffjoH úoHdj" úúO l¾udka; iy
mßir ixrlaIK lghq;= oelaúh yels h' tys § laIqø Ôùka fhdod .kakd wdldrh
úuid n,uq'
lDIsl¾udka;h i|yd laIqø Ôùka fhdod .ekSu
² cdk ;dlaIKh Ndú;h
lDIsl¾udka;fha § fnda. Ydl jeä ÈhqKq
lsÍu isÿ lrhs' fuys § ksh`.hg Tfrd;a;=
fok frda. yd m<sfndaO ydksj,g
m%;sfrdaë fmdaIH .=Kh yd rih jeä Ydl
ksIamdok ,nd .efka' tfuka u ffcj
m<sfndaOkdYl f,i yd j,a me<Eá úkdY
lsÍug o laIqøÔùka Ndú; flf¾'
rkajka iy,a idudkH iy,a
úgñka A wvx.= lr fmdaIK .=Kh by< 1'1 rEmh
kxjd we;s rkajka iy,a ksmoùfï § Erwinia uredovora nelaàßhdjf.a cdk Ndú;
lrhs ^1'1 rEmh&'
bß`.= Ydlj,g Bacillus thuringiensis wvx.= cdk noaO lsÍfuka m<sfndaOhskag úI
iys; ridhk øjHhla tys ksmofõ'

² khsg%cka ;sr lsÍu


jdhqf.da,fha khsg%cka jdhqj 78]l muK m%;sY;hla
mj;S' fndfyda Ydlj,g fuu khsg%cka Rcqj
,nd.; fkd yels h' kuq;a fndaxÑ" uE" oU, jeks
rks, l=,fha Ydlj, uQ, .eá;s ^1'2 rEmh& ;=<
fjfik rhsfidaìhï nelaàßhdjg (Rhizobium)
jdhqf.da,Sh khsg%cka Rcq j ,nd .; yels h' fuu
l%shdj,sh khsg%cka ;sr lsÍu f,i ye¢kafõ' rks,
Ydlj, wiajekak jeä lsÍu i|yd jdKsc jYfhka
ksmojk rhsfidaìhï nelaàßhdj j.d ìïj,g tl;= 1'2 rEmh - rks, Ydlj, uQ,.eá;s
flf¾' ;j o khsg%cka ;sr lsÍug odhl jk" mfiys

04 úoHdj | laIqø Ôùkaf.a Ndú;


iajdëkj fjfik weifgdnelag¾ (Azotobacter) jeks nelaàßhd j.d ìïj,g Rcqj
u tl;= flf¾' fïjd ffcj fmdfydr (Bio fertilizer) f,i ye¢kafõ'

² fldïfmdaiaÜ iE§u
laIqø Ôùka fhdod f.k ldnksl øjH
úfhdackh YS>% lr .ekSfuka fldïfmdaiaÜ
ksmojkq ,efí ^1'3 rEmh&' fldïfmdaiaÜ
u.ska mig l%udkql+,j Lksc ,nd §
Ydl jeãug fhda.H ;;a;ajhla we;s
lrhs' fldïfmdaiaÜj, wvx.= ldnksl
øjH úfhdackh fndfyda úg isÿ lrkq
,nkafka È,Sr yd nelaàßhd hk laIqø Ôù 1'3 rEmh -
ldKav u.sks' ldnksl øjH u.ska fldïfmdaiaÜ ksmoùu

² ffcj m<sfndaOkdYl f,i Ndú; lsÍu


fnda. j.djg ydks lrk lDñ m<sfndaOhska u¾okh i|yd ffcj m<sfndaOkdYl
f,i we;eï laIqø Ôùka fhdod .; yels h'

ksoiqk - ie,aùkshd kï c,c j,a me<Eáh úkdY lsÍug Alternaria kï


È,Srh Ndú; lrhs'

ffjoH úoHdfõ § laIqø Ôùkaf.a Ndú;


laIqø Ôùka u.ska je<f|k fndfyda f,vfrda. iqj lsÍug ,nd fok m%;sÔjl"
m%;sYla;slrK tkak;a iy m%;sOQ,l ksmoùu i|yd laIqø Ôùka fhdod .kq ,efí'

² m%;sÔjl ksmoùu
tla laIqø Ôùhl=f.a foayh ;=< ksmoù fjk;a
laIqø Ôúhl= úkdY lsÍug fyda wvmK
lsÍug fhdod.kakd ridhksl øjH m%;sÔjl
(Antibiotics) f,i ye¢kafõ'
1'4 rEmh - m%;sÔjl T!IO j¾.
È,Sr iy nelaàßhd hk laIqø Ôù ldKav m%;sÔjl ksmoùug fhdod .kS' m%;sÔjl
u.ska nelaàßhd fyda È,Sr úkdY l< yels kuq;a ffjri úkdY l< fkd yels h'
m%;sÔjl ñksiqkag m%n,j ydksodhl fkdjqK o ffjoH Wmfoiaj,ska f;drj Ndú;
lsÍfuka w;=re wdndO we;s úh yels h'
fmksis,ska" wefudlais,Ska" fgg%dihsla,ska" tßf;%duhsiska jeks m%;sÔjl u.ska
nelaàßhd úkdY lrk w;r .%Sisfhd*q,aùka kï m%;sÔjlh u.ska È,Sr úkdY flf¾'

úoHdj | laIqø Ôùkaf.a Ndú; 05


wu;r oekqug
² iafldÜ,ka; cd;sl wef,laiekav¾ *af,ñx kï
úoHd{hd úiska m<uq m%;sÔjlh jk fmksis,ska
(Penicillin) uq,a jrg fidhd.kakd ,§'
² tu m%;sÔjlh Penicillium notatum È,Srh u.ska
ksmojkq ,efí'
wef,laiekav¾ *af,ñx

² m%;sYla;SlrK tkak;a ksmoùu


m%;sYla;slrK tkak;a f,i wvmK lrk ,o fyda ñh.sh laIqø Ôùka fyda laIqø
Ôùka ksmojk úI øjH fyda Ndú; flf¾'
² wvmK lrk ,o laIqø Ôùka tkak;a f,i Ndú; lsÍu'
ksoiqka - fmda,sfhda" laIh frda.h" irïm jeks frda. i|yd fokq ,nk
tkak;a'
² ñh.sh laIqø Ôùka tkak;a f,i Ndú; lsÍu'
ksoiqka - fld<rdj" bka*a¨jkaidj" ghsf*dhsâ WK jeks frda. i|yd fokq
,nk tkak;a'
² úIyrKh lrk ,o OQ,l (Toxins) tkak;a f,i Ndú; lsÍu'
ksoiqka - msg.eiau" .,mg,h jeks frda. i|yd fokq ,nk tkak;a'
² laIqø Ôù foay fldgia Ndú; lr cdk bxðfkare ;dlaIKfhka ksmojk
tkak;a'
ksoiqka - fymghsÜia B i|yd fokq ,nk tkak;
mejreu 1'2
Y%S ,xldj ;=< ,nd fok m%;sYla;slrK tkak;a ms<sn`oj f;dr;=re /ia lrkak'
tu f;dr;=re fhdod f.k m%o¾Yk mqjrejla ilia lr mka;sfha m%o¾Ykh lrkak'

² m%;sOQ,l ksmoùu
jHdêckl nelaàßhd u.ska ksmojk Odrlhdf.a l%shdldß;ajhg ydks muqKq jk
ffcj ridhksl øjH" OQ,l f,i ye¢kafõ' fuu OQ,l" úIyrKh lr m%;sOQ,l
f,i Ndú; flf¾'
ksoiqka - msg.eiau tkak;
l¾udka; i|yd laIqø Ôùka fhdod .ekSu
wd¾Ól m%;s,dN iy m¾fhaIK lghq;= i|yd úúO laIqø Ôù udÈ,s Ndú; lrhs'
wd¾Ól jdis ,nd .ekSu i|yd laIqø Ôùka úúO l¾udka; i|yd Ndú; lsÍu"
ld¾ñl laIqø Ôj úoHdj (Industrial Microbiology) f,i ye¢kafõ'
06 úoHdj | laIqø Ôùkaf.a Ndú;
my; i`oyka iq¿ mßudK yd uyd mßudK l¾udka; i|yd laIqø Ôùka nyq,j Ndú;
flf¾'
² lsß wdY%s; ksIamdok ^fhda.Ü" uqojk ,o lsß" Öia" ng¾&
² Ôjjdhq ksmoùu
² f,day ksiaidrKh
² Ydl fl¢ wdY%s; ksIamdok
² uoHidr ksmoùu
² úkdlsß ksIamdokh
² fílß l¾udka;h

wu;r oekqug
l¾udka;h fhdod .kakd laIqø Ôùka
uoHidr ksmoùu Saccharomyces cerevisiae
úkdlsß ksIamdokh Acetobacter aceti
fílß l¾udka;h Saccharomyces cerevisiae
lsß wdY%s; ksIamdok' ^fhda.Ü" uqojk Lactobacillus bulgaricus
,o lsß" Öia" ng¾& Streptococcus thermophilus
Ôjjdhq ksmoùu Methanococcus, Methanobacterium
Ydl fl`È wdY%s; ksIamdok Bacillus corchorus, Bacillus comesii
f,day ksiaidrKh Acidithiobacillus ferrooxidans, Thiobacillus
ferrooxidans

² Ôjjdhq ksIamdokh
f.du" msÿre jeks ldnksl øjH yd c,h
wvx.= ñY%Khla Ôjjdhqj ksIamdokh lsÍug
Ndú; lrhs' fuu ldnksl Wmia;r u;
Methanococcus jeks ks¾jdhq nelaàßhd
l%shdlr Ôj jdhqj ksmojhs' tys m%Odk jYfhka
fuf;aka jdhqj wvx.= jk w;r n,Yla;s
m%Njhla f,i o Ndú; l< yels h'
1'5 rEmh - Ôj jdhq ksmoùu
² f,day ksiaidrKh
we;eï f,damiaj, ñksidg m%fhdackj;a fndfyda f,day j¾. b;d wvq m%;sY;hlska
wvx.= ù we;' tu f,damiaj,ska wod< f,day ksiaidrKhg laIqø Ôùka Ndú; lsÍu
ffcj laISrKh (Bioleaching) f,i ye¢kafõ' ;U iy hqf¾kshï tf,i ksiaidrKh
lrk f,day j¾. folls'

úoHdj | laIqø Ôùkaf.a Ndú; 07


² lsß wdY%s; ksIamdok
lsß wdY%s; ksIamdokhla jk fhda.Ü ksIamdokh ms<sn|j wdo¾Ykh i|yd l%shdldrlu
1'1ys ksr; fjuq'

l%shdldrlu 1'1
wjYH øjH (- msßisÿ t<lsß idïm,hla" uqyqï nelaàßhd wvx.= fhda.Ü
idïm,hla" iSks iaj,amhla" fc,áka" lsß r;a lsÍug iqÿiq Ndckhla"
l=vd ma,diaála fldamam lsysmhla" WIAK;ajudkhla'
l%uh (-
² fmrd .;a t<lsß idïm,h 88 0C - 95 0C WIaK;ajhlg ñks;a;= 15 - 30 w;r
ld,hla r;a lsÍu'
² fhdoh bj;a lsÍu'
² ñY%Khg wjYH muK iSks yd fc,áka tl;= lsÍu'
² 60 0C muK WIaK;ajfha § lsß idïm,hg uqyqï nelaàßhd wvx.= fhda.Ü
idïm,fhka iaj,amhla tla lr fyd¢ka ñY% lsÍu'
² iqÿiq n÷kaj,g ñY%Kh msrùu'
² ñY%Kh 40 0C - 45 0C muK WIaK;ajfha meh 6-7 muK ld,hla ;eîu'
² n÷ka jid YS;lrKfha ;eîu ^4 0C WIAK;ajfha&'
mshjr - I mshjr - II mshjr - III mshjr - IV

fc,áka iSks
88 - 95 0C
fhdoh

lsß lsß

isis,a lsÍu
ñks;a;= 15-30 r;a lrkak mshjr - VII

mshjr - V mshjr - VI
40 - 45 0C
60 0C nelaàßhd uqyqï

lsß

4 0C
meh 6-7 ;nkak YS;lrKfha ;nkak
1'6 rEmh

08 úoHdj | laIqø Ôùkaf.a Ndú;


t<lsß idïm,h r;a lsÍfï § tys wvx.=
wys;lr nelaàßhd úkdY fõ' Lactobacillus
iy Streptococcus nelaàßhd úfYaI fhda.Ü
ksIamdokfha § uqyqï f,i Ndú; flf¾' fuu
nelaàßhd u.ska lsßj, we;s ,elafgdaia kï jQ
ldfndayhsfâ%g j¾.h ,elaála wï,h njg m;a
lrhs' wdï,sl udOHhla mej;Su ksid fjk;a
laIqø Ôùkaf.a j¾Okh ùu wvd, ù fhda.Ü
mßrlaIKh ùu isÿ fõ' YS;lrKfha ;eîfuka 1'7 rEmh - lsß wdY%s; ksIamdok
;jÿrg;a isÿ jk nelaàßhd l%shdldß;ajh ^fhda.Ü" uqojmq lsß" Öia" ng¾&
wvd, fõ'
² Ydl fl¢ wdY%s; ksIamdok
Ydl fl¢ Ndú;fhka úúO ksIamdok isÿlrk
w;r tu fl¢ fjka lr .ekSu i|yd nelaàßhd
fhdod .kS' fmd,a" yK" ;,a" f.daks.ia jeks
Ydl" fl¢ ,nd .ekSug Ndú; lrhs' tu
Ydl fl¢ w;r we;s fmlafÜÜ kï ixfhda.h
u.ska fuu fl¢ tlsfklg ne| ;nhs' wod<
nelaàßhdj ksmojk fmlaáfkaia tkaihsuh
u.ska fmlafÜÜ ÔrKh ù fl¢ fjka ùu isÿ
fõ' 1'8 rEmh - fmd,a f,,s ;e,Su

mßir ixrlaIK lghq;= i|yd laIqø Ôùka fhdod .ekSu


mßir ¥IKh wju lsÍu i|yd tkï mßir ixrlaIK lghq;=j, § laIqø Ôùka
iq,nj Ndú; flf¾' mßir ¥Il bj;a lsÍu i|yd laIqø Ôùka fhdod .efkk
;dlaIKh ffcj m%;sl¾uKh (Bioremediation) f,i ye¢kafõ'
ffcj m%;sl¾uKh Ndú; lrk wjia:d lsysmhla my; ±lafõ'
² ¥Is; c,fha we;s ldnksl wmøjH bj;a lsÍug laIqø Ôùka Ndú; lsÍu' fuys §
laIqø Ôùka u.ska ¥Is; c,fha we;s wmøjH úfhdackh flf¾'
² id.r c,h u; úisÍ hk f;,a úfhdackh lsÍu' fuys § Pseudomonas kï
nelaàßhd m%fNao id.r c,h u; úiqrejd yßkq ,efí' tu laIqø Ôùka u.ska
ksl=;a lrkq ,nk tkaihsu u.ska f;,aj, we;s yhsfv%dldnk úfhdackh lrkq
,nhs'
² úúO l¾udka;j, § lafrdañhï (Cr)" Bhï (Pb)" riÈh (Hg) jeks nerf,day
mßirhg uqod yef¾' tjeks úI f,day wvx.= ¥Is; c,fhka tu f,day bj;a lsÍu
i|yd nelaàßhd wvx.= l=¿Kq ;=<ska ¥Is; c,h hjkq ,efí'
² nelaàßhd u.ska Èrdm;a jk ma,diaála fyj;a ffcj ydhkh jk ma,diaála (Bio
degradable plastics) ksmoùu isÿ lrkq ,efí'

úoHdj | laIqø Ôùkaf.a Ndú; 09


laIqø Ôùkaf.a ys;lr n,mEï ms<sn|j fuys § wOHhkh lrk ,§' ta i|yd laIqø
Ôùka Ndú;hg fya;= ó<`.g i,ld n,uq'
² laIqø Ôùkaf.a j¾Ok fõ.h iy mßjD;a;sh YS>%;dj by< ksid Tjqkaf.a ffcj
l%shdj,s b;d fõ.j;aj isÿùu'
² úúO Wmia;r u; .=Kkh yd l%shd lsÍfï yelshdj we;s úúO laIqø Ôù udÈ,s
mej;Su'
² laIqø Ôùka ;=< b;d ir, m%fõKsl øjH mj;sk neúka cdk yeisrùfï
;dlaIKh i|yd myiqfjka fhdod.; yels ùu' tneúka kQ;k cdk bxðfkare
úoHdj (Genetic engineering) i|yd laIqø Ôùka nyq,j fhdo .efka'
² laIqø Ôùka fndfyduhla b;d wvq uqo,lg fyda mßirfhka fkdñf,a u fyda
,nd .; yels ùu'
² uyd mßudK l¾udka; i`oyd n, Yla;sh úYd, jYfhka wjYH jqj o laIqø Ôù
l¾udka; i|yd n, Yla;sh uyd mßudKfhka wjYH fkdùu'
² l¾udka; u.ska wêl mßir ¥IKhla fuka u úYd, mßir ydkshla o isÿ fõ'
kuq;a laIqø Ôùka weiqfrka isÿ lrk l¾udka; u.ska isÿ jk mßir ydksh
wju ùu'
mejreu 1'3
mßir ixrlaIKh i|yd laIqø Ôùka fhdod .ekSu ms<sn|j f;dr;=re /ia lrkak'
fï i|yd wka;¾cd,h" fmd;am;a wdÈh fhdod .; yels h' tu f;dr;=re weiqrska
ì;a;s mqj;am;lg iqÿiq ,smshla ilia lr m%o¾Ykh lrkak'

1'3'2 laIqø Ôúkaf.a wys;lr n,mEï


ñksidg fuka u Ydl iy i;=kag f,v frda. we;s lsÍu" wdydr mßfNdackhg
kqiqÿiq ;;a;ajhg m;a lsÍu iy ñksidg wd¾Óluh jYfhka jeo.;a jk wÔù mDIaG
u; jefvñka tajdg ydks we;s lsÍu laIqø Ôùka u.ska isÿ lrk wys;lr n,mEï
lsysmhls' ñksid úiska laIqø Ôùka wys;lr f,i fhdod .kakd wjia:djla f,i
ffcj ridhksl wú i|yd Ndú; lsÍu ie,lsh yels h'
laIqø Ôùka u.ska frda. we;s lsÍu
frda. we;s lsÍug odhl jk laIqø Ôù ldKav f,i nelaàßhd" ffjri" È,Sr iy
fm%dfgdfidjdjka ie,lsh yels h'
frda. ldrl laIqø Ôùka jHdêcklhska f,i ye¢kafõ' jHdêcklhd Odrlhd fj;
iïfm%aIKh lsÍu i|yd odhl jk uÿrejka" ueiaika jeks Ôùka jdylhka f,i
ye¢kafõ' ;u foayh u; fyda foayh ;=< jHdêcklhdg Ôj;a ùug Wmia;rhla
imhk Ôùka Odrlhka f,i ye¢kafõ'
ksoiqka - fvx.= frda.h i|yd jHdêcklhska f,i ffjri l%shd lrkq ,nk w;r
jdylhka jkqfha uÿrejka h' Odrlhka jk ñksidg f,v frda. we;s
lrhs'

10 úoHdj | laIqø Ôùkaf.a Ndú;


² laIqø Ôùka u.ska ñksidg we;s jk frda.
jd;h" c,h" wdydr" iam¾Yh iy jdylhka u.ska laIqø Ôù wdidok me;sr hhs'
tfuka u jHdêckl laIqø Ôùyq úúO l%u u.ska ñksidg wdidok we;s lr;s'
fï ms<sn|j f;dr;=re 1'2 j.=fõ oelafõ'
j.=j 1'2 - laIqøÔùka u.ska ñksidg we;s lrk frda. yd iïnkaO f;dr;=re
jHdêcklhd frda.h me;sr hk l%uh jHdêcklhd foayhg
we;=¿ jk l%uh
fiïm%;sYHdj jd;h u.ska Yajik ud¾.h yryd
fvx.= frda.h jdyl uÿrejka u.ska uÿrejka oIag lsÍfuka
ffjri
iu yryd
taâia wdidÈ; mqoa.,hl=f.a fu!;% ,sx.sl ud¾.h
reêrh yd fjk;a YÍr ;=<ska fyda reêr
;r, u.ska mdrú,hkhl §
laIh frda.h jd;h u.ska Yajik ud¾.h Tiafia

nelaàßhd WK ikaksmd;h ¥Is; wdydr u.ska wdydr .ekSfï § uqLh


fyda f.ueiaika jeks yryd
jdylhka u.ska
uef,aßhdj jdyl uÿrejka u.ska uÿrejka oIag lsÍfuka
iu yryd
fm%dfgdfidjd weónd w;Sidrh ¥Is; wdydr yd c,h u.ska wdydr ud¾.h Tiafia
,SIaudkshdj jdyl je,sueiaid u.ska iu isÿre lr we;s jk
;=jd, Tiafia
w¿yï wdidÈ;hl= fyda iu yryd
È,Sr oo wdidÈ;hl=f.a we÷ï fyda
iam¾Yh u.ska
fvx.= frda.h fndalrk jdyl uÿrejkaf.a lSg wjê úkdY lsÍu i|yd ffcj
md,k l%uhla f,i Bacillus thuringiensis kï nelaàßhdj Ndú; lrhs'

wu;r oekqug
,sIaudkshdj (Leishmaniasis) fm%dfgdfidjdjl= u.ska
wdidokh fõ' fuu fm%dfgdfidjdjd ñksidg YÍr.;
jkqfha jdylfhl= jk je,s ueiaidf.ks' iu u; ;=jd,
yryd Tjqka YÍr .; fõ' bkamiq iu u;" uqLfha yd
kdifha wdidok we;s lrhs' iu u; ;=jd, we;s ùu"
WK" r;= reêrdKq m%udKh wvq ùu" wlaudj bÈóu jeks
frda. ,laIK we;s fõ'

úoHdj | laIqø Ôùkaf.a Ndú; 11


² laIqø Ôùka u.ska Ydlj,g je<fok frda.
laIqø Ôùka u.ska Ydlj,g je<f|k frdA. lsysmhla my; olajd we;'
msámqia frda.h
fuu frda.h È,Sr wdidokhla ksid yg .kS' fuu Ydlj, m;%" l|" mqIam iy M,
;=< fuu frda.h me;sr mj;S' wdidÈ; Ydl fldgia u; iqÿ fyda w¿ meye;s mqhr
(Powder) jeks l=vq mj;S' fuu.ska iuia; Ydlfha iEu fldgilg u ydks we;s
lrhs ^1'9 rEmh&'
mYaÑu wx.udrh
fuu frda.h È,Sr wdidokhla ksid yg .kS' w¾;dm,a Ydlh fuu frda.hg iq,nj
f.dÿre fõ' Ydl m;% u; ÿUqre meye ,m we;s ù miqj tu ,m l¿ meyehg yef¾'
wk;=rej iïmQ¾K Ydlhg u wdidokh me;sr hhs ^1'10 rEmh&'
ue,ùu
fuu frda.h È,Sr fyda nelaàßhd u.ska wdidokh ùu ksid yg .kS' fuu laIqø
Ôùka u.ska ffY,u jdyskS wdidokh ùu ksid Ydlh ;=< c,h ksis mßÈ mßjykh
fkdfõ' túg Ydlh ue,ù hhs ^1'11 rEmh&'

1'9 rEmh - msámqia frda.hg 1'10wx.udr


rEmh - wx.udr frda.hg
frda.hg m;%1'11úÑ;%
rEmh - ue,ùfï
frda.hg f.dÿre fld< f
f.dÿre jQ ñÈ f.dÿre jQ w¾;ddm,a Ydlhla frda.hg f.dÿre jQ ;lald,s
f.dÿre jQ w¾;dm,a jQ mefmd,a
Ydlhla Ydlhla f.dÿre
Ydlhla
laIqø Ôùka u.ska wdydr krla ùu 1'11 rEmh
laIqø Ôùkaf.a j¾Okhg ys;lr jk idOl mej;Su ksid laIqø Ôùka wdydrh u;
j¾Okh ùu yd .=Kkh ùu isÿ fõ' laIqø Ôùyq wdydrfha wvx.= ix>gl fjk;a
wys;lr øjH njg m;a lsÍu fyda wdydr u;g OQ,l tl;= lsÍu fyda isÿ lr;s' túg
wdydrfha isÿ jk fN!;sl yd ridhksl úm¾hdi ksid tu wdydrh mßfNdackhg
kqiqÿiq ;;a;ajhg m;a fõ' fuu l%shdj,sh wdydr krla ùu f,i ye¢kafõ'
ldfndayhsfâ%g wvx.= wdydr meiSu u.ska o" fm%daàka wvx.= wdydr mQ;SNjkh u.ska o
,smsv wvx.= wdydr uqvq ùu u.ska o mßfNdackhg kqiqÿiq ;;a;ajhg m;a fõ ^wdydr
krlaùfï l%u ms<sn|j Tn 8 jk fY%aKsfha wOHhkh lr we;&'

12 úoHdj | laIqø Ôùkaf.a Ndú;


mdka

m,;=re t<j¿ lsß


1'12 rEmh - laIqø Ôùkaf.a l%shdldß;ajh ksid krla jQ wdydr lsysmhla

wu;r oekqug
wdydr krla ùfï § wdydrfha we;s jk úm¾hdi

fN!;sl úm¾hdi ridhksl úm¾hdi


² wdydrh uDÿ ùu ² ldfndyhsfâ%guh wdydr meiSu
² j¾Kh fjkia ùu ² fm%daàkuh wdydr mQ;sNjkh
² rih fjkia ùu ² ,smsvuh wdydr uqvq ùu
² .kaOh fjkia ùu
wdydr krla ùug n,mdk idOl

wdydrfha mj;sk ndysr idOl$


wNHka;r idOl mßir idOl
² fmdaIH øjH m%udKh ² mßir WIaK;ajh
² f;;ukh ² mßirfha wd¾ø;dj
² wdydrfha ffcj úoHd;aul ² mßirfha we;s jdhq
jHqyh j¾.

ffcj ridhksl wú f,i laIqø Ôùka fhdod .ekSu


hqO lghq;=j, § laIqø Ôùka ksmojk úI OQ,l fyda m%n, jHdêckl nelaàßhd fyda
È,Sr jeks laIqø Ôùka fyda ffcj ridhksl wú f,i Ndú; lrhs'
weka;%elaia (Anthrax) frda.h idok weka;%elaia nelaàßhdj (Bacillus anthracis)
kQ;kfha Ndú; lrk w;soreKq;u ffcj ridhksl wúhla f,i ye¢kaúh yels h'
ffcj ridhksl wú ñksidg" fjk;a i;=kag fuka u Ydlj,g o ydksodhl h'

mejreu 1'4
mka;sh lKavdhï follg fnod laIqø Ôùka iïnkaOfhka lreKq bÈßm;a lrñka
my; oelafjk ud;Dld hgf;a újdohla mj;ajkak'
” fhdacl ms, - laIqø Ôùkaf.a ys;lr nj wys;lr njg jvd m%n, fõ'
” m%;sfhdacl ms, - laIqø Ôùkaf.a wys;lr nj ys;lr njg jvd m%n, fõ'

úoHdj | laIqø Ôùkaf.a Ndú; 13


idrdxYh
² tla ffi,hlska fyda ffi, lsysmhlska f.dvke.S we;s" msfhú weig
meyeÈ,sj fkdfmfkk Ôùka laIqø Ôùka f,i ye¢kafõ'
² nelaàßhd" È,Sr" we,a.S iy fm%dfgdfidjd m%Odk laIqø Ôù ldKaav fõ'
² ffjri hkq Ôù iy wÔù w;rueÈ ,laIK iys; ldKavhla jk kuq;a
ffjri ms<sn|j laIqø Ôù úoHdj hgf;a wOHhkh flf¾'
² laIqø Ôùka ys;lr Wmia;rj, fuka u wdka;sl mßirj, o Ôj;a fõ'
² laIqø Ôùka lDIs l¾udka;h" ffjoH úoHdj" úúO l¾udka; iy mßir
ixrlaIK lghq;=j, § ys;lr f,i fhdod .kS'
² laIqø Ôùkaf.a wys;lr n,mEï f,i f,v frda. we;s ùu" wdydr krla ùu
ñksidg wd¾Óluh jeo.;alula iys; mDIaG u; j¾Okh ùu iy ffcj
ridhksl wú f,i Ndú; lsÍu ie,lsh yels h'

wNHdi
01& § we;s ms<s;=re w;ßka ksjerÈ fyda jvd;a .e<fmk ms<s;=r f;darkak
1' iajhxfmdaIs laIqø Ôù ldKavhla jkafka"
1' ffjri h 2' È,Sr h 3' we,a.S h 4' fm%dfgdfidjd h
2' tla laIqø Ôúfhl=f.a foayh ;=< ksmoù ;j;a laIqø Ôúfhl= úkdY lsÍug fyda
wvmK lsÍu i|yd fhdod .kakd úI ridhksl øjH y÷kajk ku l=ula o@
1' m%;sfoay 2' m%;sfmdaIl
3' mQ;skdYl 4' m%;sÔjl
3' my; i|yka j.ka;s w;ßka ffjri ms<sn| i;H m%ldYh f;darkak'
a. ffi,Sh ixúOdkhla fkdue;s ùu'
b. Ôù ffi, ;=< § .=Kkh ùu
c. Yajikh" j¾Okh jeks Ôù ,laIK fkdfmkaùu
1' a yd b 2' a yd c 3' b yd c 4' a, b, c ish,a,
4' nelaàßhd wdidokhla ksid we;s jk frda.hla jkafka"
1' uef,aßhdj hs 2' laIh frda.h hs
3' c,NS;sldj hs 4' bfnda,d frda.h hs
5' laIqø Ôùka fhdod f.k mßir ¥Il bj;a lsÍu i|yd fhdod .kakd ;dlaIKh
y÷kajkafka l=uk kulska o@
1' ffcj md,kh 2' ffcj ydhkh 3' ffcj m%;sl¾uKh 4' ffcj laISrKh
02& my; i|yka j.ka;s ksjerÈ kï ^√& ,l=K o jerÈ kï ^«& jerÈ ,l=K o
fhdokak'
1' m%;sÔjl T!IO hkq laIqø Ôúfhl= wvmK lsÍug fyda úkdY
lsÍug fhdod .kakd ´kEu ridhksl øjHhls' ^ &

