0% found this document useful (0 votes)
10 views166 pages

Geo 11 S

The document appears to be a publication from the Educational Publications Department, detailing various educational materials and resources from 2015 to 2020. It includes ISBN information and is printed by the State Printing Corporation. The content is primarily in a language other than English, likely Sinhala, and covers a range of topics related to education.

Uploaded by

nalakamihira8
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
10 views166 pages

Geo 11 S

The document appears to be a publication from the Educational Publications Department, detailing various educational materials and resources from 2015 to 2020. It includes ISBN information and is printed by the State Printing Corporation. The content is primarily in a language other than English, likely Sinhala, and covers a range of topics related to education.

Uploaded by

nalakamihira8
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 166

N+f.

da, úoHdj
11 fY%a‚h

wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j

i
m<uqjk uqøKh - 2015
fojk uqøKh - 2016
;=kajk uqøKh - 2017
isõjk uqøKh - 2018
miajk uqøKh - 2019
yhjk uqøKh - 2020

ish¨ ysñlï weúß‚

ISBN 978 - 955 - 25 - 0415 - 0

wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j úiska


mdk`Mj" mdÿlal msysá rcfha uqøK kS;s.; ixia:dfõ
uqøKh lrjd m%ldYhg m;alrk ,È'

Published by: Educational Publications Department


Printed by: State Printing Corporation, Panaluwa, Padukka.

ii
Y%S ,xld cd;sl .Sh

Y%S ,xld ud;d


wm YS% ,xld" kfuda kfuda kfuda kfuda ud;d
iqkaor isßnßkS" iq/`os w;s fidanudk ,xld
OdkH Okh fkl u,a m,;=re msß ch N+ñh ruHd
wmyg iem isß fi; iokd Ôjkfha ud;d
ms<s.kq uek wm Nla;s mQcd
kfuda kfuda ud;d
wm YS% ,xld" kfuda kfuda kfuda kfuda ud;d
Tn fõ wm úoHd
Tn u h wm i;Hd
Tn fõ wm Yla;s
wm yo ;=< Nla;s
Tn wm wdf,dafla
wmf.a wkqm%dfKa
Tn wm Ôjk fõ
wm uqla;sh Tn fõ
kj Ôjk foñfka ks;sk wm mqnqÿ lrka ud;d
{dk ù¾h jvjñk /f.k hkq uek ch N+ñ lrd
tl ujlf. ore le, neúkd
huq huq ù fkdmud
fm%au jvd ieu fNao ÿ/r od kfuda kfuda ud;d
wm YS% ,xld" kfuda kfuda kfuda kfuda ud;d

iii
wms fjuq tl ujlf. orefjda
tl ksjfiys fjfikd
tl mdge;s tl reêrh fõ
wm lh ;=< ÿjkd

tneúks wms fjuq fidhqre fidhqßfhda


tl f,i tys jefvkd
Ôj;a jk wm fuu ksjfia
fid¢k isáh hq;= fõ

ieug u fu;a lreKd .=fKkS


fj<S iu.s oñkS
rka ñKs uq;= fkd j th u h iem;d
lsis l, fkdu Èrkd

wdkkao iurfldaka

iv
v
kshdukh yd wëlaIKh - mS'tka' whs,mafmreu
wOHdmk m%ldYk flduidßia ckrd,a
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'

fufyhùu - ví,sõ'tA'ks¾u,d mshiS,s


wOHdmk m%ldYk flduidßiaa ^ixj¾Ok&
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'

iïnkaëlrKh - wd¾'tA'ã' kkaokS rEmisxy


ksfhdacH flduidßia
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'

- tA'tï'wd¾'fla' wêldß
iyldr flduidßia
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'

iydh iïnkaëlrKh - ù'Ô' vhkd È,arelaIs


ixj¾Ok ks,Odß
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'

ixialdrl uKav,h

1' iïudks; uydpd¾h tka'fla' oka.,a, - le,‚h úYajúoHd,h

2' uydpd¾h tia'tA' fkdanÜ - fld<U úYajúoHd,h

3' wd¾'mS' mSßia - w;sf¾l flduidßia ^úY%dñl&


úNd. fomd¾;fïka;=j'

4' wd¾'tA'ã' kkaokS rEmisxy - ksfhdacH flduidßia


wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'

5' rxckS Okj¾Ok - fcHIaG lÓldpd¾h


cd;sl wOHdmk wdh;kh'

6' tiA' lreKd.rka - lÓldpd¾h"


cd;sl wOHdmk wdh;kh'
f,aLl uKav,h

1' ví,sõ' ldka;s fmf¾rd O¾uj¾Ok - .=re fiajh" idka; mS;r u'u'ú"
ó.uqj'

2' wd¾'tA' pkaøisß - .=re WmfoaYl"


Èjq,msáh fldÜGdi wOHdmk ld¾hd,h"
ur|.yuq,'

vi
3' tka'tA' Ñ;%,;d - .=re WmfoaYsld"
l,dm wOHdmk ld¾hd,h" ud;r'

4' fla'fla'hQ' .=Kr;ak - .=re fiajh"


.d$ fmd,amdf.dv u'ú' hlal,uq,a,'

5' tÉ'tï'fÊ'tA'î' ySkaflkao - .=re WmfoaYl"


l,dm wOHdmk ld¾hd,h" uykqjr'

6' tÉ' oykdhl - m%Odk ixialdrl ^úY%dñl&


wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'

7' fla' fidauodi - .=re WmfoaYl"


l,dm wOHdmk ld¾hd,h" ud;r'

8' ã'tï'fÊ' nKavdr - .=re fiajh"


jhU rdclSh úoHd,h" l=reKE.,'

9' O¾ñkS fyañld wdá., - .=re fiajh"


ñhqishia úoHd,h" fld<U 07'

10' tia' nd,iqkaøï - ksfhdacH flduidßia ^úY%dñl&"


úNd. fomd¾;fïka;=j'

11' tia'tA'tÉ' yqiakd - iyldr wOHdmk wOHlaI"


l,dm wOHdmk ld¾hd,h" foys´úg'

12' isjÑ;%d m,ks - .=re WmfoaYsld"


l,dm wOHdmk ld¾hd,h" hdmkh'

13' hd,skS lreKd.rka - .=re fiajh" Ydka; laf,ahd¾ia úoHd,h"


fld<U 06'

NdId ixialrKh
Ti| .=Kr;ak - iyldr lÓldpd¾h"
fld<U úYajúoHd,h'

msgljr ks¾udKh iy mß.Kl wlaIr ixfhdackh


^is;shï" rEmigyka iy mß.Kl msgq ieliqu&
wd¾'tA' hqf¾ld È,arelaIs - f;dr;=re ;dlaIK wxYh"
wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j'

vii
mgqk
msgqj

1' mDÓúfha iajdNdúl iïm;a 01

2' Y%S ,xldfõ iajdNdúl iïm;a 20

3' f,dal ckixLHdj 50

4' Y%S ,xldfõ ckixLHdj 61

5' ixj¾Okh 70

6' f,dalfha iajdNdúl Wmøj 85

7' Y%S ,xldfõ iajdNdúl wdmod 102

8' foaY.=‚l fjkiaùï 115

9' Y%S ,xld 1(50"000 N+ ,laIK is;shï 122

10' o;a; ksrEmKh i|yd m%ia;dr Ndú;h 151


f,aLl$ixialdrl uKav, igyk

tfldf,dia jk fY%a‚fha N+f.da, úoHd úIhh ks¾foaYfha i|yka mdvï


tAll oyhla i|yd iúia;r lreKq we;=<;a fldg fuu fm<fmd;
iïmdokh lr we;'

m<uq mßÉfþofha isg wgjk mßÉfþoh olajd we;=<;a lr we;s


iajdNdúl iïm;a" ckixLHdj" ixj¾Okh" iajdNdúl Wmøj iy
foaY.=‚l fjkialï hk ud;Dld Tiafia f.da,Sh f;dr;=re fuka u
Y%S ,xldjg iqúfYaIS jQ f;dr;=re o wka;¾ .; fõ' 1(50 000 N+ ,laIK
is;shï ms<sn| j lreKq we;=<;a kjjk mßÉfþofha § is;shïj, úúO
,laIK fuka u is;shï mßyrKh ms<sn|j o mQ¾K wjfndaOhla ,nd .;
yels jk mßÈ úIh lreKq bÈßm;a lr we;s w;r wNHdij, fhoùfuka
tu úIh lreKq ;yjqre lr .ekSug Tng wjia:dj i,id we;' úúO
m%ia;dr j¾." m%ia;dr Ndú;h yd tu.ska úIh lreKq ;yjqre lr .kakd
wdldrh ms<sn| ±kqj;a ùug oyjk mßÉfþofha § Tng yelshdj ,efí'

iajNdjO¾uh yd iudch w;r wka;¾ iïnkaO;d m%j¾Okh lsÍu i|yd


mDÓúh yd tys jdiSka ms<sn| ukd wjfndaOhlska lghq;= lsÍu" o;a;
yd f;dr;=re úfYaf,aIKh yd w¾:l:kh ms<sn| N+f.da, úoHd;aul
ixl,am Ndú; lsÍu hk yelshdjka j¾Okh lr .ekSug fuu fm<fmd;
Tng WmldÍ jkq we;'

fuys we;=<;a is;shï" j.=" rEm igyka" mßYS,kh lsÍu" l%shdldrlï yd


mejreïj, ksr; ùu u.ska Tnf.a wOHhkh jvd;a w¾:dkaú; jk nj
wjOdrKh lrkafkuq'

x
1 mDÓúfha iajdNdúl iïm;a

iajdNdúl mßirfha we;s ñksidf.a meje;aug yd Tyqf.a l%shdldrlïj,g


m%fhdackj;a jk oE iajdNdúl iïm;a f,i ye¢kafõ'

iajdNdúl iïm;a w;ßka mdIdK" Lksc" mi" c,h" jd;h" ysret<sh" jDlaI,;d
yd jkÔùka hk iïm;aj,g iqúfYAIS ia:dkhla ysñ fõ' iïm;aj,g jákdlula
fokafka ñksid h' ñksia wjYH;d yd ;dlaIKh wkqj iïm;aj, jákdlu ;SrKh
fõ' iïm;aj, w.h ld,Sk j fjkia úh yels h'

mDÓúfha iajdNdúl iïm;a jk mdIdK" Lksc" mi" c,h" jd;h" ysret<sh


jDlaI,;d yd jkÔùka ms<sn| j wOHhkh lsÍu fuu mßÉfþofha wruqK fõ'

mßirfha we;s iïm;a úúO jk w;r tAjd úúO whqßka j¾. l< yels h'
^1'1 rEmh&'

1'1 rEmh - iïm;a j¾. lsÍu


fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h' 1
fuu j¾.S l rKh yereKq úg my; i|yka wdldrhg o ia j dNdúl
iïm;a j¾. l< yels h'

iajdNdúl
iïm;a

laIh jk laIh fkdjk mqk¾ckkSh


iïm;a iïm;a iïm;a
fmdis, bkaOk c,h jkdka;r
jkdka;r
iq¾hdf,dalh mi
mdIdK
ire mi jd;h u;aiHhka
f,dayuh Lksc
jkÔùka
^hmia" ;U" rka&
wf,dayuh Lksc
^.,a wÕ=re" ue‚la"
is,sld&

óg wu;r j iaj dNdúl iïm;a" Ôù yd wÔù iïm;a f,i o j¾. l<


yels fõ'

Ôù iïm;a ffcj f.da,fha we;s Ydl yd i;a;j


a iïm;
^jkdka;r" i;a;j
a iïm;a" c,c iïm;a&

wÔù iïm;a c,f.da,fha we;s c,h" jdhqf.da,fha jdhq j¾."


Ys,df.da,fha we;s Lksc iïm;a" mi hkdÈh
^c,h" mi" Lksc" iq<x" Woï&

lsh
% dldrlï

01' iajdNdúl iïm;a hkakg iqÿiq ks¾jpkhla bÈßm;a lrkak'

02' mßirfha we;s iïm;a ñksid úiska jákd iïm;la njg mßj¾;kh flfrk
wdldrh ksoiqka folla u.ska meyeÈ,s lrkak'

2
mdIdK
iajdNdúl iïm;a w;r mdIdKj,g ysñ jkafka jeo.;a ia:dkhls' mDÓú
mDIAGh iE§ we;af;a mdIdKj,sks' mdIdK iE§ we;af;a Lkscj,sks' Lksc j¾.j,ska
ks¾udKh ù we;s mdIdKj, tAjdg u iqúfYaIS jQ ,laIK olakg ,efí' we;eï
mdIdK uDÿ jk w;r ;j;a mdIdK ;o .;sfhka hqla; h' mDÓúfha iuyr ia:dkj,
mdIdK ia;rh ;=kS jk w;r ;j;a ia:dkhl th .eUqrg úysfoa' tneúka mdIdKj,
ixhq;sh" jHdma;sh yd jHqyh wkqj mdIdKj, iïm;a jákdlu tlsfklg fjkia
fõ' Wm; wkqj mdIdK" j¾. ;=klg fnÈh yels h'

wd.afkah mdIdK
mDÓú wNHka;rfha we;s ue.aud isis,a ùfuka wd.afkah mdIdK ks¾udKh
fõ' fïjd uQ,sl mdIdK f,i o ye¢kafõ' wêl ;dmh yd mSvkh hgf;a ks¾udKh
jk fuu mdIdK" iaMálrEmS mdIdK fõ' fïjdfha
ùÿreuh yd ishqï lkslduh jHqyhla we;' fuu
mdIdKj,g ksoiqka f,i .%ekhsÜ" nefida,aÜ"
.eífrda jeks mdIdK y÷kajd Èh yels h'
mDÓú wNHka;rfha § ue.aud isis,a ù >kSNjkh
ùfuka wl%dka; wd.afkah mdIdK ks¾udKh jk
w;r mDÓú wNHka;rfha WKq jQ ue.aud u;=msgg
meñK isis,a ùu fya;=fldg f.k ksIal%dka;
wd.afkah mdIdK ks¾udKh fõ'
1'2 rEmh - wd.afkah mdIdK
^.%ekhsÜ&
wd.afkah mdIdKj, m%fhdack

² .%ekhsÜ fhdod .ksñka f.dvke.s,s bÈlsÍu'


² úis;=re NdKav ks¾udKh lsÍu'
² áka" fl%dañhï jeks Lksc ,nd .ekSu'
² Ldokhg Tfrd;a;= fok neúka nEjqï m%foaY wdrlaIdjg fhdod .ekSu'
² uydud¾. bÈlsÍfï § Ndú; lsÍu'

fuu mdIdKj,ska ks¾udKh ù we;s úúO N+ rEmj, fi!kao¾hd;aul


jákdlula o we;'

3
wjidÈ; mdIdK

Ldokh jQ wd.afkah yd úmß; mdIdKj, iqkanqka


øjH ;ekam;a ù tAldnoaO ùfuka wjidÈ; mdIdK
ks¾udKh fõ'

uq,a mdIdK iqkanqkaj,ska ks¾udKh jk ksid


fïjd oaú;Shsl mdIdK f,i o ye¢kafõ' yqKq.,a" .,a
wÕ=re" ðmaiï wdÈh fuu mdIdKj,g ksoiqka fõ' 1'3 rEmh - wjidÈ; mdIdK
^ðmaiï&
wjidÈ; mdIdKj, m%fhdack
² f.dvke.s,s l¾udka;hg yqKq.,a yd je,s .,a jYfhka fhdod .ekSu'
² Èh¿ wjidÈ; lDIsld¾ñl lghq;= i|yd Ndú; lsÍu
² l=U,a l¾udka;fha § wuqøjHhla f,i Ndú; lsÍu'
² úis;=re NdKav ksIamdokhg fhdod .ekSu'
² n,Yla;shla jYfhka .,a wÕ=re fhdod .ekSu'

úmß; mdIdK

wd.afkah yd wjidÈ; mdIdK wêl WIaK;ajh


yd mSvkhg Ndckh ùfuka uq,a iajrEmh
fjkia ù úmß; mdIdK ks¾udKh fõ'

mdIdK j¾. w;ßka jeä jYfhka olakg


,efnkafka úmß; mdIdK h' úmß; mdIdKj,g
1'4 rEmh - úmß; mdIdK
khsia" lsß.re~" Èhuka;s" ñksrka" fvd,uhsÜ jeks ^ñksrka&
mdIdK ksoiqka fõ'

úmß; mdIdKj, m%fhdack


² Èhuka;s - wdNrK iE§u i|yd Ndú; lsÍu'
² lsß.re~ - m%;sud" úis;=re NdKav jeks foa ks¾udKh i|yd fhdod .ekSu'
² ñksrka - ,sysis øjH jd;a;= wÉpq" ;Ska; j¾. ksmoùug fhdod .ekSu'
² fvd,uhsÜ - fmdfydr ksIm
a dokh i|yd fhdod .ekSu'

4
khsia mdIdKj, oDV nj ksid mer‚ isoaOia:dk bÈlsÍu i|yd tu mdIdK
iys; ia:dk f;dard f.k we;'

lsh
% dldrlï
01' m%Odk mdIdK j¾. kï lr tA tla tla j¾.h i|yd ksoiqka fol ne.ska
bÈßm;a lrkak'
02' úúO mdIdKj,ska ,nd .kakd m%fhdack we;=<;a fldg fmdaiagrhla
ks¾udKh lrkak'

Lksc
iajdNdúl iïm;a w;r Lksc iïm;aj,g o jeo.;a ;ekla ysñ fõ'

Lksc hkq iajdNdúl j ks¾udKh jk ksh; ridhksl ixhq;h s la we;s iaMál


iajNdjhlska hql;
a l%udkql,
+ wNHka;r jHqyhlska iEÿKq wldnksl ix>glhls'

mDÓúh mdIdKj,ska o mdIdK Lkscj,ska o ks¾udKh ù we;s neúka Lksc


yd mdIdK w;r ukd ine¢hdjla mj;S' wd.afkah" wjidÈ; yd úmß; mdIdK iE§
we;af;a jákd Lkscj,sks' Lksc iïm;aj, jákdlu ;SrKh jkafka bka ,nd .;
yels m%fhdack u; h'

f,dalfha Lksc j¾. 2000la muK y÷kd f.k ;snK q o ñksid úiska
m%fhdackhg .kq ,nkafka iq¿ m%udKhla mu‚' ñksia YsIg
a dpdrfha tla tla hq.j,
§ wdhqO yd WmlrK ks¾udKh lr .ekSu i|yd úúO Lksc j¾. Ndú; lr ;sfí'

Lksc iïm;a my; i|yka mßÈ j¾. l< yels h'

bkaOkuh Lksc .,a wÕ=re

f,dayuh Lksc hmia" uex.kSia" ;U

f,day fkdjk Lksc ñksrka" je,s" yqKq.,A" fmdiafmaÜ

hmia" ñksrka jeks b;d jeo.;a iïm;a ms<sn| j muKla fuys § wjOdkh
fhduq flf¾'

hmia - udkj YsIagdpdrfha ÈhqKqjg m%n, idOlhla jQfha hlv Ndú;h hs'
hlv ,nd .kafka hmiaj,sks' hmia msßisÿ lr WKq lsÍfuka wk;=re j hlv o"
5
hlv" ridhksl l%shdj,shg fhduq lsÍfuka jdfka o ksmoùu isÿ flf¾' hlv
yd jdfka" tAjdfha we;s iqúfYaIS .=Kh ksid l¾udka;" lDIsl¾udka;h" bÈlsÍï
yd m%jdyk jeks lafIa;% i|yd w;HjYH øjHhla njg m;a ù ;sfí'

fyughsÜ" ue.akghsÜ" ,sfudkhsÜ wdÈh m%Odk hmia j¾. fõ' hmia


ksêhla wd¾Ól jYfhka m%fhdackhg .; yels jkafka tu hmia ksêfhys Wiia
j¾.fha hlv 30]la j;a wvx.= fõ kï mu‚' f,dalfha hmia ksmojk m%Odk
m%foaY yd rgj,a 1'1 is;shfuys oelafõ'

1'1 is;shu - hmia ksê jHdma; m%foaY yd rgj,a

lsh
% dldrlu

—hmiaj,ska ksmojkq ,nk hlv yd jdfka" ld¾ñl" lDIsld¾ñl yd m%jdyk


lafIA;% i|yd w;HjYH iïm;ls˜' ksoiqka foñka meyeÈ,s lrkak'

ñksrka
ñksrka b;d jeo.;a Lksc iïm;ls' f,dal hqoO
a iufha § ñksrka l¾udka;hg
jeo.;a ia:dkhla ysñ úh' Lksc j¾.SlrKfha wf,dayuh Lksc j¾. hg;g .efkk
ñksrka" fmdf<dfõ ;ekam;a ù we;s iajNdjh wkqj m%Odk j¾. ;=klg fnÈh yels h'

² Ouks ñksrka ^b;d msßisÿ l=Üá jYfhka mj;S&


6
² laIqø iaMál ñksrka ^m;=re wdldrfhka mj;S&
² mdIdKj, úisÍ mj;sk ñksrka

f,dalfha ñksrka ksmojk m%Odk rgj,a


bkaÈhdj ;=¾lsh
fldßhdj n%iS,h
fulaisfldaj gekaidkshdj
Y%S ,xldj uev.ialrh

f,dalfha jd¾Isl ñksrka ksIamdokfhka 60]la muK ksmojk bkaÈhdj"


m%Odk ñksrka ksIamdolhd jk w;r Wiia j¾.fha ñksrka ,efnk rgla f,i
Y%S ,xldj o jeo.;a fõ'

ld¾ñl wuqøjHhla jk ñksrka" bf,lafg%dksl l¾udka;h" f,day wdjrK


iE§u" ,sysisf;,a ksmoùu" mekai,a l+re yd ;Ska; jeks foa ksmoùu i|yd Ndú;
flf¾' ;dmh yd úoHq;a ikakdhlhla f,i o ñksrka jeo.;a fõ'

lsh
% dldrlï
01' ñksrka j¾. ;=k kï lrkak'
02' iïm;la f,i ñksrkaj, we;s jeo.;alu ksoiqka weiqßka meyeÈ,s lrkak'

03' f,dal wdlD;s is;h


s ul f,dalfha ñksrka ksmojk rgj,a yd f,dalfha m%Odk
hmia ksê ,l=Kq fldg kï lrkak'

mi

fMkaøSh øjH §¾> ld,hla ;siafia Èrdm;a ùfuka yd mdIdK Ô¾Kh u.ska
iemfhk Ô¾KdjfYAI ñY% ùfuka mi ks¾udKh fõ'

mi" ñks i dg m% f hda c kj;a w;HjYH iïm;ls ' Ydl yd i;a ; a j ixy;s f ha
meje;a u r|dmj;s k a f ka fuu mia ;Ügq j u; h' Ydl j¾Okhg wjYH fmda I H
mod¾: o" c,h o imhka f ka mi u.s k s ' fmdf<da ; ,h u;= m s g ;= k S ;Ügq j la
f,i mdxY= ia ; rh ms y s g d we;' fuu mdxY= ia ; r" ia : dkfhka ia : dkhg úúO
>kluls k a hq l a ; fõ'
7
mi ks¾udKhg n,mdk idOl uõmdIdKh - uõmdIdKh Ô¾Kh ùfuka
² uõmdIdKh fyda ksêidOkfhka tl;= jk wjidÈ;j,ska
mig Lkscuh øjH tl;= fõ' uõ mdIdKfha
² N+ úIu;dj
iajNdjh wkqj mi" mfia ixhq;sh" mia j¾. yd
² foaY.=Kh mfia j¾Kh o fjkia fõ'
² ld,h
² Ydl yd i;a;aj fldgia N+ úIu;dj - N+ úIu;djg wkql, + j mi
u;=mgs isÿ jk L - dokh" ksêidokh fuka u
² udkqI l%shd
mi ;=<g c,h ldkaÿùu jeks l%h s dj,Sk"a mdxY=
ks¾udKh flf¾ n,mdhs' hï m%foaYhl we;s nEjqu" mfia iajNdjh fjkia ùug fuka
u c,jykh flfrys o n,mdk idOlhls'

foaY.=Kh - -mi ks¾udKh ùug n,mdk foaY.=‚l idOl w;r j¾Idm;kh


yd WIaK;ajh o b;d jeo.;a fõ' mfia wNHka;r WIaK;ajh" j¾Ihla ;=< mfiys
f;;ukh mj;sk ld,h" mi ;=< r|dmj;sk c, m%udKh o mi ks¾udKh iy
mfiys iajNdjh flfrys n,mdhs'

Ydl yd i;a;aj fldgia - mdxY= Ôùka iy Ydl wdjrKh mig fMkaøSh øjH tl;=
lrk uQ,dY% fõ' ñka Ydl wdjrKh m%Odk fõ' fMkaøSh moaO;s nyq, m%foaYj,
b;d flá ld,hla ;=< idrj;a ysHquia iys; mia uy,la ks¾udKh fõ'

ld,h - mfia iajNdjh yd mßK;Ndjh ;SrKh lsÍfï § ld,h jeo.;a fõ' §¾>
ld,hla ;=< fMkaøSh øjH ;ekam;a ùfuka mfia ire nj jeä fõ' tn÷ miaj, wvx.=
Lksc ,jK m%udKh jeä neúka me<Eá j¾Okhg o ys;lr fõ'

udkqI l%shd - mfiys iajNdjh fjkia ùu yd mdxY= j¾Okh flfrys udkqI


ls%hdldrlï o n,mdkq ,nhs' udkqI l%shdldrlï u.ska mfiys .=Kdx.
iïmQ¾Kfhka u fjkia l< yels w;r tu.ska mi ksire ùug o bv we;'

ñksid iaÓ r ckdjdi msysg qj d .;a wjêfha is g u lDIs l d¾ñl lghq ; =


i|yd mi m%fhdac khg f.k we;s w;r ckixLHdj jeä ùu;a " ñks ia wjYH;d
jeä ùu;a iu. mi jeä jeäfhka Ndú;hg f.k we;' úúO fNda . fjkq j g
tl u ìul tl fNda.hla muKla j.d ls Í u ks id ffcj úúO;a j h yS k ù
hdfuka mi ksi re ù ;sf í'

8
mi" ñksidf.a lDIs lghq;=j,g w;HjYH neúka mi ixrlaIKh flfrys
wjOdkh fhduq ù ;sfí'

mdxY= me;slv
by; i|yka idOl fya;=fldg f.k l,la ;siafia ks¾udK jk mil"
olakg ,efnk ia;r iuQyh mdxY= me;slv f,i ye¢kafõ' tf,i ks¾udKh jQ
mdxY= me;slvla 1'5 rEmfhys ±lafõ'
A uy,

fkdÈrE me<Eá úfYAI yd i;a;aj fldgia o w¾O


jYfhka Èrdm;a jQ øjHj,ska o A uy, iukaú; fõ'
uõmdIdKh uq¿ukska u Ô¾Kh ù fMkaøSh øjH jeä
m%udKhla wvx.= j we;' hg we;s uy,aj,g jvd
l¿ j¾Khla .kS' fuu mi ysHquia f,i ye¢kafõ'

B uy,

w¾O jYfhka Èrdm;a jQ A uy,ska ldkaÿ jk ,jK


j¾. iy ueá j¾. B uyf,ys ;ekam;a ù we;' A
uy,g jvd ,d j¾Kfhka hq;= mils' fMkaøSh øjH
m%udKfhka wvq h'