2' msg.eiau je<elaùu i|yd ,nd fok tkakf;ys úIyrKh lrk


,o nelaàßhd OQ,l mj;S' ^ &

14 úoHdj | laIqø Ôùkaf.a Ndú;


wNHdi
3' Ôù fuka u wÔù ,laIK ork ffjri" frda. ldrlhka f,i
ie,fla' ^ &

4' mßirfha isák fndfyda laIqø Ôùka wys;lr laIqø Ôùka h' ^ &
5' rks, l=,fha Ydlj, uQ,.eá;s ;=< fjfik rhsfidaìhï
nelaàßhdj jdhqf.da,Sh khsg%cka ;sr lrhs' ^ &
03& ms<s;=re imhkak'
1' laIqø Ôùka weiqfrka isÿ lrk l¾udka; ;=kla kï lrkak'
2' ffjoH úoHdfõ § laIqø Ôù Ndú; wjia:d folla úia;r lrkak'
3' mßir ixrlaIK lghq;=j, § laIqø Ôùka Ndú; jk wjia:d ;=kla
olajkak'
4' wm YÍrhg we;s úh yels laIqø Ôù wdidok wju lsÍug fhdod.; yels
hym;a fi!LH mqreÿ ;=kla ,shkak'
5' Ydlj,g je<f|k laIqø Ôù wdidok wju lsÍug lDIs l¾udka;fha §
fhdod .kakd l%fudamdh ;=kla i|yka lrkak'

mdßNdIsl jpk
laIqø Ôj úoHdj - Microbiology
Wmia;rh - Substrate
ld¾ñl laIqø Ôù úoHdj - Industrial microbiology
khsg%cka ;sr lsÍu - Nitrogen fixation
ldnksl wdydr - Oraganic food
ffcj m<sfndaOkdYl - Bio pesticides
m%;sÔjl - Antibiotics
Ôjjdhqj - Biogas
ffcj laISrKh - Bioleaching
ffcj m%;sl¾uKh - Bioremediation
wdydr krla ùu - Food spoilage
ffcj ridhksl wú - Biological weapons
laIqø Ôúhd - Micro-organism
m%;sYla;slrKh - Immunization
cdk - Genes
m%;sOQ,l - Antitoxins
ffcj ydhkh - Biodegradation
jHdêcklhd - Pathogen
jdylhd - Vector
Odrlhd - Host

úoHdj | laIqø Ôùkaf.a Ndú; 15


2 wei yd lk
wm wjg mßirh ksrka;r fjkiaùïj,g ,lafõ' wei" lk" kdih" Èj iy iu
u.ska tfia isÿjk fjkiaùï wmg y÷kd.ekSug yels h' fuu mdvfï § wefiys yd
lfkys jHqyh yd l%shdldß;ajh ms<sn|j wOHhkh lruq'
2'1 ñksia wefiys jHqyh yd l%shdldß;ajh
wei" oDIaá ixfõokh m%;s.%yKh lrk wjhjhhs' wei u.ska fmkSu isÿ jk wdldrh
wOHhkh i|yd wefiys jHqyh ms<sn|j úuid n,uq'

l%shdldrlu 2'1
wjYH øjH (- úoHd.drfha we;s ñksia weil wdlD;shla
fyda rEmigykla
l%uh (-
² úoHd.drfha we;s ñksia wefiys wdlD;sh fyda
wefiys rEmigyk fyd¢ka ksÍlaIKh lrkak'
² wefiys fldgia y÷kd.kak'
² fï i|yd ñksia wefiys fldgia kï l< rEm
igykla Wmfhda.s lr .kak' 2'1 rEmh - wefiys wdlD;shla

ñksia wefiys yrialvl kï l< rEmigykla 2'2 rEmfhys oelafõ'


wlaIs fmaYs

Yafõ; >k ia;rh


reêr.%dysh
oDIaáú;dkh

;drd uKav,h ly ,mh

lKsksldj
wïuh rih
wkaO ìkaÿj
iajÉph
wlaIs ldph oDIaál iakdhqj
m%;sfhdacl fmaYs

ldp rih

wlaIs fmaYs
2'2 rEmh - ñksia wefiys yrialvla

16 úoHdj | wei yd lk
wei msysgd we;af;a lmd,fha ^ysia lnf,a& wlaIs l+m kï l=yr ;=< h ^2'3 rEmh&'
wei fmaYs yhlska wlaIs l+mhg iïnkaO ù we; ^2'4 rEmh&'

2'3 rEmh - wlaIs l+mh ;=< wefiys msysàu 2'4 rEmh - weig fmaYs iïnkaO ù we;s wdldrh

tneúka wlaIs l+mh ;=< isria ;,fha" ;sria ;,fha iy jD;a;dldr m:hl wei
lrleúh yels h'

wu;r oekqug

a b c

d e f

g h i

j
b, e, h wjia:dj, § wefiys msysàu ksÍlaIKh l< úg th isria;,fha .uka lr
úh yels h' d, e, f wjia:dj, § wei ;sria;,fha .uka lr úh yels h' a, d, g,
h, i, f, c, b fuka u j wjia:dj, § wei jD;a;dldr m:hl .uka lrúh yels h'
fï fya;=j ksid ñksia weig úYd, m%foaYhla n,d .ekSfï yelshdj ,eî we;'
tkï ñksia wefiys oDIaá m:h mq¿,a ù we;'

úoHdj | wei yd lk 17
ñksia wefiys y÷kd.; yels m%Odk fldgia lsysmhla yd tajd ms<sn| f;dr;=re 2'1
j.=fõ ±lafõ'
2'1' j.=j - ñksia wefiys m%Odk fldgia yd tajd ms<sn| f;dr;=re

jHqy fldgi f;dr;=re


Yafõ; >k ia;rh • wlaIs f.da,fha ndysßka u msysgd we;'
• wdf,dalhg úksúo hd fkd yels iqÿ meye;s >k ia;rhls'
iajÉPh • ;drd uKav,hg bÈßfhka msysá Yafõ; >k ia:rh ;=kS
ùfuka yd mdroDYH ùfuka iE§ we;'
reêr.%dysh • Yafõ; >k ia;rhg we;=<;ska msysgd we;'
• weig reêr iemhqu ,nd fohs'
oDIaáú;dkh • reêr.%dyS ia;rhg we;=<;ska msysghs'
• wdf,dalhg ixfõ§ hIaá ffi, iy fla;= ffi,j,ska
iukaú; h'
wïuh rih • mdroDYH c,Sh øjhls'
• wlaIs ldph;a iajÉph;a w;r wjldYh msÍ mj;S'
wlaIs ldph • jl%;dj wjYH mßÈ fjkia lr.; yels mdroDYH oaú W;a;,
ldphls'
• oDIaáú;dkh u; m%;sìïn kdNs.; lsÍu fuu.ska isÿ flf¾'
;drd uKav,h • weig we;=¿ jk wdf,dal m%udKh md,kh lrhs'
• jHjydrfha § fuh l¿ bx.sßhdj f,i y÷kajhs'
lKsksldj • ;drd uKav,h uOHfha msysá jD;a;dldr isÿrls'
• fuh yryd weig wdf,dalh we;=¿ fjhs'
m%;sfhdacl fmaYs • wlaIs ldph r|jd .ekSug WmldÍ fõ'
• wlaIs ldpfha jl%;dj wjYH mßÈ fjkia lr .ekSug odhl
fõ'
ldp rih • mdroDYH c,a,suh øjHhls'
• wlaIs ldphg we;=<;ska msysá wjldYh fuhska msÍ mj;S'
• wefiys f.da,dldr yevh mj;ajd .ekSug WmldÍ fõ'
uOH l+mh$ • weig we;=¿ jk wdf,dalh u.ska oDIaáú;dkh u; jvd;a
ly ,mh meyeÈ,s m%;sìïnhla iEfok ia:dkh fõ'
wkaO ìxÿj • oDIaáú;dkfha wdf,dalhg ixfõ§ ffi, fkdmsysgk
ia:dkh fõ'
• fï u;g wdf,dalh kdNs.; jqj o fmkSula isÿ fkdfõ'
oDIaál iakdhqj • wei yd fud<h iïnkaO lrk iakdhqj fõ'
• oDIaáú;dkh u; we;sjk m%;sìïnh ms<sn| ixfõokh
fud<hg /f.k hhs ^fuu ixfõokh fud<h u.ska
m%;sìïnh f,i w¾: l:kh lr.kq ,nhs&'

18 úoHdj | wei yd lk
wei u.ska oDIaá ixfõokh isÿ jk wdldrh úuid n,uq'
wmg hï jia;=jla fmkSug kï tu jia;=fõ isg weig wdf,dal lsrK we;=¿ úh
hq;= h' weig we;=¿ jk wdf,dal lsrK wefiys W;a;, ldph ;=<ska j¾;kh fõ'
bkamiq wdf,dal lsrK wNsidÍ ù oDIaáú;dkh u; kdNs.; fõ' túg oDIaáú;dkh
u; hál=re m%;sìïnhla iEfoa' oDIaáú;dkfha we;s iakdhq w.% W;af;ackh ù
m%;sìïnh iE§u ms<sn|j ixfõokh oDIaál iakdhqj Tiafia fud<hg /f.k hhs'
fud<fha oDIaá ixfõ§ fldgi u.ska th Wvql=re f,i w¾: l:kh lrkq ,nhs'
wlaIs ldph W;a;, ldphls' W;a;, ldp yd wj;, ldp ;=<ska wdf,dalh j¾;kh
ùu isÿ jk wdldrh wOHhkh i|yd l%shdldrlu 2'2ys ksr; fjuq'

l%shdldrlu 2'2
wjYH øjH (- W;a;, ldphla" wj;, ldphla" iudka;r wdf,dal loïnhla
^iqÿiq úÿ,s mkaoula u.ska fyda iQ¾hdf,dalh ;, o¾mKhla u.ska
mrdj¾;kh lr .ekSfuka&" mkdjla
l%uh (-
² W;a;, ldph fj;g iudka;r wdf,dal loïnhla t,a, lr j¾;kfhka miq
tu wdf,dalh msgj hk wdldrh ksÍlaIKh lrkak'
² wj;, ldph fj;g iudka;r wdf,dal loïnhla t,a, lr j¾;kfhka miq
tu wdf,dalh msgj hk wdldrh ksÍlaIKh lrkak'
² by; wjia:d foflys § u wdf,dalfha .uka u. igyka fmdf;ys w¢kak'

W;a;, ldphla fj;g t,a, l< iudka;r wdf,dal loïnh ldph ;=<ska j¾;kh
ùfuka miqj .uka lrk wdldrh 2'5 rEmfha ±lafõ' j¾;kfhka miq tu wdf,dal
lsrK tl u ,laIHhla yryd .uka lrhs' tkï wdf,dal lsrK wNsidÍ f,i .uka
lrhs'
kdNsh

kdNsÿr
2'5 rEmh - iudka;r wdf,dal loïNhla W;a;, ldphla ;=<ska j¾;kh ùu

W;a;, ldph bÈßfha wdf,dal lsrK ish,a, tl;= jk ,laIHh tu ldpfha kdNsh
f,i y÷kajhs' ldpfha isg kdNshg we;s ÿr ldpfha kdNs ÿr f,i y÷kajhs'

úoHdj | wei yd lk 19
wj;, ldphla fj;g t,a, l< iudka;r wdf,dal lsrK ldph ;=<ska j¾;kh
ùfuka miqj .uka lrk wdldrh 2'6 rEmfha ±lafõ' wdf,dal lsrK j¾;kh ùfuka
miqj wdf,dalh úys § hk f,ig fyj;a wmidÍ f,i .uka lrhs'
kdNs ÿr
kdNsh

2'6 rEmh - iudka;r wdf,dal loïNhla wj;, ldphla ;=<ska j¾;kh ùu


wj;, ldpfhka wmirKh jk iudka;r wdf,dal lsrK 2'6 rEmfha ±lafjk mßÈ
hï ,laIHhl isg úysfok mßÈ wmirKh fõ' tu ,laIHh wj;, ldpfha kdNsh
f,i ye¢kafõ'
W;a;, ldphla bÈßfha <`. msysá jia;=jl m%;sìïnh ldphg ÿßka msysgk w;r
ÿr msysá jia;=jl m%;sìïnh ldphg <`.ska msysghs' fï ms<sn|j wOHhkh lsÍug
l%shdldrlu 2'3ys ksr; fjuq'

l%shdldrlu 2'3
wjYH øjH (- W;a;, ldphla" bámkaoula " .sks fmÜáhla" ldp r|jkhla"
;srhla ^ldp rojkhlg iqÿ lvodishla wdjrKh lsÍfuka fyda
l=vd fmÜáhlg iqÿ lvodishla wdjrKh lsÍfuka ;srhla ilid
.; yels h&'
l%uh (-
² W;a;, ldph ldp r`ojkfhys ;nd wE; msysá jia;=jl meyeÈ,s m%;sìïnhla
;srh u;g ,nd .kak'
² bámkaou o,ajd ldph bÈßfha ;nd bámkaoï oe,af,ys meyeÈ,s m%;sìïnhla
;srh u;g ,nd .kak'
² wjia:d foflys § u ldph;a m%;sìïnh;a w;r ÿr ^m%;sìïn ÿr& uek tajd
ixikaokh lrkak'
jia;=j wE; msysá wjia:djg jvd <`. msysá wjia:dfõ § m%;sìïn ÿr jeä jk nj
tys § Tng ;yjqre lr .; yels h'
kuq;a wefiys ldpfha isg oDIaáú;dkhg we;s ÿr tkï m%;sìïn ÿr fjkia lr .;
fkdyels h' tfia kï wmg ÿr iy <`. jia;= meyeÈ,sj fmfkkafka flfia o @ fï
i|yd wefiys isÿjkafka ldpfha jl%;dj wjYH m%udKhg wvq fyda jeä fyda lr
wlaIs ldpfha kdNs ÿr fjkia lr .ekSuhs'
ó<`.g m%;sìïn ÿr fjkia fkdlr jia;= ÿr muKla fjkia lr meyeÈ,s m%;sìïnhla
,nd .; yels wdldrh wOHhkh lsÍu i`oyd l%shdldrlu 2'4ys ksr; fjuq' fuys §
jia;=j ÿßka yd <`.ska ;nd meyeÈ,s m%;sìïn ,nd .; hq;= h'
20 úoHdj | wei yd lk
l%shdldrlu 2'4
wjYH øjH (- jl%;dj wvq W;a;, ldphla" jl%;dj jeä W;a;, ldphla"
bámkaoula" .sks fmÜáhla" ldp r|jkhla yd ;srhla
l%uh (-
² jl%;dj wvq W;a;, ldph
ldp r|jkfhys ;nd wE;
msysá jia;=jl meyeÈ,s
m%;sìïnhla ;srh u;g
,nd .kak ^2'7'a rEmh&' 2'7'a rEmh
² ldph;a ;srh;a w;r ÿr
fjkia fkdlr jl%;dj
jeä W;a;, ldph ldp
r|jkfhys ;nd bámkaoï
oe,af,ys meyeÈ,s
m%;sìïnhla ;srh u;g
,nd .kak ^2'7'b rEmh&' 2'7'b rEmh

jl%;dj wvq W;a;, ldphla


f,i y÷kajkafka kdNs ÿr
idfmalaIj jeä ldph jk w;r
jl%;dj jeä W;a;, ldphla
f,i y÷kajkafka kdNs ÿr
2'8'a rEmh - 2'8'b rEmh -
idfmalaIj wvq ldphhs' jl%;dj wvq W;a;, ldph jl%;dj jeä W;a;, ldph
2'8 rEmh

2'4 l%shdldrlu wkqj my; ks.ukj,g t<ôh yels h'


m%;sìïn ÿr fjkia fkdlr meyeÈ,s m%;sìïnhla ,nd .ekSug kï"
² jia;=j ÿßka msysá úg wlaIs ldpfha jl%;dj wvq lr .; hq;= h'
² jia;=j <`.ska msysá úg ldpfha jl%;dj jeä lr .; hq;= h'

mejreu 2'1
iqÿiq øjH Ndú; lr c, ldphla ks¾udKh lrkak' tys jl%;dj wvq jeä lrñka
m%;sìïn ÿr fjkia fkdlr úúO msysgqïj, ;enQ bámkaoul oe,af,ys meyeÈ,s
m%;sìïn ,nd .kak'

úoHdj | wei yd lk 21
² wE; msysá jia;=jl m%;sìïnh oDIaáú;dkh u; iEfok wdldrh lsrK
igyklska ±laùu ^2'9 rEmh&
b;d wE;ska msysá jia;=jl isg meñfKk wdf,dal lsrK iudka;r lsrK f,i
ie,lsh yels h'

2'9 rEmh

wE;ska msysá jia;=jl isg meñfKk wdf,dal lsrK wlaIs ldpfhka j¾;kh ù
wNsidÍ f,i .uka lr oDIaá ú;dkfha § tl;= ùfuka m%;sìïnh idohs'
² <`. msysá jia;=jl m%;sìïnh oDIaáú;dkh u; iEfok wdldrh lsrK
igyklska ±laùu ^2'10 rEmh&
<`.ska msysá jia;=jl isg meñfKk wdf,dal lsrK wmidÍ lsrK f,i ie,lsh
yels h'

2'10 rEmh

<`. msysá jia;=jl isg meñfKk wdf,dal lsrK wlaIs ldpfhka j¾;kh ù wNsidÍ
f,i .uka lr oDIaáú;dkfha § tl;= ùfuka m%;sìïnh idohs'

2'2 wlaIs fodaI


wlaIs f.da,h È.= ùu fyda flá ùu ksid;a ldpfha jl%;dj wjYH mßÈ fjkia lr
.ekSug fkdyelsùu ksid;a" we;s jk wlaIs fodaI folla y÷kd.; yels h'
² ÿr oDIaál;ajh
² wúÿr oDIaál;ajh

22 úoHdj | wei yd lk
ÿr oDIaál;ajh
ÿßka msysá jia;= meyeÈ,sj fmfkk kuq;a <`. we;s jia;= meyeÈ,sj fkdfmkSu ÿr
oDIaál;ajhhs' wlaIs f.da,h fláùu fyda wlaIs ldpfha jl%;dj jeälr .ekSug
fkdyels ùu óg fya;= fõ' ÿr oDIaál;aj fodaIhg ms<shu jkafka" W;a;, udjl
ldp iys; Wmeia me<§uhs'

ÿr oDIaál;ajfhka fmf<k wfhl=f.a fmkSu isÿ jk wdldrh úuid n,uq'

² fuu mqoa.,hdg ÿßka msysá jia;=jl


isg meñfKk wdf,dal lsrK
oDIaáú;dkfha § kdNs.; lr.;
yels neúka ÿr msysá jia;= meyeÈ,sj
fmfkhs ^2'11 rEmh&'
2'11 rEmh

² <`.ska msysá jia;=jl isg


meñfKk wdf,dal lsrK
kdNs.; jkafka tu mqoa.,hdf.a
oDIaáú;dkhg msgqmisks' tneúka
<`. we;s jia;= meyeÈ,sj
fkd fmfkhs ^2'12 rEmh&'
2'12 rEmh

ÿr oDIaál;ajh i|yd ms<shï fh§u (


² W;a;, udjl ldp iys; Wmeia me<£fuka ÿr oDIaál;aj fodaIh u`. yrjd .;
yels h' tys § isÿjkafka wdf,dal lsrK W;a;, ldpfhka tla jrla wNsirKh ù
wei fj; meñK kej; jrla wlaIs ldpfhka wNsirKh ùu ksid oDIaáú;dkh
u; m%;sìïnh iE§uhs'

2'13 rEmh - ÿr oDIaál;aj fodaIhg ms<shï fhÿ miq

ÿr oDIaál;aj fodaIhg ms<shï fh¥ miq fmfkk wdldrh ;yjqre lr .ekSug


l%shdldrlu 2'5 ys ksr; fjuq'

úoHdj | wei yd lk 23
l%shdldrlu 2'5
wjYH øjH (- W;a;, ldp folla" bámkaoula" ;srhla

l%uh (-
² W;a;, ldphla
Ndú;fhka b;d wE;ska
msysá jia;=jl meyeÈ,s
m%;sìïnhla ;srhla
u;g ,nd .kak' 2'14'a rEmh

² uola wE;ska msysá


jia;=jl meyeÈ,s
m%;sìïnhla ;srhla
u;g ,nd .kak'

2'14'b rEmh d
² ldph;a ;srh;a w;r
ÿr fjkia fkdlr
ldph bÈßfha"
ldphg ;rula <.ska
bámkaoula o,ajd tu
;srh u; ,efnk
wmeyeÈ,s m%;sìïnh
d
ksÍlaIKh lrkak' 2'14'c rEmh

² bámkaou yd W;a;,
ldph w;r wfkla
W;a;, ldph ;nd
bámkaofï meyeÈ,s
m%;sìïnh ,efnk fia
tu ldph iSre udre d
lrkak' 2'14'd rEmh

<`. msysá jia;= meyeÈ,sj fkdfmfkk úg W;a;, ldp Ndú;fhka jia;=fjys


meyeÈ,s m%;sìïnhla ,nd .; yels nj l%shdldrlu 2'5 u.ska wjfndaO lr .;
yels jkq we;'

24 úoHdj | wei yd lk
wúÿr oDIaál;ajh
<`. we;s jia;= meyeÈ,sj fmfkk kuq;a ÿr we;s jia;= meyeÈ,sj fkdfmkSu wúÿr
oDIaál;ajhhs' wlaIs f.da,h È.=ùu ksid fyda wlaIs ldpfha jl%;dj wvqlr .ekSug
fkdyels ùu ksid fuu fodaIh we;s fõ' wúÿr oDIaál;ajhg ms<shu jkafka" wj;,
udjl ldp iys; Wmeia me<£uhs'

wúÿr oDIaál;ajfhka fmf<k wfhl=f.a fmkSu isÿjk wdldrh úuid n,uq'


² fujeks mqoa.,hl=g <`.ska msysá
jia;=jl isg ;u wei fj; meñfKk
wdf,dal lsrK oDIaáú;dkfha § kdNs
.; lr .; yels h' tneúka <`. we;s
jia;= meyeÈ,sj fmfkhs ^2'15 rEmh&'
2'15 rEmh

² wefiys isg hï ÿrlg wE;ska msysá


jia;=j, isg meñfKk wdf,dal lsrK
oDIaáú;dkhg bÈßfhka kdNs.;
ùu ksid m%;sìïnh oDIaáú;dkhg
bÈßfhka iEfoa' ta ksid ÿr we;s jia;=
meyeÈ,sj fkd fmfkhs ^2'16 rEmh&' 2'16 rEmh

wúÿr oDIaál;ajh i|yd ms<shï fh§u


² wj;, udjl ldp iys; Wmeia me<£fuka fuu oDIaá fodaIh u`. yrjd .;
yels h' tys § isÿjkafka wei fj; meñfKk iudka;r wdf,dalh wj;, udjl
ldpfhka u|la wmirKh jk w;r wlaIs ldpfhka kej; wNsirKh ùu ksid
oDIaáú;dkh u; m%;sìïnh kdNs.; ùu hs'

2'17 rEmh - wúÿr oDIaÀl;aj fodaIhg ms<shï fh¥ miq


wúÿr oDIaál;ajhg ms<shï fh¥ miq fmfkk wdldrh ;yjqre lr .ekSug
l%shdldrlu 2'6 ys ksr; fjuq'

úoHdj | wei yd lk 25
l%shdldrlu 2'6
wjYH øjH (- W;a;, ldphla" wj;, ldphla" bámkaoula" ;srhla'
l%uh (-

² bámkaoula o,ajd
W;a;, ldphla
Ndú;fhka <`. msysá
jia;=jl meyeÈ,s
m%;sìïnhla ;srh u;g
2'18 a rEmh
d
,nd .kak'
² bámkaou wE;ska ;sìh § ldph yd ;srh w;r ÿr fjkia fkdlr wE;ska
msysá bámkaoï oe,a, ;srh u; ,efnk wmeyeÈ,s m%;sìïnh ksÍlaIKh
lrkak'

2'18 b rEmh d
² W;a;, ldphg bÈßfhka wj;, ldph ;nd bámkaoï oe,af,a meyeÈ,s
m%;sìïnh ,efnk fia wj;, ldph iSre udre lrkak'

d
2'18 c rEmh

ÿr msysá jia;= meyeÈ,sj fkdfmfkk úg wj;, ldp Ndú; lr wE; msysá


jia;=fjys meyeÈ,s m%;sìïnhla ,nd .; yels nj l%shdldrlu 2'6 u.ska wjfndaO
lr .; yels jkq we;'

oaúfka;%sl oDIaáh yd ;%sudK oDIaáh


ñksid" j÷rd" ß<jd" Ñïmkaishd" f.dß,a,d" WKymq¿jd jeks i;=kaf.a weia msysgd
we;af;a ysia lnf,a bÈßmig jkakg h ^2'19 rEmh&' tksid Tjqkaf.a weia foflka u
tl u m%foaYhla n,d .ekSfï jeä yelshdjla we;'

26 úoHdj | wei yd lk
ñksid j÷rd ß<jd

Ñïmkaishd f.daß,a,d WKymq¿jd


2'19 rEmh
.jhd" n,a,d" fldáhd jeks laISrmdhskag tl u m%foaYh weia foflka u n,d
.ekSfï yelshdj wvq h ^2'20 rEmh&' kuq;a Tjqkg jeä m%foaYhla weia foflka
fjk fjk u n,d .ekSug yelshdjla we;'

.jhd n,a,d fldáhd


2'20 rEmh
weia foflka u tl u m%foaYhla n,d .ekSfï yelshdj oaúfka;%sl oDIaáh f,i
y÷kajhs' ñksidg jvd;a mq¿,a mrdihla iys; oaúfka;%sl oDIaáhla we;'

ñksidf.a oaúfka;%sl oDIaaá mrdih n,a,df.a Èúfka;%sl oDIaá mrdih


2'21 rEmh

úoHdj | wei yd lk 27
Tfí oaúfka;%sl oDIaá mrdih y÷kd.ekSug l%shdldrlu 2'7 ys ksr;jkak'

l%shdldrlu 2'7
oaúfka;%sl oDIaá mrdih y÷kd.ekSu
l%uh (-
² uqyqK fl<ska ;nd f.k bÈßh n,kak'
² uqyqK fkdfid,ajd my; oE isÿ lrkak'
² w;afol bÈßhg È.=lr oE;a ñg fud,jd.kak'
² by<g isák fia uymge`.s,a, Rcqj È.yßkak'
² jï wei jidf.k uymge`.s,a, fkdfmfkk f;la jï w; ;sria;,fha jï
me;a;g f.k tkak'
² jï w; tfia ;sìh § ol=Kq wei jid f.k ol=Kq wf;ys uymge`.s,a,
fkdfmfkk f;la ;sria ;,fha ol=Kq w; ol=Kq me;a;g f.k tkak'
² ±ka weia foflka u w;a foflys uymge`.s,s foi n,kak'
Tn w;a fol úysod isák mrdih w;r we;s jia;+ weia foflka u ±lsh yels h'
oaúfka;%sl oDIaáfha fmfkk mrdih th fõ' tfia jqj o oEi u újD; l< úg jï
w;g jï miska fmfkk fldgi jï weig muKla fmfkhs' ol=Kq w;g ol=Kq
foiska we;s fmfoi ol=Kq weig muKla fmfkhs'
ñksidf.a oaúfka;%sl oDIaáh ksid ;%sudK oDIaáh;a" jia;=jlg we;s ÿr ;SrKh
lsÍfï yelshdj;a" ,eî we;' ;%sudK oDIaáh f,i y÷kajkqfha wei u.ska jia;=jl
we;s .eUqr fyda Wi y÷kd.ekSfï yelshdj hs' fï ms<sn|j wOHhkh lsÍu i|yd
l%shdldrlu 2'8 ys ksr; fjuq'

l%shdldrlu 2'8
wjYH øjH (- fnda,afmdhskaÜ mEkla
l%uh (-
² w; È. yeßh úg we;s ÿrg iudk ÿrlska mEfkys fldmqj isÿr Wvq w;g
isák fia r|jkak' ke;fyd;a wf;ys ;nd .kak'
² tla weila jid mEk fldmqj ;=<g we;=¿ lrkak'
² weia foflka u n,d mEk fldmqj ;=<g kej; we;=¿ lrkak'
² wjia:d foflys § mEk fldmqj ;=<g we;=¿ lsÍfï myiq;dj ii|kak'
tla weilska n,d mEk fldmqj ;=<g we;=`M lrkjdg jvd weia foflka u n,df.k
mEk fldmqj ;=<g we;=`M lsÍu myiq nj Tng ±fkkq we;' Bg fya;= jkafka ;%sudK
oDIaáh" ÿr ;SrKh lsÍug WmldÍ ùu hs'
28 úoHdj | wei yd lk
2'3 wlaIs frda.
wefiys yg .kakd frda. w;r j¾;udkfha nyq,j mj;akd frda. folla y`ÿkd.;
yels h'
² wefia iqo we;sùu ^Cataract&
² .aÆfldudj ^Glaucoma&

wefiys iqo we;sùu

wefiys iqo f,i y÷kajkafka wlaIs ldpfha mdroDIH iajNdjh wvqùu ksid we;s jk
;;a;ajhls' Bg fya;=j jkafka wlaIs ldph iE§ we;s fm%daàka mßydkshg m;aùuhs'
túg ldph lsß iqÿ meyefhka Èia fõ'

ksfrda.S weil ldph mdroDYH fõ' frda.S weil ldph mdroDYH fkdfõ'
2'22 rEmh

wefiys iqo we;s jQ úg jia;=jl isg meñfKk wdf,dal lsrK ksis mßÈ oDIaáú;dkh
u; kdNs .; fkdfõ' túg fmfkk ish¨ jia;= wmeyeÈ,s ù fnd| ù fmfka'

idudkH ksfrda.S frda.S weil


weil ldph ldph

2'23 rEmh

úoHdj | wei yd lk 29
ksfrda.S weig o¾Ykhla meyeÈ,sj fmfkhs frda.S weig o¾Ykhla meyeÈ,sj fkdfmfkhs
2'24 rEmh
idudkHfhka jhig hdu;a iu. wefia iqo we;s ùfï m%jK;djla we;' cdkuh
fya;= ksid o wefia iqo yg.kS' ´fidaka ia;rh isÿre ùu ksid iQ¾hdf,dalfha
we;s wys;lr mdrcïnq, lsrK mDÓúhg <`.d fõ' tu lsrK o wefia iqo we;s ùu
flfrys n,mdkq ,nhs'
.aÆfldudj
.aÆfldudj f,i y÷kajkq ,nkafka oDIaál iakdhqjg ydks isÿùu ksid wefiys oDIaá
mrdih l%ufhka wvq ù wkaONdjhg m;aùu hs' wdrïNl wjia:dfjys § u frda.h
y÷kd .ekSfuka mj;akd ;;a;j
a h ;j ÿrg;a jeäùu md,kh lr .; yels h' wefiys
reêr mSvkh jeä ùu m%Odk fya;=jla jk w;r Èhjeähdj ;sfnk whg .aÆfldudj
we;s úfï jeä wjodkula we;' frda.h we;s ùu ksid weig isÿ jk ydksh kej;
h:d ;;a;ajhg m;a l< fkdyels h'
ksfrda.S wfhl=g .aÆfldudj we;sùu;a iu. fmkSu wvqjk wdldrh 2'24 rEmfha
A"B"C iy D u.ska ms<sfj<ska ±lafõ'