C uy,

uõ mdIdK øjH" Ô¾KdjfYa I fyda úúO ldrl


u.sk a f.fkk øjH ;eka m ;a ùfuka fuu uy,
ks¾udKh ù ;s f í'
1'5 rEmh - mdxY= me;slv

ls%hdldrlï
01' mi ks¾udKh ùug n,mdk idOl kï lr bka ;=kla fláfhka úia;r
lrkak'
02' mdxY= uy,l rEm igykla we| tla tla uyf,ys we;s ,laIK ms<sn| j
fláfhka úia;r lrkak'
03' Ydl yd i;a;aj ixy;sfha meje;au i|yd mi jeo.;a jk wdldrh
meyeÈ,s lrkak'
04' mdxY= ixrlaIKh i|yd .; yels l%shdud¾. ;=kla bÈßm;a lrkak'
9
c, iïm;
c,h ñksidg fuka u wfkl=;a iajdNdúl mßir moaO;Skaf.a meje;aug
o w;HjYH iïm;ls' c,h fkdue;s j ñksidg Èk .Kklg jvd Ôj;a úh
fkdyels h' ñksidf.a Ôú;fha ish¨ lghq;= i|yd jl% j fyda iDcq j u odhl
jk iïm;la f,i c,h" y÷kajd Èh yels h'

wm Ôj;a jk mDÓúh" ks,a .%yhd


f,i y÷kajkafka c,h mj;sk tl u
.%yf,dalh ùu ksid h' mDÓú ;,fhka
71'8]la u c,fhka jeiS mj;sk w;r
fuu c,h id.r" uqyÿq " .x.d" ú,a"
jeõ" fmdl=Kq wdÈfha ;ekam;a j
we;' mDÓúfhys we;s c, m%udKfhka
97]la lrÈh f,i o 03]la ñßÈh
f,i o mj;S' tu ñßÈh m%udKfhka
ñksidg myiqfjka m%fhdackhg .;
yelafla 01]la ;rï iq¿ m%udKhls' 1'6
rEmh u.ska f,dalfha c,h jHdma; ù
we;s wdldrh oelafõ'
1'6 rEmh - f,dalfha c, jHdma;sh
uQ,dY%h ( http://artoflonewolf.blogspot.-2015/06/17

1'7 rEmh - c,pl%h


uQ,dY%h ( http://svs.gsfc.nasa.gov/2015/06/16

10
1'7 rEmfhys oelafjk c,pl%h u.ska o c,h .nvd ù we;s ia:dk
lsysmhla y÷kd .; yels h'

c,h ,efnk uQ,dY%


² id.r
² j¾Idm;kh
² wNHka;r c,dY
² ú,a
² N+.; c,Or
² .a,eish¾
² W,am;a

iïm;la jYfhka c,fha we;s jeo.;alu


ñksidf.a tÈfkod lghq;= i|yd;a lDIsl¾uh" l¾udka; yd m%jdykh
jeks lafIa;% i|yd;a c,h w;HjYH fõ' ñksil=g Èklg c,h ,Sg¾ ;=kla
muK wjYH jk w;r c,h ke;s jQ úg ñksidf.a ldhsl ;=,H;dj mj;ajd .;
fkdyels ù úc,kh fõ'

1'8 rEmh - iïm;la f,i c,fha we;s jeo.;alu


11
m%fhdackhg f.k wmú;% jQ c,h" .x.d" we< fod<j,g uqod yeÍu ksid
c,h ¥IKh fjñka mj;S' fuu wmsßisÿ c,h ñksidg" i;=kag yd ffcj moaO;sj,g
m%fhdackhg .; fkdyels ;;a;ajhg m;a ù ;sfí' fï ksid c,h ÿ¾,N iïm;la
njg o m;a j we;' fï ;;a;ajh ksid kqÿre wkd.;fha hï Èkl c,h ,nd .ekSu
yd m%fhdackhg .ekSu ms<sn| m%Yak úi|d .ekSu i|yd ñksiqka yd cd;Ska w;r
wr., we;s ùug bv lv we;s njg o woyia bÈßm;a ù ;sfí'

l%shdldrlï

01' ñksidg c,h ,nd .; yels c, uQ,dY% ;=kla kï lrkak'

02' N+.; c,h" N+;, c,h yd mdxY= c,h fláfhka úia;r lrkak'

03' —Ôùkaf.a meje;au i|yd c,h w;HjYH fõ˜ fuh ikd: lsÍug lreKq
;=kla bÈßm;a lrkak'

04' c, iïm; ixrlaIKh i|yd .; yels l%shdud¾. ;=kla fhdackd lrkak'

jkdka;r

iajdNdúl jDlaI,;d w;r b;d jeo.;a mßir moaO;shla f,i jkdka;r


y÷kajd Èh yels h'

jkdka;r hkq m%Odk jYfhka ;=re,;dj,ska iukaú; ñksidg yd i;=kag úúO


m%fhdack ,nd .; yels f.dvìï mßir moaO;shls'

w;S;fha isg j¾;udkh olajd u úúO wjYH;d i|yd m%fhdackhg .kq


,nk iajdNdúl iïm;la f,i jkdka;r y÷kajd Èh yels h' iajdNdúl j jevqKq
jkdka;r fuka u frdamKh lrñka mj;ajd f.k hk jkdka;r o j¾;udkfha
olakg ,efí'

foaY.=Kh" mi wd§ idOl wkqj jkdka;rj, iajrEmh ráka rgg"


m%foaYfhka m%foaYhg úúO fõ' f,dalfha úúO jkdka;r olakg ,enqK o fuys §
m%Odk jkdka;r j¾. ;=kla ms<sn| j muKla wjOdkh fhduq flf¾'

² ksj¾;k j¾Id jkdka;r


² fi!uH l,dmSh jkdka;r
² fla;=Or jkdka;r

12
1'2 is;shu - f,dalfha jkdka;r jHdma;sh

ksj¾;k j¾Id jkdka;r


jkdka;r jHdma; m%foaY jkdka;rj, ,laIK jk Ôùka
² l¾lgl ksj¾;kh ² ffcj úúO;ajh by< ² Ñïmkaishd
yd ulr ksj¾;kh uÜgul mj;S' ² fldáhd
w;r ksj¾;k l,dmh ² me<Eá j¾Okh fõ.fhka ² f.daß,a,d
isÿ fõ'
;=< jHdma; j we;' ² óñkakd
² jkdka;r ia;r lsysmhls'
² weu¾ika føda‚h ² j,yd
² .iaj, m;% nyq, ùu
² jdkr j¾.
² uOHu weußldj yd m;% m<,a ùu úfYaI
,laIKhls' ² i¾m úfYaI
² fldxf.da føda‚h
² je,a j¾. fuka u há ² lgqiq úfYaI
² wdishdkq m%foaY frdamK we;' wms Ydl ² Wr. úfYaI
nyq, h'
² úúO ud¿ j¾.
² uefyda.kS" l¿jr" WK"
y÷ka" weflaIh s d" ;d,
j¾.fha .ia j¾." hqle,smg
a ia
jeks Ydl o we;'

13
fi!uH l,dmSh jkdka;r
jkdka;r jHdma; m%foaY jkdka;rj, ,laIK jk Ôùka
² W;=re yd ol=Kq ² iÞyß; fuka u ² f.dakd
wlaIdxY 30 isg m;kYS, .ia o we;'
² j,id
50 w;r m%foaYj, ² ffcj úúO;ajh wvq h'
jHdma; j we;' ² jDlhd
² ;o wrgq iys; h" m;%
² ihsîßhdkq
² ngysr yd uOHu m<,a h' fldáhd
hqfrdamh" W;=re weußldfõ ² meyeÈ,s ia;r fkdue;' ² uqjd
kef.kysr fjr<nv
² isisr iD;=fõ § .iaj, ² mlaIs úfYaI
m%foaYh" ´iafÜ%,shdj"
fld< yef,a'
ol= K q weußldfõ ² Wr. úfYaI
wd¾ckaákdj" ol=Kq ² wd¾Ól jYfhka jákd
Ökh wd§ m%foaY oej jk ´la" fpiakÜ"
ksoiqka fõ' mhsk"a hqle,smg
a ia"
v.a,ia*¾" îÉ" wEIA" ,hsï
jeks .ia j¾. we;'
fla;=Or jkdka;r
jkdka;r jHdma; m%foaY jkdka;rj, ,laIK jk Ôùka
² .ia jeä m%udKhla ² msksuqjd
² W;=re w¾Of.da,fha
wlaIdxY 50 isg fla;= rEmdldr fõ' ² mekavd
60 w;r l,dmfha ² oeä iS;,g yd úh<s ² ysu j,id
jHdma; j we;' njg Tfrd;a;= fok fia
² f.dakd
.ia yev .eiS we;'
² W;=re weußldfõ
² ñkala
ngysr fjrf<a isg ² b¢lgq jeks Ydl m;%
kef.kysr fjr< we;' ² kß úfYaI
olajd W;=re m%foaYh ² Ydl iDcq l|ka iys; ² iS,a uiqka
jk w;r ±j uDÿ fõ' ² mlaIs úfYaI
² W;=re hqfrdamh yd
wdishdfõ W;=re ² ´la" fïm,a" îÉ" iamDDia"
fldgi *¾" ,dÉ" fivd¾"
fmdma,¾ jeks Ydl we;'

14
jkdka;rj, jeo.;alu
² ffcj úúO;ajh wdrlaId ùu'
² jk Ôùkaf.a wdrlaIdj yd meje;au ;yjqre ùu'
² c, fmdaIl m%foaY f,i jeo.;a ùu yd N+.; c, .nvdj wdrlaId lsÍu'
² Ôùkag wdydr" T!IO" oej" bkaOk ,nd .ekSug WmldÍ ùu'
² msßisÿ jdhqf.da,hla mj;ajd .ekSu iy mßir iu;=,s;;dj wdrlaId ùu'
² fi!kao¾hd;aul jgmsgdjla ks¾udKh ùu'
² foaY.=K ;;a;ajhka flfrys n,mEï we;s lsÍu'
² mdxY= Ldokh wju lsÍu yd mfia idrj;a nj wdrlaId lsÍu'

jkdka;r yd jk Ôùka uqyqKmdk .eg¨


² jeä jk ckixLHdj;a iu. úúO wjYH;d i|yd jkdka;r t<s lsÍu'
² mßir ¥IKh u.ska Ydl yd i;a;aj úfYaI úkdY ùu'
² jdkscuh wruqKq i|yd i;a;j
a yd Ydl úfYaI tl;= lsÍu ksid tAjd j| ùu'
² wdl%uKYS,S Ydl yd i;a;aj úfYaI fnda ùu'
² iajdNdúl Wmøj yd udkqI l%shd ksid jkdka;r úkdY ùu ^<eõ.sks" kshÕ"
kdhhdu" iq<x" .sks;eîï&
² ud¾. ;ekSu" ixj¾Ok jHdmD;s jeks lghq-;= i|yd jkdka;r m%foaY fhdod
.ekSu ksid jkdka;r úkdY ùu'
² foaY.=‚l úm¾hdi ksid Ydl yd i;a;aj úfYaI j| ù hEfï ;¾ckhg
uqyqK §u'

l%shdldrlï

01' my; i|yka jkdka;r m%foaY f,dal wdlD;s is;shul ,l=Kq lrkak'
weu¾ika jkdka;r" fldxf.da jkdka;r" hqfrdamfha m;kYS, jkdka;r
l,dmh" W;=re wdishdfõ fla;=Or jkdka;r

02' ksj¾;k j¾Id jkdka;r úkdY ùug n,mdk fya;= folla úia;r lrkak'
03' jkdka;r yd jk Ôùka uqyqKmdk .eg¨ folla meyeÈ,s lrkak'

15
mejreï

01' wod< mska;+r yd m%ldYk we;=<;a lrñka Tn leu;s iïm;a j¾.SlrKhla


ks¾udKh lrkak'
02' Tng ióm mßirfhys we;s úúO iïm;a ms<sn| j fidhd n,d Tn úiska
ks¾udKh lrk ,o j¾.SlrKhg we;=<;a lrkak'
03' iïm;aj, jákdlu yd ixrlaIKh ms<sn| wdo¾Y mdG ilia fldg mdi,a
N+ñfhys m%o¾Ykh lrkak'
04' —jkdka;r wfma Ôjh hs˜ hk uefhka ì;a;s mqj;am;lg ,smshla ilia lrkak'

wdY%s; .%ka: iy uQ,dY%


² ffcj moaO;s ;dlaIKfõoh I fldgi ^2013&" wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;j
= "
fld<U'
² N+f.da, úoHdj" 11 fY%a‚h ^2014&" wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j" fld<U'
² udkqI N+f.da, úoHdj II fldgi ^2009&" wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j"
fld<U'
² Natural Resources of sri lanka (2000), National Science Foundations.
² http://artoflonewolf.blogspot.com/2015_06_17_archive.html
² http://svs.gsfc.nasa.gov/cgi-bin/details.cgi?aid=30580

mdßNdIsl jpk
² mdIdK - Rocks - £õøÓPÒ

² Lksc - Minerals - PÛ¯[PÒ

² mi - Soil - ©s

² jDlaI,;d - Vegetation - uõÁµ¨ ÷£õºøÁ

² laIh jk iïm;a - Exhaustible resources - AÈÄÖ® ÁÍ[PÒ

² laIh fkdjk iïm;a - Non – exhaustible resources - AÈÁøh¯õu ÁÍ[PÒ

² fmdis, bkaOk - Fossil fuel - E°ºa _Ámk G›ö£õ¸Ò

² f,dayuh Lksc - Metal minerals - E÷»õPU PÛ¯[PÒ

16
² wf,dayuh Lksc - Non metal minerals - E÷»õP©À»õu PÛ¯[PÒ

² mqk¾ckkSh iïm;a - Regenarative resources - «Ð¸ÁõUP ÁÍ[PÒ

² Ôù iïm;a - Living resources - E°¸ÒÍ ÁÍ[PÒ

² wÔù iïm;a - Non Living resources - E°µØÓ ÁÍ[PÒ

² Woï - Tides - ÁØÖ¨ ö£¸USPÒ

² mDÓú mDIAGh - Surface of the earth - ¦Â ÷©Ø£µ¨¦


² mdIdK ixhq;sh - Rock composition - £õøÓa ÷\ºUøP

² wd.afkah mdIdK - Igneous Rocks - w¨£õøÓPÒ

² wjidÈ; mdIdK - Sedimentary rocks - Aøh¯À £õøÓPÒ

² úmß; mdIdK - Metamorphic rocks - E¸©õÔ¯ £õøÓPÒ

² iaMálrEmS mdIdK - Crystalline rocks - £Î[S¨ £õøÓPÒ

² ue.aud - Magma - ©U©õ

² ;dmh - Heat - öÁ¨£®

² mSvkh - Pressure - A•UP®

² >kSNjkh - Condensation - Jk[PÀ

² wjidÈ; - Sediments - Aøh¯ÀPÒ

² Èh¿ - Alluvial - ÁshÀ

² l=U,a l¾udka;h - Pottery industry - ©m£õshU øPzöuõÈÀ

² lsß.re`v - Marble - \»øÁU PÀ

² Èhuka;s - Diamonds - øÁµ®

² m%;sud - Statues - ]ø»

² ,sysis øjH - Lubricants - ©\S Gsön´

² jd;a;= wÉpq - Casting moulds - E¸UQ ÁõºzuÀ

² fMkaøSh øjH - Organic matter - ÷\uÚ¨ ö£õ¸Ò

² wffkkaøSh øjH - Inorganic matter - A÷\uÚ¨ ö£õ¸Ò

² hmia - Iron ore - C¸®¦z uõx

² úoHq;a ikakdhl - Electric conductors - C»zvµÛ¯À PhzvPÒ

² Ô¾KdjfYaI - Decomposed matter - E¸USø»¢u ö£õ¸Ò

17
² uõmdIdKh - Parent rock - uõ´¨ £õøÓ

² ksêidOkh - Deposition - £iuÀ

² mfia j¾Kh - Soil colour - ©s {Ó®

² Ldokh - Erosion - vßÚÀ/ A›¨¦

² ldkaÿùu - Infiltration - FkÁiuÀ

² c,jykh - Drainage - ÁiPõ»ø©¨¦

² f;;ukh - Humidity/ Moisture - Dµ¨£uß

² ysHquia - Humus - EUPÀ

² mßK;Ndjh - Maturity - •xø©

² ixrlaIKh - Conservation - ÷£o¨ £õxPõzuÀ

² mdxY= me;slv - Soil Profile - ©s£UP¨ £õºøÁ

² N+.; c,Orh - Ground aquifer - uøµURÌ }÷µ¢v

² ffcj moaO;s - Biological system - E°›¯À öuõSv

² c,pl%h - Water cycle - }º Ámh®

² jdIamSlrKh - Evaporation - B¯õUP®

² W;aiafõokh - Transpiration - B²°º¨¦

² W,am;a - Springs - }¹ØÖ

² mdßißl ;=,H;dj - Environmental balance - ö£ÍvPa \©{ø»

² mßir moaO;sh - Ecological system - E°º `ÇÀ öuõSv

² ksj¾;k j¾Id jkdka;r - Tropical rain forest - A¯Ú ©øÇUPõk

² fi!uH l,dmSh jkdka;r - Temperate forests - CøhöÁ¨£U PõkPÒ

² fla;=Or jkdka;r - Coniferous forests - F]°ø»U PõkPÒ

² ffcj úúO;ajh - Biodiversity - E°›Ú¨ £ÀÁøPø©

² háfrdamKh - Undergrowth - RÌ {»ÁÍ›

² iodyß; - Evergreen - GßÖ® £_ø©¯õÚ

² m;kYS, - Deciduous - Cø»²vº

² c, fmdaIl m%foaY - Catchment areas - }÷µ¢x £SvPÒ

18
² N=.; c, .nvdj - Ground water store - uøµU RÌ }º÷\ª¨¦

² wdo¾Y mdG - Motto - Áõ\P®

² ì;a;s mqj;am; - Wall paper - _Áº uõÒ

19
2 Y%S ,xldfõ iajdNdúl iïm;a

Y%S ,xldj iajdNdúl iïm;a w;ska fmdfydi;a rgls' tu iïm;a w;r id.rh"
N+ñh" mdIdK" mi" Lksc" c,h yd jkdka;r wdÈh jeo.;a fõ'

Y%S ,xldfõ iajdNdúl iïm;a mßyrKh yd ixrlaIKh ms<sn| j wOHhkh


lsÍu fuu mßÉfþofha wruqK fõ'

id.rh

Y%S ,xldfõ ksYaÑ; N+ñ m%foaYhg f.dvìu muKla fkdj id.rfha fldgila
o wh;a fõ' rglg wh;a uqyqÿ iSudj ;SrKh lrk wka;¾cd;sl id.r kS;sh" 1994
fkdjeïn¾ 16 jk Èk f,dj mqrd l%shd;aul úh' ta wkqj iEu fjr<nv rdcHhlg
u fjr< iSudfõ isg kdúl ie;mqï 12la fkdblaujk fia uqyqÿ iSudjla wh;a fõ'
tu uqyqÿ iSudj —rdIaà%h uqyqÿ iSudj˜ f,i ye¢kafõ'

tu iSudfõ mj;sk .=jk" uqyoq yd tys wNHka;rfha we;s ish¨ iïm;a Y%S ,xldjg
wh;a fõ' ¥m;a" l,mq" fndl=" ;=v"q fldr,amr" uqyÿq je,s" .,amrj,ska iukaú; fuu
l,dmh" ëjr l¾udka;h yd ixpdrl l¾udka;hg o b;d m%fhdackj;a fõ'

kdúl ie;mqï 12-24 olajd jQ l,dmh" hdno l,dmh f,i ie,fla' fuu
l,dmh ;=< isÿ jk f¾.=" ëjr" ixl%uKh yd ikSmdrlaIl kS;s Í;s lv lsÍu
je<elaùu i|yd l%h
s dud¾. .ekSug rchg yels jk w;r o~qjï lsÍfï whs;h
s o we;'

kdúl ie;mqï 24-200 olajd jQ l,dmh" mru wd¾Ól l,dmh f,i ye¢kafõ'
tA ;=< mj;sk Ôù yd wÔù iajdNdúl iïm;a" uqyqÿ m;a, yd uqyqÿ m;a,g by<ska
mj;sk c, wxY= jeks fldgiaj, o iajdëk whs;sh Y%S ,xldj i;= h'

fï yereKq úg ft;sydisl c, m%foaYhg wh;a jkakd jQ ukakdrï iuqø


ikaêh" fmdala iuqø ikaêh" fnx.d, fndlal hk l,dmfha uqyqÿ iSudj" bkaÈhdj
yd Y%S ,xldj w;r we;s lr .kakd ,o .súiqulska fnod fjka lr f.k we;' forfÜ
tlÕ;dj u; fuu l,dm ;=< ish¨ lghq;= isÿ flf¾'

20
l%shdldrlï
01' Y%S ,xldj i;= m%Odk iajdNdúl iïm;a kï lrkak'
02' —rdIaà%h uqyqÿ iSudj˜ hkq l=ula oehs y÷kajkak'
03' Èjhsk jgd we;s id.rh" Y%S ,xldfõ b;d jákd iajdNdúl iïm;ls˜
ksoiqka foñka meyeÈ,s lrkak'

N+ñh
Y%S ,xldfõ iajdNdúl iïm;a w;r N+ñh o b;d jeo.;a iïm;ls' 65610km2la
muK jQ N+ñ m%udKhla Y%S ,xldj i;= jk w;r Y%S ,xldj jgd we;s ¥m;a iuQyh
o thg we;=<;a fõ' N+ úIu;dj" foaY.=Kh" iajdNdúl jDlaI,;d c, iïm; jeks

21
idOlj, úúO;ajh wkqj N+ñh úúO whqßka mßyrKhg f.k we;' ksoiqka f,i
ckdjdi" f.j;=" uxudj;a" lDIs fNda. bvï" wNHka;r c,dY" jkdka;r" ,÷ le<E
jeks foa oelaúh yels h'

2'2 rEmh ksÍlaIKh fldg Y%S ,xld N+ñh úúOdldrfhka mßyrKhg f.k
we;s wdldrh y÷kd .kak'

2'2 rEmh - N+ñh mßyrKhg f.k we;s wdldrh

Y%S ,xldfõ N+ñfhys úIu;dj lemS fmfkk m%Odk l,dm lsysmhla we;s
w;r tA tA l,dmj,g iqúfYaIS jQ ,laIK o y÷kd .; yels h' úh<s l,dmSh
N+ñfhys úYd, l=Uqre hdhka" jdßud¾. moaO;s hkdÈh o l÷lr N+ñfhys f;a j.dj"
fy,au¿ l%uh hgf;a ù j.dj hkdÈh o kd.ßl N+ñfhys úYd, ;Ügq f.dvke.s,s"
ud¾. moaO;s hkdÈh o fjr<dikak N+ñfhys ëjr l¾udka;h yd tAjdg wdfõ‚l
,laIK o ksoiqka f,i oelaúh yels h'

22
Y%S ,xldfõ N+ñ mßyrKh yd iïnkaO .eg¨ iy N+ñ ixrlaIK l%fudamdh

.eg¨ N+ñ ixrlaIK l%fudamdh

² jkdka;r yd nEjqï iys; m%foaY ² bvï mßyrK m%;sm;a;s ie,iqï


t<s lsÍu ksid ffcj iïm;aj,g lsÍu'
ydks isÿ ùu' ² k.r l%uj;a j ie,iqï lsÍu'
² mßirhg ys;lr fNda. j.d
² my;a ìï f.dv lsÍu" ldKq moaO;s
lsÍu'
wjysr lsÍu jeks lghq;= ksid c,
² fNda. j.d lsÍfï kj wdrlaIK
.e,Sïj,g ,la ùu'
l%u we;s lsÍu ^fida,aÜ l%uh&'
² c,dY f.dv ùu' ² jkdka;r m%;sfrdamKh lsÍu'
² fjr<nv mßir moaO;s úkdY ùu' ² fjr< iSud we;s lsÍu yd tA yd
iïnkaO kS;s ls%hd;aul lsÍu'
² kd.ßl m%foaYj, mdßißl" fi!LH ² fldr,a" ysß.,amr leãu ;ykï
yd ikSmdrlaIl .eg¨ we;s ùu' lsÍu'
² ck;dj oekqj;a lsÍu'

l%shdldrlï
01' Y%S ,xldfõ N+ñh úúO whqßka mßyrKhg f.k we;s wdldrh fláfhka
úia;r lrkak'
02' iïm;la f,i N+ñfha we;s jeo.;alu meyeÈ,s lrkak'

mdIdK
Y%S ,xld N+ñh wd.afkah" wjidÈ; yd úmß; hk mdIdKj,ska iukaú; h'
w;S;fha isg u fï mdIdK úúO lghq;= i|yd Ndú; lr we;' .%ekhsÜ úmß; ùfuka
iEfok khsia mdIdK" Y%S ,xldfõ f.dvke.s,s yd uydud¾. bÈlsÍï lghq;=j, §
nyq, j Ndú; flf¾' ñyska;,h" wkqrdOmqrh jeks úúO wd.ñl isoaOia:dkj,
we;s msh.egfm<" fodrgqmd, rEm" .,a lKq wdÈh bÈlsÍug o iudê yd wjqlk jeks
m%;sud ks¾udKh i|yd o b;d oeä khsia mdIdK fhdod f.k we;'

hdmk w¾Ooaùmfha yd jhU È. uqyqÿ ;Srfha jHdma; j we;s wjidÈ;


mdIdK jk ufhdaiSk yqKq.,a" isfuka;s iE§u" hmia WKq lsÍu" f.dvke.s,s
l¾udka;h i|yd Ndú; flf¾' ksß; È. fjrf<a we;s fldr,amr" yqKq ,nd

23
.ekSu i|yd fhdod .efka' ud;f,a" uykqjr" n,kaf.dv" kd,kao" È.k" ynrK
wdÈ m%foaYj, we;s úmß; mdIdKhla jk fvd,uhsÜ mdIdK" fmdfydr jYfhka
Ndú; jk w;r ùÿre yd msÕka l¾udka;h i|yd o f.dvke.s,sj,g wjYH w¿
yqKq ,nd .ekSug o Ndú; flf¾'

khsia yqKq.,a fldr,amr fvd,uhsÜ

2'3 rEmh - úúO mdIdK j¾.

mdIdK mßyrKfha § u;= jk .eg¨


² mdIdK lekSfï § iy m%jdykfha § we;s jk mdßißl ¥IKh'
² fjr< Ldokh ùu yd uqyqo f.dv .e,Su'
² mdIdK lekSu ksid we;s jk lïmkh u.ska kdhhEu" f.dvke.s,s bß;e,Sï
we;s ùu'
² j.djg kqiqÿiq wdka;sl ìï we;s ùu'

mi
jir oyia .Kkla ;siafia uõ mdIdK yd Ydl i;a;aj fldgia Èrdm;a
ùfuka mi ks¾udKh fõ' foaY.=Kh" uõ mdIdKh" jDlaI,;d jeiau yd nEjqï
m%foaY" mi ks¾udKh flfrys n,mdk m%Odk idOl fõ' Y%S ,xldfõ mdxY= j¾Ok
l%shdj,sfha § jeo.;a u idOlh jkafka j¾Idm;k m%udKh yd tys iD;=uh jHdma;sh
hs' ksr;=re j ,efnk j¾Idm;kh yd wêl WIAK;ajh u.ska mdIdK Ô¾Kh ùu
fõ.j;a fõ' Y%S ,xldj l=vd ¥m;la jqj o úúO idOlj, n,mEu ksid úúOdldr
mia j¾. ks¾udKh ù ;sfí' tAjd w;ßka jvd;a nyq, j olakg ,efnk mdxY= l,dm
y;la ms<sn| j muKla úuid ne,Su fuys § isÿ flf¾'

² r;= ÿUqre mi ² r;= ly ,egfida,a mi

² pQ¾Kuh fkdjQ ÿUqre mi ² Èh¿ mi

² r;= ÿUqre ,egfida,a mi ² fid,sfvlaia iy fid,fkÜia mi

² r;= ly fmdâfida,a mi

24
mi m%fhdackhg .kakd whqre
² r;= ÿUqre mi - úh<s l,dmhg
iSud jQ mila jk fuh úh<s
fNda. j.djg iy fyaka
f.dú;ekg iqÿiq fõ'

² pQ¾Kuh fkdjQ ÿUqre mi -


wïmdr" uvl,mqj Èia;%slalj,
wNHka;r m%foaY yd fjr<nv
m%foaYj, olakg ,efnk fuu
mi OdkH" t<j¿ iy ;DK
j.djg iqÿiq fõ'

² r;= ÿUqre ,egfida,a mi -


f;;a l,dmhg wdfõKsl
mia j¾.hla jk fuu mi
f;a" rn¾" fldams" fldfldajd"
lrouqx.=" tkid,a" lrdnqkeá
iy m,;=re jeks j.dj,g
iqÿiq h'
2'1 is;shu - Y%S ,xldfõ mia j¾. jHdma;sh

² r;= ly fmdâfida,a mi - my; rg f;;a l,dmSh Èia;%slalj, jHdma; j we;s


fuu mi f;a" rn¾" fmd,a jeks iaÓr fNda. i|yd o t<j¿" m<;=re j.djka
i|yd o iqÿiq h'

² r;= ly ,egfida,a mi - úh<s l,dmfha jhU È. fjrf<a mq;a;,fï isg


uq,;sõ olajd m%foaYfha o hdmk w¾Ooaùmfha o olakg ,efí' fmdfydr yd
c, iïmdokh u.ska m,;=re j.dj id¾:l j l< yels h'

² Èh¿ mi - f;;a yd úh<s l,dm foflys u m%Odk .x.d ñáhdj;aj, iy tA


wjg ;eks;,dj, jHdma; j we;' ù j.dj i|yd nyq, j fhdod .efka'

² fid,sfvlaia iy fid,fkÜia mi - ouk" ;ukalvqj m%foaYj, nyq, j mj;S'


ù j.dj iy ;DK j.dj i|yd ilia lr .; yels h'

25
mi mßyrKh yd iïnkaO .eg¨ iy ixrlaIK l%u

.eg¨ N+ñ ixrlaIK l%fudamdhka


² wêl f,i mdxY= Ldokh ùu' ² lDIsúoHd uQ,O¾uj,g wkql+, j
² mi ,jŒlrKh ùu' mig iqÿiq fNda. f;dard .ekSu
² mfia c,h r|jd .; yels m%udKh yd l<ukdlrKh'
wvq ùu' ² fmdfydr Ndú;h úêu;a lsÍu
² mi ksrdjrKh ùu ksid mfiys yd fMkaøSh fmdfydr Ndú;h
idrj;a nj wvq ùu' jeäÈhqKq lsÍu'
² ridhksl fmdfydr" lDñkdYl ² mi wdjrK fNda. jeùu'
iy lDIskdYl Ndú;h ksid mi
² ifudaÉp f¾Ld wdldrhg nEjqï
ydhkhg ,la ùu'
yryd mi fmr<Su'
² kdhhEï" .xj;=r jeks iajdNdúl
úm;a we;s ùu' ² ;Sre j.d l%uh'
² N+.; c, .nvdjg we;s lrk- ² fNda. wjfYaI" fmdfydr f,i
fjkialï fhdod .ekSu'
² mdxY= Ôùka úkdY ùu' ² l=Üá ldKq lemSu yd .,a jeá
oeóu" Ôj jeá l%uh'

l%shdldrlï

01' Y%S ,xldfõ olakg ,efnk m%Odk mdIdK j¾. kï fldg tA tla tla mdIdK
j¾.j,g ksoiqka fol ne.ska ,shkak'
02' Y%S ,xldfõ m%Odk mia j¾. kï fldg tA tla tla mia j¾.j, j.d l< yels
fNda. we;=<;a f,aLkhla ms<f
s h, lrkak'
03' tu mia j¾. jHdma; m%foaY Y%S ,xldfõ is;shul ,l=Kq lrkak'

Lksc
iajNdjO¾ufhka ,eî we;s iïm;la f,i Lksc o y÷kajd Èh yels h'
ñksrka" ue‚la" ueá" yqKq.,a yd Lksc je,s Y%S ,xldfõ Lksc j¾. w;r m%Odk
fõ' tÈfkod Ôú;fha úúO wjia:dj, § fuu Lksc j¾. yd Lkscj,ska ksIamdÈ;
NdKav m%fhdackhg .efka' tjeks Lksc fhdod f.k lrkq ,nk ksIamdok
NdKav lsysmhla 2'4 rEmfhys oelafõ'

26
2'4 rEmh - Lksc Ndú;fhka ksIamdokh lrkq ,nk úúO NdKav

Y%S ,xldj ;=<


olakg we;s Lksc
iïm;a m%Odk fldgia
follg fnÈh yels h'
tkï f,dayuh Lksc
yd f,dayuh fkdjk
Lksc jYfhks' fï
Lksc iïm;a w;=ßka
lsysmhla muKla fuys
§ úia;r flf¾'

27
ñksrka

Y%S ,xldj wE; w;S;fha isg u Wiia j¾.fha ñksrka i|yd m%isoaêhla
Wiq,hs' Y%S ,xldfjka ,nd .kakd ñksrka m%Odk jYfhka wmkhkh lrk w;r
my; i|yka foaYSh l¾udka; i|yd o iq¿ jYfhka fhdod .efka'
² ;Ska; j¾. iE§u ² W÷ka wdf,am lsÍu
² jd;a;= wÉpq ksmoùu ² mekai,a l+re ksmoùu
² uqøK lghq;= i|yd fhdod .ekSu ² mqmqrk øjH ksmoùu
² úÿ,s yd bf,lafg%dksl l¾udka;h i|yd fhdod .ekSu

l=reKE., Èia;%slalfha lyg.y iy fldf,dka.y" lE.,a, Èia;%slalfha


fnda., Y%S ,xldfõ ñksrka ,efnk m%Odk m%foaY folls' Bg wu;r j fnda;f,a"
óf.dv" lyg.iaÈ.s,sh" leì;sf.d,a,Ej" wl=/iai" ngfmd<" fokshdh wd§ m%foaYj,
o ñksrka jHdma; j we;'
ue‚la
wE; w;S;fha isg u Y%S
,xldj ue‚la iïnkaO j m%isoaêhla
Wiq,k w;r úYd, úfoaY úksuhla
Wmhk Lksc j¾.h f,i o y÷kajd
Èh yels h' ue‚laj, we;s ldka;sh"
j¾Kh iy ;o .;sh ksid wfkla
.,a j¾.j,g jvd iqúfYaI fõ' Y%S
,xldfõ úúO ue‚la j¾. we;s
w;r r;= leg" ks,l a eg" ffjfrdaä"
mqIamrd." f;daru,a,s wdÈh
jákdlñka jeä ue‚la j¾. fõ'
ue‚laj,ska ,nd.kakd m%fhdack
lsyms hla u;= oelafõ'
² wdNrK iE§u
² Trf,daiq fnhdßka iE§u
² NdKav w,xldr lsÍu

2'2 is;shu - Y%S ,xldfõ ñksrka iy ue‚la jHdma; j Y%S ,xldfõ ue‚la iy ñksrka
we;s m%foaY ,efnk m%foaY 2'2 is;h
s fuys oelafõ'

28
ls%hdldrlï Lksc je,s

01' Èia;%sla udhsï iys; Y%S ,xldfõ úúO l¾udka; i|yd


is;h
s ul ue‚la iy ñksrka ,efnk wuqøjHhla f,i fhdod .kq ,nk
m%foaY ;=k ne.ska ,l=Kq lrkak' Lksc je,s" Y%S ,xldfõ fjr< wdY%s;
m%foaYj, o .x.d ksïk wdY%s; j
02' ue‚la iy ñksrka wdY%s; l¾udka; o nyq, j olakg ,efí' tAjd w;r
kï lr tu l¾udka; ÈhqKq lsÍfuka is,sld" b,aukhsÜ" i¾fldka iy
,nd .; yels m%fhdack i|yka lrkak' rEghs,a jeo.;a fõ'

2'3 is;shu - Lksc je,sj, jHdma;sh

29
l%shdldrlï

01' Y%S ,xldfõ olakg ,efnk Lksc je,s j¾. y;r kï lrkak'

02' tAjd jHdma; j we;s m%foaY Y%S ,xld is;shul ,l=Kq lr kï lrkak'

03' Y%S ,xldfõ ld¾ñl wuqøjHhla f,i Lksc je,s jeo.;a jk wdldrh ksoiqka
foñka meyeÈ,s lrkak'

Lksc iïm;a Ndú;fha § uqyqKmdk .eg¨


² Lksc iïm;a lekSSfï § Ndú; lrkq ,nk we;eï ;dlaI‚l l%u u.ska
mßirh ¥IKh ùu'
² .x.d wdY%s; je,s bj;a lsÍu ksid .x.d bjqre Ldokh ùu" .x.d msgdr .e,Su"
,jK c,h rg ;=<g meñŒu ksid j.d ydks isÿ ùu'
² m;,a lekSï ksid j,j,a we;s ùu" mia lvd jeàu" kdhhEï we;s ùu'
² c,h msreKq j<j,a wdY%;
s j uÿre jix.; frda. fndaùu" nelaàßhd j¾. we;s ùu'
² .x.d we< fod<j, frdka uv ;ekam;a ùu ksid c,.e,Sï we;s ùu'
² mdßißl jYfhka jDlaI,;dj,g ydks isÿ ùu" j.d ìï úkdY ùu" c,h"
f.dvìu" jdhqj ¥IKh ùu'
² c,c Ôùka yd mdxY= Ôùka úkdY ùu'

Lksc iïm;a ixrlaIKh


Lksc iïm;a m%fhdackhg .ekSu;a iu. u l%ufhka laIh jk neúka tu
iïm;a ixrlaIKh l< hq;= h' tA i|yd .; yels l%shdud¾. lsysmhls'
² lekSï úêu;a lsÍu i|yd n,m;% ksl=;a lsÍu'
² mj;sk iïm;aj,ska Wmßu m%fhdack ,nd .ekSu'
² Lksc lekSu" m%jdykh yd Ndú;h úêu;a j isÿ lsÍu'
² Lksc iïm;a lekSfï § wmf;a hdu j<lajd,Su'
² úNj Lksc iïm;a .fõIKh lsÍu'
² ;dlaIKh jvd;a ld¾hlaIu lsÍu'
l%shdldrlï
01' Y%S ,xldfõ ld¾ñl wuqøjHhla f,i Ndú;hg .kakd Lksc j¾. kï lrkak'

02' —Lksc ixrlaIKh l< hq;= iïm;ls˜ fya;= olajkak'

30
c,h
Y%S ,xldj c, iïm;a nyq, rgls' Y%S ,xldfõ c, uQ,dY% fmdaIKh
jkafka m%Odk jYfhka j¾Idm;kh u.sks' fudaiï" ixjyk yd jdiq<s u.ska Y%S
,xldjg j¾Idm;kh ,efí' 2'4 is;shfuka Y%S ,xldfõ idudkH jd¾Isl j¾Idm;k
jHdma;sh ±lafõ' úúO m%foaYj,g ,efnk j¾Idm;k m%udKfhys úIu;d mj;sk
nj tu.ska meyeÈ,s fõ'

2'4 is;shu - Y%S ,xldfõ j¾Idm;k jHdma;sh

Y%S ,xldfõ m%Odk c, uQ,dY% f,i"


² .x.d" we< fod< ² N+.; c,h ^<sx" W,am;a" k, <sx& jeo.;a fõ'
² jeõ yd c,dY

31
.x.d" we< fod<

Y% S ,xldj l= v d
Èjhs kla jq j o .x.d
ks ï k 103ls ka fmda I Kh
fõ ^2'5 is ; s h u&'
rfÜ c, wjYH;d
uQ ,s l j u imq r d,kq
,nka f ka fuu .x.dj,
c,fhks ' w;S ; fha is g
u c, wjYH;d imq r d
.ekS u i|yd fuu
.x.dOdrj, ckdjdi
ms y s g q j d .ka kd ,È'

jeõ yd c,dY

j¾Idm;kfha
wúksYaÑ; nj iy we;eï
.x.d úh<s ld,fha is£
hdu fya;=fldg f.k
w;S;fha isg u jdß c,
iïmdokh flfrys
wjOdkh fhduq ù ;s f í'
c, ys Õ hg ms < s h ula
2'5 is;shu - Y%S ,xldfõ .x.d f,i Y% S ,xldfõ úh<s
m%foaYj, jeõ rdYshla bÈlr we;' j¾Id ld,fha § fuu jeõj, /ia lr .;a
c,h j¾Idj ysÕ ld,fha § m%f hdac khg .ekq ‚ ' ñka f ka ß h" ljq v q ,a ," mrdl% u
iuqø h" fhdaO jej" l,d jej" kdÉp¥j hkdÈh úh<s l,dmfha bÈlrk ,o jeõ
ls ysmhls' j¾;udkfha jqj o tu m%f oaYj, c, wjYH;d imq r d,kq ,nka f ka fuu
jeõ u.sks'

f;;a l,dmSh l÷lr m%foaYj, o uE; ld,fha § úYd, c,dY bÈlr we;'
fld;auf,a" úlafgdaßhd" rkafoks.," rkagefò hkdÈh ksoiqka f,i ±laúh yels h'
fuu c,dYj, c,h lDIsld¾ñl lghq;= i|yd muKla fkdj úúO wjYH;d i|yd
o fhdod .efka'

32
N+.; c,h
Y%S ,xldfõ hdmkh" ls,sfkdÉÑh" ukakdru" mq;a;,u wd§ Èia;%slalj,
N+.; c,h b;d jeo.;a fõ' tu m%foaYj, we;s yqKq.,a mdIdK ia;rj, jeä
u N+.; c, m%udKhla r|jd ;nd .ekSfï yelshdjla mj;sk w;r N+.; c,h
.eUqre føda‚ jYfhka mej;Su o úfYaI ,laIKhls' jkd;ú,a¨" ukakdru yd
uq¨kaldú,a tjeks N+.; c, føda‚j,g ksoiqka fõ' N+.; c,h j.d <sx" k, <sx
yd wdçhd <sx u.ska m%fhdackhg .efka'

c,fhka ,efnk m%fhdack


² mdkSh wjYH;d yd .Dyia: lghq;= i|yd fhdod .ekSu'
² c,úÿ,s n,d.dr u.ska úÿ,sh ckkh lsÍu'
² lDIs lghq;= i|yd fhdod .ekSu'
² úfkdao lghq;=j,g fhdod .ekSu'
² ksIamdok l¾udka; i|yd fhdod .ekSu'
² m%jdyk udOHhla f,i jeo.;a ùu'
² ëjr lghq;= i|yd m%fhdackj;a ùu'
² mßirfha iu;=,s; nj wdrlaId lsÍu yd WIaK;ajh md,kh lsÍu'

c,h m%fhdackhg .ekSfï § u;= jk .eg¨


² c,h iSñ; iïm;la ùu'
² c,h wmf;a hdu'
² lDIsld¾ñl yd ld¾ñl wmøjH u.ska c,h ¥IKh ùu'
² msßisÿ mdkSh c,h ysÕ ùu'
² c,h wmú;% ùu ksid frda. ldrl Ôùka fndaùu
² kshx ld,j, § c,h fnod yeÍfï .eg¨ we;s ùu
² c, uQ,dY% ¥IKh ùu" ,jŒlrKh ùu'
² c, W,am;a is£hdu' k, <sxj, c,h wmsßisÿ ùu'

c, uQ,dY% ixrlaIK ls%hdud¾.


² c, l<ukdlrK ie,iqï l%u l%shdjg kexùu'
² c,h wrmsßueiafuka Ndú;h yd kdia;sh wju lsÍu'

33
² .x.d fmdaIl m%foaYj, c, uQ,dY% wdrlaId lsÍu'
² jeõ yd úYd, c,dY we;s lsÍu'
² lDIsld¾ñl ìïj,g l%uj;a c,iïmdokhla we;s lsÍu'
² jeis c, gexls Ndú; lsÍu'
² c,h msßisÿ lr h<s Ndú;hg .ekSu ^m%;spl%SlrKh&'
² c,fha jákdlu ms<sn| j ck;dj oekqj;a lsÍu'
² c, ¥IKh wju lsÍu'
² wmøjH c,hg neyer lrk l%u úêu;a lsÍu'
² c,.e,Sï md,kh lsÍu'
² c,h Ndú;fha § fhdod .kakd c, lrdu jeks WmlrK c, ixrlaIKh
i|yd fhda.H jk mßÈ ks¾udKh lsÍu'

l%shdldrlï

01' my; oelafjk Y%S ,xldfõ m%Odk .x.d ksïk 10" Y%S ,xld is;shul ,l=Kq
fldg kï lrkak'
uyje,s .Õ hdkaTh le,‚ .Õ j,fõ .Õ
oeÿreTh l=Uqlalka Th l¿ .Õ .sx .Õ
u,aj;= Th udÿre Th

02' —Ôùkaf.a meje;au i|yd c,h w;HjYH iïm;ls˜ meyeÈ,s lrkak'

jkdka;r
Y%S ,xldfõ jkdka;r moaO;sh .;a úg tys Wm moaO;s rdYshla we;' tAjd kï"

² ksj¾;k f;;a jkdka;r


² úh<s ñY% iodyß; jkdka;r
² w;rueÈ iodyß; jkdka;r
² l÷lr úh<s l,dmSh jkdka;r
² l÷lr f;;a l,dmSh jkdka;r
² lgq m÷re yd ,÷ le<E
² lfvd,dk
34
2'5 rEmh - Y%S ,xldfõ jkdka;r jHdma;sh
ksj¾;k f;;a jkdka;r
² Y%S ,xldfõ f;;a l,dmSh my;a ìïj, iy l÷lr m%foaYj, jHdma; j
we;' foÈh.," lkafk,sh" kdlshdfoksh" reyqKqlkao" .s,Suf,a" tr;ak"
fudrmsáh jeks m%foaYj, fuu jkdka;r
olakg ,efí'
² wjqreoao uq¿,af,a u Ydl jeãug wjYH
j¾Idm;khla yd WIaK;ajhla mej;Su
úfYaI ,laIKhls'
² jkdka;r ;o fld< meye;s jk w;r úhka
ia;r lsym
s hlska hql;
a fõ' háfrdamK nyq,
fõ' w;ßka m;r ;o wrgq iys; .ia we;' 2'6 rEmh - ksj¾;k f;;a jkdka;r

35
² fydr" lSk" f.dvmr" lsßyeô,sh" ngqkd" ñ,a," ñfo,a," keÿka" ojg wd§
Ydl nyq, h'

úh<s ñY% iodyß; jkdka;r


² úh<s l,dmSh m%foaYj, m%Odk jYfhka olakg ,efí'
² m%Odk j¾Id iD;=j BYdk È. fudaiu jk w;r tu ld,fha § Ydl jefâ'
² j¾Id ld,fha .ia jefvk w;r úh<s
ld,fha § we;eï Ydlj, fld< yef,a'
² wd¾Ól jYfhka jákd oej jk nqre;"
l¨jr" ñ,a," iQßhudr" f;alal" y,añ,a,
wd§ Ydl fï l,dmfha nyq, h'

w;rueÈ iodyß; jkdka;r


2'7 rEmh - úh<s ñY% iodyß; jkdka;r
² f;;a yd úh<s l,dm fjka jk l%dka;s l,dmfha jHdma; j we;'
² úh<s yd f;;a l,dmj, jefjk Ydl ñY% j mj;S'
² fldia" neÈfo,a" msysôh" uefyda.kS" Ækqñfo,a, jeks jákd .ia j¾. we;'

l÷lr f;;a l,dmSh jkdka;r


² f;;a l,dmfha 1200m jeä Wia ìïj,
jHdma; j we;' iuk, lkao" msÿre;,d.,"
fyda¾gka ;ekak jeks m%foaYj, olakg
,efí'

² N+ñfha Wi wkqj .iaj, Wi o l%ufhka


wvq fõ' .ia uqÿka úhkla fia iE§ we;'
.ia >k j fkdjefvk w;r .iaj,
wmsYdl nyq, fõ'
2'8 rEmh - l÷lr f;;a l,dmSh
jkdka;r

² imq" lSk" ñysßh" j,afo,a" fj,x" fudr" yq,xysla jeks Ydl olakg ,efí'

36
l÷lr úh<s l,dmSh jkdka;r
² úh<s l,dmfhys 1400m jvd Wia l÷lr
ìïj, jHdma; j we;'
² fyd¾gka;ekak" i|;ekak" iS;dt<sh"
wfòfõ," l|fmd< jeks m%foaYj,
olakg ,efí'
² j¾Idj wvq ksid m;k j¾.fha Ydl 2'9 rEmh - l÷lr úh<s l,dmSh
jkdka;r
nyq, h' .ia weUreKq iajrEmhla .kakd
w;r ;o iq<Õg Tfrd;a;= foa' ;ekska ;ek .ia úisreKq iajdNdjhla .kSs'
² uyr;au,a" wr¿" nq¿" fk,a,s" fodU" .=relSk" lyg jeks Ydl nyq, h'

lgq m÷re yd ,÷ le<E

² Y%S ,xldfõ jhU yd .sksfldkÈ.


m%foaYj, olakg ,efí'

² WIaK;ajh 270C jeä ksid kshÕhg


Tfrd;a;= fok Ydl nyq, fõ' lgq
iys; Ydlj, m;% W,a jk w;r m;%
>k fõ' ^mf;dla&

² m¨" ùr" trñ‚hd" lrU" iQßh jeks


.ia j¾. we;'

lfvd,dk
2'10 rEmh - lgq m÷re yd ,÷ le<E
² Y%S ,xld fjr< jgd we;s .x.d" fudah"
l,mq" jeõ jeks c,dY%s; m%foaY wdY%s; j
jHdma; j ;sfí'

² uq,a nyq, ùu yd tu uq,a c,fhka by<g


úys§u fuu Ydlj, úfYaI ,laIK fõ'
² lfvd,a" lsr," Èhlÿre" .sxfmd,a wd§
Ydl nyq, fõ'
2'11 rEmh - lfvd,dk

37
jkÔù rlaIs;
jkdka;rj, fjfik i;=ka iuia; ffcj úúO;ajfha b;d jeo.;a fldgils'
mßir moaO;s yd i;a;aj ixy;sh wdrlaId lr .ekSu" iajdNdúl fi!kao¾h wdrlaId
lr .ekSu" úoHd;aul m¾fhaIK lghq;= isÿ lsÍug wjldY ie,iSu jeks fya;= u;
jkÔù rlaIs; m%foaY we;s lr ;sfí' tjeks rlaIs; j¾. lsysmhls'
² cd;sl WoHdk (National Park)
² oeä iajdNdúl rlaIs; (Strict Natural Reserve)
² wNh N+ñ (Santuary)
² iajdNdúl rlaIs; (Natural Reserve)
² jk rlaIs; (Forest Reserve)

cd;sl WoHdk

Y%S ,xldfõ fujeks jfkdaoHdk 20la muK msysgqjd we;' hd," ú,am;a;=" .,aTh"
l=uk" Wvj,j" jia.uqj" ¨Kq.ïfjfyr" udÿreTh" fidaudj;sh" fyd¾gka;ekak"
nQkao," ñkafkaßh bka lsysmhls' fuu jfkdaoHdk ;=< jk Ôùkag mQ¾K wdrlaIdj
,nd fok w;r uyck;djg jkÔùka yd iajdNdúl mßir moaO;s keröug" wOHhk
lghq;= lsÍug bv lv i,id ;sfí'

oeä iajdNdúl rlaIs;

y.a.," hd, yd ßá., ±ä iajdNdúl rlaIs; ;=kls' jk i;=kaf.a wdrlaIdj


i|yd uq¿ukska u rchg wh;a j mj;sk fuu m%foaYj,g úoHd;aul yd m¾fhaIK
lghq;= i|yd muKla we;=¿ ùug uyck;djg wjir ,nd § ;sfí'

wNhN+ñ
jk i;=kaf.a wdrlaIdj i|yd fjka jQ N+ñ m%foaYhls' Y%S ,xldfõ wNhN+ñ
62la muK we;' tAjd w;r ùrú," l;r.u" ljqvq,a," ñkafkaßh" Wvj;a; lef,a"
ú,am;a;=" .,aTh" ;%sl=Kdu,h" uvqmdr" rdjKd we,a," úlafgdaßhd" rkafo‚.,"
rkagefò" iS.sßh" fn,a,kaú," uÿkd., wd§ wNh N+ñ jeo.;a fõ' jk Ôùka yd
Tjqkaf.a iajdNdúl mßirh wdrlaId jk mßÈ idudkH ñksia ls%hdldrlïj,g bv
lv i,id foñka ,sys,a kS;s moaO;shla hgf;a wNhN+ñ ls%hd;aul fõ'

iajdNdúl rlaIs;

iajdNdúl rlaIs; f,i" ;%sfldaKuvq" ñkafkaßh" .ssß;f,a" jegysßhdlkao


jeks m%foaY y÷kajd Èh yels h' fuu m%foaYj, we;s ish¨ u Ôù iy wÔù iïm;a

38
rch u.ska wdrlaId flf¾' rcfha wjir fkdue;s j fuu m%foaYj,g we;=¿ ùug
uyck;djg wjir fkd,efí'

jk rlaIs;

kl,aia" isxyrdch" lkafk,sh" foÈh.," kdlshdfoksh jeks m%foaYj, we;s


jkdka;r fuhg wh;a fõ'

2'6 is;shu - Y%S ,xldfõ jk rlaIs;


uQ,dY%h - Y%S ,xld cd;sl is;shï ix.%yh" 2007

39
jkdka;r yd jk Ôù rlaIs;j, we;s m%fhdack
² ffcj úúO;ajh wdrlaId lrhs'
² jk Ôùkag wNh N+ñhla imhhs'
² ÿ¾,N jk Ôùka oel.ekSug uyck;djg wjia:dj ,nd fohs'
² c, W,am;a c, fmdaIl m%foaY ixrlaIKh lrhs'
² mßir WIAK;ajh jeä ùu j<lajhs'
² cdk ixÑ;hla fia l%shd lrhs'
² wdydr" T!IO ,ndfok m%Njhla f,i l%shd lrhs'
² ÿïu," ,dgq" bá" ls;=,a me‚" ó me‚ jeks jd‚c ksIamdok ,ndfohs'
² mßir ¥IKh j<lajd,hs'
² ldnkavfhdlaihsâ wjfYdaIKh lr .kshs'
² ñksidg wjYH jk ksjdi" .Dy NdKav ;ekSug oej iy bkaOk i|yd or imhhs'
² fijK" isis, yd mßirh w,xlrKh yd udkisl iqjh ,ndfohs'
² mdxY= ixrlaIKh yd mi fidaodhdu j<ld,hs'
² iq<x l=Kdgq" kdhhEï" c,.e,Sï md,kh lrhs'

l%shdldrlï

01' Y%S ,xldfõ is;h


s ul cd;sl WoHdk" oeä iajdNdúl rlaI;
s " wNhN+ñ" iajdNdúl
rlaI; s yd jk rlaIs; fol ne.ska ,l-=-Kq lr kï lrkak'
02' Y%S ,xldfõ jkdka;r weiqßka u;= oelafjk ud;Dld hgf;a yel=¿ïm;la
ks¾udKh lrkak'
² jkdka;r j¾.j, jHdma;sh
² jDlaI,;dj, iajNdjh
² Y%S ,xldfõ jkdka;r iy jk Ôù rlaIs;j, we;s jeo.;alu

jk ixrlaIK l%shdud¾.
Y%S ,xldfõ ckixLHdj jeä ùu;a Tjqkaf.a wjYH;d jeä ùu;a iu. u
jkdka;rj,g t,a, jk n,mEï jeä ù ;sfí' ckixLHd j¾Okhg idfmalaI j
we;s fjñka mj;sk jk úkdYh ksid foaY.=Khg" mßirhg yd ck Ôú;hg fuka
u jk Ôùkag o wys;lr n,mEï we;s ù ;sfí' tu ksid jk iïm;a yd jk Ôùka
wdrlaId lsÍu i|yd my; i|yka l%shdud¾. f.k we;'