A B

C D

A - ksfrda.S weig fyd¢ka fmfkk wdldrh


B - .aÆfldudj wdrïNl wjia:dj
C - .aÆfldudj uOHu wjia:dj
D - .aÆfldudj miqq wjia:dj ^;j ÿrg;a fmkSu wvq ùfuka wkaO Ndjhg m;afõ&'
2'25 rEmh

30 úoHdj | wei yd lk
wlaIs wdidok
by; i|yka l< frda.j,g wu;rj ffjria
u.ska wei wdidokh ùu isÿ úh yels h'
weia r;=ùu" ln yd l÷¿ .e,Su fuys frda.
,laIK fõ' flda÷rejka u.ska yd iam¾Yh u.ska
frda.h jHdma; fõ' idudkH jHjydrfha § fuu
frda.S ;;a;ajh zzweia f,vZZ kñka y÷kajhs'
ffjoH m%;sldr ,nd .ekSfuka frda.S ;;a;ajh
2'26 rEmh
iqj lr .; yels h ^2'26 rEmh&'
wefiys ksfrda.S nj /l .ekSug yd we;s úh yels fodaI j<lajd .ekSug mQ¾j
wdrlaIK l%u wkq.ukh l< hq;= h' tjeks wdrlaIK l%u lsysmhla my; oelafõ'
² wei ;Sj% wdf,dalhg ksrdjrKh ùfuka j<lajd .ekSu'
² iQ¾h .%yK keröfï § Rcqj iQ¾hhd foi fkdne,Su yd ta i|yd wdrlaIl
Wml%u Ndú; lsÍu'
² fj,aäka lsÍfï § wdrlaIl wdjrK Ndú; lsÍu'
² ffjoH Wmfoiaj,ska f;drj weig fnfy;a j¾.$ Èhr j¾. fkd ±óu'
² wlaIs fodaI fkdue;s wh wlaIs fodaI i`oyd Ndú; lrk Wmeia me<£fuka je<lSu'
² wõ lKaKdä Ndú;fha § ffjoH Wmfoia ms<sme§u'
² fm!oa.,sl iajia:;dj ms<sn| ie,ls,su;a ùu'
² rEmjdyskhs " mß.Klh tl È.g Ndú; fkdlsÍu fyda ta i|yd wdrlaIl Wml%u fh§u'

2'4 ñksia lfkys jHqyh yd l%shdldß;ajh


lk Y%jK ixfõokh m%;s.%yKh lrk wjhjhhs' Y%jKh isÿjk wdldrh wOHhkh
lsÍu i|yd lfkys jHqyh ms<sn|j úuid n,uq'

l%shdldrlu 2'9
wjYH øjH (- úoHd.drfha we;s ñksia
lkl wdlD;shla fyda
rEm igykla
l%uh (-
² úoHd.dr wdlD;sh fyda rEm
igyk fyd¢ka ksÍlaIKh
lrkak'
² lfkyss fldgia y`ÿkd.kak'
² fï i|yd ñksia lfkys kï
lrk ,o rEmigykla fyda
jHqyh ±lafjk iqÿiq rEm 2'27 rEmh - lfkys wdlD;sh
igyka Wmfhda.S lr .kak'

úoHdj | wei yd lk 31
ñksia lfkys rEmigykla 2'28 rEmfha oelafõ'
ndysr lk ueo lk we;=¿ lk

lka fm;a; l¾K w¾O pl%dldr kd<


wiaÓld
Y%jK iakdhqj

l¾K ixLh

ndysr Y%jK
kd<h
l¾Kmgy
mg,h
hqiafÜlSh kd<h
2'28 rEmh
lfkys m%Odk fldgia lsysmhla ms<sn|j f;dr;=re 2'2 j.=fõ ±lafõ'
2'2 j.=j - lfkys m%Odk fldgia yd tajd ms<sn| f;dr;=re
m%foaYh jHqy fldgi f;dr;=re
² ldáf,acuh jHqyhls'
lka fm;a;
² Yío ;rx. ndysr Y%jK kd<h fj; fhduq lrhs'
ndysr ² Yío ;rx. l¾K mgy mg,h olajd f.k hdug
ndysr Y%jK kd<h
lk odhl fõ'
² Yío ;rx.hg wkqrEmj lïmkh ù Y%jKhg
l¾Kmgy mg,h
wod< ixfõokh ,nd .kshs'
² uqoa.ßldj" ks>d;sh iy OrKlh f,i ms<sfj<ska
l¾K wiaÓld ;=kls'
l¾K wiaÓld
² l¾Kmgy mg,fhka l¾K ixLh fj; Yíohg
ueo lk wod< lïmk iïfm%aIKh lrhs'
² .%iksldjg iïnkaO újD; kd,hls'
hqiafÜlSh kd<h ² l¾Kmgy mg,h fome;af;a mSvk iudkj
mj;ajd .ekSug odhl fõ'
² Y%jK iakdhqfõ w.% iïnkaO ù we;'
l¾K ixLh ² Y%jKh ms<sn| ixfõokh Y%jK iakdhqjg
we;=¿ iïfm%aIKh lrhs'
lk ² Y%jK ixfõokh fud<fha wod< fldgi olajd
Y%jK iakdhqj f.k hhs'
² tu ixfõok Yíoh f,i fud<h u.ska y÷kd .kS'
w¾O pl%dldr kd< ² isref¾ iunr;dj /l .ekSug odhl fõ'

32 úoHdj | wei yd lk
lk u.ska Y%jK ixfõokh isÿ jk wdldrh úuid n,uq'
Yíohlg wkqj mg,hla lïmkh jk nj wdo¾Ykh i|yd l%shdldrlu 2'10 ksr;
fjuq'

l%shdldrlu 2'10
wjYH øjH (- mqkS, folla" rn¾ ne¨ka mg,hla" rn¾ k<hla ^2m muK&" kQ,la yd
iriq,la
l%uh (-
² tla mqkS,hl lgg ne¨ka mg,h fyd¢ka we§ mj;sk fia .eg .ikak'
² mqkS, fol k<fha fofl,jrg iïnkaO lr lïmkh lrk ,o iriq,la <x
lrkak'
² tla isiqfjl=f.a lkg ne¨ka mg,h iys; mqkS,h ;nd wfkla mqkS,h wi,
iriq, lïmkh lrkak'
² ksÍlaIK jd¾;d lrkak'

2'29 rEmh

iriq, lïmkh jk úg rn¾ mg,h lïmkh ùfuka jvd fyd¢ka y`v weiSu
ksÍlaIKh l< yels h' ta wdldrhg Yío ;rx.hlg wkqrEmj l¾Kmgy mg,h
lïmkh ùu isÿ fõ'
ndysr mßirfha jia;= lïmkh ùfuka yg .kakd èjks ;rx. ndysr Y%jK kd<h
;=<ska l¾Kmgy mg,h olajd .uka lrhs' túg l¾Kmgy mg,h tu ;rx.hg
wkqrEmj lïmkh fõ' tu lïmk Y%jK wiaÓld u.ska j¾Okh lr ta Tiafia
l¾K ixLhg iïfm%aIKh flf¾' l¾K ixLhg iïnkaO iakdhq w.% u.ska tu
lïmkhg wod< wdfõ. Y%jK iakdhqj Tiafia fud<h fj; iïfm%aIKh flf¾'
fud<fha Y%jK ixfõ§ m%foaYh u.ska wod< Yíoh l=ula±hs y÷kd .kshs'
2'5 lfkys wdndO
Wm;ska u fyda miqld,Skj Y%jKh wvq ùu" ìysß nj yd Y%jK wiaÓld >kùï jeks
wdndO lfkys we;s úh yels h' WmÈk úg ìysß mqoa.,hska ;=< f.d¿ nj o m%ldY
fjhs' Y%jKh wvq ùug ms<shula f,i Y%jKdOdr Ndú; l< yels h'
ñksia lkg Y%jKh l< yels jkafka 20 Hz isg 20 000 Hz olajd jQ ixLHd; mrdih
nj Tn okakd lreKls' tu ixLHd; mrdih ;=< jqj o lkg ord .; yels yf`vys
;Sj%;djla we;' Bg jvd jeä Yío Y%jKh lsÍfuka lkg ydks isÿúh yels h'
úoHdj | wei yd lk 33
lk wdrlaId lr .ekSug wkq.ukh l< hq;=
mQ¾fjdamdhka lsysmhla fufia h'
² lk ;=<g ndysr øjH we;=¿ lsÍfuka je<lSu'
² wêl Yíoj,g lk ksrdjrKh fkdlsÍu'
² ffjoH Wmfoia wkqj muKla lkg T!IO ±óu'
² wdrlaIl Wmdx. Ndú;fhka f;drj .eUqre Èfha
lsñ§fuka je<lSu ^.eUqre Èfha mSvkh wêl
neúka&'
² lkg fyda lk wdikakhg myr §u fyda lka 2'30 rEmh
fm;af;ka we§u fkdlsÍu'

mejreu 2'2
y iqÿiq øjH fhdod .ksñka fjo k<djl ^Stethoscope&
wdlD;shla ks¾udKh lrkak'
2'31 rEmh

mejreu 2'3
y wei yd lk iïnkaOfhka flá m%Yak 10 ne.ska ilia lr m%Yak úpdrd;aul
jevigykla mj;ajkak'

wu;r oekqug

fcÜ Yío mSvk uÜgï


tkaðu dB(A)
lkg ord .; yels m%Yia; uÜgu
celal=
iÔù frdla ñáh
ix.S;h
nr
ud¾. jdyk
;onoh
jHdmdßl
ixjdod;aul ld¾hd,h
l;dny
úis;a;
ldurh
ksok
ldurh
jkdka;r

34 úoHdj | wei yd lk
idrdxYh
² wei oDIaá ixfõokh m%;s.%yKh lrk wjhjhhs'
² fmkSu f,i y÷kajkafka wefiys oDIaáú;dkh u; we;s jk hál=re" ;d;aúl
yd m%udKfhka l=vd m%;sìïnh fud<h u.ska y÷kd .ekSuhs'
² ñksidf.a oaúfka;%sl oDIaáh ÿr ;SrKh lsÍug yd ;%sudK oDIaáh i|yd
jeo.;a fõ'
² ÿr oDIaál;ajh iy wúÿr oDIaál;ajh nyq,j mj;sk wlaIs fodaI folls'
² W;a;, ldp iys; Wmeia me<£fuka ÿr oDIaál;ajh o wj;, ldp iys; Wmeia
me<£fuka wúÿr oDIaál;ajh o ksjerÈ lr .; yels h'
² wefiys iqo yd .aÆfldudj j¾;udkfha ñksid ;=< olakg ,efnk nyq, wlaIs
frda. folls'
² wefiys m%lD;s oDIaáh È.= l,la mj;ajd .ekSu i|yd wefiys wdrlaIdj ms<sn`o
ie,ls,su;a úh hq;= h'
² lk Y%jK ixfõokh m%;s.%yKh flfrk wjhjhhs'
² èjks ;rx.hla u.ska l¾Kmgy mg,h lïmkh ùu;a" tu.ska l¾K wiaÓld
lïmkh ùu;a ksid l¾K ixLfha iakdhq wka; W;af;ackh fõ'
² l¾K ixLfhka yg .kakd wdfõ. Y%jK iakdhqj Tiafia fud<hg iïfm%aIKh
jk w;r fud<h u.ska Yíoh y÷kd .kshs'
² w¾O pl%dldr kd< u.ska isref¾ iunr;dj /l fohs'
² l¾K wiaÓld >kùu" ukao Y%jKh iy ìysß nj Y%jKdndO lsysmhls'
² lkg ixfõ§ Y%jH ixLHd; mrdih 20 Hz isg 20 000 Hz w;r fõ'
² wêl ;Sj%;djlska hq;= Yío u.ska lkg ydks we;s úh yels h'
² lfkys ixfõ§ nj /l .ekSug wdrlaIdldÍ ms<sfj;a wkq.ukh l< hq;= h'

wNHdi
01& § we;s ms<s;=re w;ßka ksjerÈ fyda jvd;a .e<fmk ms<s;=r f;darkak'
1' ñksia wefiys m%;sìïnh kdNs.; jk fldgi jkafka"
1' ldp rihhs' 2' wlaIs ldphhs'
3' ;drd uKav,hhs' 4' oDIaáú;dkhhs'
2' <`. we;s jia;= fmfkk kuq;a ÿr we;s jia;= meyeÈ,sj fkdfmkSu isÿjk
wlaIs fodaIh l=ula o@
1' ÿr oDIaál;ajh 2' .aaÆfldudj
3' wefiys iqo 4' wúÿr oDIaál;ajh
3' isref¾ iunr;dj /l .ekSug odhl jk ñksia lfkys msysá jHqyh
l=ula o@
1' l¾K ixLh 2' ndysr Y%jK kd<h
3' l¾K wiaÓld 4' w¾O pl%dldr kd<

úoHdj | wei yd lk 35
wNHdi
4' lfkys jHqyh yd lD;Hh ms<sn`oj YsIHhl= bÈßm;a l< woyia lsysmhla
my; ±lafõ'
A. lkafm;s ldáf,acuh jHqy fõ'
B. l¾K ixLh u.ska Y%jKh ms<sn| wdfõ.h Y%jK iakdhqjg ,nd fohs'
C. l¾K wiaÓld ndysr Y%jK kd<h ;=< msysgd we;'
fuu m%ldYj,ska i;H jkafka"
1' A yd B muKs 2' B yd C muKs
3' A yd C muKs 4' A, B yd C ish,a,u
5' ñksidf.a Y%jH ixLd; mrdih fldmuK o@
1' 2 Hz isg 20 000 Hz olajd
2' 20 Hz isg 20 000 Hz olajd
3' 20 Hz isg 20 0000 Hz olajd
4' 200 Hz isg 20 000 Hz olajd

02& rEmfha oelafjkafka ñksia weil jHqyh hs'

H A

G B

F
C
E D I

A isg H olajd we;s bx.%Sis wlaIr u.ska olajd we;s fldgia kï lr tajdhska
bgqjk ld¾hh ne.ska fjk fjk u ,shkak'

36 úoHdj | wei yd lk
wNHdi
03& rEmfha olajd we;s bx.%Sis wlaIr Ndú; lrñka lkg we;=¿ jk Yíohla
fud<h olajd .uka lrk ud¾.h wkqms<sfj<ska kï lrkak'
E G
H
F

A
K

B C

mdßNdIsl jpk
ÿr oDIaál;ajh - Long sight/ Hypermetropia
wúÿr oDIaál;ajh - Short sight/ Myopia
oaúfka;%sl oDIaáh - Binocular vision
;%sudK oDIaáh - Stereoscopic vision
oDIaáú;dkh - Retina
oDIaál iakdhqj - Optic nerve
iajÉph - Cornea
;drduKav,h - Iris
lKsksldj - Pupil
ly ,mh - Fovea
wkaO ìkaÿj - Blind spot
W;a;, ldph - Convex lens
wj;, ldph - Concave lens
wefia iqo - Cataract
.aÆfldudj - Glaucoma
l¾Kmgy mg,h - Tympanic membrane
l¾K ixLh - Cochlea
l¾K wiaÓld - Ossicles
hqiafÜlSh kd<h - Eustachian tube
Y%jK iakdhqj - Auditory nerve
w¾O pl%dldr kd< - Semi circular canal

úoHdj | wei yd lk 37
3 mod¾:fha iajNdjh
yd .=K
mod¾:fha .=K ms<sn| 8 fY%aKsfha § W.;a oE isysm;a lrkak' mod¾: ixY=oaO øjH yd
ixY=oaO fkdjk øjH ^ñY%K& f,i j¾. l< wdldrh Tfí u;lhg kef.kq we;'
tu oekqu mokï lrf.k 3'1 l%shdldrlfuys ksr; jkak'

l%shdldrlu 3'1
my; § we;s øjH ixY=oaO øjH yd ixY=oaO fkdjk øjH ^ñY%K& f,ig j¾. lr
j.=.; lrkak'
jd;h" mdkSh c,h" we¨ñkshï" ß§" ;U" ¨Kq ødjKh" wdiq; c,h" ldnka" i,a*¾"
iskala" fldm¾ i,af*aÜ" fidaähï laf,darhsâ

ksYaÑ; .=K ork ix>gl tlla muKla wvx.= jk mod¾: ixY=oaO øjH f,i
ye¢kafõ' ta wkqj we¨ñkshï" ß§" ;U" wdiq; c,h" ldnka" i,a*¾" iskala" fldm¾
i,af*aÜ yd fidaähï laf,darhsâ ixY=oaO øjH .Khg wh;a fõ'
ixY=oaO ix>gl folla fyda jeä .Kkla wka;¾.; mod¾: ñY%K f,i ye¢kafõ'
ta wkqj jd;h" mdkSh c,h iy ¨Kq ødjKh ñY%K f,i oelaúh yels h'
ixY=oaO øjH uQ,øjH yd ixfhda. f,i ;j ÿrg;a j¾. l< yels nj Tn úiska 8
fY%AKsfha § bf.k .kakd ,§' tu oekqu ;j ÿrg;a ;yjqre lr .ekSug l%shdldrlu
3'2 ys ksr; jkak'

l%shdldrlu 3'2
my; § we;s ixY=oaO øjH" uQ,øjH yd ixfhda. f,i j¾. lr j.=.; lrkak'
i,a*¾" .aÆfldaia" laf,daÍka" fidaähï laf,darhsâ" ß§" ;U" fldm¾ i,af*aÜ"
iskala

fN!;sl fyda ridhksl l%u u.ska fjkia .=K we;s øjHj,g ;j ÿrg;a fnÈh
fkdyels ksYaÑ; .=K ork ixY=oaO øjH uQ,øjH f,i ye¢kafõ' ta wkqj hlv"
i,a*¾" laf,daÍka" ß§" iskala" ;U uQ,øjH hg;g wh;a fõ' oekg uQ,øjH 120la
muK wkdjrKh lrf.k we;'

38 úoHdj | mod¾:fha iajNdjh yd .=K


;U ^fldm¾& hlv ^whka& i,a*¾ riÈh

ldnka we¨ñkshï ß§ laf,daÍka


3'1 rEmh - nyq,j Ndú; jk uQ,øjH lsysmhla
uQ,øjH folla fyda jeä .Kkla ksYaÑ; wkqmd;hlg ridhksl j ixfhdackh ù
ieliqKq ksYaÑ; .=K ork ixY=oaO øjH ixfhda. f,i ye¢kafõ' ta wkqj fidaähï
laf,darhsâ" fldm¾ i,af*aÜ yd .aÆfldaia ixfhda. >khg wh;a h' úúO uQ,øjH
úúO wdldrfhka ixfhdackh ù ilia jqKq ixfhda. w;súYd, ixLHdjla iajNdjfha
mj;S'

.aÆfldaia fldm¾ i,af*aÜ fidaähï laf,darhsâ


3'2 rEmh - ixfhda. lsysmhla

3'1 uQ,øjH
3'1'1 uQ,øjH i|yd ixfla;
ikaksfõokfha myiqj i|yd úúO wjia:dj, § úúO ixfla; Ndú; lrk nj
wms oksuq' uQ,øjH ye¢kaùu i|yd o ixfla; Ndú; flf¾' wka;¾cd;sl jYfhka
ms<s.;a fuu ixfla; f,dalfha iEu rgl u uQ,øjH ye¢kaùu i|yd Ndú; flf¾'
fndfyda úg uQ,øjHfha bx.%Sis ku fuu ixfla; i|yd mokï lr.kq ,efí' fuys §
uQ,øjHfha kfuys uq,a wl=r ixfla; f,i fhdod .kshs' ;ks wl=rla ixfla;h f,i
fhfok wjia:dj, th wksjd¾hfhka u lemsg,a wl=rla ^Capital letter& úh hq;= h'
ksoiqka lsysmhla 3'1 j.=fõ oelafõ'

úoHdj | mod¾:fha iajNdjh yd .=K 39


3'1 j.=j
uQ,øjHh ixfla;h
Carbon ^ldnka& C
Oxygen ^Tlaiscka& O
Sulphur ^i,a*¾& S

uQ,øjH lsysmhl kï tl u wl=rlska werfUk úg kfuys B<`. wl=r fyda fjk;a


wl=rla fhdod .kq ,efí' fujeks wjia:djl fojk wl=r wksjd¾hfhka u isïm,a
wl=rla ^Simple letter& úh hq;= h' ksoiqka lsysmhla 3'2 j.=fõ oelafõ'
3'2 j.=j
uQ,øjHh ixfla;h
Chlorine ^laf,daÍka& Cl
Calcium ^le,aishï& Ca
Magnesium ^ue.akSishï& Mg
Aluminium ^we¨ñkshï& Al

iuyr uQ,øjH i|yd ixfla; fhdodf.k we;af;a tajdfha ,;ska ku weiqßks' ta


i|yd ksoiqka lsysmhla 3'3 j.=fõ oelafõ'
3'3 j.=j
bx.S%is ku ,;ska ku ixfla;h
fidaähï Natrium ^fkaÜßhï& Na
fldm¾ Cuprum ^lshqm%ï& Cu
f,â Plumbum ^ma,ïnï& Pb
f.da,aâ Aurum ^wjqrï& Au
uZlß Hydrargyrum ^yhsv%.hsrï& Hg
whka Ferrum ^f*rï& Fe
is,aj¾ Argentum ^wdckagï& Ag

uQ,øjH lsysmhl kdu yd tajdfha ixfla; 3'4 j.=fõ oelafõ'


3'4 j.=j

uQ,øjHh ixfla;h uQ,øjHh ixfla;h


Hydrogen yhsârcka H Magnesium ue.akSishï Mg
Carbon ldnka C Zinc iskala Zn
Oxygen Tlaiscka O Silicon is,slka Si
Nitrogen khsg%cka N Phosphours fmdiamria P
Sulphur i,a*¾ S Argon wd.ka Ar
Chlorine laf,daÍka Cl Calcium le,aishï Ca
Aluminium we¨ñkshï Al Iodine whäka I
40 úoHdj | mod¾:fha iajNdjh yd .=K
3'1'2 uQ,øjHj, ;ekqï tall
mod¾:h wxY=j,ska ks¾udKh ù we;s nj Tn óg fmr
wOHhkh lr we;' tu wxY= msfhú weiska ksÍlaIKh lsÍug
fkdyels w;r" ÈhqKq wkaùlaIj,ska mjd ksÍlaIKh lsÍug o
wmyiq h' tu b;d l=vd wxY= mrudKq f,i ye¢kafõ'
mod¾:h ks¾udKh ù we;s ;j ÿrg;a fnÈh fkdyels l=vd;u
wxY=j i|yd —mrudKqj˜ ^atom& hk kduh uq,ska u Ndú;
lrk ,oafoa fcdaka fvda,agka ^1766 - 1844& kue;s úoHd{hd
úisks' mrudKqj ye¢kaùug fhfok —wegï˜ ^atom& hk
bx.%Sis jpkh ks¾udKh ù we;af;a —;jÿrg;a fnod fjka 3'3 rEmh
l< fkdyels˜ hk wre; we;s —wegfudaia˜ ^atomos& kï .%Sl fcda ka fvda,agka
jpkfhks'
hï uQ,øjHhla ks¾udKh ù we;af;a tl u j¾.fha mrudKqj,sks' úúO uQ,øjH
ks¾udKh ù we;s mrudKq tlsfklg fjkia h' ksoiqkla f,i hlv keue;s
uQ,øjHh ks¾udKh ù we;af;a hlv mrudKqj,sks' we¨ñkshï ks¾udKh ù we;af;a
we¨ñkshï mrudKqj,sks' we¨ñkshï yd hlv mrudKqj, jHqyh tlsfklg
fjkia h'
tl u j¾.fha mrudKq folla fyda lsysmhla iïnkaO ùfuka fyda fjk;a j¾.j,
mrudKq folla fyda lsysmhla iïnkaO ùfuka iEÿKq tall wKq f,i ye¢kafõ'
idudkH ;;a;aj hgf;a Tlaiscka uQ,øjH mj;skafka Tlaiscka mrudKq follska
iEÿKq wKqjla f,i h' Tlaiscka iajdëk j mej;sh yels l=vd u wdldrh wKqjls'
wKq jYfhka mj;sk uQ,øjH i|yd ksoiqka lsysmhla 3'5 j.=fõ oelafõ'
3'5 j.=j
uQ,øjHh wKqfõ ixfla;h
Tlaiscka ^O& O2
khsg%cka ^N& N2
O O H H
laf,daÍka ^Cl& Cl2
3'4 rEmh 3'5 rEmh - yhsârcka
yhsârcka ^H& H2 Tlaiscka wKqfjys ksrEmKhla wKqfjys ksrEmKhla
ma¨fjdÍka ^F& F2

by; wKq iEfokafka tl u uQ,øjHfha mrudKqj,ska neúka tu wKq iumrudKql


wKq f,i ye¢kafõ'
fï wkqj uQ,øjH tl u j¾.fha mrudKqj,ska fyda tl u j¾.fha mrudKq iïnkaO
ùfuka iEÿKq wKqj,ska iukaú; h' tneúka tajd ;j ÿrg;a ridhksl j ir,
øjHj,g fnÈh fkdyels h'

úoHdj | mod¾:fha iajNdjh yd .=K 41


3'1'3 mrudKql jHqyh
mod¾:h iE§ we;s ;ekqï tall mrudKq jk nj wms
oksuq' jvd;a úYauhckl lreK jkafka mrudKqj,
jeä fldgila ysia wjldYh ùuhs' mrudKqj, iïmQ¾K
ialkaOh u th uOHfha we;s l=vd flakaøhl talrdYs ù
we;' fuu flakaøh Ok wdfrdams; jk w;r th mrudKqfõ
kHIaáh f,i ye¢kafõ' mrudKqj" úYd, ysia wjldYhlska
yd uOHfha we;s Ok wfrdams; ,laIHhSh kHIaáhlska
iukaú; nj m<uqjrg wkdjrKh lrk ,oafoa kjiS,ka;
cd;sl w¾kiaÜ ro¾*¾â ^1871 - 1937& úisks'
mrudKqj ;jÿrg;a fnod fjka l< fkdyels b;d l=vd 3'6 rEmh
w¾kiaÜ ro¾*¾â
wxY=jla nj w;S;fha § i,lk ,§' kuq;a miqld,Sk
m¾fhaIKd;aul wkdjrKj,g wkqj mrudKqj ks¾udKh ù we;af;a Wm mrudKql
wxY= lsysmhl tl;=jlsks' fuu Wm mrudKql wxY= bf,lafg%dak (electrons),
fm%dafgdak (Protons) yd kshqfg%dak (neutrons) f,i ye¢kafõ'
mrudKqj uOHfha we;s kHIaáh kshqfg%dak yd fm%dafgdakj,ska iukaú; fõ'
fm%dafgdak yd kshqfg%dakj,g jvd w;sYhska ieye,a¨ bf,lafg%dak" kHIaáh jgd
p,kh fjñka mj;S' mrudKqfõ uq¿ mßudjg idfmalaI j uOHfha we;s kHIaáfha
mßudj w;sYhska u l=vd fõ'

bf,lafg%dak p,kh
jk wjldYh
mrudKqfõ kHIaáh
^fm%dafgdak ¬ kshqfg%dak&

3'7 rEmh - mrudKqjl ksrEmKhla


WmmrudKql wxY=j, msysàu yd tajdfha .=K lsysmhla 3'6 j.=fõ oelafõ'
3'6 j.=j - Wm mrudKq wxY=j, idfmalaI ialkaO yd idfmalaI wdfrdamKh
fm%dafgdak kshqfg%dak bf,lafg%dak
msysàu kHIaáh ;=< kHIaáh ;=< kHIaáh jgd
ialkaOh 1
1 1
^fm%dafgdakhg idfmalaI j& 1840
wdfrdamKh
¬1 0 -1
^bf,lafg%dakhg idfmalaI j&

42 úoHdj | mod¾:fha iajNdjh yd .=K


mrudKql l%udxlh (z)
uQ,øjH mrudKqjl kHIaáfha we;s fm%dafgdak ixLHdj tu uQ,øjHfha mrudKql
l%udxlh (Atomic number) f,i ye¢kafõ' th idudkHfhka z hk ixfla;fhka
±lafõ' mrudKql l%udxlh tkï kHIaáfha we;s fm%dafgdk ixLHdj tu uQ,øjH
i|yd wkkH jQ .=Khls' mrudKqj úoHq;a jYfhka WodiSk neúka tys we;s fm%dafgdak
ixLHdj yd bf,lafg%dak ixLHdj iudk fõ' uQ,øjH mrudKq lsysmhl mrudKql
l%udxl 3'7 j.=fõ oelafõ'
3'7 j.=j - uQ,øjH mrudKq lsysmhl mrudKql l%udxl
uQ,øjH fm%dafgdak ixLHdj bf,lafg%dak ixLHdj mrudKql l%udxlh
ldnka (C) 6 6 6
khsÜrcka ^N& 7 7 7
Tlaiscka ^O& 8 8 8
*a¨fjdÍka ^F& 9 9 9
ksfhdaka ^Ne& 10 10 10
fidaähï ^Na& 11 11 11

ialkaO l%udxlh (A)


uQ,øjH mrudKqjl kHIaáh ;=< we;s fm%dafgdak yd kshqfg%dak ixLHdj, tl;=j
tu uQ,øjH mrudKqfõ ialkaO l%udxlh f,i ye¢kafõ' ialkaO l%udxlh A f,i
ixfla;j;a flf¾'
3'8 j.=j - uQ,øjH mrudKq lsysmhl ialkaO l%udxlh
uQ,øjH fm%dafgdak ixLHdj kshqfg%dak ixLHdj ialkaO l%udxlh
(p) (n) (p + n)
N 7 7 14
O 8 8 16
F 9 10 19
Na 11 12 23
Cl 17 18 35
mrudKqjl mrudKql l%udxlh yd ialkaO l%udxlh úfYaIs; j olajk iïu;
l%uhla we;' mrudKqfõ ixfla;hg jï mi my<ska mrudKql l%udxlh;a" jï mi
by<ska ialkaO l%udxlh;a ±laùu tu iïu; l%uh fõ' ta wkqj fidaähï ^Na&
uQ,øjH mrudKqj yd iïnkaO f;dr;=re my; mßÈ fõ'
fm%dafgdak ¬ kshqfg%dakj, tl;=j 23
11 Na
^ialkaO l%udxlh&
fm%dafgdak ixLHdj
^mrudKql l%udxlh&