40
² cd;sl rlaIs; yd wNhN+ñ mj;ajd f.k hdu'
² jk j.d jHdmD;s we;s lsÍu'
² jk ixrlaIK Wmdh ud¾. wkq.ukh lsÍu ^fida,aÜ l%uh" f;;a ìï /l
.ekSu" lfvd,dk ìï /l .ekSu&'
² m%cd iyNd.s;aj jk j.dj Èß .ekaùu'
² rela frdamKh iy jkdka;rj, M,odhs;dj j¾Okh lsÍu'
² jk úkdYfha wys;lr m%;sM, ms<sn| j ck;dj oekqj;a lsÍu'
² mßir ixfõ§ l,dm we;s lsÍu'
² jk iïm;a wdrlaId lsÍu yd mj;sk kS;s Í;s n,.ekaùu'

n,Yla;sh
n,Yla;sh ksmoùu i|yd fhdod
.kakd Yla;s W;amdol lsysmhls'
² ffcj ialkaO
² fmfg%da,shï
² c,h
² .,a wÕ=re
² iq<x" iQ¾h Yla;sh

fuu Yla;s m%Njhka n,Yla;s 2'1 m%i;


a drh - Y%S ,xldfõ n,Yla;s m%Nj Ndú;h
W;amdokhg odhl jk wdldrh 2'1 uQ,dY%h - http://www.info.energy.gov.
m%ia;drfhka oelafõ' tA wkqj n,Yla;s lk/2015/04/23
m%Nj w;ßka ffcj ialkaO yd fmfg%da,shï
jeä jYfhka Ndú; jk nj meyeÈ,s fõ'

ffcj ialkaO

Y%S ,xldfõ Ndú; jk ffcj ialkaO f,i oej" lDIs wmøjH" i;a;aj
wmøjH yd Ôj jdhqj jeo.;a fõ' ixj¾Okh fjñka mj;sk fndfyda rgj, fuka
u Y%S ,xldfõ o nyq, j Ndú; lrkq ,nkafka oej bkaOk h' f.j;=j,ska ,nd
.kakd or" fmd,a j.dj wdY%s; oej" rn¾ oej" iajdNdúl jkdka;r yd jk j.d
wdY%fhka ,nd .kakd oE" bkaOk f,i Ndú; flf¾' óg wu;r j ,S l=vq" oyhshd"
Wla frdvq" or wÕ=re" fmd,algq wÕ=re hkdÈh o bkaOk f,i fhdod .efka'

41
iQ¾hYla;sh
Y%S ,xldj jeks ksj¾;k l,dmSh
rgj,g iQ¾hdf,dalh ksrka;rfhka u
,efnk neúka iQ¾hYla;sh myiqfjka
ksmojd .; yels h' uE;l § yïnkaf;dg
nre;lkafoa iQ¾h n,d.drhla msysgqjd
we;' Bg wu;r j iQ¾h fldaI yd iQ¾h
mek, fhdod .ksñka .Dyia; j o iQ¾h
Yla;sh Ndú; flf¾' tfy;a fuu Yla;sh 2'12 rEmh - iQ¾h mek, yd fldaI
,nd .ekSfï § wêl uQ,sl msßjehla oeÍug isÿ ùu ixj¾Okh fjñka mj;sk
Y%S ,xldj jeks rgj,g n,j;a .eg¨jla ù we;' tfia jQjo iQ¾hYla;sh mßir
¥IKh msgq oelSug uy;a fia bjy,a jk n,Yla;s uQ,dY%hls'

iq<x n,Yla;sh
iq<x n,h laIh fkdjk iïm;la
neúka b;d jeo.;a iïm;ls' iQ¾hYla;sh
fuka u uQ,sl j wêl msßjehla oeÍug
isÿ jQjo n,Yla;s ksIamdokfha § mßir
¥IKh wju uÜgul we;s Yla;s uQ,hls'
Y%S ,xldfõ mq;a;,u yd yïnkaf;dg hk
m%foaYj, fujeks n,d.dr ls%hd;aul fõ'
tu.ska l=vd mßudKfha jHdmD;sj,g Yla;sh
,nd foa' 2'13 rEmh - iq<x n,d.dr

fmfg%da,shï
Y%S ,xldjg wdkhkh lrk Yla;s iïm;la f,i fmfg%da,shï jeo.;a fõ'
wdkhksl fndr f;,a imq.ialkafoa f;,a msßmyÿj u.ska msßisÿ lsÍfuka miq j
,nd.kakd fmfg%da,shï fldf<dkakdfõ f;,a .nvdfjka rg mqrd fnod yeÍu isÿ
flf¾' fndr f;,a msßisÿ lsÍfï § fmfg%da,shï" ãi,a" t,a'mS .Eia" .=jka hdkd f;,a"
oeú f;,a yd N+ñf;,a fjka lr .kS' Y%S ,xldfõ fmfg%da,shï Ndú; jk wdldrh
2'2 m%ia;drfhka fmkakqï flf¾' tA wkqj m%jdyk" ld¾ñl yd jd‚c lghq;= i|yd
fmfg%da,shï jeä jYfhka Ndú; jk nj meyeÈ,s fõ'

42
iuia;hla jYfhka .;a
l< Y%S ,xldfõ n,Yla;s b,a¨u
Èfkka Èk jeä fjñka mj;S'
fuu b,a¨u imqrd,Su fuka u wvq
úhoï n,Yla;s W;amdokh flfrys
wjOdkh fhduq lsÍu i|yd iqks;H
úÿ,s n,Yla;s wêldßh msysgqjd we;'
tu.ska .%dóh m%foaYj, l=vd n,Yla;s
jHdmD;s flfrys wjOdkh fhduq ù
;sfí' fï yereKq úg fkdfrdÉfpda,"
flrj,msáh jeks ia:dkj, bÈlr
we;s .,a wÕ=re n,d.dr u.ska o
n,Yla;sh ksmojkq ,efí'

2'2 m%ia;drh - fmfg%da,shï Ndú;h c, úÿ,sh


uQ,dY%h - uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh" 2013
Y%S ,xldfõ .Dy wjYH;d"
l¾udka; iy jd‚c lghq;= i|yd
c, úÿ,sh nyq, j fhdod .efka' ^2'3
m%ia;drh& Y%S ,xldfõ ksmoúh yels
c, úÿ,sn, Odß;dj fu.d fjdÜ 2000
muK fõ' ,laImdk" úu,iqf¾kaø"
iuk<" leksfhdka" rkafoks.,"
fld;auf,a" úlafgdaßhd" Wl=fj< wd§
n,d.dr u.ska fï jk úg c, úÿ,sh
fu.d fjdÜ 1200la muK ksmojd we;'

YS% ,xldfõ úÿ,s n, b,a¨u


jd¾Isl j 7]--8]l m%udKhlska jeä
fjñka mj;S' ckixLHd j¾Okh"
mdßfNda.sl wjYH;d by< hdu yd
l¾udka; j¾Okh ùu fuf,i b,a¨u
2'3 m%ia;drh - c, úÿ,sn, mßfNdackh
uQ,dY%h - http://www.info.energy.gov. jeä ùug fya;= ù ;sfí'

43
2'7 is;shu - Y%S ,xldfõ úÿ,s n,d.dr
uQ,dY%h - .=Kfiak *s,smaia f,dal is;shï fmd; ^2003& weiqßka ilia lrk ,È'

44
n,Yla;s mßyrKfha § u;= jk .eg¨
² msßjeh wêl ùu'
² iq<x" iQ¾hYla;sh jeks we;eï n,Yla;s iïm;a" mdßißl idOl u; ;SrKh
ùu iy tA i|yd wêl uQ,sl msßjehla fhoùug isÿ ùu'
² Lksc f;,a wdkhkh i|yd wêl uqo,la jeh ùu'
² n,Yla;s mßyrKfha § kdia;sh yd wmf;a hdu jeä ùu'
² iajdNdúl wdmod u.ska ydks isÿ ùu'

n,Yla;s iïm;a ixrlaIKh lsÍfï jeo.;alu


² úfoaY úksuh b;sß lr .; yels ùu'
² rfÜ ixj¾Okhg odhl ùu
² wOHdmk yd iudchSh ixj¾Ok lghq;=j,g odhl ùu'
² n,Yla;s iïm;a wrmsßueiafuka Ndú; lsÍu ksid jeä jk b,a¨ug
iemhSug yels ùu yd ;srir meje;aug odhl ùu'
² mdßfNda.sl ck;djf.a tÈfkod lghq;= ld¾hlaIu ùu u.ska ld,h b;sß
ùu yd uqo,a kdia;sh wju ùu'
² mßir ydks wju ùu
² iajdNdúl Wmøj yd foaY.=‚l úm¾hdij,ska t,a, jk n,mEï wju lr
.ekSug yels ùu'

ls%hdldrlï

01' Y%S ,xldfõ jeä jYfhka Ndú; jk n,Yla;s uQ,dY% ;=kla i|yka lrkak'
02' Y%S ,xld wdlD;s is;shul my; i|yka oE ,l=Kq lr kï lrkak'
² Y%S ,xldfõ m%Odk c,úÿ,s n,d.dr myla
² iq<x n,d.dr folla
² .,a wÕ=re n,d.drhla
03' —n,Yla;h
s wrmsßueiafuka Ndú; lsÍfuka rfÜ ixj¾Okhg odhl úh yels h˜'
fuu m%ldYh ksoiqka iys; j meyeÈ,s lrkak'

45
mejreï

01' Tn m%foaYfha N+ñ mßyrKh wdY%s; .eg¨ ;=kla ,shkak'


02' tu .eg¨ úi£u i|yd .; yels l%shdud¾. we;=<;a lr m;%sldjla ilia
lrkak'

03' i. Tn m%foaYfha mj;akd Lksc iïm;a lsysmhla kï fldg" tAjdhska ,nd


.kakd m%fhdack we;=<;a lrñka j.=jla ilia lrkak'
ii. tu Lksc iïm;a leŒfï § yd Ndú;hg .ekSfï § mßirhg isÿ ù we;s
ydks ms<sn| fidhd n,d igykla ilia lrkak'

04' i. Tn m%foaYfha c, Ndú;h iïnkaOfhka u;= ù ;sfnk .eg¨ ms<sn|


f;dr;=re /ia lrkak'
ii. tu .eg¨j,g fhÈh yels ms<shï lsysmhla fhdackd lrkak'

05' .=re Wmfoia ,nd .ksñka mdi,a N+ñfhys wmf;a hk c,h m%fhdackhg
.ekSu i|yd l%shdldrlula ie,iqï fldg tys ksr;jkak'
06' i. Tn m%foaYfha olakg ,efnk jkdka;r" Y%S ,xldfõ jkdka;r Wm
moaO;sj,ska l=uk j¾.hg wh;a fõ o@

ii. tu jkdka;rj, olakg ,efnk úfYaI ,laIK ;=kla ,shkak'

07' Tn m%foaYfha we;s iajdNdúl iïm;a ms<n


s | j f;dr;=re /ia fldg" tAjdhska
oekg ,efnk m%fhdack iy ,nd .; yels m%fhdack ms<n s | j ck;dj oekqj;a
lsÍu i|yd w;am;%sldjla ilia lrkak'

wdY%s; .%ka: iy uQ,dY%

² .=Kfiak *s,sma is;shï f,dal fmd; ^2003&" iSudiys; weï' ã' .=Kfiak iy
iud.u'
² n,Yla;sh oefha Ôjkd,shhs .%ka:h ^2015&" iqks;H n,Yla;s wêldßh'
² uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh ^2013&" jd¾Isl jd¾;dj'
² Y%S ,xld cd;sl is;shï ix.%yh ^2007&" Y%S ,xld ñkskafodare fomd¾;fïka;=j"
fld<U'
² http://www.info.energy.gov.lk/

46
mdßNdIsl jpk

² uqyqÿ iSudj - -Maritime boundary - PhÀ GÀø»

² kdúl ie;mqï - Nautical miles - PhÀ ø©À

² rdIaà%h uqyqÿ iSudj - Territorial boundary - Bm¦» PhÀ GÀø»

² ft;sydisl c, m%foaYh - Historic waters - Áµ»õØÖ }öµÀø»

² N+ñ mßyrKh - Use of land - {»¨ £¯ß£õk

² mßyrK rgd - Consumption patterns - ~PºÄ¨ £õ[SPÒ

² ,÷ le<E - Scrub lands - £ØøÓU PõkPÒ

² fy,au¿ l%uh - Terraced method - £iUPmk •øÓ

² fldr,a - Corals - •¸øPU PÀ

² ysß.,a mr - Coral reefs - •¸øPU PØ£õº

² m%;sfrdamKh - Replant - «ß |køP

² msh.egfm< - Steps - £iUPmkPÒ

² fodrgqmd, rEm - Guard stone - PõÁÀ PÀ

² ufhdaik
S yqK.
q ,a - Miocene limestone - ©÷¯õ^ß _snU PÀ

² mdIdK lekSu - Rock excavation - £õøÓ APÌÄ

² lïmkh - Resonation - AvºÄ

² mdxY= j¾Ok l%shdj,sh - Soil development process - ©s ¸zva ö\¯ß•øÓ

² .x.d ñáhdj; - River valley - BØÖ¨ £ÒÍzuõUS

² .xfudah - River mouth - BØÖ •P®

² wdjrK fNda. - Cover crop - ‰k £°º

² ;Sre j.d l%uh - Stripe cultivation method - £iUPmk £°ºaö\´øP •øÓ

² l=Üá ldKq lemSu - Block drain mowing - PõÀÁõ¯ öÁmkuÀ

² ;U - Copper - ö\®¦

² ue.akSishï - Magnesium - ©UÜ]¯®

47
² b,aukhsÜ - Ilmenite - CÀ©øÚØ

² rEghs,a - Rutile - ¹øh°À

² ue.akghsÜ - Magnetite - ©UÚøµØÖ

² ñksrka - Graphite - PõŸ¯®

² yqKq.,a - Limestone - _snU PÀ

² ueá - Clay - PΩs

² wemghsÜ - Apatite - A¨£øuØ

² is,sld - Silica - ]¼UPõ

² frdka uv - Sediments - Aøh¯ÀPÒ

² c,c Ôùka - Aquatic organisms - }º\õº A[QPÒ

² mdxY= Ôùka - Soil organisms - ©s A[QPÒ

² c,føda‚ - Water basins - }º Ái{»®

² k, <sx - Tube wells - SÇõ´ QnÖ

² wdçhd <sx - Sweep wells - BÇ©ØÓ QnÖPÒ

² ksj¾;k f;;a jkdka;r - Tropical rain forests - A¯Ú ©øÇU PõkPÒ

² úh<s ñY% iodyß; jkdka;r - Dry mixed ever green forests - GßÖ® £_ø©¯õÚ Áµsh
P»¨¦U PõkPÒ

² w;rueÈ iodyß; jkdka;r - Intermediate evergreen forests - GßÖ® £_ø©¯õÚ


Cøh{ø»U PõkPÒ

² l÷lr úh<s l,dmSh jkdka;r - Montane dry zone forests - ö©õ¢uõøÚ E»º Á»¯U
PõkPÒ

² l÷lr f;;a l,dmSh jkdka;r - Wet montane forests - Dµ ö©õ¢uõøÚU PõkPÒ

² lgq m÷re yd ,÷ le<E - Thorny bushes and scrublands - •m¦uºPЮ, £ØøÓU


PõkPЮ

² lfvd,dk - Mangroves - PshÀPÒ

² j¾Id iD;=j - Rainy season - ©øÇ¨ £¸Á®

² l%dka;s l,dmh - transitional Zone - ©õÓÀ Á»¯®

48
² cd;sl WoHdkh - National park - ÷u]¯ §[Põ

² oeä iajdNdúl rlaI;


s - Strict natural reserve areas - uøhö\´¯¨£mh JxUS¨ £SvPÒ

² wNhN+ñh - Sanctuary - \µnõ»¯®

² iajdNdúl rlaIs; - Natural reserves - C¯ØøP JxUSPÒ

² jk rlaIs; - Forest reserves - ÁÚ JxUS

² cdk ixÑ; - Gene pool - ©µ£q

² iq<x l=Kdgq - Storms - ¦¯ÀPÒ

² rela frdamKh - Tree culture - ©µ|køP

² mßir ixfõ§ l,dm - Environment sensitivity zones - `ÇÀ EnºvÓß Á»¯®

² ffcj ialkaO - Bio mass - E°º voÄ

² iQ¾h Yla;sh - Solar energy - `›¯ \Uv

² iQ¾h n,d.dr - Solar power stations - `›¯ Á¾ {ø»¯®

² iQ¾h fldaI - Solar cells - `›¯U P»[PÒ

² iQ¾h mek,h - Solar panel - `›¯ öuõSv

² úÿ,sh ckkh lsÍu - Generation of electricity - ªß E¸ÁõUP®

² n,Yla;s wêldßh - Energy Authority - ªß \Uv BønU SÊ

² .,a wÕ=re n,d.drh - Coal power station - {»UP› Á¾ {ø»¯®

² ;srir meje;au - Sustainable existence - {ø»¯õÚ ÁõÌÄ vÓß

49
3 f,dal ckixLHdj

mDÓúh u; fjfik uq¿ ñksia .ykh f,dal ckixLHdj f,i ye¢kafõ'

3'1 rEmh - ckixLHdj


ckixLHdj hkq m%udKd;aul j fuka u .=Kd;aul j o fjkia jk m%mxphls'

f,dal ckixLHdfõ úYd,;ajh" j¾Okh iy jHdma;sh jeks ,laIK ms<sn| j


f;dr;=re úuid ne,Su fuu mßÉfþofha uQ,sl wruqK fõ'

ckixLHdj ms<sn| j ie,lSfï § m%Odk jYfhka jeo.;a jk lafIa;% folla


y÷kd .; yels h' tkï"

² ñksidg Wm;ska u ysñ jk mqñ;sßnj" udkj j¾.h" jhi wd§ ,laIK


² miqj Wreu lr .kq ,nk cd;sh" wd.u" NdIdj" idlaIr;dj jeks ,laIK'

mDÓúh u; we;s ish¨ fN!;sl iïm;a ksYp a h lrk fyda mßfNdackh


lrk ñksid iïm;ls' th udkj iïm; f,i ye¢kafõ' ta wkqj ´kE u rgl
ixj¾Ok l%h
s dj,sh ;=< udkj iïm; b;d jeo.;a fõ' tfia jkafka f,dj ish¨
ld¾hhka ñksid u; mokï ù we;s neúks' f,dalfha ckixLHdj YS>f% hka j¾Okh
fjñka mj;S' j¾;udkfha § f,dj we;eï rgj,g ckixLHdj YS>f % hka j¾Okh
ùu .eg¨jls' ;j;a iuyr rgj,g wvq ckixLHd j¾Okh o .eg¨jls' úfYaIfhka

50
ixj¾Okh fjñka mj;sk rgj, ckixLHd j¾Okh" ixj¾ê; rgj,g idfmalaI j
fõ.j;a j isÿ fõ' tneúka ´kE u rgl ixj¾Ok l%shdj,sh ;=< ckixLHdj m%Yia;
uÜgul mj;ajd .ekSu b;d jeo.;a fõ' ta i|yd úúO l%ufõo iy ie,iqï ilia
lsÍu;a ckixLHd m%;sm;a;s wkq.ukh lsÍu;a f,dj iEu rgla ;=< u olakg ,efí'
N+f.da, úoHd;aul wOHhkhkays § ckixLHdj b;d jeo.;a ud;Dldjla njg m;aj
we;af;a tneúks'

f,dal ckixLHdfõ úYd,;ajh

oekg wjqreÿ 200lg muK fmr f,dal ckixLHdj b;d l=vd m%udKhla úh'
tfy;a j¾;udkh jk úg f,dal ckixLHdj ì,shk y; blaujd we;' idudkHfhka
oekg mj;akd j¾Ok fõ.h wkqj j¾Ihlg ñ,shk 80la muK jQ ckixLHdjla
f,dal ckixLHdjg tl;= jk nj .Kkh lr we;'

3'1 m%ia;drh - uydoaùm wkqj f,dal ckixLHdfõ úYd,;ajh


uQ,dY%h ( http://worldpopulationreview.com/continents/2014.12.03 o;a; wkqj ilia lrk ,È'

f,dalfha uydoaùm wkqj ckixLHdj jHdma; ù we;s wdldrh 3'1 rEmh u.ska
oelafõ' tA wkqj"

² uq¿ ckixLHdfjka 76]la muK jdih lrkafka wdishd yd wm%sld hk uydoaùm


foflys h' b;sß 24] wfkl=;a uydoaùmj, úisÍ mj;S' f,dalfha" ckixLHdj
ñ,shk 100g jeä rgj,a 23la muK fõ' ckixLHdfõ úYd,;ajh wkqj m%uqL
rgj,a 10la 3'1 j.=fõ oelafõ'

² wdishd uydoaùmfhys rgj,a w;=ßka Ökh yd bkaÈhdfõ jeä ckixLHdjla


jdih lr;s' tA yereKq úg mdlsia:dkh" nx.a,dfoaYh" bkaÿkSishdj jeks
rgj, o ckixLHdj wêl fõ'
51
3'1 j.=j - ckixLHdfõ úYd,;ajh wkqj m%uqL rgj,a

rg ckixLHdj m%;sY;h
Ökh 1"393"783"836 19'24
bkaÈhdj 1"267"401"849 17'50
weußld tlai;a ckmoh 322"583"006 4'45
bkaÿkSishdj 252"812"245 3'49
n%iS,h 202"033"670 2'79
mlsia:dkh 185"132"926 2'56
khsÔßhdj 178"516"904 2'46
nx.a,dfoaYh 158"512"570 2'19
reishdj 142"467"651 1'97
cmdkh 126"999"808 1'75
uQ,dY%h - http://www.worldometers.info/2015.07.20
f,dal ckixLHdfõ j¾Okh
mDÓúh u; fjfik ñksia j¾.hdg jir ñ,shkhlg jvd È.= b;sydihla
mej;-=K o ckixLHdj ms<sn| ksYaÑ; o;a; we;af;a jir 200l muK isg h'
mqrdúoHd;aul idlaIs mokï lr f.k uq,a hq.fha ckixLHdj ms<sn| ks.ukj,g
t<U we;' fuu ld, iSudj ;=< jqjo ckixLHd o;a; msßlaiSfï § meyeÈ,s jkafka
f,dal ckixLHdj wLKav j j¾Okh ù we;s nj hs'

f,dal ckixLHdfõ j¾Okh ms<sn| ft;sydisl o;a; msßlaiSfï § ckixLHd


j¾Okfha lemS fmfkk wjê folla y÷kd .; yels h'

1' §¾> ld,hla ;siafia ukao.dó j¾Okhla isÿ jQ wjêh' ^udkj ixy;sh
wdrïNfha isg l%s'j 1750 muK olajd&'

iajdNdúl j¾Ok fõ.h my< uÜgul mej;Su ksid §¾> ld,hla ;=<
f,dal ckixLHdj ukao.dó j j¾Okh úh' Bg fya;=j jQfha Wm;a wkqmd;slh
by< uÜgul mej;=K o" urK wkqmd;slh o by< uÜgul mej;Su hs ^3'2
m%ia;drh&'

52
3'2 m%ia;drh - f,dal ckixLHdj j¾Okh jQ wdldrh
uQ,dY%h ( http://singularityhub.com/wp-content/uploads/2011/09/image2.jpg 2015.07.02

2' ls%'j' 1750 muK isg flá ld,hla ;=< YS>% j¾Okhla isÿ jQ wjêh
fuu ld,mßÉfþoh ;=< urK wkqmd;slh wvq ùu;a Wm;a wkqmd;slh
by< uÜgul mej;Su;a ksid ckixLHdfõ YS>% j¾Okhla isÿ úh' fuh ckixLHd
iafMdagkh (Explosion) f,i ye¢kafõ' 3'2 j.=j iy 3'3 m%ia;drh u.ska o ckixLHdj
YS>%fhka j¾Okh jQ wdldrh oelafõ'
3'2 j.=j - ckixLHdfõ YS>% j¾Okh

j¾I ckixLHdj ^ñ,shk&


1750 700
1800 1"000
1850 1"200
1900 1"600
1950 2"550
1975 4"000
1985 4"850
1995 5"700
2006 6"500
2009 6"800
2011 7"000
uQ,dY%h - http://geography.about.com 2015.07.22 weiqßka ilia lrk ,È'
53
3'3 m%ia;drh - f,dal ckixLHdj ì,shkfhka ì,shkh j¾Okh ùug .; ù we;s ld,h
uQ,dY%h ( http://www.usfunds.com/media/images2014.12.06

ls%'j 1800 § ì,shk tlla jQ f,dal ckixLHdj" ls%'j 2011 § ì,shk y;la
olajd j¾Okh ù ;sfí' tfuka u ckixLHdjg ì,shkh ne.ska tl;= ùu i|yd .;
ù we;s ld,h l%ufhka wvq ù we;s w;r j¾;udkh jk úg ckixLHdjg ì,shkhla
tla ùu i|yd .; ù we;af;a wjqreÿ 12la ;rï flá ld,hla nj 3'3 m%ia;drfhka
meyeÈ,s fõ' fuu Y;j¾Ih wjidkh jk úg f,dal ckixLHdj ì,shk 11la jkq
we;ehs wfmalaId flf¾'

f,dal ckixLHd
j¾Okfha ;j;a úfYaI
,laIKhla jkafka l%s'j
1950ka miq ld,mßÉfþoh
;=< ixj¾Okh fjñka
mj;sk rgj, ckixLHd
j¾Okh ixj¾ê; rgj,g
idfmalaI j jvd;a
fõ.j;a j isÿ ùu hs'
^3'4 m%ia;drh&