úoHdj | mod¾:fha iajNdjh yd .=K 43


3'2 ixfhda.
uQ,øjH folla fyda lsysmhla hï wkqmd;hlska ridhksl j ixfhdackh ùfuka
ixfhda. iEfohs' tjeks ixfhda. iuyrla iajNdjfha mj;skafka wKq f,ighs' tu
wKq ;=< tlsfklg fjkia mrudKq we;s neúka tajd úIu mrudKql wKq f,i
ye¢kafõ'
ksoiqk (- yhsârcka mrudKqjla yd laf,daÍka mrudKqjla ixfhdackh ù yhsârcka
laf,darhsâ ^HCl& wKqj iEfoa'

H Cl H Cl
yhsârcka laf,daÍka yhsârcka laf,darhsâ
mrudKqj mrudKqj wKqj ^ixfhda.h&
3'8 rEmh - yhsârcka laf,darhsâ wKqj iE§u ksrEmKh
fï wkqj uQ,øjH yd ixfhda. w;r m%Odk fjkialula jkqfha
uQ,øjHhla tl u j¾.fha mrudKqj,ska iukaú; jk w;r
ixfhda. tlsfklg fjkia uQ,øjH mrudKq j¾. follska O
fyda lsysmhlska iukaú; ùuhs'
ksoiqk (- c, wKqjla iE§ we;af;a Tlaiscka mrudKqjla yd
yhsârcka mrudKq folla iïnkaO ùfuks' 3'9
H H
rEmh u.ska th ksrEmKh flf¾' 3'9 rEmh - c, wKqj

mejreu 3'1
iqÿiq øjH fhdodf.k iu mrudKql yd úIu mrudKql wKq lsysmhla i|yd
wdlD;s ks¾udKh lrkak' tu wdlD;s ks¾udKh lr mka;sfha m%o¾Ykh lrkak'

ldnka vfhdlaihsâ wKqjla iE§ we;af;a ldnka


mrudKqjla yd Tlaiscka mrudKq folla iïnkaO
ùfuks' 3'10 rEmh u.ska th ksrEmKh flf¾'
O C O
3'10 rEmh - ldnka vfhdlaihsâ wKqj

H H
fuf;aka wKqjla iE§ we;af;a ldnka mrudKqjla yd
C yhsârcka mrudKq y;rla iïnkaO ùfuks' 3'11 rEmh u.ska
th ksrEmKh flf¾'
H H
3'11 rEmh - fuf;aka wKqj

44 úoHdj | mod¾:fha iajNdjh yd .=K


wefudakshd wKqjla iE§ we;af;a khsÜrcka mrudKqjla yd
yhsârcka mrudKq ;=kla iïnkaO ùfuks' 3'12 rEmh u.ska H
th ksrEmKh flf¾'
ixfhda. i|yd o iqúfYaI ridhksl ixfla; we;' tu N
ixfla; ixfhda.j, ridhksl iQ;% kñka ye¢kafõ' ta
ms<sn| j by< fYa%Ksj, § wOHhkh lrkq we;' H H
3'12 rEmh - wefudakshd wKqj
3'9 j.=j
ixfhda.h ixfhda.fha ridhksl iQ;%h wka;¾.; uQ,øjH
^ixfhda.fha ;ekqï tallh&
c,h H2O H yd O
.aÆfldaia C6H12O6 C, H yd O
fuf;aka CH4 C yd H
ldnka vfhdlaihsâ CO2 C yd O
fidaähï laf,darhsâ NaCl
Na yd Cl
^idudkH ¨Kq&
fldm¾ i,af*aÜ CuSO4 Cu, S yd O
le,aishï ldnfkaÜ CaCO3 Ca, C yd O

ixfhda.h iE§ we;s l=vd;u tallfha wvx.= uQ,øjHj,g ixfhda.fha ,laIK


fmkaúh fkd yels h'
tl u uQ,øjH l=,lhlska iEÿKq" tlsfklg fjkia ixfhda.j,g jqj o tlsfklg
fjkia ridhksl .=K we;'
ksoiqk 1 (- C, H hk uQ,øjH l=,lfhka iE§ we;s ixfhda. lsysmhla my; ±lafõ'
y fuf;aka ^Ôj jdhqfõ ix>glhls& - CH4
y fylafiaka ^ødjlhls& - C6H14
y fnkaiSka ^ødjlhls& - C6H6
y weisá,Ska ^f,day mEiaiSug wjYH ;dmh ,nd §ug oykh lrk jdhqjls&- C2H2
y t;Ska ^fmd,s;Ska iE§ug Ndú; lrk jdhquh wuqøjHhls& - C2H4
ksoiqk 2 (- C, H, O hk uQ,øjH l=,lfhka iE§ we;s ixfhda. lsysmhla my; ±lafõ'
y .aÆfldaia ^ir, iSks j¾.hls& - C6H12O6
y weisála wï,h ^úkdlsßj, wka;¾.; fõ& - CH3COOH
y t;fkda,a ^uoHmdkj, wka;¾.; fõ& - C2H5OH
y vhs fu;s,a B;r ^ks¾úkaolhls& - CH3OCH3
y iqfl%daia ^Wla iSksj, wka;¾.; fõ& - C12H22O11

úoHdj | mod¾:fha iajNdjh yd .=K 45


3'3 ñY%K
ó<`.g wms ixY=oaO fkdjk øjH fyj;a ñY%K ms<sn| j wOHhkh lruq'
id.r c,h ms<sn| j Tfí wjOdkh fhduq lrkak' tys c,hg wu;r j úúO ,jK
j¾. yd úúO jdhq j¾. Èh ù we;' tkï tys ix>gl lsysmhla we;' fï ksid id.r
c,h ñY%Khls' wmg iajdNdúl mßirh ;=< fndfyda úg yuqjkqfha ixY=oaO øjH
fkdj ñY%Khs' wm wjg we;s jd;h" mi" .x.d c,h" mdIdK wdÈh ñY%K fõ' wm
wdydrhg .kakd fhda.Ü" whsial%Sï" m,;=re i,do wdÈh o ñY%Khs' f;a' fldams yd
isis,a îu jeks mdk j¾. o ñY%K fõ'

m,;=re i,doh fldams mdkh whsial%Sï


3'13 rEmh - ñY%K lsysmhla
ixY=oaO øjH folla fyda jeä .Kkla tl;= ùfuka ñY%K iEfoa' ñY%Kfha we;s
ixY=oaO øjH ñY%Kfha ix>gl f,i ye¢kafõ'
ñY%K lsysmhl we;s ix>gl y÷kd .ksuq' ta i|yd 3'10 j.=j wOHhkh lruq'
3'10 j.=j - ñY%K yd tajdfha wvx.= ix>gl
ñY%Kh wvx.= ix>gl
jd;h khsÜrcka" Tlaiscka" wd.ka" ldnka vfhdlaihsâ" c,jdIam
id.r c,h c,h" ,jK" ødjH Tlaiscka" ødjH ldnka vfhdlaihsâ
flala ñY%Kh iSks" msá" c,h" j¾Kl" ng¾" ì;a;r
fndrf;,a ãi,a" fmg%,a" N+ñf;,a" ;dr

ñY%Khl we;s iqúfYaIS ,laIKh jkqfha tys mj;sk ix>gl fN!;sl l%u u.ska
fjkal< yelsùuhs' iy,aj,g je,s ñY%j we;s úg kEô,sh fhdod f.k iy,a .eÍu
u.ska iy,aj,ska je,s fjka l< yels h' fï wkqj .eÍu hkq ñY%Khl ix>gl
fjka lrk fN!;sl l%uhls' ñY%Khl ix>gl fjkalrk fN!;sl l%u ms<sn|
wOHhkh i|yd l%shdldrlu 3'3ys ksr; fjuq'

46 úoHdj | mod¾:fha iajNdjh yd .=K


l%shdldrlu 3'3
² Tng my; i|yka ñY%K ,nd § we;' tu ñY%Kj, wvx.= ix>gl fjka lsÍu
i|yd iqÿiq l%u wdo¾Ykh lrkak'
1' iSks yd je,s ñY%Kh 2' ¨Kq yd c,h ñY%Kh
3' hlv l=vq yd i,a*¾ l=vq ñY%Kh 4' yd,a iy je,s ñY%Kh
5' oyhshd iy .,a len,s ñY%Kh
² ñY%Kj, wvx.= ix>gl fjka l< yels wdldrh úia;r lrkak'
ñY%Khl ix>gl fjka lrk fN!;sl l%u lsysmhla yd tu l%uh Ndú; lrk
wjia:d lsysmhla my; oelafõ' ta ms<sn| úia;rd;aul wOHhkhla 11 fY%aKsfha §
isÿ lrkq we;'
.eÍu - iy,aj,ska je,s bj;a lsÍu'
b,a,ïj,ska ueKsla fjka lr .ekSu'
fm<Su - iy,aj,ska oyhshd bj;a lsÍu'
c,fha mdlsÍu - ì;a;r ùj,ska fnd,a weg bj;a lsÍu'
ye,Su - je,sj, fndr¨ bj;a lsÍu'
jdIamSNjkh - uqyqÿ c,fhka ¨Kq ,nd .ekSu'
Nd.sl wdijkh - fndrf;,aj,ska úúO bkaOk fjka lr .ekSu'
yqud, wdijkh - l=re÷ fld<j,ska l=re÷ f;,a fjkalr .ekSu'
iaMálSlrKh - Wla hqIj,ska iSks fjka lr .ekSu'
pqïnl;ajhg ,la lsÍu - Lksc je,sj,ska we;eï Lksc fjka lr .ekSu'

3'14 rEmh - ueKsla .rk wdldrh 3'15 rEmh - ù fmd<k wdldrh

mejreu 3'2
ñY%Khl ix>gl fjka lsÍug fhdod .kakd fN!;sl l%u yd tu l%u Ndú; jk
wjia:d we;=<;a igykla ms<sfh, lrkak'

úoHdj | mod¾:fha iajNdjh yd .=K 47


fï wkqj ñY%K my; oelafjk wdldrhg úia;r l< yels h'
ix>gl folla fyda jeä .Kklska iukaú; jQ o tu ix>gl fN!;sl l%u u.ska
fjka lr .; yels jQ o mod¾: ñY%K f,i ye¢kafõ'
ñY%Khl iajNdjh wkqj tajd ;j ÿrg;a j¾. l< yels h'
1' iucd;Sh ñY%K 2' úIucd;Sh ñY%K

iucd;Sh ñY%K
iucd;Sh ñY%K ms<sn| j wOHhkh i|yd l%shdldrlu 3'4ys ksr; fjuq'

l%shdldrlu 3'4
² ¨Kq 2 gla muK lsrdf.k c,h 500 ml la wvx.= îlrhlg oud ùÿre l+rlska
fyd¢ka ñY%lr ksYap, j úkdä lsysmhla ;nkak'
² fyd¢ka ksÍlaIKh lrkak'

ñY%Kh mqrd u j¾Kh yd úksúo fmkSu jeks ,laIK tl iudk nj Tng ksÍlaIKh
l< yels h' ñY%Kh mqrd u taldldr ixhq;shla we;s ñY%K iucd;Sh ñY%K f,i
y÷kajhs'
ksoiqka (- ¨Kq ødjKh" iSks ødjKh" uqyqÿ c,h

úIucd;Sh ñY%K
ueá iaj,amhla c,fha Èhlr th ksYap, j ;nd ál fõ,djlska ksÍlaIKh lrkak'
fyd¢ka ksÍlaIKh l<fyd;a tys j¾Kh iy úksúo fmkSu ñY%Kfha ;ekska ;ekg
fjkia jk nj ksÍlaIKh l< yels h'
ñY%Kh mqrd u ixhq;sh taldldr fkdjk ñY%K úIucd;Sh ñY%K f,i ye¢kafõ'
ksoiqka (- fndr c,h" nodu ñY%Kh" whsia l%Sï" m,;=re i,doh

mejreu 3'3
² my; i|yka tla tla øjH c,h iu. ñY% lr ñY%K ilia lrf.k" tu ñY%K
ksÍlaIKh lrkak'
¨Kq" inka" fldm¾ i,af*aÜ" yqKq.,a" ks,al=vq ^frÈj,g ouk&" ñßia l=vq
² ksÍlaIK jd¾;d lrkak'
² Tn úiska ms<sfh, lrk ,o ñY%K iucd;Sh ñY%K yd úIucd;Sh ñY%K f,i
j¾. lrkak'

48 úoHdj | mod¾:fha iajNdjh yd .=K


idrdxYh
² mod¾:h ixY=oaO øjH yd ixY=oaO fkdjk øjH ^ñY%K& f,i j¾. l< yels h'
² ixY=oaO øjH uQ,øjH yd ixfhda. f,i ;j ÿrg;a j¾. l< yels h'
² fN!;sl fyda ridhksl l%u u.ska fjkia .=K we;s øjHj,g ;j ÿrg;a fnÈh
fkd yels ksYaÑ; .=K ork ixY=oaO øjH uQ,øjH f,i ye¢kafõ'
² uQ,øjH folla fyda jeä .Kkla ksYaÑ; wkqmd;hlg ridhkslj ixfhdackh
ù ieliqKq ksYaÑ; .=K ork ixY=oaO øjH ixfhda. f,i ye¢kafõ'
² uQ,øjHj, ;ekqï tall mrudKq yd wKq fõ'
² tl u j¾.fha mrudKq folla fyda lsysmhla iïnkaO ùfuka iumrudKql
wKq o" tlsfkldg fjkia mrudKq folla fyda lsysmhla iïnkaO ùfuka
úIumrudKql wKq o iEfoa'
² mrudKqj Wm mrudKql wxY=j,ska iukaú; fõ'
² bf,lafg%dak" fm%dafgdak yd kshqfg%dak mrudKqjl we;s WmmrudKql wxY= fõ'
² mrudKqj úYd, ysia wjldYhla yd ta uOHfha we;s Ok wdfrdams; kHIaáhlska
iukaú; h'
² fm%dafgdak yd kshqfg%dak kHIaáh ;=< wvx.= h' bf,lafg%dak kHIaáh jgd
p,kh fjñka mj;S'
² uQ,øjH mrudKqjl kHIaáfha we;s fm%dafgdak ixLHdj tu uQ,øjHfha
mrudKql l%udxlh f,i y÷kajhs' th tu uQ,øjHhg wkkH jQ .=Kdx.hls'
² mrudKqjl kHIaáfha we;s fm%dafgdak .Kk yd kshqfg%dak .Kfkys tl;=j
ialkaO l%udxlh f,i y÷kajhs'
² ixY=oaO ix>gl folla fyda jeä .Kklska iukaú; jQ o tu ix>gl fN!;sl
l%u u.ska fjka lr .; yels jQ o mod¾: ñY%K f,i ye¢kaúh yels h'
² ñY%K iucd;Sh ñY%K yd úIucd;Sh ñY%K f,i j¾. l< yels h'

wNHdi
1& § we;s ms<s;=re w;ßka ksjerÈ fyda jvd;a .e<fmk ms<s;=r f;darkak'
1' 35 Cl mrudKqj i;= fm%dafgdak" kshqfg%dak yd bf,lafg%dak .Kk ms<sfj<ska"
17

1' 17" 18" 18 fõ 2' 17" 18" 17 fõ 3' 17" 17" 18 fõ 4' 17" 17" 17 fõ

2' mrudKqj ms<sn|j my; § we;s m%ldY w;=frka wi;H m%ldYh f;darkak'
1' mod¾:h iE§ we;s ;ekqï tall mrudKq fõ'
2' mrudKqjl úYd, fldgila ysia wjldY fõ'
3' mrudKqj uOHfha Ok wdfrdams; kHIaáhla we;'
4' mrudKq ;j ÿrg;a fnod fjka l< fkd yels h'

úoHdj | mod¾:fha iajNdjh yd .=K 49


wNHdi
3' hï lsis mrudKqjla i|yd wkkH jQ .=Khla jkafka"
1' mrudKql l%udxlh hs' 2' kHIaáfha wvx.= kshqfg%dak .Kk hs'
3' ialkaO l%udxlh hs' 4' kshqfg%dak yd fm%dafgdak .Kfka tl;=j hs'

4' tl u l=,lhlg wh;a mod¾: wvx.= ms<s;=r l=ula o@


1' fidaähï" ldnka" Tlaiscka 2' Tlaiscka" c,h" jd;h
3' c,h" ldnka" fidaähï 4' jd;h" ldnka" Tlaiscka

5' khsÜrcka uQ,øjH iïnkaOfhka § we;s my; m%ldYj,ska wi;H m%ldYh


f;darkak'
1' khsÜrcka ixY=oaO øjHhls'
2' khsÜrckaj, ;ekqï tallh khsÜrcka wKqh'
3' khsÜrcka mrudKq rdYshla tl;=ùfuka khsÜrcka wKqj iE§ we;'
4' khsÜrcka jd;fha wvx.= ix>glhls'

6' my; § we;s øjH w;ßka ixY=oaO øjHhla jkafka l=ula o@


1' jd;h 2' ¨Kq ødjKh
3' úkdlsß 4' fldm¾ i,af*aÜ

2& § we;s uQ,øjHj, wvx.= fm%dfgdak ixLHdj;a kshqfg%dak ixLHdj;a i,lñka


my; j.=j mqrjkak'

uQ,øjHh fm%dfgdak kshqfg%dak mrudKql ialkaO


ixLHdj ixLHdj l%udxlh l%udxlh
fidaähï 11 23
le,aishï 20 20
whka 26 56
i,a*¾ 16 16
fn%daóka 35 80

3& my; olajd we;s ñY%K" iucd;Sh ñY%Khla o" úIucd;Sh ñY%Khla o hkak
olajkak'
1' f;a j;=r 2' uqyqÿ je,s 3' oyhshd ñY% iy,a
4' úkdlsß 5' fldm¾ i,af*aÜ ødjKh

50 úoHdj | mod¾:fha iajNdjh yd .=K


wNHdi
4& mod¾:fha j¾.SlrKh ms<sn| j my; olajd we;s igyk wNHdi fmdf;a msgm;a
lrf.k ysia;eka mqrjkak'
mod¾:h

ñY%K

ixfhda.

5& flá ms<s;=re imhkak'


1' ixY=oaO uQ,øjH ;=kla iy ixY=oaO ixfhda. ;=kla kï lrkak'
2' Tn okakd ixfhda. ;=kl ridhksl iQ;% ,shd tys wvx.= uQ,øjH kï lrkak'
3' ;ks bx.%Sis wl=rlska ixfla; lrk uQ,øjH myl ridhksl ixfla;h;a" tys
ku;a ,shd olajkak'
4' bx.%Sis wl=re follska ixfla; lrk uQ,øjH myl ridhksl ixfla; yd
tajdfha kï ,shd olajkak'

mdßNdIsl jpk
mrudKqj - Atom
wKqj - Molecule
mod¾:h - Matter
uQ,øjH - Elements
kHIaáh - Nuecleus
fm%dafgdak - Protons
bf,lafg%dak - Electrons
kshqfg%dak - Neutrons
iucd;sh ñY%K - Homogeneous mixture
úIucd;sh ñY%K - Heterogeneous mixture
ixfhda. - Compounds
mrudKql l%udxlh - Atomic number
ialkaO l%udxlh - Mass number
iumrudKql wKq - Homo-atomic molecules
úIumrudKql wKq - Hetero-atomic molecules

úoHdj | mod¾:fha iajNdjh yd .=K 51


4 n,h yd iïnkaO
uQ,sl ixl,am
4'1 n,h
jia;=jla tiùu" fodrla weÍu fyda jeiSu" fnda,hlg myr§u" fïihla ;,a¨ lsÍu
jeks wjia:d ms<sn| i,ld n,kak ^4'1 rEmh&'

4'1 rEmh
tjeks wjia:dj, § wm lrkafka tu wod< jia;= we§ulg fyda ;,a¨ lsÍulg
Ndckh lsÍuls' tfia ;,a¨ lsÍula fyda we§ula n,hla f,i ye¢kafõ' ir,j u
mejiqjfyd;a n,hla hkq we§ula fyda ;,a¨ lsÍuls'
fïihla u; we;s fmd;la ;,a¨ lsÍfuka tu fmd; b;d myiqfjka p,kh l<
yels h' fnda,hlg md myrla t,a, lsÍfuka tu fnda,h fõ.fhka .uka lsÍug
ie,eiaúh yels h' kuq;a Tng ì;a;shla ;,a¨ lr ì;a;sh p,kh l< fkdyels h'
;ks mqoa.,hl=g nia r:hla fyda f,dßhla jeks nr jdykhla ;,a¨ lsÍu u.ska
p,kh l< fkdyels h' fï wkqj" iuyr wjia:dj, § n,hla fh§u u.ska ksi,
jia;=jla p,kh l< yels jqj;a" n, fhdok iuyr wjia:dj, § lsisu p,s;hla isÿ
fkdjk nj Tng fmfkkq we;'
Tn isák ÈYdjg fõ.fhka tk fnda,hla w,a,d .ekSfï § Tn lrkafka n,hla
fh§u u.ska fnda,h ksYap, lsÍu h' tjeks fnda,hlg ms;a;lska myr ÿkakfyd;a
túg Tn lrkafka n,hla fh§u u.ska fnda,h p,kh jk ÈYdj iy th .uka
lrk fõ.h fjkia lsÍuls'
rn¾ fnda,hla ìu ;nd mE.Su u.ska tys tîula isÿ l< yels h' tu wjia:dfõ
isÿjkafka n,hla fh§u u.ska jia;=jl yevh fjkia lsÍuls'
fï wkqj n,hla fh§u u.ska"
² ksYap, jia;=jla p,kh l< yels h'
² p,kh jk jia;=jla ksYap, l< yels h'
² p,kh jk jia;=jl fõ.h fjkia l< yels h'
² p,kh jk jia;=jl ÈYdj fjkia l< yels h'
² jia;=jl yevh fjkia l< yels h'
52 úoHdj | n,h
4'2 n,fha úYd,;ajh
fnda,hlg hka;ñka ;Ügq lsÍfuka th fiñka p,kh l< yels jk w;r" thg
fõ.fhka myr§fuka fnda,h fõ.fhka .uka lsÍug ie,eiaúh yels h' hka;ñka
;Ügq lsÍfï § isÿjkafka l=vd n,hla fh§uls' fõ.fhka myr §fï § úYd, n,hla
fhfohs' fuhska fmfkkafka n,hg úYd,;ajhla we;s nj h'
n,hl úYd,;ajh uekSu ioyd Ndú; l< yels WmlrK .Kkdjla we;' ÿkq
;rdÈh ta i`oyd Ndú; l< yels b;d ir, WmlrKhls' ÿkq ;rdÈhl we;af;a wm
fhdok n,h wkqj È. fjkia jk ÿkakls' ÿkafka È. wkqj fhdod we;s n,h lshjd
.ekSu i`oyd th l%udxlkh lr we;'
n,hl úYd,;ajh uekSu i`oyd Ndú; jk tall lsysmhla we;' wka;¾cd;sl tall
(SI) l%ufha § n,hl úYd,;ajh ukskafka ksõgka (N) kue;s tallfhks' mdi,a
úoHd.drj, ksõgkaj,ska l%udxlkh lr we;s ÿkq ;rdÈ ;sfí' kuq;a fj<odu i`oyd
Ndú; jk ÿkq ;rdÈ idudkHfhka l%udxlkh lr we;af;a .a?ïj,ska (g) fyda
lsf,da.a?ïj,ska (kg) h'
n,h uekSu i`oyd ÿkq ;rdÈhla Ndú; lrk wdldrh wjfndaO lr .ekSug
l%shdldrlu 4'1ys ksr; fjuq'
l%shdldrlu 4'1
wjYH øjH (- ksõgka ÿkq ;rdÈhla" .,a leghla" ,S l=Üáhla" i¾ms,
ÿkakla" kQ,a" lïì fldlalla" G l,ïmhla
l%uh (-
² .,a legh kQ,lska .eg .ikak'
² 4'2 rEmfha ±lafjk mßÈ .eg .eiQ .,a legh ÿkq ;rdÈfhka t,a,d ÿkq
;rdÈfha mdGdxlh lshjd .kak'
² ÿkq ;rdÈ mdGdxlfhka ,efnkafka .,a legh u; mDÓúh u.ska fhfok
.=re;ajdl¾IK n,fha úYd,;ajhhs' th .,a legfha nr f,i ye¢kafõ'
² ,S l=Üáhg lïì fldlal iú lrkak'

4'2 rEmh

4'3 rEmh
² 4'3 rEmfha mßÈ fldlalg wE`ÿ ÿkq ;rdÈh ;sriaj
;nd .ksñka ,S l=Üáh hka;ñka wefok wjia:dfõ
§ ÿkq ;rdÈfha mdGdxlh lshjkak' tu w.h ta
wjia:dfõ § w; u.ska ,S l=Üáh u; fhfok
n,fha úYd,;ajhhs' 4'4 rEmh

úoHdj | n,h 53
² fldlal iys; ,S l=Üáh G l,ïmh uÕska fïi ,E,a,g ±äj iú lrkak
^4'4 rEmh&'
² ±ka 4'5 rEmfha ±lafjk mßÈ i¾ms, ÿkak iú lr .kak'
² bkamiq 4'5 rEmfha wdldrhg i¾ms, ÿkafka wfkla fl<jrg ksõgka ÿkq
;rdÈh iïnkaO lr" ÿkq ;rdÈh ;sriaj ;nd .ksñka ÿkafka È. 10 cm lska
jeä jk fia we§fï § ÿkq ;rdÈfha mdGdxlh ,nd .kak'

4'5 rEmh
² ,nd .;a mdGdxlj,g wod< 4'1 j.=j iïmQ¾K lrkak'
j.=j 4'1
wjia:dj rdYsh n,fha úYd,;ajh (N)
1 .,a legfha nr
2 ,S l=Üáh we§ug wjYH n,h
3 i¾ms, ÿkak u; fh¥ n,h
n,hg úYd,;ajhla we;s nj by; l%shdldrlu wkqj ;yjqre fõ'
4'3 n,fha ÈYdj yd Wmfhda.S ,CIHh
fnda,hlg myr §fï §" tu myr ÿka ÈYdj wkqj fnda,h .uka lrk ÈYdj fjkia
fjhs' fïi ,dÉpqjla újD; lsÍfï § ,dÉpqj wm foig weÈh hq;= h' th jeiSfï §
,dÉpqj ;,a¨ l< hq;= h' tkï" ,dÉpqj jik wjia:dfõ § n,h fhÈh hq;af;a th
újD; lsÍfï § n,h fhdok ÈYdjg m%;súreoaO ÈYdjg h' fï wkqj n,hla fh§fï
§ tys úYd,;ajh muKla fkdj n,h fhdok ÈYdj o jeo.;a jk nj meyeÈ,s fõ'
óg wu;rj" jia;=jla u; n,hla
fhdok ia:dkh wkqj o n,h
ksid we;sjk m%;sM,h fjkia
fjhs' ksoiqkla f,i" fïihla
u; ;nd we;s fnda;,hla
i,lkak ^4'6 rEmh&' fuu
fnda;,fha m;=,g b;d wdikak 4'6 rEmh
,laIHhla u; we`.s,a, ;nd ;sriaj fh¥ n,hla u.ska fiñka ;,a¨ l< fyd;a
fnda;,h fïih Èf.a ;,a¨ fjhs' kuq;a tu fnda;,fha by< ,laIHhla u; we`.s,a,
;nd fmr wdldrhgu ;,a¨ l< fyd;a fnda;,h fmr,Sug bv ;sfí' fuf,i hï
jia;=jl p,kh lsÍu i|yd ta u; n,hla fhdok ,laIHh" tu n,fha Wmfhda.S
,laIHh kñka ye¢kafjhs'
l%shdldrlu 4'2 yd l%shdldrlu 4'3 u.ska n,h fhdok ÈYdj ms<sn|j ;jÿrg;a
wOHhkh lsÍug yels jkq we;'
54 úoHdj | n,h
l%shdldrlu 4'2
wjYH øjH (- ,S l=Üáhla" ákagia weK lsysmhla" kQ,a
l%uh (-
² ,S l=Üáfha tla uqyqK;l uOH ,laIfha
weKhla .id kQ,a lene,a,la .eg .ikak'
^4'7 rEmh& kQ, ,S l=Üáhg fya;a;= jk fia
weKh .id .; hq;= h'
4'7 rEmh

(a) (c)
(b)
4'7 rEmh - fïih u; ;enq ,S l=Üáh by<ska ne¨ úg fmfkk wdldrh
² 4'7 (a) rEmfha mßÈ ,S l=Üáh fïih u; ;nd kQ, ;sriaj ;nd .ksñka
kQf,ka wÈkak' ,S l=Üáh p,kh jk ÈYdj ksÍlaIKh lrkak'
² bkamiq (b) rEmfha mßÈ kQ, ;sriaj ;nd .ksñka kQ, me;a;lg ^uqyqK;g
,ïnl fkdjk fia& yrjd kQf,ka wÈkak' ,S l=Üáh p,kh jk ÈYdj
ksÍlaIKh lrkak'
by; l%shdldrlu 4'7 ys (a) rEmh u.ska oelafjk wjia:dfõ § kQ, we§ we;s me;a;g
,S l=Üáh .uka lrk whqre Tng oel .; yels h'
bkamiq 4'7 (b) rEmh u.ska oelafjk mßÈ kQ, me;a;lg yrjd kQf,ka weoao úg (c)
rEmfha oelafjk mßÈ ,S l=Üáh kQ, weo we;s foig yeÍ p,kh jk whqre oel
.; yelsh'
fï wkqj my; ks.ukj,g t<ôh yels h
² jia;=j u; fh¥ n,fha ÈYdj kQ, we§ we;s ÈYdj Tiafia kQ, Èf.a msysgk nj
² jia;=j u; n,h l%shd lrk ÈYdj Tiafia jia;=j p,kh jk nj

l%shdldrlu 4'3
wjYH øjH (- ,S l=Üáhla" jD;a;dldr ,S ;eáhla" ákagia weK lsysmhla" kQ,a
l%uh (-
² ,S l=Üáfha by< mDIaGh u; 4'8 rEmfha oelafjk mßÈ C
A
A, B yd C hk ia:dkj,g ákagia weKhla ne.ska B

iúlr .kak'
² 4'9 rEmfha oelafjk mßÈ jD;a;dldr ,S ;eáfha
flakaøfha § weKhla .id.kak' 4'8 rEmh
² oeka ,S l=Üáfha A weKhg kQ,la .eg .id kQ, ;sriaj ;nd .ksñka kQf,ka
wÈkak' l=Üáfha p,s; ÈYdj ksÍlaIKh lrkak'