3'4 m%ia;drh - f,dal ckixLHd j¾Okh


uQ,dY%h ( http://www.sustainablescale.org/images/2015.07.20

54
l%shdldrlï

01' i' f,dal ckixLHd j¾Okfhys y÷kd .; yels m%Odk wjê fol kï lrkak'
ii' tu wjê fol ;=< ckixLHd j¾Okfha fjkialï we;s ùu flfrys
n,md we;s idOl ljf¾±hs meyeÈ,s lrkak'
02' i' zzckixLHd iafMdagkhZZ hkq l=ula±hs y÷kajkak' ixj¾Okh fjñka mj;sk
rgj, ckixLHd iafMdagkh flfrys n,md we;s idOl meyeÈ,s lrkak'
ii' 3'4 m%i;
a drh wOHhkh fldg f,dalfha ixj¾ê; rgj,a iy ixj¾Okh
fjñka mj;sk rgj,a w;r ckixLHd j¾Okfha olakg ,efnk úIu;d
meyeÈ,s lrkak'

f,dal ckixLHdfõ jHdma;sh


ckixLHdfõ jHdma;sh hkqfjka woyia jkafka mDÓúh u;=msg ñksid
N+f.da,Sh jYfhka jHdma; ù we;s wdldrh hs' mDÓú ;,h u; ñksia jdihg fN!;sl
jYfhka ys;lr jQ ìï we;af;a iq¿ m%udKhls' úúO fN!;sl iy udkqI idOl
n,mEu ksid f,dalfha ckixLHd jHdma;sfhys wiu iajNdjhla olakg ,efí' tA
wkqj mDÓú ;,h u; wêl ck ixflakaøK l,dm fuka u ck ySk l,dm o we;'
ck >k;ajh weiqfrka ckixLHd jHdma;sh meyeÈ,s fõ'
f,dalfha ckdêl l,dm
ck >k;ajh hkq lsihs ï ìï tAllhla ;=<
fyj;a m%Odk ck ixflakaøK
Ôj;a jk ckixLHdj hs' idudkHfhka th j¾.
y;rla y÷kd .; yels h'
lsf,daógrhlg .Kkh lr olajkq ,efí'
² kef.kysr wdishdj
ck >k;ajh } ckixLHdj
² ol=Kq yd w.aksÈ. wdishdj
ìï m%udKh
² jhUÈ. hqfrdamh
wêl ck ixflakaøKhla f,i fuf;la ² weußldfõ BidkÈ.
y÷kd .;a weußldfõ BidkÈ. fjr<nv l,dmh fjr<nv l,dmh
j¾;udkfha § f,dal uÜgñka oaú;Shsl ck
ixflakaøKhla njg m;a ù ;sfí'
fuu ck ixflakaøK ish,a, u fjr<nv m%foaY wdY%s; j msysgd ;sîu
úfYaI ,laIKhls' ñksia jdihg ys;lr fN!;sl mßirhla ;sîu" .ukd.uk
myiqj" fjf<|du yd fjk;a wd¾Ól l%shdjkag fhda.H ùu jeks idOl" tu
m%foaYj,g ck;dj tAlrdYS ùug fya;= ù ;sfí' f,dalfha ñ,shk k.rj,ska
jeä ixLHdjla fuu l,dm ;=< msysgd we;'

fuu ck ixflakøa K l,dmj,g f,dal N+ñ m%udKfhka wh;a jkafka 10]


muKla jqjo f,dal ckixLHdfjka 64]la u tu m%foaYh ;=< Ôj;aùu úfYaI ,laIKhls'
55
56
f,dalfha ckixLHd jHdma;sh

3'1 is;shu - f,dalfha ckixLHd jHdma;sh

uQ,dY%h - http://education.randmcnally.com/images/edpub/World_Population.png2014.12.10
f,dalfha oaú;Shsl ck ixflakaøK
fuu wêl ck ixflakaøKj,g wu;r j iEu uydoaùmhl u jdf.a wêl
ck >k;ajhlska hq;a oaú;Shsl ixflakaøK rdYshla olakg ,efí'

² W;=re weußldfõ kef.kysr" ngysr yd Bidk È. fjr<nv l,dmfha


ixflakaøK ^weußld tlai;a ckmofha ksõfhda¾la" fndiagka yd
iekam%ekaisiaflda k.rh wdY%s;&
² ol=Kq weußldfõ kef.kysr fjr<nv l,dmfha ixflakøa K ^n%i,
S fha ßfhda o
cefkhsfrda k.rh wdY%s;&
² khs,a .x.d fudah wdY%s; l,dmh ^Bðma;=fõ lhsfrda k.rh wdY%s;&
² ngysr wm%sldfõ isfhard ,sfhdka" ,hsîßhdj" whsjß fldaiaÜ" >dkdj hk
rgj,a wdY%s; ixflakaøK fuys § lemS fmfka'

by;ska olajk ,o wêl ck ixflakaøK iy oaú;Shsl ck ixflakaøK


wdY%s; j f,dalfha uq¿ ckixLHdfjka 80]la muK Ôj;a fõ' fuu m%foaYj, j¾.
lsf,daógrhlg 65lg jvd jeä ck >k;ajhla mj;S'

f,dalfha ck ySk m%foaY


f,dalfha uq¿ ìï m%udKfhka 65]la muK ck ySk m%foaY fõ' tjeks m%foaY f,i"

² YS; ldka;dr m%foaY ^ wdlaála iy wekagdlaála m%foaY&


² WIAK ldka;dr m%foaY ^wm%sld uydoaùmfha iyrd" uOHu ´iafÜ%,shdj&
² l÷lr m%foaY ^ysud,h" wka§ia" frdlS jeks&
² ksj¾;k j¾Id jkdka;r m%foaY ^weu¾ika" fldxf.da& oelaúh yels h'

fuu m%foaYj, ck>k;ajh j¾. lsf,daógrhlg mqoa.,hka mylg jvd


wvq h' tu m%foaY ck ySk ùu flfrys r¿ úIu;dj iy foaY.=Kh jeks fN!;sl
idOl n,md we;'

ckdêl l,dm iy ck ySk l,dm yereKq úg f,dalfha fiiq m%foaYj,


uOHia: ck jHdma;shla olakg ,efí' fuu m%foaYj, ck>k;ajh j¾.
lsf,daógrhlg 5-65;a w;r fõ'

57
ckixLHdfõ wiu jHdma;sh flfrys n,mdk idOl

ckixLHdfõ wiu jHdma;sh flfrys n,mdk idOl /ils' tu idOl m%Odk


jYfhka j¾. follg fnod oelaúh yels h'
1' fN!;sl idOl
2' udkqI idOl

fN!;sl idOl

ckixLHd jHdma;sh flfrys n,md we;s fN!;sl idOl f,i foaY.=Kh"


N+ úIu;dj iy c,jykh oelaúh yels h'

mDÓúfhys olakg ,efnk foaY.=K úúO;ajh u; ñksia jdihg ys;lr yd


wys;lr mdßißl ;;a;j a hka wkqj ckixLHdj jHdma; ù ;sfí' ksj¾;k yd fi!uH
foaY.=Khla we;s ;eks;,d yd .x.d ksïk" ire mia iys; m%foaY" ckdêl m%foaY njg
m;a ù ;sfí' khs,a .x.d ksïkh" bkaÿ .x.d ksïkh ckdêl m%foaYj,g ksoiqka fõ'

wvq WIAK;ajhla yd wêl YS;,lska hq;a O%ejdikak m%foaY" wêl WIAK;ajhla


yd j¾Idm;kh b;d wvqfjka ,efnk Y=Ial m%foaY" by< WIAK;ajhla yd wêl
j¾Idm;khla ,nk weu¾ika iy fldxf.da føda‚ jeks m%foaY ck ySk m%foaY
njg m;a ù we;' N+ úIu;dj wkqj mDÓúfha r¿ úIu;dj iys; iq.u;dj wvq b;d
Wia l÷ moaO;s iys; m%foaY o ck ySk m%foaY f,i mj;S' ysud,h" wka§ia" frdlS
l÷ moaO;s wdY%s; m%foaY ksoiqka f,i oelaúh yels h' by; idOlj,g wu;r
j iajdNdúl iïm;aj, jHdma;sh" iajdNdúl jDlaI,;d jHdma;sh jeks idOl o
ckixLHd jHdma;sh flfrys n,mdk fN!;sl idOl f,i oelaúh yels h'

fN!;sl idOl fuka u udkqI idOl o ck jHdma;sh flfrys n,md


;sfí' úúO l¾udka; ia:dk.;ùu" kd.ÍlrKh" fjf<| uOHia:dk yd jrdh
msysàu" há;, myiqlï j¾Okh" úúO fiajdjka tAlrdYS ù ;sîu" mßmd,k lghq;=
ia:dk.; ùu jeks idOl o ckixLHd jHdma;sh flfrys n,mdk udkqI idOl
f,i jeo.;a fõ'

úoHd;aul oekqu iy ;dlaI‚l Ys,amSh l%u ÈhqKq ùu;a iu. fuu idOlj,
n,mEu wju lr .ekSug iu;a j we;'

58
l%shdldrlï

01' f,dalfha m%Odk ck ixflakaøK iy oaú;Shsl ck ixflakaøK kï lr tAjd


f,dal is;shul ,l=Kq lrkak'

02' ckixLHdfõ wiu jHdma;sh flfrys n,mdk idOl" ksoiqka weiqßka


meyeÈ,s lrkak'

03' f,dalfha wêl ck ixflakaøK wdY%s; ñ,shk k.r tl ne.ska kï lrkak'

04' f,dalfha wêl ck ixflakaøK l,dm wdY%s; j u;= ù we;s .eg¨ we;=<;a
f,aLkhla ms<sfh, lrkak'

mejreu

f,dal ckixLHdj ft;sydisl wjêfha isg fï olajd j¾Okh isÿ jQ wdldrh


oelafjk m%ia;drhla ks¾udKh lrkak'

wdY%s; .%ka: iy uQ,dY%

² http://worldpopulationreview.com/continents
² http://singularityhub.com/wp-content/uploads/2011/09/image2.jpg
² http://www.usfunds.com/media/images/frank-talk-images/2011-frank-talk/
jul-dec-2011/WorldPop-7billion-102811.gif
² http://www.sustainablescale.org/images/uploaded/Population
² http://www.prb.org/images12/world-trends.gif
² United Nations, World population prospects, the 1998-Revi.Population
Reference Bureau, population data sheet 2011
² http://www.worldometers.info/world-population/population-by-country/
² http://education.randmcnally.com/images/edpub/World_Population.png
² http://geography.about.com/od/obtainpopulationdata/a/worldpopulation.htm

59
mdßNdIsl jpk

² mqñ;sßnj - Gender - £õ¼Ú

² idlaIr;dj - Literacy - GÊzuÔÄ

² ixj¾Ok l%shdj,sh - Development process - A¤Â¸zva ö\¯ß•øÓ

² m%Yia; uÜgu - Optimum level - Ezu© ©mh®

² mqrdúoHd;aul idlaIs - Archaeological evidences - öuõÀ¼¯À \õßÖPÒ

² ft;sydisl o;a; - Historical data - Áµ»õØÖz uµÄPÒ

² ckixLHd iafMdagkh - Population explosion - Siz öuõøP öÁi¨¦

² mDÓú ;,h - Earth’s surface - ¦Â ÷©Ø£µ¨¦

² ck>k;ajh - Population density - Siz öuõøP Ahºzv

² ck ixflakaøK l,dm - Population conglomerate zones - SizöuõøP Tmk Á»¯[PÒ

² oaú;Shsl ixflakaøK - Secondary conglomeration - Cµshõ® {ø»U Tmk

² ck ySk m%foaY - Less populated regions - SøÓÁõÚ SizöuõøP¨


¤µ÷u\[PÒ

² r¿ úIu;dj - Rugged relief - Pµk•µhõÚ uøµz÷uõØÓ®

² foaY.=K úúO;ajh - Diversity of climate - Põ»{ø»¨ £ÀÁøPø©

² Y=Ial m%foaY - Arid regions - Áµsh ¤µ÷u\[PÒ

² iq.u;dj - Even terrain - \©©õÚ uøµ¯ø©¨¦

² l¾udka; ia:dk.;ùu - Location of industry - øPzöuõÈÀ Aø©Âh®

² kd.ÍlrKh - Urbanization - |PµõUP®

² há;, myiqlï - Infrastructure facilities - Em Pmk©õÚ Á\vPÒ

60
4 Y%S ,xldfõ ckixLHdj

Y%S ,xldfõ ckixLHdj ms<sn| j úêu;a j o;a; tla/ia lrkq ,nkafka ck


yd ixLHd f,aLk fomd¾;fïka;=j úiska mj;ajkq ,nk ck yd ksjdi ix.Kk
u.sks' tA wkqj uq,a u úêu;a ck ix.Kkh 1871 j¾Ifha § mj;ajd we;s w;r
idudkHfhka jir oyhlg jrla ck yd ksjdi ix.Kk mj;ajkq ,efí'

YS% ,xldj" wd¾Ól jYfhka ixj¾Okh fjñka mj;sk rgla jqjo <ore urK"
ud;D urK" wdhq wfmalI a dj" idlaIr;dj jeks ckixLHdfõ we;eï .=Kd;aul ,laIK
wkqj ixj¾ê; rgl ,laIK fmkakï q flf¾' tA wkqj ixj¾Okh fjñka mj;sk
rgj,a yd ii|k úg úfYaI ;;a;j a hla Y%S ,xldfõ olakg ,efí' wOHdmk iy fi!LH
lafIa;j
% , m%.;sh fuu ;;a;j a hg m%Odk jYfhka fya;= ù ;sfí'
Y%S ,xldfõ ckixLHdj" ckixLHdfõ úYd,;ajh" ckixLHd j¾Okh"
ckixLHd jHdma;sh" ck ixhq;sh yd ckixLHd jHqyh ms<sn| j wOHhkh
lsÍu fuu mßÉfþofha wruqK fõ'

ckixLHdfõ úYd,;ajh
2012 j¾Ifha Y%S ,xldfõ ckixLHdj ñ,shk 20'2la muK úh' tu ix.Kk
o;a; wkqj wm rfÜ idudkH ck >k;ajh j¾. lsf,daógrhlg mqo.
a ,hka 323 fofkls'
ol=Kq wdishdkq l,dmfha wfkla rgj,a iu. iei£fï § ckixLHdfõ
úYd,;ajh wkqj Y%S ,xldj miajk ia:dkfha miq fõ' tfuka u tu rgj,a w;ßka
jd¾Isl j¾Ok fõ.h wvq u rg o Y%S ,xldj hs' ^4'1 j.=j&
4'1 j.=j - ol=Kq wdishd;sl rgj, ckixLHdj" ck >k;ajh iy idudkH jd¾Isl j¾Okh - 2013
rg ckixLHdj ck >k;ajh idudkH jd¾Isl j¾Ok
^ñ,shk& 1km2 g fõ.h
bkaÈhdj 1,252 381 1.3
mlsia:dkh 182 229 1.8
nx.a,dfoaYh 156 1087 1.1
fkamd,h 27 189 1.2
Y%S ,xldj 21 324 0.8
N+;dkh 0.75 16 1.9
ud,Èjhsk 0.34 1158 1.8
uQ,dY%h ( un Population chart, 2013, www.unpoulation.org 2015-07-03.

61
ckixLHd j¾Okh
ckixLHd j¾Okh
hkq hï ksYaÑ; N+ñ
m%udKhl isák ckixLHdj
jeä ùu hs' Y%S ,xldfõ
1871 ix.Kkfha isg fï
olajd mj;ajk ,o ish¨
u ix.Kk jd¾;d wkqj
fmkS hkafka ckixLHdj
fkdlvjd j¾Okh fjñka
mj;sk nj hs' 1871 m%:u 4'1 m%ia;drh - ix.Kk j¾I wkqj ixLHdfõ j¾Okh
ix.Kkfha § ñ,shk 2'4la uQ,dY%h ( ck yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j" 2012'
jQ Y%S ,xldfõ ckixLHdj"
2012 § ñ,shk 20'2la njg m;aj we;' ckixLHdj wLKav j j¾Okh ù we;s
wdldrh 4'1 m%ia;drfhka jvd;a meyeÈ,s fõ' fï ld,mßÉfþoh ;=< uq¿ ckixLHdj
yd ckixLHdfõ idudkH jd¾Isl j¾Ok wkqmd;slh 4'2 j.=fõ oelafõ'
4'2 j.=j - 1871 - 2012 olajd YS% ,xldfõ ckixLHdj yd
idudkH jd¾Isl j¾Ok wkqmd;slh m%:u ix.Kkfha
ix.Kk ckixLHdj idudkH jd¾Isl isg fï olajd ckixLHdj
j¾Ih j¾Ok wkqmd;slh fkdlvjd j¾Okh jQjo
1871 2,400,380 j¾Ok YS>%;dj fjkia
1881 2,759,738 1.4 ù we;s nj 4'2 j.=j iy
1891 3,007,739 0.9 4'2 m%ia;drh wOHhkh
1901 3,565,954 1.7 lsÍfuka meyeÈ,s fõ' tkï
1911 4,106,350 1.4 ls%'j 1871 isg 1946 olajd
1921 4,498,605 0.9 ld,h ;=< ckixLHdj
1931 5,306,871 1.7 b;d fifuka j¾Okh ù
1946 6,657,339 1.5 we;s w;r 1946ka miq ld,
1953 8,097,895 2.8
mßÉfþoh ;=< ckixLHd
1963 10,582,064 2.6
j¾Okh jvd fõ.j;a j
1971 12,689,895 2.2
14,846,750 1.7 isÿ ù ;sfí' by< u jd¾Isl
1981
2001 18,797,257 1.2 j¾Ok wkqmd;slh jQ 2'8"
2012 20,277,597 0.7 1946-1953 w;r ld,fha
uQ,dY%h ( ck yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j" 2012' jd¾;d ù we;' miq j th
62
l%ufhka wvq ù 2012 j¾Ifha jd¾Isl j¾Ok wkqmd;slh 0'7 njg m;a ù ;sfí'
Wm;a wkqmd;slh yd urK wkqmd;slh w;r fjki u.ska isÿ jk iajdNdúl
j¾Okh my< neiSu iy Èjhsfkka msg;g isÿ jk ixl%uK o" ckixLHd j¾Ok
wkqmd;slh my< neiSug fya;= ù ;sfí'

4'2 m%ia;drh - ckixLHdfõ jd¾Isl j¾Ok wkqmd;slh


uQ,dY%h ( ck yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j" 2012 wkqj ilia lrk ,È'

Y%S ,xldfõ ckixLHd j¾Okh wdY%s; m%dfoaYSh fjkialï rdYshla olakg


,efí' úh<s l,dmhg wh;a Èia;%slalj, ckixLHdfõ jd¾Isl j¾Okh" f;;a
l,dmhg wh;a Èia;%slalj,g jvd idfmalaI j by< uÜgul mj;S' Y%S ,xldfõ
ckixLHdfõ idudkH jd¾Isl j¾Ok wkqmd;slh 0'7]la jqjo th wkqrdOmqr
Èia;%slalfha 1'33la o" yïnkaf;dg Èia;%slalfha 1'17]la o" fudKrd., Èia;%slalfha
1'15]la o f,i by< w.hla f.k we;' f;;a l,dmfha fld<U ^0'35]&" kqjrt<sh
^0'05]& iy nÿ,a, ^0'39]& Èia;%slalj, wvq ckixLHd j¾Ok wkqmd;slhla olakg
,efí' tfia jqjo f;;a l,dmhg wh;a niakdysr m<df;a l¿;r ^1'23]& iy .ïmy
^1'02]& hk Èia;l s% l a jeä ckixLHd j¾Ok fõ.hla we;s Èia;l s% l
a f,i y÷kd .;
yels h' fuu Èia;l s% la foflys ckixLHd j¾Ok fõ.h by< w.hla .ekSug fya;=
f,i fld<Ug wdikak Èia;%slal ùu" ck ixl%uK hk lreKq n,md we;s nj
ix.Kk jd¾;dj, i|yka fõ' (http://www.statistics.gov.lk/2015/06/17)

63
l%shdldrlï
01' 4'1 j.=fõ o;a; weiqßka ol=Kq wdishd;sl rgj, ckixLHd úYd,;ajh
oelafjk ;Sre m%ia;drhla ks¾udKh lrkak'

02' l%'s j 1871 isg fï olajd Y%S ,xldfõ ckixLHd j¾Okh wdY%;
s ld,Sk m%jK;d
ljf¾ o@
03' Y%S ,xldfõ ckixLHd j¾Okfha m%dfoaYh
S úIu;d ksoiqka u.ska úia;r lrkak'

ckixLHdfõ jHdma;sh
Y%S ,xldfõ ckixLHd jHdma;sh wiu iajNdjhla olakg ,efí' m<d;a
wkqj ckixLHd jHdma;sh i,ld ne,Sfï § Èjhsfka uq¿ ckixLHdfjka 1$4lg
jeä m%udKhla tkï 28'8]la muK niakdysr m<d; ;=< tAlrdYS ù we;' uOHu
^12'6]&" ol=K ^12'2]& iy jhU ^11'7]& m<d;aj, o jeä ckixLHdjla jHdma; j we;'
Èjhsfka uq¿ ckixLHdfjka 5'2]la ;rï jQ wvq u ckixLHdjla jHdma; j we;af;a
W;=re m<d; ;=< hs' ^4'3 m%ia;drh&

4'3 m%ia;drh - m<d;a wkqj ckixLHd jHdma;sh


uQ,dY%h ( ck yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j" 2012 wkqj ilia lrk ,È'

Èjhsfka jeä u ckixLHdjlska hq;a Èia;%slalh jkafka fld<U Èia;%slalh hs'


2012 ck ix.Kkhg wkqj tys ckixLHdj 2"323"826ls'

Èjhsfka m%Odk;u jd‚c yd mßmd,k lghq;"= wOHdmk lghq;= yd fiajd


tAlrdYS ù we;s m%Odk;u Èia;l
s% l
a h fld<U Èia;l
s% l
a h ùu Bg fya;j
= hs' .ïmy

64
Èia;l
s% l
a fha o wêl
ckixLHdjla ^2"298"588&
olakg ,efí' lgqkdhl
yd ìh.u ksoyia
fjf<| l,dmj,g isÿ
jk ixl%uKh iy
myiqfjka fld<Ug <Õd
úh yels ùu ksid .ïmy
Èia;%slalh mÈxÑh i|yd
f;dard .ekSu" .ïmy
Èia;%slalfha ckixLHdj
idfmalI a j jeä ùug
fya;= ù ;sfí' fld<U
iy .ïmy Èia;l s% l
a
yereKq úg ms<f s j<ska
l=reKE., ^1"611"407&"
uykqjr ^1"368"216&"
l¿;r ^1"214"880&"
r;akmqr ^1"082"299&"
.d,a, ^1"059"046&
hk Èia;l s% l
a j, o jeä
ckixLHdjla tAlrdYS ù
we;' tA iEu Èia;l
s% l
a hl 4'1 is;shu - Y%S ,xldfõ ck>k;ajh - 2012
u ckixLHdj ñ,shkh uQ,dY%h ( http://i.imgur.com/lfSi1.jpg2015/07/20
blaujd we;s nj jd¾;dj,ska fy<s fõ'
W;=re m<df;a uq,;sõ" ukakdru" ls,sfkdÉÑ iy jõkshdj" ckixLHdj
b;d wvq Èia;%slal fõ'

uq,;sõ ckixLHdj wvq u Èia;%slalh jk w;r tys ckixLHdj 92"228ls'

ck>k;ajh u.ska ckixLHd jHdma;sh meyeÈ,s j y÷kd .; yels h' 4'1


is;shfuka Y%S ,xldfõ 2012 j¾Ifha ck>k;ajh oelafõ'

2012 ix.Kkhg wkqj Èjhsfka idudkH ck>k;ajh 323la jqjo we;eï Èia;l
s% l
a j,
wêl ck>k;ajhla iy we;eï Èia;%slalj, b;d wvq ck>k;ajhla olakg ,efí'
65
l%shdldrlï

01' 4'1 is;shu ksÍlaIKh fldg Y%S ,xldfõ ck>k;ajh jeä iy wvq
Èia;%slal ;=k ne.ska kï lrkak'

02' i. Y%S ,xldfõ wdlD;s is;shul ckixLHdj jeä u yd wvq u Èia;%slal fol
fiahd lr olajkak'
ii. ckixLHdfõ wiudk jHdma;shg fya;= meyeÈ,s lrkak'

03' Y%S ,xldfõ ckixLHd jHdma;sfhys wiudk;d wju lsÍu i|yd wkq.ukh
l< yels ls%hdud¾. ;=kla fláfhka úia;r lrkak'

Y%S ,xldfõ ckixLHd jHdma;sh kd.ßl" .%dóh iy j;= f,i o j¾. lr


y÷kd .efka' tA wkqj .%dóh ckixLHdj 77'3]la o" kd.ßl ckixLHdj 18'3]la o"
j;= ckixLHdj 4'4]la o jk nj 4'4 m%ia;drfhka meyeÈ,s fõ'

ck ixhq;sh
Y%S ,xldj" nyq jd¾.sl yd
nyq wd.ñl ck;djla jdih lrk
rgls' ck j¾. wkqj Y%S ,xldfõ
ckixLHdj isxy," Y%S ,xld fou<"
bkaÈhdkq fou<" uqia,sï yd fjk;a
f,i ldKAv mylg fnfoa' uef,a"
n¾.¾ iy hqfrdamSh cd;slhka
fjk;a ck j¾. ksfhdackh flf¾'
4'4 m%ia;drh - kd.ßl" .%dóh iy j;= jYfhka wd.ï wkqj ckixLHdj fn!oaO"
ckixLHd jHdma;sh
bia,dï" yskaÿ iy l%sia;shdks f,i
uQ,dY%h ( ck yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;j= " 2012
m%Odk wd.ï y;rlg fn§ we;' 4'5
wkqj ilia lrk ,È'
yd 4'6 m%ia;dr u.ska ck j¾. yd
wd.ï ixhq;sh oelafõ'

ckixLHdj" úúO ck j¾. iy úúO wd.ï ksfhdackh l< o tA ish¨


fokd u Y%S ,dxlslfhda (Sri Lankans) h'

66
4'5 m%ia;drh - jd¾.sl ckixhq;sh" 2012 4'6 m%ia;drh - wd.ï wkqj ckixLHdj" 2012
uQ,dY%h ( Y%S ,xld iudc wd¾Ól o;a;" 2013'

ckixLHd jHqyh

ckixLHdjla Wm;ska u Wreu lr .kakd jhia jHqyh iy mqñ;sß nj jeks


,laIK ckixLHdjl jHqyd;aul ,laIK f,i ye¢kafõ' 2012 ck ix.Kk jd¾;d
wkqj Y%S ,xldfõ jhia jHqyh iy mqñ;sß nj wkqj ckixLHdj my; oelafõ'

jhia ldKav wkqj ckixLHdj mqñ;sß nj wkqj ckixLHdj


jhi wjqreÿ 15g wvq- - 25'8] mqreI - 48'5]
jhi wjqreÿ 15-59 - 62'0] ia;%S - 51'5]
jhi wjqreÿ 60g jeä - 12'2]

ckixLHd jHqyfha iqúfYaIS ,laIK


jhia jHqyh wkqj nd, jhia ldKavj,g wh;a ixLHdj l%ufhka wvq fjñka
mej;Su;a úhm;a ldKavj, ixLHdj l%ufhka jeä ùu;a Y%S ,xldfõ ckixLHd
jHqyh wdY%s; j olakg ,efnk úfYaI ,laIKhls' jhi wjq( 59g jeä" jeäuy,a
hefmkakkaf.a ixLHdj jeä ùu" ckixLHdj úhm;a ùu f,i ye¢kafõ' Wm;a
wkqmd;slh l%ufhka wvq ùu iy wdhq wfmalaIdj by< hdu fuhg fya;= ù we;'
fuys wys;lr m%;sM,h jkafka Y%u n,ldh o l%ufhka wvq ùu hs' tneúka f,dalfha
fndfyda rgj, fuka u YS% ,xldj o ckixLHdj úhm;a ùfï .eg¨jg uqyqK
foñka isà' tfia u Y%S ,xldfõ ckixLHdj ;=< ia;%Ska ysñ lr f.k we;s m%;sY;h
o jeä fjñka mj;S'

jhia jHqyh wkqj mqñ;sß wkqmd;slh wOHhkh lsÍu u.ska rgl ixj¾Okh
i|yd jeo.;a jk Y%u n,ldh" m%ckk jhfia miq jk ia;%Ska ixLHdj iy hefmkakka
ixLHdj" jeks ,laIK ms<sn| j f;dr;=re wkdjrKh lr .ekSfï yelshdj ,efí'

67
l%shdldrlï

01' 2012 ix.Kk o;a; wkqj Y%S ,xldfõ ckixLHd jHqyfha y÷kd .; yels
úfYAI ,laIK ljf¾ o@

02' zzf,dalfha fndfyduhla rgj, fuka u Y%S ,xldj o ckixLHdj úhm;a


ùfï .eg¨jg uqyqK foñka isàZZ' ckixLHdj úhm;a ùu hkqfjka woyia
lrkafka l=ulaoehs y÷kajd tA wdY%s; j rglg uqyqK mEug isÿ jk .eg¨
meyeÈ,s lrkak'

03' Y%S ,xldfõ ckixLHdfõ wd.ñl yd jd¾.sl ixhq;sh jg m%ia;dr weiqßka


bÈßm;a lrkak'

wdY%s; .%ka: iy uQ,dY%

² ck yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j ^2012&" ck yd ksjdi ix.Kk


jd¾;dj'

² Y%S ,xld iudc wd¾Ól o;a; ^2013&" Y%S ,xld uy nexl=j'

² un Population chart, 2013, www.unpoulation.org

² http://i.imgur.com/lfSi1.jpg2015/06/22

² http://www.statistics.gov.lk/PopHouSat/CPH2011/Pages/sm/CPH%20
2011_R1.pdf

mdßNdIsl jpk
² ck yd ixLHd f,aLk - Department of - öuõøP©v¨¦ ¦ÒΣµz
fomd¾;fïka;=j Census and Statistics vønUPÍ®

² ixj¾Okh fjñka mj;sk rgj,a - Developing countries - A¤Â¸zv Aøh¢x Á¸® |õkPÒ

² <ore urK - Infantile mortality - ]_ ©µn®

² ud;D urK - Maternal mortality - Pؤozuõ´ ©µn Ãu®

² wdhq wfmalI
a dj - Life expectancy - ¤µ\Á ©µn®

² ck ixhq;sh - Population composition - \ÚzöuõøP Tmk

68
² ckixLHd jHqyh - Population structure - \ÚzöuõøPU Pmhø©¨¦

² ix.Kk jd¾;d - Census reports - öuõøP ©v¨¦ AÔUøP

² jd¾Isl j¾Ok wkqmd;slh - Annual growth rate - ®Á¸hõ¢u Áͺa] Ãu

² j¾Ok YS>;
% dj - Growth rate - Áͺa] Ãu®

² Wm;a wkqmd;slh - Birth rate - ¤Ó¨¦ ÂQu®

² urK wkqmd;slh - Death rate - CÓ¨¦ ÂQu®

² iajdNdúl j¾Okh - Natural growth - C¯ØøP AvP›¨¦

² Y%u n,ldh - Labour force - Fȯ¨ £øh

² hefmkakka - dependents - u[Q°¸¨÷£õº

69
5 ixj¾Okh

ixj¾Okh hkq .;sl ixl,amhls' idlaId;a lr f.k wjika l< fkdyels


wLKav jQ l%shdoduhls'

ixj¾Okfha uQ,sl ixl,am iy Y%S ,xldfõ ixj¾Ok l%shdud¾. ms<sn| j


wOHhkh lsÍu fuu mßÉfþofha wruqK fõ'

ixj¾Okh hk ixl,amh ld,Sk j fjkia jQjls' 20 jk ishjfia ueo Nd.h jk


f;la u rgl mej;s wd¾Ól ÈhqKqj" zzixj¾OkhZZ f,i y÷kajkq ,eî h' ^5'1 rEmh&'

miq lf,l zzixj¾OkhZZ hkak


lafIa;% .Kkdjla ksfhdackh
lrk mq¿,a w¾:hla f.k fok
ixl,amhla njg m;a úh' 20 jk
ishjfia w. Nd.h jk úg
ixj¾Okh hkq yqfola fN!;sl
fyda wd¾Óluh ;lafiarejla u
fkdjQ w;r udkqI ixj¾Okhg
wjYH ixrplhka o Bg we;=<;a
5'1 rEmh - ixj¾Okh uekSu i|yd fhdod .kakd ,o lrkq ,eî h'
uq,a ld,Sk ñkqï

5'2 rEmh - ixj¾Okh uekSfï j¾;udk ñkqï

70
ixj¾Okh ms<sn| j bÈßm;a lr we;s ks¾jpk lsysmhla wOHhkh lsÍfuka
ixj¾Okh hkafkys w¾:h jvd;a meyeÈ,s fõ'
zzrgl wd¾Ól ixj¾Okh iu. iudchSh ixj¾Okhla o we;s úh hq;= h'
iudchSh ixj¾Okh isÿ úh hq;af;a wdydr yd fmdaIKh" fi!LH" wOHdmkh" ksjdi"
iudc iqrlaIs;;dj" we÷ï me<÷ï" úfõlh yd udkqIsl ksoyi hk lafIa;%j, hZZ'
^1978 hqfkiaflda m%ldYh&
zzixj¾Okh hkq ckixLHdj iudchSh" ixialD;sl yd iodpdrd;aul hk
idOl we;=<;a fjkia ùï yd j¾Okh ms<sn| ls%hdoduhlsZZ' ^f;jk ixj¾Ok
o¾Ylh 1981$90 tlai;a cd;Skaf.a ixúOdkh&
ixj¾Okh hk ixl,amh w¾: oelaùfï § 80 oYlfha mßir wdrlaIdj
yd ixrlaIKh flfrys o 90 oYlfha § ;srir ixj¾Okh flfrys o wjOdkh
fhduq ù ;sfí' ;srir ixj¾Okfha § wd¾Ól" iudc yd mßir hk wxYj, wka;¾
iïnkaO;dj" ixj¾Ok ixl,amhg we;=<;a úh' fuf,i ixj¾Okh hk ixl,amh
ld,Sk j fjkia ù we;s neúka ixj¾Okh uekSu i|yd o l,ska l,g úúO ñkqï
Ndú; lr we;'
ls%hdldrlï

01' ixj¾Okh jvd;a w¾: .ekafjk mßÈ ir, ks¾jpkhla ks¾udKh lrkak'
02' .=re Wmfoia ,nd .ksñka ixj¾Okh hk ixl,amh y÷kd .ekSu i|yd
Ndú; jk ;j;a ks¾jpk lsysmhla tla/ia lrkak'

ixj¾Ok ñkqï
ixj¾Okh" ixl,amhla f,i i,lkq ,enqj o" tlsfkl rgj, ixj¾Ok
uÜgu y÷kd .ekSu i|yd úúO ñkqï fhdod .efka' ixj¾Okfha wre; mq¿,a j
y÷kd .ekSu;a iu. u úúO wdh;k" ixúOdk yd mqoa.,hka úiska fï i|yd
jvd;a .=Kd;aul ñkqï y÷kajd fok ,È' tjeks ñkqï lsysmhla my; oelafõ'
ixj¾Ok ñkqï

mer‚ ñkqï kQ;k ñkqï


² uQ¾; o< cd;sl ksIamdÈ;h ² fN!;sl Ôjk ;;a;ja o¾Ylh (P Q L I)
² m%;sYS¾I o< cd;sl ksIamdÈ;h ² udkqI ixj¾Ok o¾Ylh (H D I)
² o< cd;sl ksIamdÈ;fha j¾Ok ² udkqI oßø;d o¾Ylh (H P I)
fõ.h ² udkqI mSvl o¾Ylh (H S I)
uq,a ld,fha mej;s ñkqï ;=<ska ixj¾Okfha h:d¾:h t<soelaùula isÿ
fkdjQ w;r ÈhqKq" uOHu iy wvq hk ixj¾Ok uÜgï lsysmhla y÷kd .ekSug

71
muKla th iSud úh' miq lf,l th ;jÿrg;a jeäÈhqKq ù zztlai;a cd;Skaf.a
ixj¾Ok jevigykZZ ^1990-1999& hgf;a y÷kajd fok ,o zzudkqI ixj¾Ok
o¾YlhZZ ixj¾Okh uekSu i|yd fhdod .kakd ,È' tu.ska tf;la mej;s ÿ¾j,;d
u. yer ixj¾Okfha h:d¾:h y÷kd .ekSug yels úh' udkqI ixj¾Okfha uQ,sl
wx. ;=kla we;=<;a jk fuh" ix.Dys; o¾Ylhls' udkqI ixj¾Ok o¾Ylh
.Kkh lsÍfï §" Wmf;a § wdhq wfmalaIdj" idlaIr;dj iy l%hYla;sh yd .e<mQ
tAl mqoa., o< cd;sl ksIamdokh m%Odk ks¾Kdhl f,i fhdod .kakd ,È'

0-1 olajd jQ mrdihl úysfok fuu o¾Yl w.h wkqj f,dalfha rgj,a
ixj¾Ok ldKav y;rla hgf;a y÷kd .kq ,efí'
1' b;d by< udkqI ixj¾Okhla we;s rgj,a
2' by< udkqI ixj¾Okhla we;s rgj,a
3' uOHia: udkqI ixj¾Okhla we;s rgj,a
4' my< udkqI ixj¾Okhla we;s rgj,a
zzY%S ,xldj" 2012 j¾Ifha § udkqI idla rgj,a w;ßka by< u udkqI
ixj¾Ok o¾Yl w.h 0'715la njg m;a ixj¾Okhla iys; rg Y%S ,xldj jk
lr f.k f,dalfha rgj,a 187la w;=frka w;r by< ixj¾Ok ldKavfha we;s
92 ia:dkh ysñ lr f.k we;ZZ ^Y%S ,xld tl u idla rg o Y%S ,xldj hs' ^uqo,a yd
uy nexl= jd¾;dj - 2012& l%u iïmdok wud;HdxYh" 2013&

ls%hdldrlï

01' ixj¾Okh uekSu i|yd fhdod .kakd mer‚ ñkqï yd kQ;k ñkqï fol
ne.ska ,shkak'

02' —ixj¾Okh hkq rgl wd¾Ól jYfhka isÿ jk ÈhqKqj u fkdfõ˜ ksoiqka
foñka meyeÈ,s lrkak'

03' rgl ixj¾Okh uekSu i|yd b;d iqÿiq ñkqula f,i —udkqI ixj¾Ok
o¾Ylh˜ fhdod .ekSug fya;= olajkak'

04' rgl ixj¾Ok l%shdj,sh mßir iu;=,s;;djg ndOdjla fkdjk whqreka isÿ
l< yels whqre fláfhka úia;r lrkak'

;srir ixj¾Okh
w;S;fha § f,dalfha rgj,a fndfyduhla ixj¾Okh f,i i,lKq ,enqfõ
wd¾Ól wxYfha isÿ jk jeäÈhqKj
q la f,isk's fuu woyi 21 jk ishjfia § o uq¿ukska
u bj;a fkdjQ neúka wys;lr jQ m%;súmdl /ilg uqyqK §ug isÿ úh' ^5'3 rEmh&'

72
ixj¾Okfha m%;súmdl

ixj¾Ok l%shdj,sfha § iïm;a

iajdNdúl iïm;a iajdNdúl iïm;a wê


úix;=,kh mßfNdackh

iïm;a ysÕh iïm;a fõ.fhka laIhùu

úl,am iïm;a fiùu iïm;a ysñ lr .ekSfï ;r.h

mßirhg we;s jk
n,mEu

mßir ¥IKh

f.da,Sh WIaK;ajh ´fidaka úhkg ydks


jeä ùu isÿ ùu

foaY.=K úm¾hdi

iajdNdúl úm;a ffcj iïm;g ydks isÿ ùu

;srir ixj¾Ok
jevms<sfj<l wjYH;dj

5'3 remh - ixj¾Okfha m%;súmdl

ckixLHdfõ YS>% j¾Okh;a wjYH;d jeä ùu yd ixlS¾K ùu;a ksid


kj ksIamdok l%shdj,sfha mq¿,a ùula isÿ úh' úêu;a md,khlska f;dr j isÿ jQ
ld¾ólrKh fya;=fldg f.k we;s jQ mdßißl úix;=,kh ñksia l%shdldrlï
flfrys wys;lr f,i n,mEfõh' tneúka mdßißl úix;=,kh je<elaùu iy
mdßißl iu;=,s;;dj wdrlaId lr .ekSu i|yd ;srir ixj¾Okh flfrys
wjOdkh fhduq úh'
73
ixj¾Ok l%shdj,sfha § mßir l<ukdlrKh iy ixj¾Ok l<ukdlrKh
tAldnoaO lsÍu ;srir ixj¾Okfhys wruqK fõ' wkd.;h ms<sn| j wjOdkh fhduq
lrñka ñksidf.a meje;au yd Ôjk rgdj Wiia lsÍu tu.ska isÿ fõ' tfuka u
f,dalfha ish¨ u rgj,a mßirh iq/lSfï l%shdoduhg iDcqj u odhl ùu ;srir
ixj¾Okh u.ska wfmalaId flf¾'
ls%hdldrlu

rgl meje;au i|yd ;srir ixj¾Ok l%shdoduhl wjYH;dj ksoiqka foñka


meyeÈ,s lrkak'

mejreï
01' ckudOH f;dr;=re weiqßka f,dalfha rgj,a ixj¾Okh ùfï § u;= ù we;s
úúO .eg¨ fidhd f,aLkhla ilia lrkak'
02' tu .eg¨ úi£u i|yd iqÿiq fhdackd bÈßm;a lrkak'

Y%S ,xldfõ uE;ld,Sk ixj¾Ok l%shdud¾.


c,dY%s; YsIagdpdr iufha iajhxfmdaIs; wd¾Ólhla j mej;s Y%S ,xldj"
ngysr cd;Skaf.a hg;a úð;hla ùfuka miq j wdkhk wmkhk wd¾Ólhla
njg m;a úh' ksoyi ,nd .ekSfuka miq j Y%S ,xldj ;=< f.dú ckmo jHdmdr"
.x.d ksïk ixj¾Ok jHdmdr" nyqld¾h ixj¾Ok fhdackd l%u" uyd mßudK
l¾udka;" ksoyia fjf<| l,dm" wmkhk .ïudk" ld¾ñl ckmo wd§ jYfhka
úúO lafIA;% .Kkdjla Tiafia ixj¾Ok lghq;= isÿ úh'

j¾;udk ixj¾Ok lghq;=j, § há;, myiqlï jeäÈhqKq lsÍu flfrys


úfYaI wjOdkhla fhduq ù ;sfí' rgl ixj¾Ok wjYH;djla fia ie,flk
há;, myiqlï jeäÈhqKq lsÍu" udkj iïm; ixj¾Okhg o bjy,a fõ'
² rfÜ kj m%foaY ixj¾Okhg újD; fõ'
há;, myiqlï jeäÈhqKq

² fjf<|fmd< mq¿,a fõ'


² kj ksIm
a dok läkñka fjf<|fmd<g ,efí'
² u.S yd NdKav ixp,kh fõ.j;a fõ'
lsÍu u.ska

² fN!;sl ÿr wvq ùu u.ska ld,h b;sß fõ'


² wNHka;r ixl%uK rgdj fjkia fõ'
² kj /lshd wjia:d Wod fõ'
² mej;s NdKav yd fiajd iemhqï ud¾. cd,fhys fjkila
we;s fõ ^fudag¾ r:" .=jka" jrdh&'

74
5'4 rEmh
Y%S ,xldfõ uE;ld,Sk ixj¾Ok jHdmD;s

uydud¾. iy ÿïßh ud¾. ixj¾Okh


² kj ud¾. .Kkdjla bÈ ùu ^fld<U - ud;r"
fld<U - lgqkdhl" fld<U msgrjqï mdr&

² fhdað; wêfõ.S ud¾. ^fld<U - hdmkh"


fld<U - uykqjr" ud;r - yïnkaf;dg&

² W;=re m%foaYj, ud¾. m%;sixialrK


jHdmD;sh hgf;a uykqjr - hdmkh"
mrka;ka - mqkÍka" udkal=,ï - fj,a,kal=,ï"
uvl,mqj - -;%sl=Kdu,h jeks ud¾. /il
5'5 rEmh
wêfõ.S ud¾. yqjudrejla bÈlsÍï lghq;= ksu lr ;sîu'
² fuu ud¾.j, u.S m%jdykh i|yd kùk myiqlï iys; nia r: fhoùu
u.ska ld,h yd fN!;sl ÿr wju ùu'

² mej;s uydud¾. mq¿,a lsÍu yd ldmÜ we;sÍu'


75
² .=jka md,ï bÈlsÍfuka ud¾. ;onoh wju lsÍu' ^kqf.af.dv" rd.u"
fõhkaf.dv wdÈh&
² N+.; Wux ud¾. ^rïfndv& yd mÈl udre ^uykqjr" fnd/,a,& bÈlsÍu'
² wkjir mÈl bÈlsÍï bj;a fldg u.S mÈl fõÈld ia:dms; lr §u' ^fld<U
fldgqj" msgfldgqj" uykqjr&
² olaIsK ÿïßh ud¾.h jeäÈhqKq lsÍu'
² le,‚ je,s ud¾.h mq¿,a lsÍu'
² W;=re ÿïßh ud¾.h h<s bÈlsÍu'
² ud;r - l;r.u fhdað; ÿïßh ud¾.fha Èlaje,a, olajd jevlghq;= wdrïN lsÍu'
² fld<U - hdmkh ÿïßh ud¾.h kej; bÈlsÍu'

ls%hdldrlï

01' Y%S ,xld wdlD;s is;shul oekg bÈlr we;s wêfõ.S ud¾. iy bÈfjñka
mj;sk wêfõ.S ud¾. ,l=Kq lrkak'

02' uydud¾. iy ÿïßh ud¾. ÈhqKq lsÍfuka rglg ,efnk m%fhdack i|yka
lrkak'

.=jka f;dgqm< yd jrdh ixj¾Okh


² cd;Hka;r .=jka f;dgqm<la f,i mej;s lgqkdhl nKavdrkdhl cd;Hka;r
.=jka f;dgqm< kùk myiqlï iys; j mq¿,a lsÍu'
² u;a;, cd;Hka;r .=jka f;dgqm< w¨;ska bÈlsÍu'
² wNHka;r .=jka f;dgqm< ^r;au,dk" m<d,s" wkqrdOmqrh wd§& ixj¾Okh lsÍu'

² .=jka f;dgqm< wdY%s; ÿïßh" fudag¾ r:


yd há;, myiqlï jeäÈhqKq lsÍu'

² cd;Hka;r .=jka fiajdj ;=< yÈis


wjYH;d i|yd fiajd myiqlï iemhsh
yels uOHia:dk f,i lgqkdhl iy
u;a;, .=jka f;dgqm<j,a ÈhqKq lsÍu'

5'6 rEmh
² fld<U jrdh" T¨ú,a jrdh jeäÈhqKq
fld<U jrdh ^kj ceáh iu.& fldg fiajd ;;a;ajhka mq¿,a lsÍu'

76
² ud.ïmqr uyskao rdcmlaI jrdh kùk wxf.damdx. iys; j bÈlsÍu' tA wdY%s; j
m%;swmkhkh" keõj,g bkaOk" c,h jeks myiqlï iemhSu i|yd wjYH
lghq;= ie,iSu yd bkaOk .nvd" jdyk wx.k" nyd¨ï m¾hka; jeks
myiqlï tu mßirh wdYs%; j bÈlsÍug lghq;-= ie,iqï lsÍu'

² Y%S ,xldj cd;Hka;r uqyqÿ fiao udjf;a


flakaø.; j msysàfï jeo.;alu y÷kd f.k
nyd¨ï m%jdyk lafIa;%fha m%;swmkhk
uOHia:dkhla njg m;a ls Í u'
² fld<U jrdh k.rh wdY%; s j ksjdi
ixlS¾K" idmamq ixlS¾K" fydag,a ixlS¾K"
fiajd uOHia:dk" úfkdaoh i|yd myiqlï
5'7 rEmh imhk ia:dk we;=<;a jk mßÈ ilia lsÍug
nyd¨ï kejla ie,iqï lsÍu'
² úh<s ;gdx.k myiqlï jeäÈhqKq lsÍu'
² W;=re" kef.kysr yd .d,a, we;=¿ mer‚ jrdhkays myiqlï jeäÈhqKq lsÍu'

fï ksid f,dj úYd, m%udKfha keõ fuka u w;s kùk iqfLdamfNda.S


ixpdrl keõj, o kej;=ïfmd<la njg Y%S ,xldj m;ajkq we;'

udkj iïm;a ixj¾Okh


rgla ixj¾Okh lsÍfï § jeo.;a u iïm; f,i ie,flkafka ñksid h'
nqoê
a h yd l=i,;d u.ska fN!;sl mßirfha we;s ish¨ u iïm;a Wmfhda.s lr f.k
kj ks¾udK yd ksIm a dok ilia lsÍug ñksid iu;a ù we;' tkï fN!;sl mßirh
u; ixialD;sl mßirh ks¾udKh lrkq ,nkafka ñksid úisk's tneúka ñksidf.a
ldhsl" udkisl l=i,;d fuka u wOHd;añl .=Kj.djla we;s jk mßÈ udkj iïm;
ixj¾Okh lsÍu i|yd jevigyka l%h s d;aul lsÍu ixj¾Okfha § w;HjYH fõ'
Y%S ,xldj w;S;fha isg u udkj ys;jd§ rgls' ksoyi ,enQ od isg u wOHdmk"
fi!LH" wdrlaIdj fkdñf,a ,nd ÿka w;r iyk fiajd hgf;a ÿïßh" fudag¾ r:
m%jdykh jeks fiajdjka o f;dard .;a msßia i|yd imhd ;sfí' n,hg m;a jQ iEu
rchla u fmdÿ fiajd myiqlï fkdñf,a ,nd §u ksid iqNidOl rdcHhla f,i o
Y%S ,xldj ye¢kafõ'
udkqI ixj¾Okh i|yd ckiúh" iuDoaê" Èúke.==u" m%cd uQ, fi!LH
jevigyka" ksjdi ixj¾Ok jHdmD;s hkdÈh l,ska l,g wdrïN lrk ,È' .%dóh
uÜgfï ud¾. ixj¾Okh i|yd zzu.ke.==uZZ jeks jHdmD;s o iajhx /lshd wjia:d

77
i|yd .%dóh uÜgfï úúO jHdmD;s o wdrïN lrñka
m%cdjg ixj¾Ok m%;s,dN ,nd §ug mshjr f.k
we;' úfõlh yd úfkdaoh M,odhs f,i .; lsÍfï
wjia:d mq¿,a lsÍu o fï hgf;a isÿ fõ'

rfÜ úúO lafIa;%j, isÿ jk ÈhqKqj fuka


u .%dóh" kd.ßl" m<d;a jYfhka o fkdfhl=;a
ixj¾Ok jHdmD;s hgf;a ixj¾Ok jevigyka
5'8 rEmh
l%shd;aul fõ'
Èhjkakd WoHdkh
rgla ixj¾Okh lsÍfï § ck;dj ixj¾Okhg iqodkï lsÍfï yelshdj
j¾Okh lsÍu i|yd Y%S ,xldfõ wOHdmkh k.disgqùu o w;HjYH fõ' fuys §
ieug wOHdmkh ,nd §u" wOHdmkfha .=Kd;aul nj jeäÈhqKq lsÍu" fjkia jk
Y%u fjf<|fmd<g .e<fmk fia wOHhk wjia:d ie,iSu jeks l%shdud¾. flfrys
úfYaI wjOdkhla fhduq ù ;sfí' fï i|yd f.k we;s mshjr rdYshls'

² YsIHdOdr ,nd §u
² kùk úoHd.dr myiqlï
² kfjdaoHd mdi,a
wOHdmk lafIa;%fhys ixj¾Okh

² ld¾ñl úoHd,
² nyq ;dlaI‚l úoHd,
² mdi,a yerhkakka i|yd jD;a;Sh mqyqKq uOHia:dk
² úYajúoHd, m%udKh yd YsIH ixLHdj jeä lsÍu
² ;dlaI‚l úIhhka w'fmd'i Wiia fm< i|yd y÷kajd §u
² mdi,a oyfia jev ie,eiau
² Wiia wOHdmk wjia:d mq¿,a ùu
² úoHd mSG
² mß.Kl mqyqKq wdh;k
5'9 rEmh - Y%S ,xldfõ wOHdmkh k.disgqùu i|yd f.k we;s l%shdud¾.
ixj¾Ok l%shdj,sfha § ksfrda.S ck;djla ìys lr .ekSu o w;HjYH
idOlhls' tA i|yd rgl fi!LH myiqlï jeäÈhqKq lsÍu isÿ l< hq;= fõ' iqNidOk
fiajdjla f,i Y%S ,xldfõ fi!LH lafIa;%fhka isÿ jk fiajh w.h l< hq;a;ls'
fi!LH lafIa;%fha isÿ jQ m%.;sh u;= oelafõ'

78
by; oelafjk
fiajd myiqlï miq .sh
oYlhl muK ld,hla
;=< § Y%S ,xldj ;=<
isÿ jQ udkqI ixj¾Okh
b,lal lr .;a ixj¾Ok
jevigyka fõ' ksfrda.S
is r erla yd ks f rda . S
ukila we;s wh
wOHdmkfha m% ; s , dN
Wreu lr .ekSug iu;a
jk w;r Tjqka ixj¾Ok
ld¾hhg fhduq lsÍu
myiq fõ' tfuka u
fjkia ùug" fjki
ord .ekSug yd m%;s,dN
ú| .ekSug o Tjqyq
iu;a fj;s' tjka
msßila ìys lr .ekSu
u.ska iudchSh mßirhla
f.dvke.Su" fi!LH yd
wOHdmk ixj¾Okh
;=<ska wfmalaId flf¾'

ls%hdldrlï

01' Y%S ,xldfõ udkj iïm; ixj¾Okh i|yd f.k we;s l%shdud¾. myla
,shkak'
02' tu l%shdud¾. rfÜ ixj¾Okhg odhl jk wdldrh ksoiqka foñka
meyeÈ,s lrkak'

m%dfoaYSh ixj¾Okh
m%dfoaYSh ixj¾Ok ld¾hh myiq lsÍu i|yd Y%S ,xldfõ .u" .%du
fiajl fldÜGdih" m%dfoaYSh f,alï fldÜGdih" Èia;%slalh" m<d; wd§
jYfhka mßmd,kuh fn§ï ilia lr we;' tfia u cd;sl uÜgfï isg m%dfoaYSh
uÜgu olajd ixj¾Ok l%shdj,sh o úúO ls%hoduhkaf.ka hqla; fõ'
79
úúO m%foaYj, flakaø.; j we;s iïm;a iy fN!;sl mßirh
m%fhdackhg .ksñka úIu;dj wju jk mßÈ udkqI iqNidOkh i|yd lghq;=
lsÍu m%dfoaYSh ixj¾Okfha uQ,sl wruqK fõ'
fuys§ .u iy k.rh w;r mj;sk mr;rh wju lsÍug lghq;= lsÍu
jeo.;a fõ' tA i|yd ksoyiska miqj oYl .Kkdjla ;siafia Y%S ,xldfõ m%dfoaYSh
ixj¾Okh i|yd úúO ixj¾Ok jHdmD;s l%shd;aul lrk ,È' ^5'1 j.=j&'
5'1 j.=j - Y%S ,xldfõ úúO ixj¾Ok jHdmD;s
.u k.rh
• ckiúh" iuDoaê yd Èúke.=u jHdmD;s • ud¾. ixj¾Ok wêldßh u.ska kd.ßl
u.ska .%dóh È<s÷ ck;dj iúu;a lsÍu' m%foaYj, ud¾. mq¿,a lsÍu'
ksoiqka f,i tu.ska ksjdi .eg¨jg • mÈl wkjir bÈlsÍï bj;a lr mÈl
úi÷ï ,nd §u' fõÈld mÈlhka i|yd u ksoyia lsÍu'
• weÕ¿ï lïy,a 200 jHdmD;sh u.ska .%dóh • k.r ixj¾Okh yd w,xlrKh
/lshd úrys; nj úi£ug mshjr .ekSu' ^fld<U" Y%S chj¾Okmqr fldaÜfÜ"
.d,a," kqjr'''''' wd§&
• ;dr" ldmÜ" fldkalÜ S% " .,a hkdÈh w;=rd
.%dóh ud¾. moaO;s m%;i s xialrKh lsÍu' • kd.ßl mßirh ;=< úfõlh yd
úfkdaoh ,nd .ekSfï wjia:d mq¿,a lsÍu'
• zztla .ulg tl jevlaZZhgf;a fmdÿ
myiqlï jeä ÈhqKq lsÍu' • cd;sl ksjdi ixj¾Ok wêldßh
u.ska kd.ßl ksjdi ixlS¾K
• zzÈúke.==uZZ jHdmD;sh hgf;a .%dóh m%;i
s xialrKh" kj ksjdi ixlS¾K
uÜfï /lshd úrys; mqoa.,hkaf.a bÈlsÍu" isria jHdma;h s lska hq;a bÈlsÍï
wd¾Ól Yla;sh kxjd,Su i|yd uxfm;a fõ.j;a ùu yd me,am;a bj;a lsÍug
fy<s lr §u' lghq;= lsÍu'
• wE; ÿIalr yqol,d .ïudkj, ck
Ôú;h Wiia lsÍu i|yd .%dóh • kj fjf<| ixlS¾K bÈlsÍu'
l¾udka; ÈhqKq lsÍu iy zz.%dóh úÿ,s • kd.ßl j.=re ìï bj;a lr tu
jHdmD;sZZ we;s lsÍu' m%foaYj," l%v
S d msÜgks" c, ;gdl iy
• mdkSh c, wjYH;dj iy fNda. j.dj úfkda o WoHdk we;s lsÍu'
s c, jHdmD;sZZ we;s lsÍu' • kd.ßl r:.d,a bÈlsÍu'
i|yd jQ zzm%cd uQ,l