úoHdj | n,h 55
² fuf,i u B yd C ia:dkj, kq,a .eg.id w¢kak' ,S l=Üáh 3
p,s; jk ÈYdj ksÍlaIKh lrkak'
1
² bkamiq jD;a;dldr ;eáfha flakaøfha jQ weKhg kQ,la .eg
.id 1" 2 yd 3 jYfhka ;eáfha i,l=Kq lr we;s ÈYdj,g 2

kQ, yrjd kQ, ;sriaj ;nd kQf,ka wÈkak' ;eáh p,kh


jk whqre ksÍlaIKh lrkak' 4'9 rEmh

by; l%shdldrlfï § jia;=j l=uk yevhlska hqla; jqj o" kQ, l=uk ÈYdjlg
yerjQj o" kQ, we§ we;s ÈYdjg jia;=j p,kh jk w;r" kQ, iEuúg u .eg .eiQ
,laIHh yryd msysgk fia mj;S'
fuys § kQ, .eg .eiQ ia:dkh" ,S l=Üáh u; kQ, u.ska we;s l< n,h l%shdlrk
,laIHh hs' tu ,laIHh n,fha Wmfhda.S ,laIHh hs'
úYd,;ajhla fuka u ÈYdjla o we;s fN!;sl rdYS ffoYsl rdYs f,i y÷kajkq ,efí'
by; l%shdldrlïj,g wkqj n,hg úYd,;ajhla iy ÈYdjla we;s nj ;yjqre fõ'
tksid n,h ffoYsl rdYshls'

4'4 n,hl rEmsl ksrEmKh


n,hl úYd,;ajh" ÈYdj yd Wmfhda.S ,laIHh ir, f¾Ld LKavhla u.ska rEmslj
ksrEmKh l< yels h'
fuys §"
² n,fha úYd,;ajh ir, f¾Ld LKavfha Èf.ka o"
² n,fha ÈYdj ir, f¾Ldj u; we¢ B ysfika o"
² Wmfhda.S ,laIHh ir, f¾Ldj u; i,l=Kq l< ;s;lska o ksrEmKh flf¾'
ksoiqkla f,i X kï ,S l=Üáh u; ;sria ÈYdjg fhdok ,o 10 N n,hla yd Y
kï ,S l=Üáh u; isriaj by<g fhdok ,o 5 N n,hla i,luq'
4'10 rEmfha X jia;=j u; 5N
l%shdlrk 10 N n,fha
úYd,;ajh ;sria ir, Q
f¾Ldfjka o" n,h l%shdlrk
P
ÈYdj B ysfika o" n,fha 10 N
Wmfhda.S ,laIHh P ,laIHfhka
o ksrEmKh lr we;' X ,S l=Üáh Y ,S l=Üáh
4'10 rEmh
Y jia;=j u; l%shdlrk 5 N isria n,fha úYd,;ajh isria ir, f¾Ldfjka o" n,fha
ÈYdj B ysfika o" n,fha Wmfhda.S ,laIHh Q ,laIHfhka o ksrEmKh lr we;'
;j o X u; l%shdlrk n,h Y u; l%shdlrk n,h fuka fo.=Khla ksid 5 N n,h
ksrEmKhg fhdod .;a ir, f¾Ldfõ È. fuka fo.=Khl È.la iys; ir, f¾Ldjla
10 N n,h ksrEmKh lsßug fhdod we;'
56 úoHdj | n,h
tÈfkod Ôú;fha § wms ksrka;rfhka u fkdfhla jia;= u; n, fh§u lrkafkuq'
mEklska ,sùfï § wmg mEk lvodish u; p,kh lsÍu i|yd n, fh§ug isÿ fjhs'
weù§fï § wmf.a mdoj,ska fmdf<dj u; n, fhfohs' l%slÜ l%Svd lrk úg mkaÿjg
ms;a;lska myr §fï § mkaÿj u; ms;af;ka n,hla fhfohs' ms;a; p,kh lsÍu
i|yd l%Svlhd ms;a; u; n,hla fhÈh hq;= h'

(a) (b)
4'11 rEmh
fujeks ld¾h i|yd wmg hï fjfyila ±Íug o isÿ fõ' tu fjfyi wju
lr.ekSu i|yd wm fndfyda wjia:dj, n, fh§u isÿlrkafka wmg jvd;a u
myiq wdldrfhks' 4'11 (a) rEmfha fmkajd we;af;a nr megjQ lr;a;hla weof.k
hk wdldrhhs' lr;a;h ;sria ÈYdjlg weof.k hd hq;= ksid tu mqoa.,hd tu
;sria ÈYdjg n,h fhdohs' kuq;a tu n,h ;sria ÈYdjg mj;ajd .ekSu i|yd Tyqg
wmyiqfjka" my;a ù .uka lsÍug isÿ ù we;' fuu wmyiq;dj wvq lr .ekSu i|yd
wm fndfyda úg lrkafka 4'11 (b) rEmfha fmkajd we;s wdldrhg lr;a;h weof.k
hdu hs' n,h fhfokafka ;sria ÈYdjg u fkdjQj o" fuu wdldrfhka we§fï § o
lr;a;h wmg wjYH ÈYdjg .uka lrhs' fuys § wm lrkafka wmg myiq jk mßÈ
n,h fhdok ÈYdj fjkia lr .ekSu hs'

(a) (b)
4'12 rEmh
4'12 (a) rEmfha fmkajd we;af;a mqoa.,hl= úiska nr mgjk ,o lr;a;hla ;,a¨
lr f.k hk wdldrhls' tys § o tu mqoa.,hdg ;rula my;a ù" wmyiqfjka
lr;a;h ;,a¨ lrf.k hdug isÿ ù we;' ta fjkqjg" 4'12 (b) rEmfha fmkajd we;s
wdldrhg lr;a;hg ,S fyda hlv ñgla iúlr" tu ñg u; n,h fhdok ,laIHh
^Wmfhda.S ,laIHh& fjkia lr .; yels h'
idudkH Ôú;fha § wm fndfyda úg fufia n, fhdok wdldrh wmg myiq jk fia
f;dard .kafka n, ms<sn| úoHd;aul oekqulska u fkdj wmf.a m%dfhda.sl w;aoelSï
wkqj h' kuq;a n, ms<sn|j ksjerÈ oekqula ;sfí kï wmf.a ld¾h ;jÿrg;a myiq
lr.; yels h'

úoHdj | n,h 57
idrdxYh
² we§ula fyda ;,a¨ lsÍula n,h f,i ir,j oelaúh yels h'
² n,hla fh§u u`.ska
• ksYap, jia;=jla p,kh l< yels h'
• p,kh jk jia;=jla ksYap, l< yels h'
• p,kh jk jia;=jl fõ.h fjkia l< yels h'
• p,kh jk jia;=jl p,s; ÈYdj fjkia l< yels h'
• jia;=jl yevh fjkia l< yels h'
² n,h uekSfï iïu; tallh ksõgka ^N& fõ'
² ksõgka ÿkq ;rdÈh Ndú;fhka n,fha úYd,;ajh ueksh yels h'
² n,hg úYd,;ajhla yd ÈYdjla we;s neúka ffoYsl rdYshla f,i ye¢kafõ'
² jia;=jla u; n,h l%shd lrk ,Ëh n,fha Wmfhda.S ,ËHh f,i ye¢kafõ'
² n,fha ÈYdj yd Wmfhda.S ,ËHh WÑ; mßÈ fjkia lsÍfuka tÈfkod
Ôú;fha § isÿ lrk ld¾hh myiq lr.; yels h'

wNHdi
01& § we;s ms<s;=re w;ßka ksjerÈ fyda jvd;a .e<fmk fyda ms<s;=r f;darkak'
1' jia;=jl nr hkq n,hls' nr uekSfï tallh l=ula o@
1. kg 2. kg s 3. N 4. N s
2' n,h ffoYsl rdYshla f,i y÷kajkafka n,hg"
1. úYd,;ajhla we;s ksid h' 2. Wmfhda.S ,laIHhla we;s ksid h'
3. ÈYdjla we;s ksid h' 4. úYd,;ajhla iy ÈYdjla we;s ksid h'
3' n,hla ir, f¾Ldjla u.ska rEmslj oelaúh yels h' ta ms<sn|j my; oelafjk
m%ldY i,ld n,kak'
A.fuys § ir, f¾Ldfõ Èf.ka n,fha úYd,;ajh ksrEmKh fõ'
B.ir, f¾Ldj u; we|s B ysfika n,fha ÈYdj oelafõ'
C.ir, f¾Ldfõ yß ueo msysá ,laIHfhka n,fha Wmfhda.S ,laIHh oelafõ'
by; m%ldYj,ska i;H jkafka"
1. A yd B muKs' 2. A yd C muKs'
3. B yd C muKs' 4. A, B yd C ish,a, u h'

58 úoHdj | n,h
wNHdi

4' jia;=jla u; fhdok ,o n,hl úYd,;ajh uekSu i|yd ksõgka ÿkq


;rdÈhla Ndú; lrk whqre my; rEmj, oelafõ'

(a) (b)

(c) (d)
fïjdhska ÿkq ;rdÈh ksjerÈj Ndú; jk wjia:dj olajkafka"
1. a u.sks' 2. b u.sks' 3. c u.sks' 4. d u.sks'
5. n,h ms<sn| my; oelafjk m%ldY i,ld n,kak'
jia;=jla u; fhdok n,hla ksid"
A. ksi, jia;=jla p,kh úh yels h'
B. p,kh jk jia;=jla ksi, úh yels h'
C. jia;=jl p,s; ÈYdj fjkia úh yels h'
by; m%ldYj,ska i;H jkafka"
1. A yd B muKs 2. A yd C muKs
3. B yd C muKs 4. A" B yd C ish,a, u h'

mdßNdIsl jpk
n,h - Force
ffoYslh - Vector
n,fha Wmfhda.S ,laIHh - Point of application of force
n,fha úYd,;ajh - Magnitude of force
n,fha ÈYdj - Direction of force
rEmsl ksrEmKh - Graphical representation
ÿkq ;rdÈh - Spring balance
ksõgkh - Newton

úoHdj | n,h 59
5 >k øjH u.ska
we;s lrk mSvkh
5'1 mSvkh ye¢kaùu
Tnf.a fmd;a nE.fha lr máh b;d isyska jk úg lrg ±ä wmyiq;djla ±fkk
nj;a" lr máh m<,a jk úg wmyiq;dj wvq jk nj;a" Tn w;a±l we;=jdg ielhla
ke;'

(a) isyska lr máhla iys; fmd;a nE.h (b) m<,a lr máhla iys; fmd;a nE.h
wmyiqfjka ord isák <ufhla myiqfjka ord isák <ufhla
5'1 rEmh

nßka iudk fmd;a nE.a foflka" tll we;af;a isyska lr máhls' wfkflys lr
máh m<,a h' lr máh isyska jQj o" m<,a jQj o" fmd;a nE.fha nr ksid we;s jk
n,h iudk h' kuq;a máh isyska jk úg lfrys iam¾Y jk j¾.M,h wvq jk w;r"
máh m<,a jk úg iam¾Y j¾.M,h jeä h'
n,h tl u jQj o" máfha j¾.M,h fjkia jk úg lr u; ±fkk f;rmqu fjkia
jk nj fuhska fmkS hhs'
nE.a folg u oud we;s fmd;a .Kk jeä lrk úg lr u;g ±fkk f;rmqu jeä
jk nj o Tn w;a±l ;sfnkakg we;'

(a) nr wvq nE.h myiqfjka ord isák (b) nr jeä nE.h wmyiqfjka ord isák
<ufhla <ufhla
5'2 rEmh

60 úoHdj |>k øjH u.ska we;s lrk mSvkh


fuys § isÿ jkafka nE.fha nr ksid we;sjk n,h lr u; msysgk má fldgfia
j¾.M,h mqrd fn§ hduhs' lr u;g ±fkk f;rmqu" fufia fn§.sh n,h hs'
máfha m<, jeäjk úg tu n,h jeä j¾.M,hla mqrd fn§ hk ksid lr u;g
±fkkafka wvq f;rmquls' fujeks wjia:dj, § tall j¾. M,hla u; fhfok n,h
oek.ekSu wmg m%fhdackj;a fõ'
mSvkh kñka y`ÿkajkafka tall j¾.M,hla u; tu j¾.M,hg wNs,ïnj fhfok
n,h hs'
5'2 mSvkh flfrys n,mdk idOl
mSvkh flfrys n,mdk idOl wOHhkh lsÍu i|yd ls%hdldrlu 5'1 ys ksr; fjuq'
l%shdldrlu 5'1
wjYH øjH (- tl u j¾.fha m%udKfhka iudk inka leg y;rla" isyska lïìhla"
nr 10 N ne.ska jQ je,s u¨ lsysmhla" inka legfha m<,g iudk yd
inka legfha È.g jvd È.ska jeä ,E,a,la" úrdu >áldjla
l%uh (-
² 5'3 rEmfha ±lafjk mßÈ fïi folla u; ;nk ,o ,E,a, u; inka legh
;nkak'
² inka legh jgd hjk ,o inka fïih
legh
isyska lïìfhka tla je,s
u,a,la t,a,kak' isÿ jk ,E,a,
lïìh
foa ksÍCIKh lrkak' fïih
² wfkl=;a inka leg
fhdodf.k t,a,k ,o
je,s u¨ tl ne.ska jeä je,s
u,a,
lrñka" inka legh yryd
lïìh .uka lsÍug .; 5'3 rEmh
jk ld,h uek .kak'
² Tng ,efnk f;dr;=re 5'1 j.=fjys igyka lrkak'
j.=j 5'1
wjia:dj t,a,k ,o je,s je,s u¨j, nr inka legh lemShdug .;
u¨ .Kk (N) jQ ld,h (s)
01 01 10 -
02 02 20
03
04
l%shdldrlu 5'1 § je,s u¨ tlla t,aÆ úg inka legh lemS fkd hdug bv we;'
je,s u¨ .Kk jeä jk úg n,h jeä jk w;r inka legh lemS hhs' n,h jeä
jk úg inka legh lemSug .; jk ld,h wvq fõ'
úoHdj |>k øjH u.ska we;s lrk mSvkh 61
fuhska ;yjqre jkafka" lreKq folls' tkï"
• >k øjHhla u; fhfok mSvkh flfrys n,h n,mdk nj'
• n,h jeä lrk úg mSvkh o jeä jk nj'

l%shdldrlu 5'2 ka ta nj ;j ÿrg;a ;yjqre lr .; yels h'

l%shdldrlu 5'2
wjYH øjH (- cm
15
15 cm « 10 cm « 1 cm m%udKfha ,E,a,la" 20 cm
20 cm « 15 cm « 1 cm m%udKfha ,E,a,la"
15 cm « 10 cm « 5 cm m%udKfha ,S l=Üáhla"
15
15 cm « 10 cm « 5 cm m%udKfha iafmdkaÊ lene,a,la" 10
1" weK 4la" 15cm fldaÿjla fyda mßudKhla" 2 kg
5
mähla, 5 kg mähla" ñáhla" ksõgka ÿkq ;rdÈhla 15 cm
0
l%uh (-
² 5.4 (a) rEmfha ±lafjk mßÈ 20 cm « 15 cm « 1 cm 10 cm
5'4 (a) rEmh
,E,a, yd 15 cm « 10 cm « 1 cm m%udKfha ,E,a,
weK .id iú lr 20 cm « 15 cm « 1 cm ,E,af,a
20 cm È.e;s isria odrh Èf.a 15 cm mßudKh w,jd 15
.kak' 10
iafmdkaÊ lene,a,
² ;sria ,E,a, u; iafmdkaÊ lene,a, ;nkak ^5.4 (b)
5
rEmfha ±lafjk mßÈ&'
² iafmdkaÊ lene,af,a by< ;sria odrfha msysàug wod< 0
isria mßudK mdGdxlh igyka lr .kak'
5'4 (b) rEmh
² ksõgka ÿkq ;rdÈh Ndú;fhka 15 cm « 10 cm « 5 cm
m%udKfha ,S l=Üáfha nr uek .kak'
² ±ka 5.4 (c) rEmfha ±lafjk mßÈ iafmdkaÊ tl u; 15
,S l=Üáh ;nd iafmdkaÊ lene,af,a by< odrfha ,S lene,a,
10
kj msysàï mdGdxlh igyka lr
2 kg mäh .kak' 5
15 ² bkamiq 5.4 (d) rEmfha ±lafjk
0
10 mßÈ ,S l=Üáh u; 2 kg mäh
;nd iafmdkaÊ lene,af,a 5'4 (c) rEmh
5
by< odrfha msysàï mdGdxlh
0 igyka lr .kak'
² 2 kg mäh bj;a fldg 5 kg mäh ;nñka mdGdxl ,nd
5'4 (d) rEmh
.kak'
² Tn ,nd .;a mdGdxl 5'2 j.=fjys we;=<;a lrkak'

62 úoHdj |>k øjH u.ska we;s lrk mSvkh


j.=j 5'2
wjia:dj iafmdkaÊ lene,a, iafmdkaÊ lene,af,a iafmdkaÊ lene,af,a
u; n,h (N) msysàï mdGdxlh (cm) Wfiys wvqùu (cm)
iafmdkaÊ lene,a,
muKla we;s úg
iafmdkaÊ lene,a,
u; ,S l=Üáh we;s
úg
iafmdkaÊ lene,a,
u; ,S l=Üáh yd
2 kg mäh we;s úg
iafmdkaÊ lene,a,
u; ,S l=Üáh yd
5 kg mäh we;s úg

by; l%shdldrlfï iEu wjia:djl § u iafmdkaÊ lene,a, iu. iam¾Y ù we;s ,S


l=Üáfha mDIaG j¾.M,h iudk h' tla tla wjia:dfõ § iafmdkaÊ tl u; we;s
lrk n,h l%ufhka jeä fõ' ta iu. u iafmdkaÊ lene,af,a isÿ jk yels<Su o
l%ufhka jeä ù we;' tkï iafmdkaÊ lene,a, u; fhfok mSvkh jeä ù we;s nj
fmfka' fï wkqj n,h jeä lrk úg mSvkh jeä jk nj ;yjqre fõ'

l%shdldrlu 5'3
wjYH øjH (- inka leghla" isyska lïìhla ^0'2mm úIalïNhla iys;&" uy;
lïìhla (1.5 mm úIalïNhla iys;)" 20 N nr je,s u,a,la" inka
legfha m<,g iudk ,E,a,la'
l%uh (-
inka fïih
² 5'5 rEmfha ±lafjk mßÈ legh
fïi folla u; ;enQ ,E,a,
lïìh
,E,a, u; inka legh fïih
;nkak'
² inka legh jgd hjk ,o
uy; lïìhg 20 N la nr
je,s
je,s u,a, t,a,kak' isÿ u,a,
jk foa ksÍCIKh lrkak' 5'5 rEmh
² bkamiq uy; lïìh bj;a
lr" inka legh jgd isyska lïìh hjd 20 N nr je,s u,a, t,a,kak' isÿ jk
foa ksÍlaIKh lrkak'
² ksÍlaIK weiqßka Tng t<eôh yels ks.ukh l=ula o@

úoHdj |>k øjH u.ska we;s lrk mSvkh 63


l%shdldrlu 5'3 § uy; lïìh yd isyska lïìh fh¥ wjia:d fofla § u Ndú;
lrk ,oafoa tl u nrla iys; je,s u,a,ls' tksid tu wjia:d fofla § u inka
legh u; fh¥ n, iudk fõ' kuq;a inka legh myiqfjka lefmkafka isyska
lïìh Ndú; lrk wjia:dfõ § h' fuhg fya;=j" isyska lïìh Ndú; lrk
wjia:dfõ § tu lïìh iu. iam¾Y ù we;s inka mDIaGfha tall j¾.M,hla u;g
fhfok n,h uy; lïìh Ndú; lrk wjia:dfõ § tu n,hg jvd jeä ùu hs'
tkï" isyska lïìh Ndú; lrk wjia:dfõ § fhfok mSvkh uy; lïìh Ndú;
lrk wjia:dfõ § mSvkhg jvd jeä ùu hs' inka legh myiqfjka lefmkafka
jeä mSvkhla fhfok wjia:dfõ § h'
n,h fhfok mDIaGfha j¾.M,h wkqj mSvkh fjkia jk wdldrh l%shdldrlu 5'4
u.ska ;j ÿrg;a wjfndaO lr.; yels h'

l%shdldrlu 5'4
wjYH øjH (-
15cm « 10cm « 1 cm m%udKfha ,E,a,la"
20 cm « 15 cm « 1 cm m%udKfha ,E,a,la" 10 cm
15 cm « 10 cm « 5 cm m%udKfha ,S l=Üáhla ^A&" 15 15 cm
15 cm « 10 cm « 5 cm m%udKfha iafmdkaÊ lene,a,la ^B&" 10
5 cm
15 cm « 5 cm « 5 cm m%udKfha iafmdkaÊ lene,a,la ^C&" 5

10 cm « 5 cm « 5 cm m%udKfha iafmdkaÊ lene,a,la ^D&" 0

1" weK 4la" 15 cm mßudKhla" ñáhla" ksõgka ÿkq ;rdÈhla 5'6 (a) rEmh
l%uh (-
² ,S l=Üáfha nr ÿkq ;rdÈfhka uek .kak'
² by; 5'2 l%shdldrlfï i`oyka mßÈ weK .id ilia 15 cm
lr.;a L yev;s ,E,a,g mßudKh w,jd .kak'
² ±ka ,E,a, u; B iafmdkaÉÊ lene,a, ;nd tys by< 15
;sria mDIaGfha msysàug wod< isria mßudK mdGdxlh 10 5 cm 10 cm
i|yka lr .kak' 5

² bka miq 5'6' (a) rEmfha mßÈ iafmdkaÊ lene,a, iu`. 0


A ,S lene,af,a 15 cm « 10 cm j¾.M,h iys; mDIaGh
5'6 (b) rEmh
iam¾Y jk fia ,S l=Üáh ;nkak'
² tfia ;enQ úg iafmdkaÊ lene,af,a by< ;sria mDIaGfha msysàug wod< isria
mßudK mdGdxlh igyka lr .kak'
² B<`.g B iafmdkaÉÊ lene,a, bj;a lr (b) rEmfha ±lafjk mßÈ C
iafmdkaÉÊ lene,a, ;nkak' fuys § 15 cm « 5 cm j¾.M, iys; mDIaG
;sriaa jk fia ;nd we;' túg iafmdkaÊ lene,af,a by< ;sria mDIaGfha
msysàug wod< isria mßudK mdGdxlh igyka lr .kak'
² ±ka ,S l=Üáfha 15 cm « 5 cm j¾.M,h iys; mDIaGh iafmdkaÊ lene,af,a
;sria mDIaGh iu. iam¾Y jk fia ;nkak' bkamiq iafmdkaÊ lene,af,a
by< ;sria mDIaGfha msysàug wod< mdGdxlh igyka lr.kak'
64 úoHdj |>k øjH u.ska we;s lrk mSvkh
² bkamiq C iafmdkaÊ lene,a, bj;a lr D iafmdkaÊ lene,a, f.k tys
j¾.M,h 10 cm « 5cm mDIaGh ;sria jk fia ;nd isria mßudK mdGdxlh
igyka lr .kak'
² fuu wjia:dfõ § ,S l=Üáfha 10 cm « 5 cm mDIaGh D iafmdkaÊ lene,af,a
10 cm « 5 cm j¾.M,h iys; ;sria mDIaGh iu. iam¾Y jk fia ,S l=Üáh
;nkak' bkamiq iafmdkaÊ lene,af,a by< ;sria mDIaGfha msysàug wod<
mdGdxlh igyka lr .kak'
² Tng ,efnk mdGdxl my; mßÈ j.=.; lr.kak'
j.=j 5'3
wjia:dj mDIaG u; .eà we;s iafmdkaÊ iafmdkaÊ
fhfok mDIaG lene,af,a lene,af,a
n,h (N) j¾.M,h msysàï isÿ jQ Wfiys
(cm2) mdGdxlh (cm) wvqùu (cm)
B iafmdkaÊ
lene,a, muKla
we;s úg
15 cm « 10 cm
mDIaGh iam¾Y jk
fia ,S lene,a, ;enQ
úg
C iafmdkaÊ
lene,a, muKla
we;s úg
15 cm « 5 cm
mDIaGh iam¾Y jk
fia ,S lene,a, ;enQ
úg
D iafmdkaÊ
lene,a, muKla
we;s úg
10 cm « 5 cm mDIaG
iam¾Y jkfia ,S
lene,a, ;enQ úg
² Tnf.a ksÍlaIKj,g wkqj t<eôh yels ks.ukh l=ula o@
fuu l%shldrlfï § iafmdkaÊ lene,a, u; ;nk ,oafoa tl u ,S l=Üáh ksid iEu
iafmdkaÊ lene,a,l u mDIaGh u; we;s l< n,h iudk kuq;a" ,S l=Üáh iu.
iam¾Y jQ tla tla iafmdkaÊ lene,af,a mDIaG j¾.M,h fjkia h'

úoHdj |>k øjH u.ska we;s lrk mSvkh 65


fuys § mDIaG j¾.M,h jeä wjia:dfõ § iafmdkaÊ lene,af,a isÿ jQ yels<Su wvq h"
mDIaG j¾.M,h wvq wjia:dfõ § yels<Su jeä h'
mDIaG j¾.M,h jeä wjia:dfõ § mSvkh wvq nj;a" mDIaG j¾.M,h wvq wjia:dfõ
§ mSvkh jeä nj;a fuhska meyeÈ,s fõ'
fï wkqj my; ks.ukj,g t<ôh yels h'
² >k øjHhla u.ska >k mDIaGhla u; we;s lrk mSvkh" n,h l%shd lrk mDIaG
j¾.M,h u; n,mdhs'
² mDIaG j¾.M,h jeä jk úg mSvkh wvq fõ'
² mDIaG j¾.M,h wvq jk úg mSvkh jeä fõ'
by; l%shdldrlïj,g wkqj >k øjHhla u.ska mDIaGhla u; we;s lrk mSvkh
idOl folla u; n,mdk nj ;yjqre fõ' tkï"
1' mDIaGh u; jia;=j u.ska l%shdlrk wNs,ïn n,h
2' n,h l%shdlrk mDIaG j¾.M,h

tall j¾.M,hla u;g" tu j¾.M,hg wNs,ïnj fhfok n,h mSvkh f,i


ye¢kafõ' >k mDIaGhla u; >k øjHhla u.ska we;s lrk mSvkh my; iólrKh
Ndú;fhka .Kkh l< yels h'

wNs,ïn n,h (F)


mSvkh (P) } n,h l%shdlrk mDIaG j¾.M,h (A)

5'3 mSvkfha tall


mSvkh .Kkh lsÍu i`oyd Ndú; lrk iólrKh weiqßka mSvkh uekSfï tall
ks¾Kh l< yels h' n,h uekSu i|yd Ndú; lrk iïu; tallh N ^ksõgka& jk
w;r j¾.M,h uekSu i|yd m2 ^j¾. ógr& Ndú; lrhs'

mSvkh } wNs,ïn n,h


n,h l%shdlrk mDIaG j¾.M,h
N
mSvkh }
m2
} N m-2 ^j¾. ógrhg ksõgka&
mSvkh uekSfï tallh N m-2 ^j¾. ógrhg ksõgka& fõ' m%xY cd;sl íf,ahsia
meial,a kï .Ks;{hdg .re lsÍula jYfhka tu tallh Pa ^meial,a& kñka o
ye¢kafõ'
1 N m-2 } 1 Pa

66 úoHdj |>k øjH u.ska we;s lrk mSvkh


ó<`.g mSvkh wdY%s; úiª ksoiqkaj,g wjOdkh fhduq lruq'
úiª ksoiqk 1( j¾.M,h 2 m2 jk mDIaGhlg wNs,ïnj 300 N n,hla fh¥ úg
mDIaGh u; we;s jk mSvkh fldmuK o@

mSvkh } wNs,ïn n,h


n,h l%shdlrk mDIaG j¾.m,h
300 N
mSvkh }
2 m2
} 150 N m-2
} 150 Pa

úiª ksoiqk 2( >kldNhla wdldrfhka jQ


fmÜáhl nr 400 N ls' fmÜáh
;sria iu;, mdIaGhla u; ;nd
we;' fmÜáh u`.ska mDIaGh u;
we;s lrk mSvkh 200 Pa fõ'
fmÜáfha iam¾Y uqyqKf;a mDIaG j¾.M,h fldmuK o@

mSvkh } wNs,ïn n,h


mDIaG j¾.M,h
mDIaG j¾.M,h } wNs,ïn n,h
mSvkh
400 N
mDIaG j¾.M,h }
200 N m-2
mDIaG j¾.M,h } 2 m2

5'4 mSvkhg n,mdk idOl wjYH;dj mßÈ fjkia lsÍu

msyshlska hï øjHhla lemSu wmyiq jk úg th


uqjy;a lrkq Tn ±l we;' uqjy;a ;eîfï § msys odrh
b;du isyska jk ksid tys j¾.M,h wvq fõ' túg th
u.ska fhfok mSvkh jeä fõ' túg b;d isyska j yd
myiqfjka hula lmd .; yels h ^5'7 rEmh&'

5'7 rEmh

úoHdj |>k øjH u.ska we;s lrk mSvkh 67


whsia u; ,siaid hEfï § l%Svlhskaf.a im;a;=fõ
m;=, msys odrhl fuka wvq j¾.M,hla iys;
j idod we; ^5'8 rEmh&' túg im;a;= me<e|
isákakdf.ka whsia u; we;s jk wêl mSvkh
ksid whsia Èh fõ' túg myiqfjka ,siaid hd yels
h' 5'8 rEmh

wêl nr /f.k hk f,dß yd lkafÜk¾ jeks


jdyk u.ska mdr u; fhfok mSvkh jeä
jk ksid mdrj,a blaukska wn,ka fõ' tksid
tjeks jdykj,g jeä frdao .Kkla fhdod we;
^5'9 rEmh&' túg mdr iu. .efgk j¾.M,h
jeä jk ksid mdr u;g fhfok mSvkh
wvq fõ' tu.ska mdrg ydks isÿùu wju fõ'
5'9 rEmh

mejreu 5'1
tÈfkod Ôú;fha úúO lghq;=j, § mSvkh jeä lsÍug fuka u wvq lsÍug isÿjk
wjia:d we;' tu wjia:d ,ehsia;=.; lrkak' tys § mSvkh fjkia lrf.k we;s
wdldrh úoHd;aulj myokak'

idrdxYh
² tall j¾.M,hla u;" tu j¾.M,hg wNs,ïnj fhfok n,h mSvkh f,i
ye¢kafõ'
² >k øjHhla u`.ska >k mDIaGhla u; we;s lrk mSvkh
• mDIaGh u; jia;=j u`.ska l%shdlrk wNs,ïn n,h
• n,h l%shd lrk mDIaG j¾.M,h
hk idOl fol u; r`od mj;S'