S d ix.ï" urKdOdr iñ;s • fmdÿ fiajd uOHia:dk wdY%s;


• mQckSh ia:dk" l%v
myiqlï jeäÈhqKq lsÍu'
jeks m%cd ixúOdk flakøa fldg f.k
zz.eñ ÈßhZZ jevigyka lsh % d;aul lsÍu' • m<d;a iNd" m%dfoaYh
S iNd" k.r iNd
iy uyk.r iNd wd§ jYfhka m<d;a
• .%dóh uÜgfï mjq,a tAll yd ne£ mßmd,k jHqyfha fjkialï isÿ lsÍu'
lghq;= lrk fiajdodhlhka m;a
lsÍu yd Tjqka Èß.ekaùfï jevigyka • li< l<ukdlrK jevigyka
lsh% d;aul lsÍu' l%h
s d;aul lsÍu'

80
ls%hdldrlï

01' .%dóh m%foaYj, myiqlï jeäÈhqKq lsÍfuka ,nd .; yels jdis ;=kla
i|yka lrkak'

02' —.u$ k.rh ixj¾Okh ùu rfÜ ixj¾Okhg rel=,ls˜ ksoiqka foñka


meyeÈ,s lrkak'

oekqu mokï lr .;a ixj¾Okh yd f;dr;=re ikaksfõok ;dlaIKh

úúO lafIA;% ms<sn| f;dr;=re /ia lsÍu" .nvd lsÍu" úYaf,aIKh lsÍu yd
yqjudre lr .ekSu i|yd Ndú; lrk fiajdjla f,i ikaksfõokh yd f;dr;=re
;dlaIKh ye¢kaúh yels h' tu.ska rfÜ ixj¾Okh fuka u udkj iudchg o
myiqlï /ila ysñ j we;'

² rfÜ wNHka;r yd ndysr iïnkaO;d jeäÈhqKq ùu'


² wOHdmkh i|yd kj ux fm;a fy<s lr §u'
² iDcq iy jl% /lshd wjia:djka we;s ùu$fiajdodhlhdg fuka u fiajd
fhdaclhdg o w;a Woõlrejl= ùu'
² idudkH ck;djf.a ±kqu mq¿,a lr .ekSu iy fiAjd wjYH;d imqrd .ekSfï
wjia:d mq¿,a ùu'
² wdmod wjia:dj, § läkñka odhl ùfï wjia:d ie,iSu' ^iq<s iq<x" c,.e,Sï"
kdhhdï" iqkdñ''''''''wd§&
² úoHq;a uQ,H fiajdjka u.ska .kq fokq blauka ùu yd iqrlaIs; ùu' hkdÈh
ksoiqka lsysmhls'

f;dr;=re ikaksfõok ;dlaIKfha fiajd myiqlï ,nd .ekSug fuj,ï


Ndú;h iy iqÿiq oE f;dard .ekSu ms<sn| j ukd oekqj;aNdjhla mqoa.,hd i;= ùu
jeo.;a h' uQ,sl wOHdmkh" ;dlaI‚l fuj,ï yeisrùu" o;a; /ia lsÍu" .nvd
lsÍu" úYaf,aIKh" ikaksfõokh wd§ jQ mshjr /ila ms<sn| oekqj;a ùu fï i|yd
wjYH fõ' f;dr;=re ikaksfõokh yd ;dlaIKh ;=<ska úúO jD;a;Ska i|yd o"
wOHdmkfha kshq;=jkakka i|yd o" kj ux fm;a újr lr .ekSfï wjia:d Y%S ,xldj
;=< Wod ù ;sfí'

81
mdi,a moaO;shg f;dr;=re
ikakfs õok tAll yd
wka;¾cd, myiqlï

úYajúoHd, yd Wiia Y%S ,xld f;dr;=re


wOHdmk wdh;k u.ska yd ikaksfõok ;dlaIK
,nd fok Wiia wOHdmk ksfhdað; wdh;k
wjia:d
f;dr;=re
ikaksfõok
;dlaIKh ms<sn| ;r.ldÍ fm!oa.,sl
oekqu ,nd .ekSu Wiia wOHdmk
2013 jif¾ isg l%h
s d;aul
i|yd uQ,dY% wdh;k
jk w'fmd'i ^Wiia fm<&
;dlaI‚l úIh Odrdj

keKi, uOHia:dk iy
B Y%S ,xld jevms<f
s j<
úÿ,s ikafoaY fldñIka u.ska fiajd myiqlï
iNdj u.ska ,nd fok
myiqlï

l%shdldrlï

01' Y%S ,xldfõ úúO lafIa;%j, ixj¾Okh i|yd uE; ld,Sk j isÿ jQ m%jK;d
we;=<;a m;%sldjla ilia lrkak'

02' rgl há;, myiqlï k.disgqùu ixj¾Okh flfrys n,mdk wdldrh


úia;r lrkak'

03' f;dr;=re ikaksfõok myiqlï jeäÈhqKq lsÍu ;=<ska ,nd .; yels


m%fhdack we;=<;a lr f,aLkhla ilia lrkak'
04' wka;¾cd, iïnkaO;dj,ska ,eìh yels jdis yd wjdis ;=k ne.ska ,shkak'

mejreu

Tn Ôj;ajk m%foaYfha k.r fyda .%dóh m%foaYj, myiqlï jeäÈhqKq lsÍu i|yd
ls%hd;aul jk jevigyka ms<sn| f;dr;=re /ia lr lafIa;% fmd;la ms<sfh,
lrkak'

82
wdY%s; .%ka: iy uQ,dY%

² uqo,a yd l%u iïmdok wud;HdxYh^2013&" jd¾Isl jd¾;dj'

mdßNdIsl jpk
² .;sl ixl,amh - Static concept - {ø»¯õÚ GsnU P¸

² uQ¾; o< cd;sl ksIamdÈ;h - Gross national product - ö©õzuz ÷u]¯ EØ£zv

² m%;sYS¾I o< cd;sl ksIamdÈ;h - Gross national per-capita product- ö©õzuz ÷u]¯ uÛ|£º
EØ£zv

² o< cd;l
s kI
s m
a dÈ;fha j¾Ok fõ.h - Growth rate of G.N.P. - G.N.P. Cß Áͺa] Ãu®

² fN!;l
s Ôjk ;;;
a j
a o¾Ylh - Physical Quality of Life Index - ö£ÍvP ÁõÌUøP¨
£s¦a _möhs

² udkqI ixj¾Ok o¾Ylh - Human Development Index - ©Ûu A¤Â¸zva


_möhs

² udkqI oßø;d o¾Ylh - Human Poverty Index - ©Ûu ÁÖø©a _möhs

² udkqI mSvl o¾Ylh - Human Suffering Index - ©õÛh FPa _möhs

² ix.Dys; o¾Ylh - Composit Index - Tmka _möhs

² wdhq wfmalaIdj - life expectancy - B²Ò Gvº£õº¨¦

² idlaIr;dj - Literacy - GÊzuÔÄ

² l%h Yla;sh - Purchasing power - öPõÒÍÍÄ \Uv

² ;srir ixj¾Okh - Sustainable development - {ø»zv¸US® A¤Â¸zv

² ld¾ólrKh - Industrialization - øPzöuõÈÀ ©¯©õuÀ

² mdßißl úix;=,kh - Environmental disequilibrium - `ÇÀ \©{ø»°ßø©

² mdßißl iu;=,s;;dj - Environmental equilibrium - `ÇÀ \©{ø»

² c,dY%s; YsIagdpdrh - Hydraulic civilization - }ºÁÍ |õP›P®

² iajhxfmdaIs; wd¾Ólh - ußÛøÓĨ ö£õ¸Íõuõµ®

² f.dú ckmo - Agricultural Colonies - ÂÁ\õ¯U Põ»ÛPÒ

² wmkhk .ïudk - Export villages - HØÖ©vU Qµõ©[PÒ

83
fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'
83
² .x.d ksïk ixj¾Ok jHdmD;sh - River Valley - BØÖ¨ £ÒÍzuõUS
Development Project A¤Â¸zva ö\¯ØÔmh®

² nyqld¾h ixj¾Ok fhdackd l%u - Multi –Purpose - £À÷|õUS A¤Â¸zva


Development Projects ö\¯ØÔmh®

² ksoyia fjf<| l,dm - Free – trade zones - _u¢vµ ÁºzuP Á»¯®

² ld¾ñl ckmo - Industrial colony - øPzöuõÈÀ Põ»Û

² NdKav ixp,kh - Movement of goods - £sh[PÎß Aø\Ä

² wNHka;r ixl%uK - Internal migrations - EÒ|õmk Ch¨ ö£¯ºÄ

² N+.; Wux ud¾. - Underground tunnels - _¸[P¨ £õøuPÒ

² mÈl udre - Pedestrian crossings - £õu\õ›PÒ PhøÁ

² wkjir bÈlsÍï - Unauthorized structures - \mhÂ÷µõuU Pmhø©¨¦PÒ

² m%;swmkhk - Re-exports - «Ò HØÖ©v

² jdyk wx.k - Vehicle parks - ÁõPÚ {Özxªh®

² nyd¨ï m%jdyk - Container transport - öPõÒP»ß ÷£õUSÁµzx

² m%;swmkhk uOHia:dkh - Entrepot centre - PÍg]¯ {ø»¯®

² frda. ksjdrK jevigyka - Curative programmes - ÷|õ´ £›Põµ {PÌa]z vmh®

² ud¾. ixj¾Ok wêldßh - Road Development Authority - Ãv A¤Â¸zv AvPõµ \ø£

84
fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'
84
6 f,dalfha iajdNdúl Wmøj

f,dalfha fN!;sl mßirh" ld,Sk j b;d iq¿ mßudKfhka fyda úYd,


mßudKfhka iajNdúl j fjkiaùïj,g Ndckh fõ' fuu fjkiaùï we;eï úg
ixiqka j o pu;aldrckl j o" we;eï úg wkfmalaIs; j mßirhg úkdYldÍ
m%;sM, w;a lr foñka o isÿ fõ' l=uk wdldrfhka isÿ jqjo mDÓúh wdrïNfha isg u
wo olajd;a" bÈßhg;a iajNdúl j mßirh fjkiaùïj,g Ndckh jkq we;' fN!;sl
mßirh ;=< isÿ jk fujeks fjkialï w;r we;eï tAjd udkqI n,mEulska f;dr
j isÿ jQ wjia:d o" we;eï tAjd udkqI l%shdldrlï u; ;Sj% jQ wjia:d o we;' l=uk
wdldrhlska isÿ jqj o wkfmalaIs; j mßirhg ydks isÿ ùug we;s bv lv iajdNdúl
Wmøj f,i y÷kd .; yels h'

f,dalfha iajdNdúl Wmøj isÿ jk m%foaY yd Wmøj ksid u;= jk .eg¨


ms<sn| j idlÉPd lsÍu fuu mßÉfþofha wruqK fõ'

² iajdNdúl Wmøjh (Natural Hazard)

ck;djg" wd¾Ól j;alïj,g fyda mßirhg


;¾ckhla jk wdmodjlg ;=vq Èh yels mßir
;;a;j
a hka iajdNdúl Wmøj f,i y÷kajd Èh yels h'

² iajdNdúl wdmodj (Natural Disaster)


6'1 rEmh - Wmøjh
lsishï iajdNdúl Wmøjhl n,mEu u; hï
m%cdjlg" Tjqkaf.a fN!;sl iïm;aj,g yd udkqI
l%shdldrlïj,g ydks muqKqjhs kï tAjd iajdNdúl
wdmod f,i ye¢kafõ' ;j;a f,ilska i|yka
l< fyd;a iajdNdúl wdmodjla hkq iajdNdúl
Wmøjhla l%shd;aul ùuls' m%cdjlg n,mEï lrk
hqoaOh" ;%ia;jdoh" f.dvke.s,s lvdjeàï" ud¾.
wk;=re jeks isÿùï o wdmod f,i y÷kajk w;r
tAjd iajdNdúl wdmod f,i fkdie,fla' 6'2 rEmh - wdmodj

85
6'3 rEmh - iajdNdúl wdmod lsysmhla

iajdNdúl Wmøj"
mDÓúfhys Wm;
,nk wdldrh
mokï lr f.k
my; i|yka mßÈ
j¾. l< yels h'

86
fuu j¾. lsÍu yereKq úg" N+ñlïmd" .sksl÷" iqkdñ" iq<s iq<x" wl=Kq ier
jeks iajdNdúl Wmøj udkqI n,mEulska f;dr j ks¾udKh jk Wmøj f,i o
kdhhEï" kshÕ" c,.e,Sï" <eõ.sks" ysul÷ lvd jeàï jeks Wmøj" udkj l%shdldrlï
u; ;Sj% jk iajdNdúl Wmøj f,i o y÷kd .; yels h'
l%shdldrlï
01' iajdNdúl wdmodjla hkq l=ulaoehs y÷kajkak'
02' iajdNdúl wdmod yd Wmøj w;r olakg ,efnk fjki ksoiqka u.ska
meyeÈ,s lrkak'
03' my; i|yka Wmøj iajdNdúl j we;s jk yd udkj l%shdldrlï u; ;Sj%
jk Wmøj f,i j¾. fldg olajkak'
^c,.e,Sï" iqkdñ" iq<s iq<x" <eõ.sks" ysul÷ lvd jeàï" N+ñlïmd" kshÕ" kdhhEï&

N+ñlïmd (Earthquakes)
mDÓú mDIaGfha mdIdK ia;r ksr;=rej u p,kj,g Ndckh fõ' tAjd N+ p,k
f,i y÷kajk w;r laI‚l j úkdYldÍ m%;sM, w;alr foñka isÿ jk N+ p,k
N+ñlïmd f,i ye¢kafõ'

6'4 rEmh - N+ñlïmd we;s jQ wjia:djla

N+ñlïmd we;s ùug n,mdk fya;=


mDÓú mDIaGfha tla /ia jQ Yla;h
s " tys /|jqï Odß;dj blaujd hk wjia:dj, §
laI‚l j uqod yeÍu N+ñlïmd we;s ùug fya;= fõ' mDÓú mDIAGh ks¾udKh ù we;af;a
tlsfkl hd jk mdIdK ;eá fyj;a N+ ;eá rdYshlsk's tu N+ ;eá" m%Odk N+ ;eá
y;lska yd wm%Odk ;eá ^iq¿ ;eá& rdYshlska iukaú; fõ' ^6'1 is;h s u& fuu mdIdK
;eá úúOdldr ÈYdjkag mdfjñka mej;Su;a tAjd tlsfkl .eàu;a ksid tu ;eá
udhsïj, isÿ jk m%n, p,k o N+ñlïmd we;s ùug fya;= fõ' ;jo huy,a lsh % dj,shl
§ fyda mDÓú mdIaGfha we;s jk úfNao lsh % dj,Ska ksid o N+ñlïmd ks¾udKh fõ'
87
88
6'1 is;shu - f,dalfha N+ ;eá ks¾udKh ù we;s wdldrh
² N+ñlïmdj, ;Sj%;dj

N+ñlïmdjl m%n,;dj ke;fyd;a ;Sj%;dj N+ lïmk udkhlska (Seismometer)


ñkqï l< yels h' fuys § ,nd .kakd lïmk f;dr;=re" N+ lïmd m%ia;drhl
(Seismograph) igyka fõ' tfia igyka jQ w.hka mrsudKhlg we;=<;a l< yels
h' fuu l%uh 1935§ pd,aia t*a' ßÉg¾ (Charles F. Richter) úiska y÷kajd fok ,o
neúka th —ßÉg¾ mßudKh˜ hkqfjka kï lr we;' 6'1 j.=fjys oelafjkafka ßÉg¾
mßudKfha w.hkag wkqj N+ñlïmdjl ;Sj%;dj yd thska we;s úh yels m%;sM,
ms<sn| igykls'
6'1 j.=j - N+ñlïmdj, ;Sj%;dj yd tAjdfha m%;sM,

ßÉg¾ mßudKfha w.h m%;sM,h


2'0 -- 3'5 ñksiqkag fkdoefka' kuq;a udmlfha jd¾;d fõ'
3'5 -- 5'5 iEu wfhl=g u oefka'
5'5 -- 7'3 f.dvke.s,s úkdY ùula isÿ úh yels h'
7'4 -- 8'0 úYd, úkdYldÍ njla oel .; yels h
8'0 g jeä iïmQ¾Kfhka úkdYldÍ fõ'

f,dalfha N+ñlïmd we;s jk m%Odk l,dm


f,dalfha ;eá udhsï l,dm fndfyda úg N+ñlïmd isÿ jk l,dm f,i
6'2 is;shu ksÍlaIKh lsÍfuka y÷kd .; yels h' f,dalfha N+ñlïmd isÿ jk
m%Odk l,dm y;rla tu is;shfuys oelafõ'
A - meis*sla id.rh jgd úys§
we;s meis*sla l,dmh
^meis*sla .sksj<,a,&
-B - uOHOr‚ - ysu,hd l÷
l,dmh
C - uOH w;aa,ka;sla id.ßl
jeá l,dmh
D - wm%sldkq iqúfNao ksïk
l,dmh

6'2 is;shu - N+ñlïmd isÿ jk l,dm

89
N+ñlïmdj,ska we;s jk n,mEï
² mDIaGfha úfNao yd me¨ï we;s ùu'
² l÷lr m%foaYj, kdhhEï" .s,d neiSï isÿ ùu'
² id.r m;=,aj, N+ñlïmd isÿùfï § iqkdñ ;;a;ajhka we;s ù fjr<nv
m%foaY úkdY ùu'
² ñksia Ôú; yd foam<j,g ydks isÿ ùu" iajdNdúl c,jykh yd há;,
myiqlï úkdY ùu'

l%shdldrlï

01' N+ñlïmdjla f,i ye¢kafjkafka l=ulao@

02' f,dalfha N+ñlïmd isÿ jk m%Odk l,dm kï fldg tAjd f,dal is;shul
fiahd lr olajkak'

iqkdñ (Tsunami)
id.rfha isÿ jk fkdfhl=;a lïmk fya;=fldg f.k" fjr< foig .uka .kakd
Wia jQ;a È.= jQ;a id.r ;rx. iuQyh" iqkdñ r< kñka ye¢kafõ'

iqkdñ r<la we;s ùug n,mdk fya;=


² id.r m;=,aj, .sksl÷ msmsÍu yd úYd, N+ñlïmd we;s ùu'
² id.r m;=,aj, kdhhEï isÿ ùu'
² id.rh u;g úYd, W,aldmd; lvd jeàu'
² úYd, ysul÷j, fldgia id.rhg lvd jeàu'
² id.r u; ñksiqka m%n, msmsrùï isÿ lSÍu'

fïjd w;ßka id.r m;=,aj, isÿ jk N+ñlïmd" iqkdñ ;rx. we;s ùu flfrys
n,mdk m%n, idOlh fõ' we;eï ;eá udhsïj, isÿ jk laI‚l yd m%n, p,k ksid
tA u; we;s id.r c,h le,öïj,g ,lajk w;r tu.ska id.r u;=msg úYd, id.r
;rx. ks¾udKh fõ' fuu id.r ;rx. f.dvìu foig .uka lsÍfï § ;rx.fha
Wi l%ñl j jeä ù fjr< wdikakfha § iqkdñ ;rx.hla njg mßj¾;kh fõ'
fujeks iqkdñ ;rx. u.ska fjr< mßirhg úYd, jYfhka ydks isÿ flf¾' iqkdñ
;rx.hla ks¾udKh jk wkqms<sfj< 6'5 rEmfhka oelafõ'

90
6'5 rEmh - iqkdñ ;rx.hla ks¾udKh jk wkqms<sfj<

iqkdñ n,mEug nyq, j f.dÿre jk m%foaY


² meis*sla id.rh jgd jQ fjr< m%foaY
² bkaÈhka id.rh yd kef.kysr bka§h fjr< ;Srh
² leßìhdkq ¥m;a wdY%s; fjr< l,dmh'

N+ñlïmd we;s jk m%foaY wdY%;


s j iqkdñ wk;=re jeä jYfhka isÿ úh yels h'
iqkdñ wdmodj u.ska isÿ jk n,mEï
² ñksia Ôú;j,g ydks isÿ ùu'
² fjr< wdikakfha we;s fN!;sl yd udkqI N+ o¾Ykh úkdY ùu'
² ëjr lghq;=j,g ndOd we;s ùu'
² jix.; f,v frda. me;sÍ hdu'
² m%cdj wj;eka ùu yd udkisl n,mEï we;s ùu'

iqkdñ wdmodjlg fmr iqud;%d ¥m;aj, nKavd wdfÉ m%foaYh mej;s wdldrh
6'6 rEmh u.ska o tu m%foaYh iqkdñ wdmodfjka úkdY ù we;s wdldrh 6'7 rEmh
u.ska o my; oelafõ'

6'6 rEmh - iqkdñhg fmr iqud;%dj, nKavd 6'7 rEmh - iqkdñhg miq iqud;%dj, nKavd
wdfÉ m%foaYh wdfÉ m%foaYh
91
l%shdldrlï

01' iqkdñhla hkq l=ula o@


02' iqkdñ we;s ùug n,mdk m%Odk fya;= ;=kla ,shkak'
03' f,dalfha iqkdñ Wmøjhg ,lajk m%foaY f,dal wdlD;s is;h
s ul ,l=Kq lr
kï lrkak'
04' iqkdñhlska isÿ úh yels ydks ksoiqka foñka meyeÈ,s lrkak'

.sksl÷ (Volcanoes)
mDÓú wNHka;rfha isg by<g tk ue.aud mDÓú lfndf,a we;s N+ ;eá
udhsï" úfNao yd ÿ¾j, ia:dk Tiafia mDÓú;,h u;=msgg úodrKh ùu .sksl÷
f,i ye¢kaúh yels h' úodrKfhka miq j u;=msgg .,d hk ue.aud" z,djdZ f,i
ye¢kafõ'

.skslkaola ks¾udKfha § uq,ska u huy,a uqLfhka ÿï" w¿" úúO jdhq j¾.
yd ,djd len,s msmsÍï iys; j by< wjldYhg úysfok w;r tA iu. u ,djd o
úodrKh fõ' huy,a uqLfhka úodrKh jk ,djd" huy, wjg .,d f.dia isis,a
ù >K ,djd ;Ügq njg m;a fõ' bka wk;=re j .skslkao ksYap, fõ' ksYap,
.sks lkaola jqjo kej; úodrKh ùfï Wmøj ;;a;ajhla mej;sh yels h'

.skslkaola msmsÍfuka ñksia Ôú;"


foam< fuka u há;, myiqlïj,g
o úYd, jYfhka ydks isÿ úh yels h'
.skslkaolska wjldYhg uqod yßk úúO
øjH fya;= fldg f.k we;s lrk mdßißl
ydksh yd wdmod ;;a;ajh iq¿mgq fkdfõ'
fláld,Sk j we;s jk foaY.=‚l .eg¨
fuka u msmsÍu isÿ jk wjia:dfõ §
by< wjldYh wmeyeÈ,s ùfuka .=jka
.ukaj,g o wjysr;d we;s flf¾' 6'8 rEmh - .skslkaola úodrKh ùu

.sksl÷j, jHdma;sh
.sksl÷ fndfyda úg olakg ,efnkafka N+ ;eá udhsï Tiafia h' tfuka u
;eá ls|dnisk l,dm yd ;eá iSudjkaf.ka msg; l,dmj, o .sksl÷ olakg ,efí'
92
il%Sh .sksl÷j,ska 70]la muK meis*sla id.rh jgd we;s meis*sla ;eá udhsfï
jHdma; j we;' fï l,dmh" meis*sla .sks j<,a, kñka m%lg h'

6'3 is;shu - .sksl÷j, jHdma;sh


.sksl÷j,ska we;s jk n,mEï

.sksl÷ Wmøjh u.ska úúO wdmod we;s lrk nj my; j.=fjys i|yka
f;dr;=rej,ska meyeÈ,s fõ'
.skslkao úodrKh jQ j¾Ih we;s jQ wdmod ;;a;ajh
1' úiqúhia ^b;d,sh& l%s'j 79 uq¿ fmdïfmhs k.rh u úkdY jQ w;r
16000la muK ñksia Ôú; úkdY ùu'

2' úiqúhia ls%'j 1631 úodrKh Èk folla mej;s w;r wjg


k.r 15l muK jeishkag o wdmod
;;a;ajhla we;s ùu'

3' l%elfgdajd l%s'j 1883 úYd, msmsreï iys; j huy,a w¿ yd ÿï


^bkaÿkSih
s dj& msgùu ksid wyi Èk .Kkdjla w÷re ù
;sîu' .skl
s kao úodrKh wdY%;
s j we;s
jQ lïmk fya;f = ldg f.k yg .;a
iqkdñfhka 36"000la muK Ôú; wysñ ùu'
4' fma,S .sks lkao 30"000l muK ñksia Ôú; wysñ ùu'
l%'s j 1902
^udáksla ¥m;a&