² wNs,ïn n,h (F)


mSvkh (P) }
j¾.M,h (A)

² mSvkh uekSfï iïu; tall N m-2 / N/m2 ^j¾. ógrhg ksõgka& fyj;a Pa
^meial,a& fõ'
² mSvkh flfrys n,mdk idOl yeisrùfuka wjYH;dj mßÈ mSvkh wvq jeä
l< yels h'

68 úoHdj |>k øjH u.ska we;s lrk mSvkh


wNHdi
01& § we;s ms<s;=re w;ßka ksjerÈ fyda jvd;a .e<fmk ms<s;=r f;darkak'

1' mSvkh uekSfï tallh l=ula o@

1' N m2 2' N m 3' N m-1 4' N m-2

2' mSvkh uekSu i|yd Ndú; lrk iqúfYaIS kduhla iys; tallh jkafka"

1' ksõgka h' 2' cQ,a h' 3' meial,a h' 4' fjdÜ h'

3' mSvkh ms<sn| my; m%ldY i,ld n,kak'

wNs,ïn n,h
^A&' mSvkh" hk wkqmd;hg iudk fõ'
mDIaG j¾.M,h
^B&' wNs,ïn n,h jeä lrk úg msvkh jeä fõ'
^C&' mDIaG j¾.M,h jeä jk úg mSvkh jeä fõ'

by; m%ldYj,ska i;H jkafka"

1' (A) yd (B) muKs' 2' (A) yd (C) muKs'


3' (B) yd (C) muKs' 4' (A), (B) yd (C) hk ish,a,u h'

4' j¾.M,h 3 m2 jk mDIaGhlg wNs,ïnj 60 N n,hla fhdok ,§' mDIaGh


u; ls%hdlrk mSvkh fldmuK o @
2
1' 1 2' 3 m 3' 60 N 4' 60 N « 3 m2
60 N « 3 m2 60 N 3 m2

5' j¾.M,h 2.5 m2 jk mDIaGhla u; fhdok ,o wNs,ïn n,hla ksid th u;


we;s jQ mSvkh 50 Pa úh' mDIaGh u; fh¥ n,h jkafka"

1' 1 2' 1 3' 20 N 4' 125 N


N N
25 20

úoHdj |>k øjH u.ska we;s lrk mSvkh 69


6' mSvkh wvq lr .ekSu i|yd Wml%u fhdodf.k we;af;a my; l=uk wjia:dfõ o@

1 2

3 4
02& ms<s;=re imhkak'
1' ^w&' mSvkfha tall i|yka lrkak'
^wd&' mSvkh flfrys n,mdk idOl i|yka lrkak'
^we&' tu idOl weiqßka mSvkh i|yd iïnkaO;djla ,shd olajkak'

2' ^w&' mSvkh jeä lr .ekSu i|yd j¾.M, idOlh m%dfhda.slj fhdod .kakd
wjia:d i|yd ksoiqka 2la ,shkak'
^wd&' mSvkh wvq lr .ekSu i|yd j¾.M, idOlh m%dfhda.slj fhdod.kakd
wjia:d i|yd ksoiqka 2la ,shkak'
^we&' mSvkh jeä lr .ekSu i|yd wNs,ïn n,h hk idOlh m%dfhda.slj
fhdod .kakd wjia:d 2la i|yd ksoiqka ,shkak'

3' È." m<, yd Wi ms<sfj<ska 2 m, 1 m yd A


1m
1 m jk >kldNhla rEmfha ±lafõ' tys B
nr 400 N ls' C
^w&' >kldNh rEmfha ±lafjk mßÈ ;sria 1m
mDIaGhla u; ;nd we;' túg mDIaGh 2m
u; l%shd lrk mSvkh fldmuK o@
^wd&' ^w& ys i|yka wjia:dfõ § >kldNfha A mDIaGh u; nr 150 N jk
jia;=jla ;nk ,§' ±ka ;sria mDIAGh u; we;s lrk mSvkh fldmuK o@
^we&' 150 N nr bj;a lr >kldNfha B mDIaGh ;sria mDIaGh iu. .eà
mj;sk fia ;nk ,§' túg mDIaGh u; we;s lrk mSvkh fldmuK o@

70 úoHdj |>k øjH u.ska we;s lrk mSvkh


4' ^w&' rEmfha ±lafjkafka uyd ud¾. ;ekSfï
§ Ndú; lrk hka;%hls' fuu hka;%fha
§ mSvkh fjkia lr .ekSug Wml%u
fhdodf.k we;s wldrh myokak'
^wd&' mSvkh jeä lr .ekSu i|yd cSùka ;=<
úúO wkqj¾;k mj;S' ta i|yd ksoiqka 2 la
i|yka lrkak'
^we&' mSvkh wvq lr .ekSu i|yd Ôùka ;=< mj;sk wkqj¾;k i|yd ksoiqka
2 la i|yka lrkak'

mdßNdIsl jpk
mSvkh - Pressure
wNs,ïn n,h - Perpendicular force
mDIaG j¾.M,h - Surface area
meial,a - Pascal

úoHdj |>k øjH u.ska we;s lrk mSvkh 71


6 udkj reêr
ixirK moaO;sh
ñksia isrer mqrd øjH mßjykh isÿ lrk moaO;sh reêr ixirK moaO;shhs' ixjD;
moaO;shla jk reêr ixirK moaO;sfha reêr kd< ;=<g reêrh fmdïm lrkq
,nkafka yDoh u.sks' yDofha jHqyh ms<sn|j úuid n,ñka tys l%shdldß;ajh
ms<sn|j wOHhkh lruq'

l%shdldrlu 6'1
wjYH øjH (- úoHd.drfha we;s ñksia yDofha wdlD;shla
fyda rEmigykl
l%uh (-
² yDofha wdlD;sh fyda rEmigyk fyd¢ka ksÍlaIKh
lrkak'
² yDofhys fldgia y÷kd.kak'
² ta i|yd ñksia yDofhys isrialvl kï l< rEmigykla
Wmfhda.S lr .kak' 6'1 rEmh

6'1 ñksia yDofhyss jHqyh


ñksia yDofha isrialvla 6'2 rEmfha oelafõ'

W;a;r uyd Ysrdj ixia:dksl uyd Ouksh


jï mqmaMqiSh Ouksh
mqmaMqiSh uyd Ouksh mqmaMqiSh Ysrd
jï l¾Ksldj
wvi| lmdg
oaú;=Kav lmdgh
ol=Kq l¾Ksldj
;%S;=Kav lmdgh
ol=Kq fldaIsldj jï fldaIsldj
wOr uyd Ysrdj

6'2 rEmh - ñksia yDofhys isrialvla

72 úoHdj | udkj reêr ixirK moaO;sh


² ñksia yDofha l=àr y;rls' by<ska msysá l=àr l¾Ksld f,i y÷kajk w;r
my<ska msysá l=àr fldaIsld f,i y÷kajhs' tu l=àr my; oelafjk mßÈ fõ'
³ jï l¾Ksldj ³ ol=Kq l¾Ksldj
³ jï fldaIsldj ³ ol=Kq fldaIsldj
² l¾Ksld yd fldaIsld w;r lmdg folla we;'
³ jï l¾Ksldj yd jï fldaIsldj w;r msysgk lmdgh oaú ;=Kav lmdghhs'
³ ol=Kq l¾Ksldj yd ol=Kq fldaIl s dj w;r msyg
s k lmdgh ;%s ;=Kv
a lmdghhs'
² fldaIsldj,g iïnkaO uyd Ouks folls'
³ jï fldaIsldfjka ixia:dksl uyd Ouksh wdrïN fõ'
³ ol=Kq fldaIsldfjka mqmaMqiSh uyd Ouksh wdrïN fõ'
² uyd Ouks wdrïNfha wvi| lmdg msysghs'
³ jï fldaIsldfjka ixia:dksl uyd Ouksh wdrïN jk ia:dkfha iy ol=Kq
fldaIsldfjka mqmaMqiSh uyd Ouksh wdrïN jk ia:dkfhA;A wv i| lmdg
msysghs'
² jï yd ol=Kq l¾Ksld ;=<g Ysrd újD; fõ'
³ W;a;r uyd Ysrdj yd wOr uyd Ysrdj ol=Kq l¾Ksldjg újD; jk w;r jï
yd ol=Kq mqmaMqiSh Ysrd jï l¾Ksldjg újD; fõ'

mejreu 6'1
² yDofha jHqyh fmkaùug wdlD;shla ks¾udKh lrkak'

6'2 Ouks" Ysrd yd flaYkd,sld


yDofhka bj;g reêrh f.k hk kd< Ouks f,i;a" yDoh foig reêrh f.k
hk kd< Ysrd f,i;a y÷kajhs' yDofhka wdrïN jk uyd Ouks YdLdj,g fnfohs'
² yDofhka wdrïN jk mqmaMqiSh uyd Ouksh fmkye,sj,g reêrh imhhs'
ixia:dksl uyd Ouksh wfkl=;a bkaøsh fj;g reêrh fmdïm lrhs' Oukshla
bkaøsh ;=< § ;j ÿrg;a fn§ ms<sfj<ska Ouksld iy flaYkd,sld idohs'
² flaYkd,sld tl;= ù wkq Ysrd idok w;r wkqYsrd tlaùfuka Ysrd iEfohs'
² fmkye,s hq.,fhka wdrïN jk mqmaMqiSh Ysrd jï l¾Ksldj,g újD; fõ'
² yDohg by<ska jQ bkaøsh ;=<ska wdrïN jk Ysrd W;a;r uyd Ysrdjg;a yDohg
my<ska jQ bkaøsh ;=<ska wdrïN jk Ysrd wOr uyd Ysrdjg;a iunkaO fõ'
W;a;r uyd Ysrdj;a" wOr uyd Ysrdj;a ol=Kq l¾Ksldjg újD; fõ'

úoHdj | udkj reêr ixirK moaO;sh 73


yDohg yDofhka
Ouks
uyd Ysrd uyd Ouks

Ouksld
Ysrd flaYkd,sld

wkq Ysrd
6'3 rEmh - Ouks" flaYkd,sld iy Ysrdj, reêrh ixirKh

yDofhka bj;g reêrh f.k hk Ouksj, ì;a;s >klïj msysgd we;' tfia ieliS
we;af;a reêrh fmdïm lrk wjia:dfõ we;s jk wêl mSvkhlg Tfrd;a;= §u
i|yd h' tfia u Ouks m%;Hia: núka hqla; h'
bkaøshhkaf.a isg yDoh foig reêrh f.k hkq ,nkafka Ysrd u.sks' tys § reêr
mSvkh idfmalaIj wvq h' tneúka Ysrdj, ì;a;s >klñka wvq h' m%;Hia: fkdfõ'
yDoh foig újD; jQ lmdg msysghs'
reêr flaYkd,sldjl ì;a;sh iE§ we;af;a ;ks ffi, ia;rhlsks' flaYkd,sld
úys§ we;af;a ffi, w;ßka neúka flaYkd,sldj ;=< reêrfhys jQ jdhq yd fmdaIl"
ffi,j,g úirKh jk w;r ffi,j,ska neyer flfrk ksIam%fhdack øjH reêr
flaYkd,sld ;=<g úirKh fõ ^6'4 rEmh&'

flaYkd,sld
Ouksh Ysrdj

yDoh foig
újD; jQ lmdg

6'4 rEmh - Ouks" Ysrd iy flaYkd,sld jHqyh

mejreu 6'2
reêr ixirK moaO;sfha msysá" Ouks Ysrd yd flaYkd,sldj, jHqyuh yd lD;Huh
,laIK ixikaokh lrkak'

74 úoHdj | udkj reêr ixirK moaO;sh


6'3 reêrfha ix>gl yd lD;H
reêrh rla; j¾K Èhrhla f,i Tn ÿgqj o tys øj fldgi we;af;a 55] muKs' tu
øj fldgi reêr ma,diaAuh f,i y`ÿkajhs' b;sß 45] foaydKq kñka y÷kajkq ,nk
>k fldgi ls ^6'5 rEmh&'
reêrh

foaydKq ma,diauh

r;= iqÿ c,fha c,fha


mÜáld c,h
reêrdKq reêrdKq ødjH oE wødjH oE
6'5 rEmh
reêr lodjla wKaùlaIfhka ksÍlaIKh l< úg foaydKq j¾. ;=kla y`ÿkd .;
yels h'
y r;= reêrdKq fyj;a rla;dKq
y iqÿ reêrdKq fyj;a Yafõ;dKq
y reêr mÜáld
r;= reêrdKq iy iqÿ reêrdKq" reêr ffi, jk w;r mÜáld reêr ffi, len,s
fõ'
reêrfha lD;H
r;= reêrdKq
reêrfha r;= meyehg fya;= jk ysfud.af,dìka j¾Klh r;= reêrdKq ;=<
msysg hs' foay ffi,j,g wjYH Tlaiscka fmky¨j, isg mßjykh lrkqfha
ysfud.af,dìka keu;s fuu Yajik j¾Klh u.sks'
iqÿ reêrdKq
reêrhg we;=¿ jk jHdêcklhska úkdY lsÍfuka iy m%;sfoay ksmoùu u.ska
isrerg wdrlaIdj imhkafka iqÿ reêrdKq u.sks' kshqÜfrd*s," bfhdisfkd*s,"
fífid*s," jid ffi, iy fudfkdihsg f,i iqÿ reêrdKq j¾. lsysmhla we;'
reêr mááld
isref¾ ;=jd,hla isÿ jQ úg ;=jd, jQ ia:dkfha reêrh leá .eiSfuka reêr jykh
je<elafõ' ta i|yd odhl jkafka reêr mÜáld h' iuyr ffjria wdidokj, §
reêr mÜáld ixLHdj YS>%fhka my< neiSula isÿ fõ'
ksoiqka ( fvx.= frda.h" ó WK
reêr ma,diauh
reêr ma,diaufha m%Odk lD;H jkqfha øjH mßjykh lsÍu hs'
ta i|yd WodyrK lsysmhla my; ±lafõ'

úoHdj | udkj reêr ixirK moaO;sh 75


² wdydr ÔrKfha wka; M," Lksc ,jK iy úgñka foay ffi, olajd
mßjykh lsÍu'
² ffi,j, isÿ jk ffcj ridhksl m%;sl%shd u.ska ksmofjk nyssiai%dùh M,
nysiai%dùh bkaøshhka olajd mßjykh lsÍu'
² fyd¾fudak" fm%daàka" tkaihsu iy jdhq j¾. wjYH ia:dk lrd mßjykh
lsÍu'

6'4 reêr mdrú,hkh


tla mqoa.,fhl=f.a reêrh ;j;a mqoa.,fhl=g YÍr.; lsÍu reêr mdrú,hkh
f,i y÷kajhs' reêrh m%odkh lrkq ,nk ;eke;a;d odhlhd f,i;a" reêrh YÍr
.; lr.kakd m%;s.%dylhd f,i;aa y÷kajkq ,efí' ´kEu flfkl=f.a reêrh ;j;a
´kEu flfkl=g mdrú,hkh l< fkd yels h'
reêr mdrú,hkfha § odhlhdf.a iy
m%;s.%dylhdf.a reêr .e<mSu w;HjYH fõ'
tys § reêr .K .e<mSu iy Íiia idOlfha
.e<mSu m%Odk ;ekla .kshs'
reêr .K .e<mSu
reêr ffi, ;=< wvx.= fm%daàka ix>gl wkqj 6'6 rEmh
reêrh A, B, AB iy O f,i m%Odk .K
y;rlg fnfohs'
odhlhd iy m%;s.%dylhd w;r reêr .K .e<mSu isÿ jk wdldrh y÷kd .ekSug
6'1 j.=j wOHhkh lruq ^√ ,l=Kska reêr .K .e<mSu o « ,l=Kska reêr
.K fkd.e<mSu o oelafõ&'
6'1 j.=j - reêr .K .e<mSu

m%;s.%dylhd
od reêr .K A B AB O

h
A √ « √ «
B « √ √ «
l
AB « « √ «
hd O √ √ √ √
j.=fõ .K .e<mSïj,g wkqj AB reêr .Kh iys; m%;s.%dylfhl=g ´kE u reêr
.Khla .e<fma' tneúka AB id¾j m%;s.%dylhd f,i ie,fla'
O reêr .Kh iys; wfhl=f.a reêrh ´kE u m%;s.%dylfhl=f.a reêr .K iu.
.e<fma' tksid O id¾j odhlhd f,i ie,fla'

76 úoHdj | udkj reêr ixirK moaO;sh


6'1' j.=fõ ±la jQ reêr .K .e<mSu 6'7 rEmfha wdldrhg o ksrEmKh l< yels h'

odhlhd A B AB O

m%;s.%dylhd A AB B AB AB A B AB O

6'7 rEmh - reêr .K .e<mSu

reêr mdrú,hkh i|yd .K .e<mSu muKla m%udKj;a fkd fõ' .K .e<mSug


hg;a j Íiia idOlh o .e<msh hq;= h'
Íiia idOlfha .e<mSu
lsishï mqoa.,fhl=f.a reêrh Íiia idOlh iys; kï Rh+ f,i o Íiia idOlh
rys; fõ kï Rh- f,i o ye¢kafõ' Íiia idOlh iys; m%;s.%dylhskag Íiia idOlh
iys; yd rys; reêrh .e<fmk w;r Íiia idOlh rys; m%;s.%dylhskag .e<fmkqfha
Íiia idOlh rys; reêrh muKs' ta nj y÷kd.ekSug 6'2 j.=j wOHhkh lruq
^Íiia idOlfha .e<mSu √ ,l=Kska o fkd.e<mSu « ,l=Kska o oelafõ&'
6'2' j.=j - Íiia idOlfha .e<mSu

m%;s.%dylhd
od Rh+ Rh-
h
l Rh+ √ «
hd Rh -
√ √

6'2 j.=j u.ska olajd we;s .e<mSu 6'8 rEmh u.ska o Rh- Rh+
ksrEmKh l< yels h'
fï wkqj reêr mdrú,hkfha § reêr .Kh yd Íiia
idOlh hk lreKq fol u .e<mSu wksjd¾h fõ' hï
- +
mqoa.,fhl=f.a f,a j¾.h f,i i,lkq ,nkafka reêr Rh Rh Rh+
.Kh yd Íiia idOlh hk foflys tl;=jhs' 6'8 rEmh - Íiia idOlh .e<mSu

ksoiqka - A+, A-, B+, B-, AB+, AB-, O+, O -

reêr .K yd Íiia idOlh .e<mqk o reêr mdrú,hkhla i|yd reêrh m%odkh


lsÍug odhlfhl= i;= úh hq;= iqÿiqlï ,ehsia;=jla cd;sl f,a §fï fiajh u.ska
bÈßm;a lr we;' reêrh m%odkh lrkafkl= f,a mß;Hd. lrkakdf.a m%ldYh
ksjerÈj mqrjd bÈßm;a lsÍu wksjd¾h fõ' tys wdlD;shla wu;r oekqu hgf;a
oelafõ'

úoHdj | udkj reêr ixirK moaO;sh 77


wu;r oekqug

78 úoHdj | udkj reêr ixirK moaO;sh


reêr Yaf,aIKh
mdrú,hkh l< reêrh m%;s.%dylhdf.a foayh ;=< § leá;s njg m;a ùu reêr
Yaf,aIKh f,i ye¢kafõ'
odhlhdf.a yd m%;s.%dylhdf.a reêr .K fkd .e<mSu ksid reêr Yaf,aIKh isÿ fõ'
;=jd,hla isÿùfuka fyda rla;md;hla fyj;a wNHka;r reêr jykhla isÿùfï §
tu reêr jykh je<elaùug reêrh leá .eiSu wdrlaIl l%shdj,shla f,i ie,fla'
tfy;a tu hka;%Kh reêr Yaf,aIKfha § isÿ jk hka;%Khg jvd fjkia h'
;=jd,hla isÿ jQ wjia:djl § reêr jdysksh ì£ .sh ia:dkfhka reêr mÜáld ì|
jeàfuka isÿ jk ridhksl l%shdj,shla u.ska reêr leáhla idohs' fuu reêr
leáh u.ska ;j ÿrg;a reêrh jykh ùu kj;S'
ksfrda.S Èú meje;aula i|yd reêr ixirK moaO;sh ukd f,i mj;ajd .ekSu b;d
jeo.;a fõ'

úoHdj | udkj reêr ixirK moaO;sh 79


reêr ixirK moaO;sh ukd f,i mj;ajd .ekSug wkq.ukh l< hq;= hym;a mqreÿ
² ieye,a¨ ukilska Ôj;a ùu'
² isrer fjfyi jk ld¾h fyda ldhsl jHdhduj, ks;sm;d fh§u'
² hym;a wdydr mqreÿ u.ska isref¾ Wi" nr wkqmd;h (BMI) m%Yia; uÜgul
mj;ajd .ekSu'
² ¨Kq Ndú;h wvq lsÍu'
² reêr mSvkh" Èhjeähdj jeks ;;a;aj md,kh lr .ekSu'
² t<j¿ iy m,;=re jeäfhka wdydrhg tl;= lr .ekSu'
² f;,a iys; wdydr md,khlska hq;=j .ekSu'
² ÿï mdkfhka yd u;ameka mdkfhka je<lSu'
² yDohdndO" wêreêr mSvkh" Èhjeähdj i|yd mjq,a b;sydihla ;sfí kï
jvd;a ie,ls,su;a ùu'

mejreu 6'3
² reêr ixirK moaO;sfha ksfrda.S meje;au i|yd wkq.ukh l< hq;=
ms<sfj;a ms<sn|j m< jQ f;dr;=re we;=<;a jd¾;d tl;=jla ms<sfh, lrkak'
² tu f;dr;=re mka;sfha wfkl=;a isiqkag lshùug iqÿiq l%ufõohla ilia
lrkak'

idrdxYh
² ñksidf.a yDoh l=àr y;rlska hqla; h'
² by<ska msysá l=àr jï yd ol=Kq l¾Ksld jk w;r my<ska msysá l=àr jï
yd ol=Kq fldaIsld f,i y`ÿkajhs'
² jï fldaIsldjg ixia:dksl uyd Ouksh;a" ol=Kq fldaIsldjg mqmaMqiSh uyd
Ouksh;a iïnkaO fõ'
² jï l¾Ksldjg jï yd ol=Kq mqmaMqiSh Ysrd iïnkaO jk w;r ol=Kq
l¾Ksldjg W;a;r yd wOr uyd Ysrd iïnkaO fõ'
² uyd Ouks wdrïNfha wvi`o lmdg msysghs'
² jï l¾Ksldj yd fldaIsldj w;r oaú;=Kav lmdgh msysg hs'
² ol=Kq l¾Ksldj yd fldaIsldj w;r ;%s;=Kav lmdgh msysghs'
² yDofhka bj;g reêrh f.k hk reêr kd< Ouks f,i y`ÿkajk w;r
yDoh foig reêrh f.k tk kd< Ysrd f,i y`ÿkajhs'
² Oukshla wjikaa jkafka flaYkd,sldjlska jk w;r Ysrdjla wdrïN
jkafka o flaYkd,sldjlsks'

80 úoHdj | udkj reêr ixirK moaO;sh


² reêrfha m%Odk lD;H jkafka øjH mßjykh yd wdrlaIl l%shdjhs'
² reêr ffi,j, wvx.= fm%daàka ix>glj, iajNdjh wkqj A,B, AB iy O
f,i reêr .K y;rls'
² reêr mdrú,hkfha § reêr .K .e<mSu iy Íiia idOlfha .e<mSu w;HjYH
fõ'
² AB id¾j m%;s.%dylhd jk w;r O id¾j odhlhd fõ'
² reêr mdrú,khfha § m%;s.%dylhdf.a isrer ;=< reêrh leá .eiSu reêr
Yaf,aIKh f,i y÷kajhs'
² ;=jd,hla isÿ jQ úg reêrh leá .eiSu yd reêr Yaf,aIKfha hka;%Kh w;r
fjkila mj;S'
² reêr odhlhl= i;= iqÿiqlï ,ehsia;=jla ;sfí'
² reêr ixirK moaO;sh ksishdldrj mj;ajd .ekSu ksfrda.S Èú fmfj;lg
b;d jeo.;a fõ'

wNHdi
01& § we;s ms<s;=re w;ßka ksjerÈ fyda jvd;a .e<fmk ms<s;=r f;darkak'
1' ixia:dksl uyd Ouksh wdrïN jkafka"
1' jï fldaIsldfjks 2' ol=Kq fldaIsldfjks
3' jï l¾Ksldfjks 4' ol=Kq l¾Ksldfjks
2. B reêr .Kh iys; mqoa.,fhl=g Yaf,aIKh isÿ fkdjk mßÈ mdrú,hkh
l< yels reêr .K ksjerÈj olajd we;s ms<s;=r l=ula o@
1. A iy B 2. A iy O 3. O iy B 4. A iy AB
3' id¾j odhlhd iy id¾j m%;s.%dylhd ms<sfj<ska olajd we;s ms<s;=r l=ula o@
1. A iy O 2. A iy B 3. O iy AB 4. AB iy O
4' reêr mdrú,hkh iïnkaOfhka YsIHhl= bÈßm;a l< woyia lsysmhla
fufia h'
A. reêr .K .e<mSu wksjd¾hfhka isÿ úh hq;= h'
B. Rh+ Íiia idOlh iys; whg Rh- reêrh mdrú,hkh l< yels h'
C. Rh- reêrh iys; whg Rh- reêrh muKla mdrú,hkh l< yels h'
fuu m%ldYj,ska i;H jkafka"
1. A yd B muKs 2. B yd C muKs
3. A yd C muKs 4. A, B yd C hk ish,a, u
5' rla;md;hl § reêr jykh j<lajñka reêrh leá .eiSug odhl jk foaydKq
j¾.h jkafka"
1' r;= reêrdKq h' 2' iqÿ reêrdKq h'
3' mÜáld h' 4' reêr ma,diau h'

úoHdj | udkj reêr ixirK moaO;sh 81


wNHdi
6' reêrfha lD;H iïnkaOfhka YsIHhl= bÈßm;a l< woyia lsysmhla my;
oelafõ'
A. ffi, olajd Tlaiscka mßjykh lsÍu'
B. jHdêckl laIqø Ôùka úkdY lsÍu'
C. reêr mdrú,hkfha § Yaf,aIKh isÿ ùu'
fuu m%ldYj,ska i;H jkafka"
1. A yd B muKs' 2. B yd C muKs'
3. A yd C muKs' 4. A, B yd C hk ish,a, u'
02& ms<s;=re imhkak' 1
1' ñksia yDoh iïnkaOfhka wid we;s 4
m%Yakj,g ms<s;=re iemhSfï § rEmfha 5
i|yka wxl muKla fhdod .kak' 3 7
a. ol=Kq l¾Ksldjg újD; jk Ysrd 2
fol l=ula o@
b. oaú;=Kav yd ;%s;=Kav lmdg kï 6
10
lr we;s wxl ms<sfj<ska ,shkak' 8
c. yDofha l=àr y;r kï lr ta 11 9 12
i|yd rEmfha olajd we;s b,lalï
,shkak'
13 14
2' reêr ixirK moaO;sfha hymeje;au
i|yd wkq.ukh l< hq;= l%shd
ms<sfj;a myla ,shkak'

mdßNdIsl jpk
reêr ixirK moaO;sh - Blood circulatary system
reêr .K - Blood groups
reêr mdrú,hkh - Blood transfusion
id¾j odhlhd - Universal donor
id¾j m%;s.%dylhd - Universal recipient
Íiia idOlh - Rhesus factor
Yaf,aIKh - Agglutination

82 úoHdj | udkj reêr ixirK moaO;sh


7 Ydl j¾Ol øjH
7'1 Ydl j¾Ol øjH ye¢kaùu
Ydlhl j¾Okh i|yd jd;h" c,h" wdf,dalh
yd Lksc ,jK jeks oE wjYH nj Tn okakd
lreKls' óg wu;rj Ydlh ;=< ksmofjk
we;eï ridhksl øjHh o Ydl j¾Okh flfrys
n,mdk nj fidhdf.k we;'
îchla m%frdayKh jQ miq tys m%frdayh by<g;a
uq,a my<g;a j¾Okh jkafka flfia oehs Tn
is;d ne¨fjys o@ ta i|yd 7'1 a rEmh yd 7'1 b 7'1 a rEmh 7'1 b rEmh
rEmh fyd¢ka ksÍlaIKh lrkak'
fmdaÉÑh fmr¨K o Ydlfha w.%ia:h by<g j¾Okh ùug;a tys uq,a my<g j¾Okh
ùug;a fya;= fudkjd o@ ta ms<sn|j wOHhkh lsÍug l%shdldrlu 7'1ys ksr; fjuq'

l%shdldrlu 7'1
wjYH øjH (- fmdaÉÑhl isgqjk ,o iudk Ydl
folla
l%uh (-
y tla Ydlhl muKla w.%ia:h lmd bj;a lr Ydl
foflys Wi uek .kak'
y iudk mßir ;;a;aj ,nd foñka i;shla mqrd
Èkm;d Ydlj, Wi uek igyka lr.kak' 7'2 rEmh

w.%ia:h iys; Ydlfhys Wi jeä jk nj;a" w.%ia:h lmd oeuQ Ydlfha Wi fjkia
fkdjk nj;a Tng ksÍlaIKh l< yels h' tneúka Ydlfha Wi jeä ùu flfrys
w.%ia:fha n,mEula we;s nj wkqudk l< yels h' ta ms<sn|j ;j ÿrg;a fidhd
ne,Su i|yd l%shdldrlu 7'2 ys ksr; jkak'

l%shdldrlu 7'2
wjYH øjH (- fmdaÉÑhl isgqjk ,o iudk Ydl folla" l¿ lvodis wdjrKh
l< fmÜáhla
l%uh (-
y tla Ydlhl muKla w.%ia:h lmd bj;a lrkak'
y Ydl folg u tla ÈYdjlska muKla wdf,dalh ,efnk mßÈ wegjqu ilia
lrkak'

úoHdj | Ydl j¾Ol øjH 83


ljq¿

l¿ lvodis
wdjrKh l<
fmÜáh

7'3 rEmh

w.%i:
a h iys; Ydlh Èfkka Èk wdf,dalh foig yeÍ jefvk nj;a" w.%i: a h lmd ±uQ
Ydlh wdf,dalh foig yeÍula isÿ fkdjk nj;a" Tng ksÍlaIKh l< yels h' tneúka
Ydlhla wdf,dalh foig yeÍ jeãug tys w.%i:a fha n,mEula we;s nj ks.ukh l<
yels h' Ydl w.%i:
a fha ksmofjk ridhksl ixfhda. fï i`oyd fya;= fõ'
fufia Ydlhl j¾Okh hdukh lrkq ,nk ridhksl øjH Ydl j¾Ol øjH f,i
ye¢kafõ' we;eï j¾Ol øjH Ydl j¾Okh W;af;ackh lrk w;r we;eï j¾Ol
øjH Ydl j¾Okh ksfYaOkh lrhs'
Ydlj, j¾Okh W;af;ackh lrk Ydl j¾Ol øjH lsysmhla my; i|yka fõ'
² TlaiSka
² .sfnr,Ska
² ihsfgdlhskska
TlaiSka (Auxins)
Ydl lf|a w.%ia:fhys yd uqf,a w.%ia:fhys ksmofjk j¾Ol øjHhla jk TlaiSka
lf|ys yd uqf,ys ffi,j, Èlaùu md,kh lrhs' lf|ys w.%ia:h wdf,dalh foig
jefvkafka lf|ys fome;af;a isÿ jk wiudldr ffi, Èlaùu ksid h ^7'4 rEmh&

wdf,dalh ,efnk úg wdf,dalh wvqfjka TlaiSk fya;=fjka tu m%foaYfha


TlaiSk my<g úirKh ,efnk m%foaYfha ffi, Èla ù wdf,dalh ,efnk
ùu TlaiSk tla /iaùu me;a;g keó j¾Okh ùu
7'4 rEmh

84 úoHdj | Ydl j¾Ol øjH


Ydl l| w.%ia:fha ksmofjk TlaiSka uola my<g úirKh fõ' tu.ska tu m%foaYfha
ffi,j,ska kj ffi, iE§u fõ.j;a flf¾' túg Ydl w.%ia:h by<g j¾Okh
fõ' iajdNdúlj Ydlj, yuqjk Tlaiskhla jkqfha bkafvda,a weisála weisâ h ^IAA&'
tfia u Ydlhg wdf,dalh wvqfjka ,efnk me;af;a TlaiSka jeä m%udKhlska o"
wdf,dalh jeäfhkaa ,efnk me;af;aa TlaiSka wvq m%udKhlska o tla /ia fõ'
túg wdf,dalh wvq me;af;a ffi, Èla ùu
fya;=fjka Ydlfha w.%ia:h wdf,dalh we;s
foig yeÍ j¾Okh ùula isÿ fõ' tfuka u
TlaiSka u.ska Ydlj, md¾Yaúl wxl=r j¾Okh
lsÍu ksfYaOkh lrhs' w.%ia:h lemQ úg
ßls,s oeóu isÿ jkafka ta ksid h ^7'5 rEmh&'
WoHdk úoHdfõ § m÷re Ydl mj;ajd .ekSu
i|yd tajdfha w.%ia:h lmamdÿ lsÍu isÿ lrhs'
7'5 rEmh - ßls,s oeuQ fo¿ï Ydlhla

.sfnr,Ska (Gibberellins)
.sfnr,Ska" Ydl l|kaj, Èlaùu flfrys
m%Odk jYfhka n,mdhs' tfuka u M,
j¾Okh flfrys o n,mEula we;s lrhs'
ihsfgdlhskska (Cytokinins)
ihsfgdlhskska u.ska ffi, úNdckh
fõ.j;a lrhs' tu.ska mqIam" m;%" M, yd
uq,aj, j¾Okh o Ydlj, îc m%frdayKh o
7'7 rEmh
fõ.j;a lrhs' tfia u Ydlj, úhm;a ùu ihsfgdlhskska fhdod
7'6 rEmh - .sfnr,ska m%udo lrhs' Ydl uq,a we§u
fh§u ksid l| Èla fõ.j;a lsÍu
jQ f.dajd Ydl

wu;r oekqug
weíisisla wï,h (Abscisic acid) Ydl j¾Ol øjHhls' tu.ska c, ys`.;djlska
fmf<k wjia:dj, § Ydl m;%j, mqáld jeiSu isÿ lrhs' túg W;aiafõokh wvq
fõ'
t;Ska (Ethene) Ydlj, wvq m%udKhlska ksmofjk ir, ldnksl ixfhda.hls'
fïjd Ydlj, M, b§u i|yd jeo.;a fõ' M, b§fï § ixÑ; msIagh iSks njg
mßj¾;kh lrhs' tfuka u Ydlj,g iq¿ ydks isÿ jQ úg tu ia:dkj, mgl
j¾Okh lsÍu W;af;ackh lrhs'

úoHdj | Ydl j¾Ol øjH 85


Ydl m;% iy M, fïrE úg tajd m;kh jkafka wehs@
iajdNdúlj j¾Okh wjika ù .s,syqKq Ydl m;%j, kgqfjys fl<jr yd j¾Okh
fjñka mj;sk levQ m;% kgqfõ fl<jr mÍlaId lr ne,Sfuka fï ms<sn|j wOHhkh
l< yels h' M, iy m;% m;kfha § tajdfha kgqfjys l|g wdikakj fþoia;rh
(Abscission Layer) keue;s mgl ia;rhla yg .kS' fþoia;rh iE§ug fya;=
jkafka M, iy m;% fïÍu;a iu. tajdfha ksmofjk j¾Ol øjH m%udKh wvq ùuhs'
fþoia;rh fya;=fjka m;% iy M, Ydlfhka .s,sySu isÿ fõ'
7'2 lD;%su j¾Ol øjHj, m%fhdack
lDIsl¾udka;fha § WoHdk úoHdfõ § yd úis;=re me< j.dfõ § lD;s%u j¾Ol
øjH nyq,j Ndú; flf¾' tfia Ndú; jk lD;%su j¾Ol øjH lsysmhla 7'1 j.=fõ
oelafjhs'
7'1 j.=j
lD;%su j¾Ol øjH m%fhdack
2"4 DPA
^2"4 vhslaf,dfrda *Sfkdlais weisála wï,h& l=Uqrej, jefvk m<,a m;%
j,ame<Eá kdYlhla f,i fhdod
2"4"5 TPA .ekSu'
^2"4"5 g%hslaf,dafrda *Sfkdlais weisála wï,h&

(IAA) bkafvda,a weisála wï,h w;= len,s blauKska uq,a woaojd


.ekSu" M, blaukska j¾Okh lr
(IBA) bkafvda,a ìhqÜßla wï,h .ekSu'
.iaj, f.ä wld,fha jeàu
(NAA) kema;,ska weisála wï,h je<elaùug" wkakdisj, wjdrfha
M,odj ,nd .ekSug'
wjdrfha .iaj, M, yg .ekaùug'
ihsfgdfi,a
ksoiqka (- wU

mejreu 7'1
² lD;%su j¾Ol øjH Ndú; jk fjk;a wjia:d ms<sn|j fidhd n,d f;dr;=re
/ialr mka;shg bÈßm;a lrkak'
² yelshdjla ;sfí kï lD;%su j¾Ol øjH Ndú; lrk me< ;jdkla keröu
i|yd lafIa;% pdßldjl fhfokak'
² tys j¾Ol øjH Ndú;h ms<sn| f;dr;=re /ialr jd¾;djla ms<sfh, lrkak'

86 úoHdj | Ydl j¾Ol øjH


mejreu 7'2
lD;%su fyda¾fudak Ndú; lr u,a me<j, w;= len,s blauKska uq,a woaojd .ekSu
isÿ lsÍfuka u,a me< tl;=jla ms<sfh, lrkak' mdi,a msßh; w,xlrKh lsÍu
i|yd tu u,a me< fhdod .kak'

idrdxYh
² Ydl j¾Okfha § Ydlfha we;eï ldhsl l%shdj,s md,kh lrkq ,nk
ldnksl øjH j¾Ol øjH f,i y÷kajhs'
² we;eï j¾Ol øjH j¾Okh W;af;ackh lrk w;r we;eï tajd j¾Okh
ksfYaOkh lrhs'
² j¾Okh W;af;ackh lrk j¾Ol øjH i|yd ksoiqka f,i TlaiSka"
.sfnß,Ska iy ihsfgdlhskska ±laúh yels h'
² lD;%su f,i ksmojkq ,enQ j¾Ol øjH yd ksfYaOl lDIsl¾udka;fha §
m%fhdackj;a f,i fhdod .kq ,nhs'

wNHdi
01& § we;s ms<s;=re w;ßka ksjerÈ fyda jvd;a .e<fmk ms<s;=r
f;darkak'
1' rEmfha ±lafjkafka cfka,hla wi, Ydlhla j¾Okh ù
we;s wdldrhhs' tys w.%%ia:h yeÍ j¾Okh ù we;s me;af;a
;sìh yelafla"
1' wdf,dalh hs' 2' c,h hs'
3' mi hs' 4' jd;h hs'
2' wjdrfha wkakdisj,ska M, yg .ekSu isÿ lsÍug Ndú;
lrkafka"
1' bkafvda,a weisála wï,h hs'
2' 2"4 vhslaf,dfrda *Sfkdlais weisála wï,h hs'
3' kema;,ska weisála wï,h hs'
4' 2"4"5 g%hslaf,dafrda *Sfkdlais weisála wï,h hs'
3' j¾Ol øjH iïnkaOfhka wi;H m%ldYh l=ula o@
1' Ydlj, ldhsl l%shd fufyhjk ldnksl øjH fõ'
2' j¾Ol øjH lD;%suj ksmojd m%fhdackhg .; yelsh'
3' iuyr j¾Ol øjH M, yg .ekaùu i|yd Ndú; l< yels h'
4' j¾Ol øjH j¾Okh fõ.j;a lsÍug muKla fya;= fõ'

úoHdj | Ydl j¾Ol øjH 87


wNHdi
4' my; olajd we;af;a lD;%suj ksmojk ,o j¾Ol fyda¾fudak ;=kls'
A. bkafvda,a weisála wï,h
B. bkafvda,a ìhqÜßla wï,h
C. kema;,ska weisála wï,h
tajdhska w;= len,s blauKska uq,a woaojd .ekSug fhdod .; yelafla"
1. A yd B muKs' 2' A yd C muKs'
3. B yd C muKs' 4' A, B yd C muKs'
5' .iaj, f.ä wld,fha jeàu je<elaùug" wkakdisj, f.ä iE§u jeä
lsÍug fhdod .kq ,nk fyda¾fudakh l=ula o@
1. 2,4 DPA 2. IAA 3. IBA 4. NAA
02& Ydl j¾Okh flfrys n,mdk ridhksl øjH lsysmhla A ;Srefjka o tajdhska
Ydlhg isÿ jk n,mEu B ;Srefjka o olajd we;' A yd B ;Sre .<mkak'
A B
a. TlaiSka ffi, úNdckh
b. ihsfgdlhskska ffi, Èlaùu
b. .snr,ska lf|ys Èlaùu
03& lDIsl¾udka;fha § lD;%su j¾Ol øjH Ndú; jk wjia:d ;=kla i|yka
fldg ta i|yd ksoiqka tl ne.ska ,shkak'

mdßNdIsl jpk
Ydl j¾Ol øjH - Plant growth substances
j¾Okh W;af;ackh lrk øjH - Growth promoters
j¾Okh ksfYaOkh lrk øjH - Growth inhibitors
îc m%frdayKh - Seed germination
Ydl úhm;a ùu - Plant ageing
m%Ndj¾;S p,k - Phototropic movements
Ydl l|kaj, Èla ùu - Stem elongation
lD;%su j¾Ol øjH - Artificial growth substances

88 úoHdj | Ydl j¾Ol øjH


8 Ôùkaf.a ikaOdrKh
yd p,kh
8'1 i;=kaf.a p,kh yd ikaOdrKh
W;af;achlg olajk m%;spdrhla f,i Ôùyq iïmQ¾K foayh u fyda foayfhka
fldgil fyda msysàu fjkia lr .ks;s' fuu l%shdj,sh p,kh f,i ye¢kaúh
yels h' fndfyda Ôùkaf.a isÿ jk p,k wdldr fndfyda úg wmg fyd¢ka ksÍlaIKh
l< yels h' i;=ka fuka u Ydl o p,k olajhs'i;=kaf.a p,k ms<sn|j úuid
ne,Sk
i;= uaf
g.al%p,k
shdldrlu 8'1ysúuid
ms<sn|j ksr;ne,S
fjuq ' l%shdldrlu 8'1ys ksr; fjuq'
ug

l%shdldrlu 8'1
wjYH øjH (- ñksid we;=¿ i;=kf a .a p,k wjia:d ±lafjk ùäfhda mg fyda
mßirfha fjfik iÔù i;=ka ^f.d¿fn,a,d" .evú,d" biaid" f.ïnd"
lmqgd" u;aiHhd&'
l%uh (-
y 8'1 rEmfha ±lafjk i;=ka fyda fjk;a tjeks i;=kaf.a p,k ±lafjk ùäfhda
mghla krUkak' ke;fyd;a i;=kaf.a iÔù kso¾Yl ksÍlaIKh lrkak ^iÔù
i;=kag ydks fkdlsÍug j. n,d .kak&'
y Tn ksÍlaIKh l< i;=ka p,k isÿ lsÍug Wmfhda.S lr .kakd ldrlh
^wjhj& l=ulaoehs y÷kd.kak'
y tu f;dr;=re weiqfrka 8'1 j.=j iïmQ¾K lrkak'

weónd - Amoeba tjq.a,skd - Euglena meróishï - Paramecium .evú,d - Earthworm

f.d¿fn,a,d - Snail l+ve,a,d - Leech fvd,a*ska - Dolphin khd - Cobra

f.ïnd - Toad lmqgd - Crow Ögd - Cheetah ñksid - Human


8'1 rEmh - úúO i;=kaf.a p,k wjia:d
úoHdj | Ôùkaf.a ikaOdrKh yd p,kh 89
8'1 j.=j - i;=ka p,khg fhdod .kakd ldrl
i;a;ajhdf.a ku p,khg fhdod .kakd ldrlh
weónd jHdc mdo
tjq.a,Skd
meróishï
.evú,d
l+ve,a,d
fvd,a*ska
f.d`Mfn,a,d
khd
f.ïnd
lmqgd
Ögd
ñksid

weónd p,kh i|yd jHdc mdo fhdod .kakd w;r tjq.a,Skd p,khg lYsld fhdod
.kshs' meróishï ixprKh i|yd fhdod .kq ,nkafka mlaIau kï jQ ishqï fl¢
úfYaIhls' f.ïnd" Ögd" ñksid mdo u.ska p,k isÿ lr;s' fvd,a*ska wj,am;a u.ska
p,kh isÿ lrhs' lmqgd jeks mlaISka p,kh i|yd mshdm;a Wmfhda.S lr .kshs'
.evú,d" l+ve,a,d" f.d¿fn,a,d iy khd jeks i;=kaf.a p,kh i|yd jQ ksÍlaIKh
l< yels úfYaI wjhj fkdue;'
i;=ka foay wjhj p,kh lrk w;r
fndfyduhla i;a;= tu wjhj p,kh
lsÍu i|yd fmaYs Wmfhda.S lr .ks;s'

8'2 wiaÓ" fmaYs yd ikaê


wmDIaGjxYS i;a;= foay p,k i|yd fmaYs
fhdod.kakd w;r mDIaGjxYSyq foay p,k
i|yd fmaYsj,g wu;rj wiaÓ o Wmfhda.S
lr .ks;s' fmaYs iy wiaÓ p,khg
wu;rj isref¾ yevh mj;ajd .ekSug o
WmldÍ fõ' tfia u wiaÓ u.ska isrerg
oDV;djla ,nd foa' tkï isref¾
ikaOdrKh mj;ajd .kshs'
fmaYs u.ska p,k isÿ lrk wdldrh
wjfndaO lr .ekSug fmaYshl ,laIK
ms<sn|j fidhd ne,sh hq;= h' fmaYshl udkj wiaÓ moaO;sh udkj fmaYs moaO;sh
8'2 rEmh
,laIK lsysmhla my; oelafõ'

90 úoHdj | Ôùkaf.a ikaOdrKh yd p,kh


² fmaYshl ffi," ;ka;= wdldrhg msysgd ;sîu'
² fmaYs ;ka;=jlg ixfldapkh ùug ke;fyd;aa yels,Sug we;s yelshdj'
² fmaYs ;ka;=j bys,aùug we;s yelshdj ke;fyd;a È.yeÍug we;s yelshdj'
² ixfldapkhg fyda bys,aùug ,laùfuka miq kej; wdrïNl wjia:djg
meñKSug we;s yelshdj'
fmaYs u.ska wiaÓhl p,kh isÿjk wdldrh y`ÿkd .ekSug l%shdldrlu 8'2ys ksr;
fjuq'

l%shdldrlu 8'2
wjYH øjH (- 5 x 30 cm >k ldâfndaâ fyda
ieye,a¨ ,E,s lene,s folla" P ^,S fyda ldâfndaâ
fnda,aÜ weKhla" l=vd lsh;a lene,a,&

;,hla" lmk w`vqjla ^lg¾ B


w`vqj& fyda fnda,aÜ weK uqßÉÑ ^b,diaála A
máh& ^b,diaála
;o lsÍug iqÿiq m%udKfha máh&
h;=rla" ógr tlla È. ;rula
Q ^,S fyda
m<,a b,diaála máhla ldâfndaâ
l%uh (- lene,a,&
y >k ldâfndaâ fyda ieye,a¨ ,Sj,ska
8'3 rEmfha wdldrhg je,ñg ikaêhl
wdlD;shlaa ilid .kak' fnda,aÜ weKh
y P p,kh fkdjk mßÈ ;nd f.k A
8'3 rEmh
ixfldapkh lrkak'
y P p,kh fkdjk mßÈ ;nd f.k B
ixfldapkh lrkak'
y Tnf.a ksÍlaIK i|yka lrkak'
l%shdldrlu 8'2ys ksÍlaIK mokï lrf.k ñksidf.a je,ñg ikaêh l%shd lrk
wdldrh fidhd n,uq'
m%.KavdiaÓh

oaúYS¾I fmaYsh
;%sYS¾I fmaYSh oaúYS¾I fmaYsh wrdiaÓhg
wkajrdiaÓhg iïnkaO ù we;'
iïnkaO ù we;'

nkaOkS

wkajrdiaÓh wrdiaÓh
8'4 rEmh - ñksidf.a je,ñg ikaêh msysgd we;s wdldrh
úoHdj | Ôùkaf.a ikaOdrKh yd p,kh 91
A b,diaála máh u.ska je,ñg ikaêfhys oaúYS¾I fmaYsh ksrEmKh lrhs' oaúYS¾I
fmaYsh ixfldapkh jk úg w; kefjñka by<g tifõ'
B b,diaála máh u.ska ;%SYS¾I fmaYsh ksrEmKh lrhs' ;%SYS¾I fmaYsh ixfldapkh
jk úg w; È. yeÍu isÿ fõ' túg oaúYS¾I fmaYsh uq,a msysgqug meñfKa'

8'3 Ydl ikaOdrKh yd p,kh


Ydlj, ikaOdrKh
i;=ka fuka u Ydl o ikaOdrK lD;H bgq lrk mgl orhs' 8'5 rEmfha ±lafjkafka
l+v¿ Ydlhls' ±ä ysre rYañh we;s Èkl fyda Ydlhg c,h wvqfjka ,efnk Èkl
fyda tjeks Ydl ue, ù lf|ys Rcq nj ke;s jQ wjia:d Tn ±l we;sjdg ielhla
ke;'
l+v¿ jeks wldIaÁh ^wrgqjla fkdue;s& Ydl Rcqj yd m%dKj;aj ;nd .ekSu i|yd
^ikaOdrK lD;Hh& Ydl ffi, c,fhka msÍ mej;Su w;HjYH fõ'
wrgqj ldIaÁh l|ka iys; Ydl ffi,j, c, m%;sY;h wvq jQjdg lf|ys Rcq nj
ke;s ù fkd hhs' Bg fya;=j ikaOdrl mgl nyq,j we;s wrgqj iE§ we;s ffi, ;=<
fi,shqf,daia" ,s.akSka jeks úúO ridhksl ixfhda. ;ekam;a ùu ksid Ydl l|g ±ä
njla ,nd §u hs ^8'6 rEmh&'

8'5 rEmh - 8'6 rEmh -


wldIaÁh l| iys; Ydlhla - l+v¿ ldIaGSh l| iys; Ydlhla - wU

Ydl p,k
Ydl p,k f,i y÷kajkafka W;af;achlg m%;spdr ±laùula f,i Ydl fldgil
isÿ jk j¾Okhla fyda ffi,j, Y=k;d fjkia ùula ^c, m%;sY;fha fjkia ùula&
ksid isÿ jk msysàfï fjkia ùuls' tfia Ydl m%;spdr olajk m%Odk wdldr folls'
² wdj¾;S p,k
² ikakuk p,k
wdj¾;S p,k
m%;spdrfha ÈYdj" W;af;acfha ÈYdj yd Rcq j iïnkaOhla olajk p,k wdj¾;S
p,k f,i ye¢kafõ' wdj¾;S p,k j¾Ol øjHj, n,mEu ksid isÿfõ' lsishï
W;af;achlg Ydlh olajk m%;spdrh W;af;ach foig fyda W;af;acfhka bj;g

92 úoHdj | Ôùkaf.a ikaOdrKh yd p,kh


isÿ fjhs' m%;spdrh W;af;ach foig isÿ jkafka kï Ok p,khla f,i;a"
W;af;acfhka bj;g isÿ jkafka kï RK p,khla f,i;a y÷kajhs' tjeks p,k
lsysmhla fufia h'
y Ok .=re;ajdj¾;S p,k - Ydlfha uq, fmdf<dj foig jeãu'
y RK .=re;ajdj¾;S p,k - Ydl w.%ia:h fmdf<dfjka bj;g jeãu'
y Ok m%Ndj¾;S p,k - Ydl w.%ia:h wdf,dalh foig jeãu'
y Ok c,dj¾;S p,k - Ydlfha uq, c,h we;s foig jeãu'
y Ok ridhkdj¾;S p,k - mqIamhl mrd.hla äïnh we;s foig j¾Okh ùu'
y Ok iam¾Ydj¾;S p,k - je,afodvï myqr wdOdrlh jgd t;Su'

wdj¾;S p,k wdo¾Ykh i|yd l%shdldrlu 8'3 ys ksr; fjuq'

l%shdldrlu 8'3
wjYH øjH (- fmdaÉÑ folla" uqx îc
lsysmhlaa
l%uh (-
y Èkla c,fha fmd`.jd ;enQ uqx îc my
ne.ska fmdaÉÑ foll isgqjkak'
y uqx îc m%frdayKh jQ miq jvd fyd¢ka
we;s Ydlh b;sß jk fia wfkla me<
.,jd bj;a lrkak'
y tla fmdaÉÑhla isriaj ;nd wfkla
fmdaÉÑh me;a; fmr<d ;nkak' 8'7 rEmh
y i;shlg muK miq Ydl foflys uq, yd w.%ia:h j¾Okh ù we;s wdldrh
ksÍlaIKh lrkak'
y wdj¾;S p,k y÷kd.kak'

isriaj ;enQ fmdaÉÑfha jQ uqx me<fha iy


me;a; fmr<k ,o fmdaÉÑfha uqx me<fha
uqÿka uq, fmdf<dj foig j¾Okh ù we;'
tkï uq, Ok .=re;ajdj¾;S p,khla olajd
we;' me< foflys u w.%ia:h fmdf<djg
úreoaO ÈYdjg j¾Okh ù we;' tkï RK
.=re;ajdj¾;S p,khla olajd we; ^8'8 rEmh&'

8'8 rEmh

úoHdj | Ôùkaf.a ikaOdrKh yd p,kh 93


ikakuk p,k
m%;spdr oelaùu W;af;acfha ÈYdj u; ;SrKh
fkdjk p,k ikakuk p,k f,i ye¢kafõ
^fuu p,kj,g Bg u úfYaI jQ ÈYdjla we;&'
m%;spdrh ksYaÑ; ÈYdjla iys; h' tkï
W;af;ach l=uk ÈYdjlska meñKsh o m%;spdrh
oelaùu tl u wdldrhlg isÿ fõ' ikakuk
p,k i|yd j¾Ol øjHj, n,mEula fkdue;'
fndfyda ikakuk p,k Y+k;d p,k ^Turgor
movements& fõ' rks, l=,hg wh;a Ydlj,
Ydl m;% mdofha fyda m;%sld mdofha we;s 8'9 rEmh - ksÈl=ïnd m;% yelsf,k wdldrh
WmOdkh kï bÈuqKq iajNdjhla iys; jHqyj, wvx.= uDÿia;r ffi,j, Y=k;dj
fjkiaùu ksid ikakuk p,k we;s fõ'
Ydl úiska ikakuk p,k olajk wjia:d lsysmhla my; ±lafõ'
² ksød ikakuk p,k - l;=reuqrex.d" ishU,d" ksÈl=ïnd" fk,a,s jeks
Ydlj, m;% w÷r jeàu;a iu. yels,Su
² iam¾Y ikakuk p,k - ksÈl=ïnd m;% iam¾Y l< úg yels,Su
² lïmd ikakuk p,k - lïmkhl § ksÈl=ïnd m;% yels,Su
² m%Nd ikakuk p,k - wdf,dalh jefgk úg ^ysre mdhk úg& mqIam msmSu
Ydlhl fldgila m%;spdr olajk p,k wOHhkh i|yd l%shdldrlu 8'4 ys
ksr; fjuq'

l%shdldrlu 8'4
wjYH øjH (- ksÈl=ïnd Ydl
l%uh (-
y ksÈl=ïnd Ydlhla we;s ia:dkhlg f.dia m;% iam¾Y lr n,kak'
y fjk;a m;% lsysmhla iam¾Y fkdjk fia lïmkhla we;s lrkak'
y ksÍlaIK jd¾;d lrkak'
y Ydl p,khg wod< fõ hehs is;k Ydlh i;= úfYaI ,laIK ;sfí ±hs fidhd
n,d jd¾;d lrkak'
ksÈl=ïnd Ydlh iam¾Y l< úg tys m;% yelsf,k
wdldrh Tng ksÍlaIKh l< yels jkq we;' th iam¾Y
ikakuk p,khls' tfia u ksÈl=ïnd Ydlh iam¾Y
fkdlr lïmkh we;s l< úg o ksÈl=ïnd m;%
yelsf,kq we;' th lïmd ikakuk p,khls'
ksÈl=ïnd m;% mdofha;a" m;%sld mdofha;a msysgd we;s WmOdk
WmOdk kï jHqy tu Ydl p,kh i|yd odhl fõ'
w÷r jeàu;a iu. m;% yelsf,k l;=reuqrex.d" ishU,d" 8'10 rEmh -
fk,a,s jeks Ydlj, o WmOdk olakg ,efí' Ydlhl WmOdk msysá ia:dk
94 úoHdj | Ôùkaf.a ikaOdrKh yd p,kh
wu;r oekqug
id¾jir p,k
wdj¾;S p,k yd ikakuk p,kj,g wu;rj W;af;acfha ÈYdj yd iïnkaO;djla
olajk iïmQ¾K Ôúhdu p,kh jk p,k wdldrhla o ;sfí' th id¾jir p,k
f,i y÷kajhs' b;d l=vd m%udKfha la,eñfvdfudkdia jeks we,a.S fuu p,k
olajhs'

ia:dkSh ixrlaIKh
Ydlj,g p,k ±laúh yels kuq;a ixprKh l< fkd yels h' i;=kag ndysr Wmøjj,ska
wdrlaId ùug ixprKh l< yels h' Ydlhla ia:dk.; jkafka tu Ydlhg wjYH
ish¨ ndysr idOl iys; ia:dkhl h' tfia fyhska Ydlhla msysá ia:dkfha § ndysr
Wmøjhlg ,laùfuka úkdY ù hd yels h' tneúka Ydl ixrlaIKh lsÍfï § Ydlh
mj;sk mßirfha § u ixrlaIKh l< hq;= h' hï Ôúfhl= Ôj;a jk mßirfha u
isáh § Tjqka wdrlaId lr .ekSu ia:dkSh ixrlaIKh f,iska y÷kajhs' Y%S ,xldfõ
foaYSh Ydl úfYaI jk l¿jr" nqre;" ñ,a, jeks Ydl wdrlaId lsÍu i|yd msysgqjd
we;s oeä rlaIs; fï i|yd ksoiqka fõ' tfuka u mßir ixfõ§ l,dm ixrlaIKh
lsÍfuka o fuu Ôù úfYAI wdrlaId lr .; yels h'

8'11 rEmh - ú,am;a;= rlaIs;h

úoHdj | Ôùkaf.a ikaOdrKh yd p,kh 95


idrdxYh
² p,kh yd ixprKh i|yd i;=ka jHdc mdo" mlaIau" lYsld iy fmaYs
Wmfhda.S lr .kshs'
² mDIaGjxYSkaf.a p,k yd ixprKh i|yd wiaÓ yd Bg iïnkaO fmaYsj,
l%shd Wmfhda.S lr .kshs'
² p,k ±laùug fmaYs ixfldapkh lsÍfï yelshdj" bys,a lsÍfï yelshdj iy
ixfldapk yd bys,aùïj,ska miq m<uq ;;a;ajhg m;aùfï yelshdj ;sìh
hq;= h'
² wiaÓ yd fmaYs u.ska Ôúhdf.a isrerg yevhla fuka u oDVnjla ,nd fohs'
² Ydl ixprKh fkd l< o p,k olajhs'
² Ydl p,k" wdj¾;S p,k yd ikakuk p,k f,i wdldr folls'
² hï Ôúhl= Ôj;a jk mßirfha u isáh § Tjqka wdrlaId lr .ekSu ia:dkSh
ixrlaIKh hs'

wNHdi
01& § we;s ms<s;=re w;ßka ksjerÈ fyda jvd;a .e<fmk ms<s;=r f;darkak'
1' f.d¿fn,a,d ixprKh i|yd fhdod .kq ,nkafka"
1' lYsld h' 2' jHdc mdo h' 3' mlaIau h' 4' fmaYs h'
2' wldIaÁh Ydlj, ikaOdrKh i|yd Wmldr jkafka l=ula o@
1' c,h 2' jd;h
3' ;ekam;a jQ úúO øjH 4' Ydl fmdaIl
3' ñksidf.a p,k i|yd"
1' wiaÓ muKla WmldÍ fõ" 2' fmaYs muKla WmldÍ fõ'
3' wiaÓ iy fmaYs WmldÍ fõ' 4' wiaÓ fyda fmaYs WmldÍ fkd fõ'
4' ksÈl=ïnd m;% w;ska we,aÆ úg yelsf,a' fuu p,kh y÷kajkq ,nkafka"
1' iam¾Y ikakuk p,k f,i h' 2' ksød ikakuk p,k f,i h'
3' m%Nd ikakuk p,k f,i h' 4' Ok .=re;ajdj¾;S p,k f,i h'
5' Ydl lf|ys w.%ia:h wdf,dalh foig j¾Okh ùu"
1' Ok m%Ndj¾;S p,khls' 2' RK .=re;ajdj¾;S p,khls'
3' iam¾Y ikakuk p,skhls 4' ksød ikakuk p,khls'
6' wdj¾;S p,khla f,i y÷kajkq ,nkafka"
1' m%;spdrfha ÈYdj W;af;acfha ÈYdj foig we;s p,khls'
2' m%;spdrfha ÈYdj W;af;achg úreoaO ÈYdjla we;s p,khls'
3' m%;spdrfha ÈYdj W;af;acfha ÈYdjg n,mEula ke;s p,khls'
4' m%;spdrfha ÈYdj W;af;ach foig fyda bj;g we;s p,khls'

96 úoHdj | Ôùkaf.a ikaOdrKh yd p,kh


wNHdi
7' rEmfha olajd we;af;a Ydl p,khla wdo¾Ykh
i|yd ilia l< wegjquls' tu p,kh úh
yelafla"
1' Ok .=re;ajdj¾;S
2' Ok m%Ndj¾;S
3' c,dj¾;S
4' iam¾Y ikakuk

02& my; olajd we;s rEm u.ska ±lafjkafka Ydl p,k wdo¾Ykh i|yd
fhdod.;a l%shdldrlï yd ksÍlaIK wjia:d lsysmhls' tla tla wjia:dj
u.ska ksrEmKh jk Ydl p,kh l=ula ±hs ,shkak'
a. fmr miq b.