93
5' mskdgqfnda 1991 úYd, f,i huy,a w¿ m;s; ùfuka
mdßißl ydks /ila we;s ùu' Odrdksmd;
jeis we;s ùu' 5000l muK ñksia
Ôú; wysñ ùu'
6' whsce*ac,a,d fcdal ,
= a ls%'j 2010 huy,a w¿ yd úúO jdhq j¾. fgdka
oyia .Kkla jdhqf.da,hg uqodyeÍu
^whsia,ka;h& ksid we;s jQ wdmod ;;a;ajfhka
hqfrdamd rgj, .=jka .uka Èk 06la
muK w;aysgqùug isÿ ùu'

l%shdldrlï

01' i. my; oelafjk .sksl÷ msysgd we;s rgj,a fidhd kï lrkak'


Ydka; fyf,akd" merl=àka" .,mf.daia" ls,sukacdfrda" fyla,d" úiQúhia"
*Qðhdud" mskdgqfnda-ufhdaka" l%elfgdajd" rejdfmyq

ii. tu .sksl÷ f,dal wdlD;s is;shul ,l=Kq lrkak'


02' .sksl÷ msmsÍfuka isÿ jk mdßißl ydksh ksoiqka iys; j meyeÈ,s lrkak'

kshÕ (Drought)

wkfmalaIs; f,i Èk .Kkdjla


j¾Idm;kh fkd,eîu" m%Odk jYfhka kshÕ
Wmøjh we;s ùug fya;= fõ'

ì%;dkH ld,.=‚l úoHd{hska


úiska fkdlvjd Èk 15lg jeä j¾Idj
fkdue;s ld,mßÉfþoh" kshÕh f,i
fmkajd § we;' lekvdfõ § tu ld,h
Èk 30la f,i ie,fla' ´iafÜ%,shdfõ fuu 6'9 rEmh - kshÕ n,mE m%foaYhla
Èk.Kk ;j;a by< hhs' fï wkqj f,dalfha úúO m%foaYj, tlsfklg fjkia
wdldrfhka kshÕh w¾: olajd ;sfí' flfia jqjo n,dfmdfrd;a;= jQ j¾Idj
fkdue;s ùu kshÕhg fya;= jk nj meyeÈ,s h'

,efnk j¾Idm;k m%udKh wvq ùu fyda j¾Id rgdfõ fjkialï u;


ck;djg wjYH c, iemhqu m%udKj;a fkdjk úg kshÕ wdmodjlg uqyK
q foa' c,h"
iïmdokh lsÍfuka kshÕ wdmodj hï m%udKhlg u.yrjd .ekSug yelshdj ,efí'

94
f,dalfha kshÕ wdmodj nyq, j ±lsh yels m%foaY
² uOHu wm%sldkq ify,a l,dmh
² W;=re weußldfõ ñâfjiaÜ m%foaYh
² uOHu ´iafÜ%,shdj
² bkaÈhdfõ uydrdIAg%" .=crdá" yhsødndoa m%foaY
² jhUÈ. Ökh

kshÕ wdmodfjka isÿ jk n,mEï


² ;Sj% c, ysÕhla we;s ùu'
² lDIs ìï úkdY ùu'
² mi ksire ùu'
² ffcj úúO;ajh ì| jeàu'
² jDlaI,;d jeiaug ydks meñŒu'
² c, úÿ,s W;amdokhg ndOd we;s ùu'
² iajdNdúl fi!kao¾h úkdY ùu'
² frda. iy id.;fhka i;=ka yd ñksia Ôú; mSvdjg m;aùu'

l%shdldrlï

01' kshÕhla hkq l=ula oehs w¾: olajkak'

02' f,dalfha kshÕ Wmøjh mj;akd m%Odk m%foAY f,dal is;shul ,l=Kq lr
kï lrkak'

03' kshÕfhka isÿ jk ydks olajd tu wdmodj wju lr .ekSug Tnf.a


fhdackd bÈßm;a lrkak'

iq<s iq<x (Cyclones)

WKqiqï ksj¾;k id.r u;=msg we;s m%n, wvq mSvk flakaø uq,a lr f.k
ks¾udKh jk fõ.fhka N%uKh fjñka .uka lrk iq<x Odrdjla iq<s iq<Õla
fyj;a jdiq<shla f,i ye¢kafõ'

95
iq<s iq<xj, m%N jh" jdiq<sh
hs ' id.rj, isg f.dvìu foig
lvdjÈk iq<x Odrd" fjrf<a isg
f.dvìï foig úYd, wdmodjla
is ÿ lrñka .uka fldg f.dvìfï
§ l%ñl j wl%Sh fõ'

iq<s iq<x" id.rfha isg


f.dvìu foig wêl fõ.hlska
.uka lsÍu ksid id.r r<" l=Kdgq 6'10 rEmh - jdiq<shla
r<la njg mßj¾;kh fõ' tu.ska
fjr< wdikak N+ o¾Ykhg úYd,
f,i ydks isÿ jk w;r wêl jeis
yd iq<x m%jdy fya;=fldg f.k
wdmod /ila we;s fõ'

iq<s iq<x wdmodjg ,lajk m%foaY


iq<s iq<x we;s úh yels id.r
wdikakfha msyá s f.dvìï m%foaY"
iq<s iq<x Wmøjh we;s m%foaY f,i
6'11 rEmh - iq<s iq<x
y÷kd .; yels h' f,dalfha iqúfYaI
ld,.=‚l ;;a;ajhka we;s ksj¾;k l,dmSh m%foaY" bkaÿkSishdj" weußld tlai;a
ckmofha ol=Kq fjr<dY%s; m%foaY" fnx.d, fndlal wdY%s; m%foaY iq<s iq<x Wmøjh
we;s jk m%Odk m%foaY fõ' tA tA id.ßl m%foaY wkqj fuu iq<s iq<x o úúO kïj,ska
ye¢kafõ'

W;=re w;a,ka;sla id.rfha § - yßflaka


´iafÜ%,shdfõ jhU È. fjr<g wdikak bkaÈhka id.rfha § - ú,sú,Sia
kef.kysr wdishd;sl fjr<g Tífnka jQ meis*sla id.rfha § - ghs*Qka
fnx.d, fndlal wjg bkaÈhka id.rfha § - ihslaf,daka
^iq<s iq<x&
ms,Smska ¥m;a wdY%s; uOHu meis*sla id.rfha § - ne.sfhda

ksoiqka f,i oelaúh yels h' iq<s iq<x we;s jk m%foaY 6'4 is;shfuys oelafõ'

96
6'4 is;shu - iq<s iq<x we;s jk m%foaY

l%shdldrlï

01' f,dalfha iq<s iq<x Wmøjh we;s jk m%foaY" f,dal is;shul ,l=Kq fldg
kï lrkak'

02' —iq<s iq<x hkq úkdYldÍ wdmodjls˜ ksoiqka foñka meyeÈ,s lrkak'

iq<s iq<x ksid we;s jk n,mEï

² wêl jeis iu. iq<x m%jdy lvd je§fuka f.dvìï m%foaYj,g ydks we;s ùu'
² l=Kdgq yd Woï r< we;s ùfuka fjr< wdY%s; m%foaYhg ydks isÿ ùu'
² ñksia Ôú; yd foam<j,g ydks isÿ ùu'
² by< k.sk r< ksid id.r c,h f.dvìug .,d tAfuka c, uQ,dY% wmú;% ùu'
² úÿ,s /yeka" ikaaksfõok moaO;s jeks há;, myiqlïj,g ydks isÿ ùu'
² ëjr lghq;=j,g ndOd we;s ùu'
² jix.; yd f,v frda. me;sÍ hdu'

97
<eõ.sks (Bush fire)

iajdNdúl j fyda udkqI l%shdldrlï u.ska fyda jkdka;r" jk,eyeí" ;DKN+ñ


wdÈh .sks .ekSu yd YS>%fhka me;sÍ hdu <eõ.sks jYfhka ye¢kafõ'

kshÕh" Y=Ial;dj jeks


foaY.=‚l ;;a;ajhka u.ska <eõ.sks
we;s ùug we;s wjia:d jeä flf¾'
tfuka u <eõ.sks we;s jk m%foaYj,
jDlaI,;d" fndfyda úg myiqfjka
.sks .ekSïj,g Ndckh jk
iajNdjhla olakg ,efí' ksoiqka
f,i ;DK j¾." Y-=Ial jk,eyeí"
hqle,smagia jeks Ydl ±laúh yels h'
6'12 rEmh - <eõ.skakla

<eõ.sks we;s ùug n,mdk fya;=

<eõ.sks we;s ùug iajdNdúl fuka u udkqI ls%hdldrlï o fya;= fõ'

f,dalfha <eõ.sks yg.kakd m%foAY nyq, j we;s rgj,a


´iafÜ%,shdj Ökh
lekvdj bkaÿkSishdj
weußld tlai;a ckmoh uOHu wm%sldkq rgj,a
m%xYh

98
<eõ.sks wdmodfjka we;s jk n,mEï
² ksjdi" foam< yd ñksia Ôú;j,g ydks isÿ ùu'
² jk Ôùka úkdY ùu'
² jDlaI,;d jeiaug ydks isÿ ùu'
² jdhqf.da,Sh ¥IKh'
² mi yd c, uQ,dY%j,g n,mEï isÿ ùu'

ls%hdldrlï

01' <eõ.sks we;s ùu flfrys iajdNdúl fuka u udkqI l%shdldrlï o n,mdk


wdldrh meyeÈ,s lrkak'
02' f,dalfha <eõ.sks Wmøjh nyq, j we;s jk rgj,a myla kï fldg tu
rgj,a f,dal is;shul ,l=Kq lrkak'
03' <eõ.sks ksid we;s úh yels mdßißl ydksh ms<sn| j úia;r lrkak'

mejreï

01' ckudOH f;dr;=re m%fhdackhg .ksñka uE;l § f,dalfha by<


;Sj%;djlska hq;a N+ñlïmdjla we;s jQ ia:dkh f,dal is;shul ,l=Kq lr
tys n,mEu ms<sn| flá úia;rhla lrkak'

02' id.ßl N+;eá udhsïj, we;s jk N+ñlïmd yd iqkdñ r< yg .ekSu


iïnkaOfhka mdi,a ì;a;s mqj;am;lg ,smshla ilia lrkak'

03' uE;l § f,dalfha we;s jQ m%n, iq<s iq<x lsysmhla kï fldg tAjdg wÞ< rg
iy we;s jQ j¾Ih ,shkak' ^ksoiqk ( 2005 - weußldfõ ñisisms m%dka;fha
l;S%kd iq<s iq<Õ&

04' <eõ.sks Wmøjfhka isÿ jk wdmod ;;a;ajh wju lr .ekSu i|yd m%cdjg
Tn lrk fhdackd we;=<;a m;%sldjla ilia lrkak'

99
wdY%s; .%ka: yd uQ,dY%

² wdpd¾h A.H. Okmd," zzmßir wOHhkhZZ" ^2012&" iriú m%ldYlfhda'

² wdpd¾h A.H. Okmd," zziajNdúl úm;aZZ" ^2008&" iriú m%ldYlfhda'

² .=re WmfoaYl w;afmd;" zzwdmod l<ukdlrKhZZ" cd;sl wOHdmk


wdh;kh" uyr.u'

² .=re ud¾f.damfoaY ix.%yh" N+f.da, úoHdj" 13 fY%a‚h" ^2007&" cd;sl


wOHdmk wdh;kh" uyr.u'

² cd;sl f.dvke.s,s m¾fhaIK ixúOdkh ^NBRO& ud¾f.damfoaYlh"


^2009&'

² uydpd¾h Wmd,s ùrlafldä" fN!;sl N+f.da, úoHdj »»" ^2009&" l¾;D


m%ldYkhls'

² Sri Lanka Urban Multi-hazard Disaster Mitigation Project (SLUM-


DMP) Guidelines

² Cyclones and high winds, Flood prone areas, Landslide Prone Areas,
Lightning Strikes, Tsunami, (2003) .

² www.chpb.gov.lk

mdßNdIsl jpk
² iajdNdúl Wmøjh - Natural hazard - C¯ØøP ChºPÒ

² iajdNdúl wdmodj - Natural disaster - C¯ØøP¨ ÷£µÚºzu®

² N+ñlïmd - Earthquakes - ¦Â|kUP[PÒ

² iqkdñ - Tsunami - _Úõª

² .skl
s ÷ - Volcanoes - G›©ø»PÒ

² iq<s iq<x - Cyclones - `ÓõÁÎPÒ

² wl=Kq ier - Lightning - ªßÚÀ uõUP®

² kshÕ - Drought - Áµm]

² <eõ.sks - Bush fire - Põmkz w

100
100 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'
² mDÓú mDIaGh - Earth’s crust - ¦Â÷¯õk

² mdIdK ia;r - Strata of rocks - £õøÓ¨£øh

² N+ p,k - Earth movements - uPmhø\Ä

² /|jï
q Odß;dj - Remaining capacity - Gg]°¸US® C¯»ÍÄ

² N+ ;eá - Tectonic plates - ¦ÂUPÁ\zuPkPÒ

² huy,a l%shdj,sh - volcanism - G›©ø»¯õUP®

² úfNao - Fault - SøÓ/ ¤ÍÄ

² N+ lïmk udkh - Seismometer - ¦Â|kUP Aø»£v P¸Â

² N+ lïmd m%ia;drh - Seismograph - ¦Â|kUP Aø»£v Áøµ¦

² ;eá udhsï l,dm - Tectonic plate boundaries - ¦Â÷¯õmk uPmk GÀø»PÒ

² W,aldmd; - Meteorites - ÂsPØPÒ/ BPõ¯UPØPÒ

² id.r ;rx. - Ocean waves - \•zvµ Aø»PÒ

² úodrKh ùu - Eruption - PUSuÀ

² huy,a uqLh - Crater - G›©ø» Áõ´

² m%Njh - Origin - ÷uõØÓ®

² jdiq<sh - Cyclone - `ÓõÁÎ

² iq<x m%jdy - Swirl of winds - PõØ÷Óõmh®

² Y=Ial;dj - Aridness - Áµm]z ußø©

101
fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'
101
7 Y%S ,xldfõ iajdNdúl wdmod

Y%S ,xldj ¥m;la ùu" wNHka;r N+ o¾Ykfha iajNdjh" ksj¾;k foaY.=‚l


l,dmhl msysgd ;sîu jeks fN!;sl lreKq fuka u wêl ckixLHdjla Ôj;a jk
rgla ùu o" iajdNdúl wdmod rdYshla we;s ùu flfrys n,md ;sfí'

Y%S ,xldj ;=< isÿ jk iajdNdúl wdmod w;r kdhhEï" c,.e,Sï" iq<s iq<x"
kshÕ" wl=Kq ier yd iqkdñ hkdÈh m%uqL fõ'
Y%S ,xldfõ isÿ jk iajdNdúl wdmod" tu wdmodj, n,mEu" tAjdg iúu;a j
uqyqK §u yd tu wdmod wju lr .ekSug lghq;= lsÍu hkd§ lreKq ms<sn| j
wOHhkh lsÍu fuu mßÉfþofha wruqK fõ'

Y%S ,dxlsl m%cdjf.a wjYH;d imqrd .ekSu i|yd f.dvk.k ,o udkqI N+


o¾Ykh wdmodj,ska f;dr j mj;ajd f.k hdug yelshdjla we;akï th wd¾Ól yd
iudchSh ixj¾Okh fõ.j;a lr .ekSug rel=,la jkq we;' tfia jqjo Y%S ,xldj
;=< úfYaIfhka kdhhEï" c,.e,Sï" kshÕh jeks wdmod ;;a;ajhka l%ñl j j¾Okh
fjñka mj;sk nj y÷kd .; yels h' udkqI N+ o¾Ykh f.dvke.Sfï § fN!;sl
mßirh ms<sn| j wkjfndaOhlska lghq;= lsÍu yd wúêu;a mßir l<ukdlrKh
jeks lreKq fuu wdmod ;;a;ajh j¾Okh ùug fya;= ù ;sfí'

kdhhEï (Landslides)
l÷ nEjqul by< m%foaYhl we;s mia"
.,a hkdÈh tA u; we;s jDlaI,;d iu.
nEjqula Èf.a my< m%foaY olajd laI‚l j
p,kh ùu kdhhEula f,i y÷kajd Èh
yels h'
Y%S ,xldfõ l÷lr m%foaYj, kdhhEï
olakg ,efnk w;r l÷lr f;;a l,dmSh
m%foaYj, fuu wdmodj nyq, j isÿ jk nj 7'1 rEmh - kdhhEulg ,la jQ m%foaYhla
fmfka'
wdmod l<ukdlrK wdh;kh úiska y÷kd f.k we;s kdhhEï wdmodj,g
,laúh yels wjodkï Èia;%slal" 7'1 is;shfuys oelafõ'
102
kdhhEï wdmodjg n,mdk fya;=
kdhhEï wdmodj we;s ùu flfrys iajdNdúl fya;= fuka u udkqI l%shdldrlï
o n,md ;sfí' -
iajdNdúl fya;=

² N+ p,k we;s ùu

² fkdlvjd weo yef,k wêl


j¾Idm;kh
² l÷ nEjqïj, YS>% wdk;sh
² mdIdKj, jHqyh yd tys
Èrdm;a ùu
² ÿ¾j, c,jyk rgdj
² jDlaI,;d jeiau wvq ùu

udkqI l%shdldrlï

² wúêu;a f,i nEjqï bvï


mßyrKh
² nEjqï m%foaYj, jkdka;r bj;a lsÍu
² iajdNdúl c, ud¾. wjysr lsÍu
² l÷lr m%foaYj, m;,a lekSu
² mia l÷ lemSu" .,a leãu yd msmrs ùu
² l÷ nEjqïj, isÿ lrk wúêu;a
7'1 is;shu - kdhhEï wdmodj,g ,laúh yels
bÈlsÍï
wjodkï Èia;%slal

kdhhEï wdmodj y÷kd .ekSfï mQ¾j ,laIK


kdhhEulg fmr fndfyda úg mßirh ;=< mQ¾j ,laIK y÷kd .; yels h'
tu ,laIK ksjerÈ j y÷kd .ekSfuka wdmodj wju lr .ekSug yelshdj ,efí'
tjeks mQ¾j ,laIK lsysmhla my; oelafõ'

² ksfjiaj, yd úúO f.dvke.s,sj, me¿ï we;s ùu'


² wod< N+ñfha me¿ï ;, fyda .s,d neiSï we;s ùu'
² tu m%foaYj, we;s Ydl" úÿ,s lKq" ÿrl:k lKq wdÈh we, ùu'
² nEjqï bvïj, úYd, Ydl laI‚l j ueÍ hdu'

103
² nEjqfï my< m%foaYj, c, uQ,dY%j, fjkiaùï'
² we;eï i;=kaf.a yeisÍï rgd fjkia ùu'

kdhhEï wdmodj wju lr .ekSug .; yels l%shdud¾.


² nEjqï bvïj, we;s jDlaI,;d jeiau wdrlaId lsÍu'
² iajdNdúl c,jykh wjysr fkdlsÍu'
² nEjqï bvï mßyrKfha § úoHd;aul Wmfoia wkq.ukh lsÍu'
² Wia m%foaYj, c,dY bÈfkdlsÍu'
² YS>% nEjqï iys; bvïj, f.dvke.s,s bÈfkdlsÍu'
² nEjqu iys; bvïj, ia:dhS;dj wdrlaId jk mßÈ l%shdud¾. .ekSu'
ksoiqka( .,ajeá" l=Üá ldKq" jk j.d hkdÈh
² m%cdj oekqj;a lsÍu'

ls%hdldrlï

01' kdhhEula hkq l=ulaoehs y÷kajkak'

02' Y%S ,xldfõ wdmod l<ukdlrK uOHia:dkh úiska kï fldg we;s kdhhEï
wdmod wjodku iys; Èia;l
s% l
a Y%S ,xld wdlD;s is;h
s ul ,l=Kq lr fiahd lrkak'

03' kdhhEulska isÿ úh yels ydks fláfhka úia;r lrkak'

c,.e,Sï (Floods)
Y%S ,xldfõ nyq, j u isÿ jk iajdNdúl wdmodj f,i —c,.e,Sï˜ y÷kd .;
yels h' wêl jeis ,nk m%foaYj, o le,‚" l¿" .sx" ks,j
a ,d" uy Th yd uyje,s jeks
úYd, .x.dOdr yd .xfudahj,g wdikak m%foaYj, o c,.e,Sï nyq, j olakg ,efí'
.x.dj, c, uÜgu by< f.dia .x.d
ksïk fomi msysá m%foaYj,g msgdr .e,Su
fuka u c, ud¾. wjysr ùu ksid o yÈis
c,.e,Sï we;s fõ' úfYaIfhka my;a ìï wdY%s;
j we;s kd.ßl m%foaYj, fuu wdmodj nyq,
j we;s nj y÷kd f.k we;' wêl j¾Idjl
§ tla /ia jk c,h iajdNdúl j nei hdhq;=
ia:dkj, úúO udkqI lghq;= isÿ lsÍu" fuu
7'2 rEmh - c,.e,Sulg Ndckh jQ
wdmodj ;Sj% ùug fya;= ù ;sfí' m%foaYhla

104
c,.e,Sïj,g ksr;=rej u Ndckh jk m%foaY
² .x.dOdrj, my< ksïk m%foaY iy fudah wdY%s; m%foaY
² .x.d wdY%s; j we;s kd.ßl m%foaY ksoiqka( fld<U" l¿;r" ud;r" r;akmqrh
² jeõ yd c,dYj,g my<ska jQ m%foaY

c,.e,Sï wdmodjg n,mdk fya;=

c,.e,Sï we;s ùu flfrys iajdNdúl lreKq fuka u udkqI ls%hdldrlï


o n,md ;sfí'

j¾;udkfha c,.e,Sï i|yd


iajdNdúl fya;=j,g jvd udkqI l%shdldrlï l%shdldrlï
fya;= ù we;s nj y÷kd .; yels h'
01' j¾Id ld,j, § ksrka;rfhka
c,.e,Sï wdmodj wju lr .ekSfï msgdr.e,Sïj,g Ndckh jk Y%S
l%shdud¾. ,xldfõ .x.dOdr lsysmhla Y%S
,xld wdlD;s is;shul ,l=Kq
² .x.d fmdaIl m%foaYj, jkdka;r lr kï lrkak'
wdrlaId lr .ekSu'
² .x.dj, fudah újD; j ;nd .ekSu' 02' c,.e,Sïj,g ksr;=re j Ndckh
² my;a ìï yd f;;a ìï wdrlaId lsÍu' jk kd.ßl m%foaY lsysmhla
Tn úiska w¢k ,o is;shfï
² .x.dj, je,s f.dv oeóu iSud lsÍu'
,l=Kq lr kï lrkak'
² c,.e,Sïj,g Tfrd;a;= fok
bÈlsÍïj,g fhduq ùu' 03' c,.e,Sulska isÿ úh yels ydks
² msgdr .e,Sï isÿ jk iA:dkj, udkj Ñ;%hlska bÈßm;a lrkak'
lghq;= iSud lsÍu'
04' c,.e,Sï wju lr .ekSu i|yd
² wdrlaIs; ls%hdud¾. .ekSu yd m%cdj .; hq;= l%h
s dud¾. ;=kla ,shkak'
oekqj;a lsÍu'

105
iq<s iq<x (Cyclones)

fnx.d, fndlal wdY%s; m%foaYj,


j¾Okh jk jdiq<s fnx.d, fndlal m%foaYfha
isg Y%S ,xldj foig fyda bkaÈhdj foig iq<s
iq<Õla f,i yud hdu isÿ fõ' úfYaIfhka
Tlaf;daïn¾ isg foieïn¾ olajd ld,j,
§ Y%S ,xldfõ W;=re-kef.kysr m%foaYj,g
iq<s iq<x Wmøjh we;s fõ' Y%S ,xldfõ iq<s 7'3 rEmh - fnx.d, fndlal m%foaYfha
yg.;a jdiq<s
iq<x Wmøjh we;s jk Èia;%slal lsysmhla 7'2
is;hs fuys ±lafõ' iq<s iq<x u.ska úYd, wdmod ksr;=re j isÿ fkdjQj o 1978 j¾Ifha
fkdjeïn¾ ui isÿ jQ iq<s iq<Õska ñksia Ôú; úYd, ixLHdjla wysñ jQ w;r úYd,
foam< úkdYhla o isÿ ù ;sfí'

idudkH ck;djg fuu iq<s


iq<x Wmøjh isÿ ùug fmr" y÷kd .;
fkdyels jqj o ld,.=K úoHd{hkag
pkaøl
s d ;dlaIKh Tiafia fuu Wmøjh
isÿ ùug fmr y÷kd .ekSfï yelshdj
we;' tneúka tu.ska isÿ jk wdmodj,ska
hï m%udKhlg wdrlaId ùu i|yd mQ¾j
ld,.=K wkdjels b;d m%fhdackj;a fõ'

iq<s iq<x wdmod wju lr .ekSu


i|yd .; hq;= ls%hdud¾.

² iq<s iq<x we;s jk ld,


mßÉfþoj, ld,.=‚l f;dr;=re
ms<sn| wjodkfhka isàu'

² ksjdi wdikak j we;s wk;=reodhl


Ydl bj;a lsÍu'
² ksjdij, mshiai Yla;su;a lsÍu'

² Yla;us ;a iq<x ndOl we;s lr .ekSu' 7'2 is;shu - iq<s iq<x Wmøjh we;s úh yels
² iq<x mj;sk wjia:dj, wdrlaIs; ia:dk lrd hdu' Èia;%slal

106
l%shdldrlï

01' Y%S ,xldfõ iq<s iq<x Wmøjhg ,la jk m%foaY Y%S ,xld wdlD;s is;shul
fiahd lr olajkak'

02' iq<s iq<Õlska isÿ úh yels wdmod i|yka lr tu wdmod ;;a;ajh wju lr
.ekSu i|yd .; yels l%shdud¾. ;=kla ,shkak'

kshÕh (Drought)
f,dalfha úúO rgj, zkshÕhZ ms<sn| úúO w¾:l:k olajd we;s w;r YS%
,xldfõ o kshÕh ms<sn| fkdfhl=;a meyeÈ,s lsÍï bÈßm;a lr we;' jk iïm;a yd
mßir wud;HxYh u.ska ilia l< foaY.=K úm¾hdi ms<sn| jd¾;dfõ i|yka mßÈ
zY%S ,xldj ;=< n,dfmdfrd;a;-= jk j¾Idfjka 75]lg wvqfjka ,efnk ld, iSudjZ
kshÕ yg .kakd ld, iSudj f,i y÷kajd § ;sfí' flfia fj;;a Y%S ,xldj ;=< kshÕ
we;s jk ld,mßÉfþo tA tA m%foaY wkqj fjkia jk nj meyeÈ,s h' Y%S ,xldfõ úh<s
l,dmhg jir ;=k y;rlg jrla kshÕhla hdmkh
we;s ùfï bv lv we;;a iuia; Y%S ,xldjg
u n,mdk kshx ;;a;j a hka fndfyda úg jir s kdÉÑh
ls,f
uq,;sõ
oyhlg muK jrla isÿ jk nj o< jYfhka
y÷kd f.k we;' ukakdru
jõkshdj
;%sl=Kdu,h

wkqrdOmqrh

mq;a;,u fmdf<dkakrej

l=reKE.,

7'4 rEmh - kshÕhg f.dÿre jQ j.d ìula


fudKrd.,
kshÕ wdmodj we;s ùug n,mdk fya;=
² foaY.=‚l fjkiaùï
yïnkaf;dg
² f.da,Sh WKqiqu by< hdu
² jdhqf.da,Sh ¥IKh
7'3 is;h
s u - kshÕhg nyq, j f.dÿre jk Èia;l
s% l
a

107
² jk úkdYh
² wkfmalaIs; c, ysÕh

kshÕ wdmodj wju lr .ekSug .; yels l%shdud¾.


² jeis c,h