''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''' ''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
c. d.

''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''' ''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''

mdßNdIsl jpk
ikaOdrKh - Support
wdj¾;S p,k - Tropic movement
ikakuk p,k - Nastic movement
id¾jir p,k - Tactic movements
ia:dkSh ixrlaIKh - In - Situ conversation

úoHdj | Ôùkaf.a ikaOdrKh yd p,kh 97


9 mßKdñl l%shdj,sh
wm wjg mßirfha olakg ,efnk Ôùkaf.a úúO;ajh ffcj mßKdñl l%shdj,sfha
m%;sM,hls' ffcj mßKduh ms<sn|j yeoEÍfï § úYajfha iïNjh iy Ôjfha
iïNjh isÿ jQ wdldrh úuiSug isÿ fõ'
wE; w;S;fha § úYajfha Wm; ms<sn|j úúO u; rdYshla mej;sKs'

9'1 mDÓúfha iïNjh


óg jir ì,shk 4'5lg muK fmr mDÓúfha iïNjh isÿ jQ nj ie,fla'
úYajfha Wm; ms<sn|j mj;sk úúO u; yd jdo w;ßka uq,a u úoHd;aul jdoh
fkìhq,d jdoh hs' fuu jdohg wkqj" úYajfha úisÍ mj;sk øjH wxY= .=re;ajdl¾IKh
ksid tlg leá ùfuka pl%djdg" iQ¾hhd iy wfkl=;a .%yf,dal ks¾udKh ù we;'
mDÓúfha iïNjh ms<sn|j bÈßm;a jQ kQ;k jdohla f,i uyd msmsreï jdoh (Big
bang theory) ye¢kaúh yels h' wdrïNfha § úYajh wêl Yla;shla .eí jQ Yla;s
m%Njhla f,i i,lk ,o w;r tys uyd msmsreula we;s jQ nj i|yka fõ' fuu
msmsrefï § we;s jQ úYd, jdhq ¥ú,s j,djla" leá .eiSug yd úúO úm¾hdij,g ,la
ùfuka pl%djdg /ila we;s jQ nj;a bka lshe fõ' laISrm:h kï jQ pl%djdgh ;=<
wmf.a fi!r.%y uKav,h ks¾udKh jQ nj uyd msmsreï jdofhka lshfõ'

9'1 rEmh - uyd msmsreu (Big bang) ksrEmKhla


wdrïNfha § mDÓúh ±ä WKqiqï jia;=jla jQ w;r .sks l÷ fyj;a huy,a l%shdldß;ajh
wêl úh' miqj mDÓúh l%ufhka isis,a ù jdIamYS,s nj wvq >k;ajfhka jeä
f,dayj,ska mDÓúfha yrh (Core) ks¾udKh úh' bka miqj ieye,a¨ is,slduh
mdIdK u.ska mDÓú lfnd, ks¾udKh jQ nj úYajdi flf¾'

98 úoHdj | mßKdñl l%shdj,sh


mDÓúh uOHfha ;snQ úúO uQ,øjH tlsfkl w;r m%;sl%shd lr úúO jdhq j¾. yg
.ekqKs' mDÓúfha uq,a u jdhqf.da,h ldnka vfhdlaihsâ (CO2), fuf;aka (CH4),
yhsârcka i,a*hsâ (H2S) jeks jdhqj,ska iukaú; úh' uq,a jdhqf.da,fha Tlaiscka
jdhqj (O2) fkd ;sîu iqúfYaIS lreKla f,i ie,lsh yels h'
wdrïNfha § mDÓúfhys ;snQ wêl WKqiqu fya;=fjka" mDÓúh u; jQ c,h jdIam ù
miq j tu c, jdIam >kSNjkh ù j,dl=¿ iEÈKs' fuu j,dl=¿j, wvx.= b;d l=vd
c, ì¢;s tl;= ù j¾Idj f,i mDÓúhg m;s; ùu werôKs' bkamiq jir .Kkdjla
mqrd uyd j¾Idjla mDÓúh u;g fkd lvjd weo ye¨Kq nj;a ,jKj,ska ire jQ
fuu jeis c,h mDÓúfha my;a ia:dkj, tl;= ù id.r ks¾udKh jQ nj;a úYajdi
flf¾'

9'2 rEmh - wdÈ mDÓúh ksrEmKh lrk Ñ;%hla

9'2 mDÓúh u; Ôjfha iïNjh


mDÓúh u; Ôjfha iïNjh ms<sn`oj o úúO jQ u; iy jdo /ila mj;S' óg jir
ì,shk 3'5lg muK fmr mDÒúh u; Ôjh wdrïN jQ nj úYajdi flf¾'
Ôjfha iïNjh ms<sn|j mej;s jdo lsysmhla i,ld n,uq'
úfYaI uejqï jdoh
fuu jdofhka lshefjkafka mDÓúh u; we;s ish¨ u Ôùka lsishï wdldrhl
ueùulska we;s jQ nj hs' fuu u;h ;yjqre lsÍug m%udKj;a úoHd;aul idlaIH
fkdue;s neúka fuh úoHd{hskaf.a ie,ls,a,g Ndckh fkd ù h'
iajhxisoaO ckkjdoh
wÔù øjHj,ska iajhxisoaOj Ôùka ks¾udKh jQ nj fuu jdofhka fmkajd fohs'
ksoiqka -
y frÈ lvud¨j,ska óhka we;s ùu'
y Èrd .sh ,Sj,ska .=,a,ka we;s ùu'
y krla jQ uiaj,ska by| mKqjka we;s ùu'
¨ù mdiap¾ kï úoHd{hd úiska lrk ,o mÍlaIK u.ska iajhxisoaO ckkjdoh o
i;H fkd jk nj ;yjqre úh'

úoHdj | mßKdñl l%shdj,sh 99


wu;r oekqug
iajhxisoaO ckkjdoh wi;H nj ;yjqre lsÍug
¨ù mdiap¾ kï úoHd{hd úiska isÿ lrk ,o
mÍlaIKfha mshjr my; oelafõ'
y iudk m%udKfha ma,dial= 2la
^yxi md;slh - Swan Neck Flask& f.k tajdg
iudk m%udKfhka ÔjdkqyrKh lrk ,o
fmdaIl udOHh tl;= lrk ,È' Ôù j¾Okhla ¨ù mdiap¾
isÿ fkdjk nj ksÍlaIKh lrk ,È'
y wjqreoaolg muK miq tla ma,dial=jl rEmfha mßÈ k<fha lr lvd bj;a lrk
,È'
y lr levQ k<fha laIqø Ôùka j¾Okh jk w;r wfkla k<fha laIqø Ôù j¾Okhla
isÿ fkdjQ nj ksÍlaIKh lrk ,È'
y Ôùka iajhxj ckkh fkdjk nj fidhd .kakd ,È' th i;H nj 1862 §
ms<s.kq ,eîh'

laIqø Ôù j¾Okhla isÿ


r;a lsÍu fkdù h

k<fha lr lvd bj;a laIqø Ôù j¾Okhla


r;a lsÍu lsÍu isÿ úh
iajhxisoaO ckkjdoh mÍlaIKd;aulj ;yjqre lsÍu

fldiafudfidhsla jdoh (Cosmozoic theory)


mDÓúh u; m;s; jQ Ôùka iys; W,aldjla fyda fjk;a .%yf,dalhlska meñKs
wNHjldY hdkd u.ska mDÓúh u; Ôjh wdrïN jQ nj fuu jdofhka m%ldY lrhs'
kuq;a fuu jdoh úoHd;Aulj ;yjqre lr ke;'
ffcj ridhksl mßKduh ms<sn| jdoh
mDÓúfha wdrïNfha jdhqf.da,fha mej;s jdhq ridhkslj m%;sl%shd lr Ôjh iE§ug
wjYH wuqøjH we;s jQ nj fuu jdofhka ;yjqre flf¾' by; i|yka m%;sl%shd i|yd
wjYH Yla;sh" úÿ,s flàï jeks úoHq;a úi¾ck u.ska o" .sks l`ÿ msmsÍfuka iy
iQ¾hhdf.ka meñfKk mdrcïnq, lsrK u.ska o iemfhkakg we;s nj úYajdi
flf¾' Ôjh iE§ug wjYH wuqøjH jeis c,fha Èh ù id.rhg tl;= úh' id.rj,g

100 úoHdj | mßKdñl l%shdj,sh


meñKs fuu ñY%Kh wdÈ iQmh (Primordial soup) f,i ye¢kafõ' tkï uq,a u Ôù
ffi, fyj;a m%d.a ffi,h ffcj ridhksl m%;sl%shdjl m%;sM,hla f,i wdÈ
iQmfhka we;s jQ nj i|yka fõ' fuu uq,a u Ôúhd tal ffi,sl jQ w;r ks¾jdhq"
^Yajikh i|yd Tlaiscka Ndú; fkd lrk& úIufmdaIS Ôúhl= f,i ie,fla'
úoHd{hka úiska wdÈ iQmfhka uq,a u Ôù ffi,h ks¾udKh jQ nj mÍlaIKd;aulj
fmkajd § we;'

wu;r oekqug

ye,afâka yd Tmdßka úiska Ôjfha iïNjh


ms<sn| ffcj ridhksl mßKdujdoh bÈßm;a
lrk ,È' iageka,s ñ,¾ úiska th úoHd.drfha §
mÍlaIKd;aulj ;yjqre lr we;'

iageka,s ñ,¾

mDÓúfha uq,a u Ôù wdldrh ir,;u talffi,sl nelaàßhdjla f,i ie,fla'


miqj uq,a u m%NdixYaf,aIl Ôùka f,i talffi,sl we,a.s we;s úh' fuh jdhquh
Tlaiscka iys; jdhqf.da,hla we;s ùfï wdrïNh úh'
§¾> ld,hla ;siafia talffi,slhkaf.a foay l%ñl úldYkhg ,la ùfuka
nyqffi,sl Ôùyq ìys jQy' tu nyqffi,sl Ôùka ;=< mgl" wjhj iy moaO;s l%ñlj
f.dvke.S Ydl yd i;a;aj f,dalh ks¾udKh ù we;'
wdrïNl nyqffi,sl Ôùka f,i ksvdßhdjka" we;eï wefk,svdjka iy uq,a u
wdf;%dfmdavdjka oelaúh yels h'
u;aiHhska uq,a u mDIaGjxYS Ôù ldKavh f,i i,lk w;r Tjqkaf.ka WNhÔùka
iïNjh úh' m%:ufhka f.dvìug meñKs mDIaGjxYSka f,i WNhÔùka ie,lsh
yels h' WNhÔùka ld,h;a iu. mßirhg wkql+,j foayfha isÿ jk úúO fjkiaùï
ksid Wr.hskaf.a iïNjh isÿ úh' Wr.hska WNhÔùkag jvd fN!ñl mßirhg
wkqj¾;kh ù we;' ffcj mßKdufha § mlaISka iy laISrmdhska Wr.hskaf.ka
iïNjh jQ nj úYajdi flf¾'
udkjhdf.a iïNjh óg jir ñ,shk 12lg fmr muK isÿ jq nj ;yjqre lrf.k
we;' kQ;k udkjhdf.a wdrïNh jir ñ,shk mylg ^5 000 000& muK fmr isÿ
jQ f,i ie,fla'
id.rh u; ìys jQ m%NdixYaf,aIS we,a.s l%ñlj fjkiaùfuka Ydl f,dalh
ks¾udKh úh' uq,ska mßKdñlj fkd ÈhqKq Ydl o bka miqj wmqIam Ydl o miqj
imqIam Ydl o we;s úh'

úoHdj | mßKdñl l%shdj,sh 101


fï wkqj Ôùka iïNjh tla tla ld,j, § úúO fjkialï wkqj isÿ ù we;s w;r
ta ms<sn|j wjfndaOh ,nd .ekSug 9'3 rEmh wOHhkh lrkak'

9'3 rEmh

9'3 mßKduh
mßirfha we;s jk fjkiaùïj,g Tfrd;a;= §u i|yd Ôùkaf.a foay ;=< o Bg
wkqrEmj l%ñl fjkiaùï we;s úh hq;= h'
mßirfha wLKavj isÿ jk fjkiaùïj,g wkqrEmj Ôù foay ;=< l%ñlj we;s jk
fjkiaùï ksid" tu mßirh ;=< Ôùkaf.a meje;au ;yjqre fõ'
102 úoHdj | mßKdñl l%shdj,sh
mDÓúh u; ìys jQ uq,a Ôúka fuf,i ld,h;a iu. fjkia ù ixlS¾K Ôùka njg
m;aj we;'
wdrïNl ir, Ôùkaf.a isg j¾;udk ixlS¾K Ôùka olajd jQ l%ñl úldYkh
mßKduh f,i yeÈkafõ'
mßKduh ms<sn|j ks.ukj,g meñKSfï § úúO idlaIH i,ld nef,a'
² N+f.da,Sh i;a;aj jHdma;sfhka ,efnk idlaIH
² ixikaokd;aul jHqy úoHdfjka ,efnk idlaIH
² fmdis, wOHhkfhka ,efnk idlaIH
fuu idlaIH w;ßka fmdis, u.ska ,efnk idlaIH b;d jeo.;a fõ'
fmdis,
ixrlaIKh jQ Ydl yd i;=kaf.a foay fldgia úúO leKSï lghq;=j, § yuqfõ' hï
wdldrhlg ixrlaIKh jqKq Ôúhl= fyda Ôúhl=f.a foay fldgila fyda Tjqkaf.a
i,l=Kq ^md i,l=Kq" ljpj, i,l=Kq& ixrlaIs;j mj;sk m%foaY fmdis,hla f,i
ye¢kafõ' tn÷ fmdis, mdIdK ;=<" whsia ;=<" mSÜ ksê ;=<" .sksl÷ w¿ ;=< fuka u
uv ;=< o yuq ù we;'

9'4 rEmh - úúO j¾.fha fmdis, lsysmhla

fmdis, i|yd ksoiqka my; oelafõ'


² i;a;ajhl=f.a iels,a,la" o;la fyda ljphla jeks ;o fldgila -
fuys § uq,a wiaÒfha we;s fldgila Èrdm;a ù tu iújr fldgia ;=<g frdkauv
tl;= fõ' miqj wêl mSvkhlg ,laù wiaÓuh mdIdKhla ks¾udKh fõ' tu
mdIdKh fmdis,hla f,i ie,lsh yels h'
² ñh.sh we;eï i;=ka uv ;=< ;ekam;a fõ' miqj tu i;a;ajhdf.a foayh Èrdm;a
ù foay fldgia jdhq f,i msg ù hhs' túg iEfok i;a;aj foayhg iudk ysia
wjldYfhys is,sld ^je,s& jeks oE ;ekam;a fõ' tu.ska i;a;ajhdf.a yevhg
iudk fmdis,hla iEfoa'
² Ydl frisk ;=< ^Ydlj,ska i%djh jk ÿïu," ue,shï jeks oE& we;eï lDñ
i;=kaf.a ndysr iels,s ixrlaIKh ù fmdis, njg m;a j we;'
² ueu;a jeks f,dúka ;=rka jQ i;=kaf.a wdrlaIs; isrere O%ejdikak rgj, whsia
;=< yuq fõ'
² wdka;sl mßir ;;a;aj fya;=fjka wdrlaId ù we;s vhsfkdai¾ jeks i;a;ajhskaf.a
md i,l=Kq o fmdis, f,i ie,fla'
úoHdj | mßKdñl l%shdj,sh 103
9'5 rEmh - ueu;a 9'6 rEmh - vhsfkdai¾
wdo¾Y fmdis,hla ks¾udKh lsÍu i|yd l%shdldrlu 9'1ys ksr; jkak'

l%shdldrlu 9'1
wjYH øjH (- lsßueá$laf,a" ma,diag¾ T*a meßia" Wiska wvq b;d ;=kS ma,diaála
fldmam 2 ^fhda.Ü fldmam&" yekaola" i;a;aj yev [fn,af,l=f.a
ljphla $ójk m;%hla ^.ia mßKdx.&] " l;=rla'
l%uh (-
² tla ma,diaála fldamamhl Wiska wvla muK jk fia b;d fyd¢ka lsßueá$laf,a
wiqrkak' tys u;=msg" ljph fyda m¾Kdx. m;%h fyda ;nd ;o lrkak' ueá
u; ljpfha fyda m¾Kdx. m;%fha i,l=K iEÿK miqj tajd bj;a lrkak'
² ma,diag¾ T*a meßia iaj,amhla wfkla fldamamhg f.k c,h iaj,amhla fhdod
noduh idod .kak' idod.;a meßia noduh fyda nhskav¾ .ï mfriaifuka
i,l=K iys; fldamamh u;g tl;= lrkak' meh 2la muK úh<Sug ;nkak'
² miqj ma,diaála fldamamh l;=rl wdOdrfhka lmd bj;a lr meßia noduh
iys; fldgi fjka lr .kak'
² ueá uqyqKf;ys iy ma,diag¾ T*a meßia uqyqKf;ys iE§ we;s fmdis, wdo¾Yk
ksÍlaIKh lrkak'

I mshjr II mshjr III mshjr IV mshjr


9'7 rEmh - fmdis,hla ks¾udKh lsÍu

104 úoHdj | mßKdñl l%shdj,sh


mejreu 9'1
my; oelafjk ud;Dld ms<sn|j ì;a;s mqj;am;g ,smshla ilia lrkak'
y úYajfha iïNjh y fmdis,
y Ôjfha iïNjh y ffcj úúO;ajh
Ôjudk fmdis,
mßKdñlj b;d merKs iïNjhla iys; we;eï Ôùka j¾;udkfha o ðj;a fõ' Tjqyq
jir ñ,shk .Kkdjla ;siafia úúO foaY.=Ksl yd mdßißl fjkiaùïj,g uqyqK
ÿkak o w;S;fha isg mej;s foay ,laIK fndfyduhla tf,i u mj;ajdf.k Ôj;a
fj;s' tjeks Ôùka Ôjudk fmdis, f,i ie,fla'
óg jir ñ,shk 70lg muK fmr j| ù f.dia we;ehs úYajdi l< iS,dleka;a kï
u;aiHhd 1938 § ol=Kq wm%sldj wi, uqyqfoa fidhd .kakd ,§' tu u;aiHhdf.a foay
,laIK jir ñ,shk .Kklg fmr isá u;aiHhdg iudk nj úoHd{hka úiska
fidhdf.k we;' tkï is,dleka;a u;aiHhd Ôjudk fmdis,hls'
;%sl=Kdu,fha ;U,.uqj fndlal wdY%s; j jdih lrk ,dïmq fn,a,d o tn÷ Ôjudk
fmdis,hls' ;j o n;al+rd" lerfmd;a;d iy fmkye,s u;aiHhd o Ôjudk fmdis,
fia i,lhs' .sksfydg kï ójk Ydlh Ôjudk Ydl fmdis,hla f,i ie,fla'

iS,dleka;a ,dïmq fn,a,d n;al+rd


Coelacanth Lingula Dragonfly

lerfmd;a;d fmkye,s u;aiHhd .sksfydg fhdaO ójk Ydlh


Cockroach Lungfish Tree fern
9'8 rEmh - Ôjudk fmdis, lsysmhla

úoHdj | mßKdñl l%shdj,sh 105


mDÓúh u; tla tla hq.j, § iEÿKq mdIdK" ia;r jYfhka ilia fõ' tu ia;r ;=<
Ydl yd i;a;aj fmdis, o wvx.= fõ' uq,ska u ;ekam;a jQ mdIdK ;Ügqj" m;=f,a u
mj;sk w;r tys jvd merKs fmdis, mj;S' fuf,i mdIdK ;Ügq tlsfkl u;
;ekam;a jk w;r uE; hq.fha fmdis, by< u mdIdK ia;rfha mj;S'
mdIdK ia;rj, we;s fmdis, wOHhkfhka mDÒúfha úúO hq.j, Ôj;a jQ Ydl yd
i;=kaf.a wkqms<sfj< wkdjrKh l< yels h' tu.ska ffcj mßKduh ms<sn|j
woyila ,nd .; yels h'

wu;r oekqug
14
ldnka kï uq,øjHfha tla wdldrhla jk úlsrKYS,s ldnka ( 6 C) Ndú; lr
fmdis,j, jhi ks¾Kh l< yels h'

wYajhdf.a mßKduh
fmdis, idlaIH u.ska Ôùkaf.a mßKduh ms<sn`oj ks.ukj,g t<öfï § .eg¨
/ila u;= fõ' wod< Ôúhdf.a iEu mßKdñl wjêhla u ksrEmKh jk mßÈ
fmdis, idlaIH fkd,eîu óg m%Odk fya;=jhs' fndfyda Ôùka ms<sn|j fmdis,j,ska
lshefjk jd¾;d wiïmQ¾K neúka fmdis, idlaIH hkq ;ekska ;ek msgq bÍ .sh
l;d fmd;la jekakls'
kuq;a wYajhdf.a mßKdñl b;sydih iïmq¾Kfhka u wOHhkh lsÍug ;rï
m%udKj;a mßÈ fmdis, idlaIH ,eî we;' tkï wYajhdf.a mßKdñl b;sydih
b;d u fyd¢ka wkdjrKh lr .ekSug yels ù we;'

9'9 rEmh - wYajhdf.a mßKdñl l%shdj,sh

kQ;k wYajhdf.a mQ¾jc Ôúhd óg jir ñ,shk 54lg ^jir 54«106& muK fmr
W;=re wefußldfõ jdih l< i;a;ajhl= f,i ie,fla' 40 cm la muK Wi we;s
l=vd n,af,l= jeks fuu i;a;ajhdg o Èùfï yelshdj ;snQ nj;a mdo b;d l=vd jk
w;r mQ¾j .d;%dj, we`.s,s ;=kla mej;s nj;a fidhdf.k we;' ;j o fuu we`.s,s
isriaj msysàu iqúfYaIs jQ ,laIKhls'
fuu i;a;ajhd kQ;k wYajhd olajd mßKduh ùfï § l%ñl fjkia ùï /ila isÿ ù
we;' tys § ixprK l%ufha iy wdydr ,nd .kakd l%uj, l%ñl fjkiaùï isÿ úh'

106 úoHdj | mßKdñl l%shdj,sh


9'4 ffcj úúO;ajfhys ,d mßKdufha jeo.;alu
mßirfha we;s iSñ; jQ iïm;a i|yd Ôùka w;r ;r.hla mj;S' tu ;r.fhka ch
,nk Ôúhd iajdNdúl jrKhlg ,laù mßirh ;=< ia:dms; fõ' tf,i f;aÍug
,la jQ Ôùka mßirfha m%uqLhka njg m;a ù jHdma; fõ' fuf,i jHdma; jkafka
iajlSh mßirhg jvd fyd¢ka wkqj¾;kh jQ Ôùka h' ;j o mßKdñl l%shdj,sfha §
l,ska mej;s Ôù úfYaIhlska kj Ôù úfYaI we;s ùu o isÿ úh yels h' fuh úfYaI
m%dma;sh f,i y÷kajhs' fuu l%shdj,sh ffcj úúO;ajh mq¿,a ùug fya;= fõ'

wu;r oekqug
mßKdujdofha mshd f,i
ie,flkqfha pd,aia vdúka
h' ffcj mßKduh ms<sn|j
úoHd;aulj ms<s.; yels
iajdNdúl jrKjdoh Tyq
úiska bÈßm;a lrk ,§'
pd,aia vdúka

mejreu 9'2
udkj mßKduh ms<sn|j Y%S ,xldfõ olakg ,efnk idlaIH ms<sn| f;dr;=re
we;=<;a fmd;a msxpla ilia lrkak'
l=reúg ngfodU f,k" nq,;aisxy, mdyshx., f,k" bínkalgqj" rdjKd we,a,"
fmdïmßmamq wdÈ m%foaYj,ska ,enqKq f;dr;=re o fhdod.kak' n,xf.dv udkjhd
ms<sn| lreKq o bÈßm;a lrkak'

idrdxYh
² óg jir ì,shk 4'5lg muK fmr mDÒúh wdrïN jQ w;r jir ì,shk 3'5lg
muK fmr mDÓúh u; Ôjh wdrïN úh'
² ffcj ridhksl l%shdj,shl m%;sM,hla f,i mDÒúh u; Ôjh we;s jQ nj
oekg ms<s.kakd u;hhs'
² id.rh ;=< Ôjh wdrïN ù thska iEÿKq talffi,sl Ôùkaf.ka nyqffi,sl
Ôùka ks¾udKh ù we;'
² wdrïNl ir, Ôùkaf.a isg j¾;udk ixlS¾K Ôùka olajd jQ l%ñl úldYkh
mßKduh f,i ye¢kafõ'
² mßKduhla isÿ jQ njg we;s idlaIH w;ßka fmdis, tla jeo.;a idlaIHhla fõ'
² Ôjudk fmdis, f,i ie,flk Ôùka ;=< w;S;fha isg mej; tk ,laIK
wdrlaId ù we;'
² mßKdñl l%shdj,sh ms<sn|j iïmQ¾K fmdis,uh idlaIH iys; Ôúhl= f,i
wYajhd ie,lsh yels h'
² udkj mßKduh ms<sn|j j eo.;a idlaIH Y%S ,xl dfjka yuq ù we;'

úoHdj | mßKdñl l%shdj,sh 107


wNHdi
01& § we;s ms<s;=re w;ßka ksjerÈ fyda jvd;a .e<fmk ms<s;=r f;darkak'
1' mDÓúfha iïNjh ms<sn| i;H j.ka;s f;darkak'
A. - mDÓúfha iïNjh óg jir ì,shk 4'5lg muK fmr isÿ jQ nj
ie,fla'
B. - ilaj, mßKduh ms<sn| bÈßm;a jQ m<uq úoHd;aul jdoh
fkìhq,d jdohhs'
C. - mDÓúfha iïNjh ms<sn| kQ;k jdohla f,i uyd msmsreï jdoh
ie,fla'
1. A yd B 2. A yd C 3. B yd C 4. A,B yd C hk ish,a,
2' wdÈ mDÓúh ms<sn| wi;H j.ka;sh f;darkak'
1' jdhqf.da,fha Tlaiscka mej;Su ksid tys Ôjh mej;Su'
2. uQ,øjH w;r m%;sl%shdj,ska ldnka vfhdlaihsâ yd fuf;aka jeks
jdhq yg .ekSu'
3. mDÓúh u; jir .Kkdjla mqrd fkdlvjd uyd j¾Id weojeàu'
4. ,jKj,ska ire jeis c,h tl;= ù mDÓúh u; id.r ks¾udKh
ùu'
3' mDÓúh u; Ôjfha iïNjh ms<n s |j oekg ms<.
s kakd jdoh jkqfha l=ula o@
4'
1' úfYaI uejqïjdoh
5.
2' iajhxisoaO ckk jdoh
6.
3' fldiafudfidhsla jdoh
4'
7. ffcj ridhksl mßKduh ms<sn| jdoh
4' Ôjfha iïNjh ms<sn| i;H j.ka;s f;darkak'
E.
A - mDÓúfha uq,a u Ôù wdldrh talffi,sl we,a.s fõ'
F.
B - talffi,slhka mßKduh ùfuka nyqffi,slhska ìys úh'
G.
C - kQ;k udkjhdf.a wdrïNh jir ñ,shk 4'5lg muK fmr isÿ
ù we;'
1. A yd B 2. A yd C 3. B yd C 4. A,B yd C hk ish,a,
02& my; j.ka;s ksjeros kï (√) ,l=K o jerÈ kï ^«& ,l=K o fhdokak'
1. wdÈ iQmh u; ìys jQ uq,a u Ôúhd talffi,sl nelaàßhdjls' ^ &
2. ir, Ôùkaf.ka j¾;udk ixlS¾K Ôùka olajd jQ l%ñl úldYkh
mßKduh f,i ye¢kafõ' ^ &
3. ffcj mßKduh ms<sn|j ks.ukj,g t<öfï § fmdis, idlaIH
muKla m%udKj;a fõ' ^ &
4. ,dïmq fn,a,d Y%S ,xldfõ yuqjk Ôjudk fmdis,hls' ^ &
5. ffcj úúO;ajhg mßKdñl l%shdj,sh o fya;= fõ' ^ &

108 úoHdj | mßKdñl l%shdj,sh


wNHdi
03& flá ms<s;=re imhkak'
1' Ôjudk fmdis, i|yd ksoiqka folla ,shkak'
2' mßKdñl l%shdj,sh ms<sn| wOHhkh i|yd fmdis,j, odhl;ajh
isÿjk whqre ir,j myokak'
3' udkj mßKduh ms<sn|j Y%S ,xldfjka ,efnk idlaIHj,g wod< ia:dk
myla ,shkak'
4' wYajhdf.a mßKdñl l%shdj,sfha § mdoj, we;s jQ úlrKhla i|yka
lrkak'
5' mDÓúfhka ;=rka j .sh kuq;a fmdis, fidhdf.k we;s Ôùka i|yd
ksoiqka ;=kla fokak'

mdßNdIsl jpk
uyd msmsreï jdoh - Big bang theory
ffcj úúO;ajh - Bio diversity
wdÈ iQmh - Primordial soup
ffcj ridhksl mßKduh - Biochemical evolution
iajhxisoaO ckkjdoh - Spontaneous generation theory
fmdis, - Fossil
Ôjudk fmdis, - Living fossil
iajdNdúl jrK jdoh - Theory of natural selection
úfYaI m%dma;sh - Speciation

úoHdj | mßKdñl l%shdj,sh 109


110 úoHdj | mßKdñl l%shdj,sh

You might also like

pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy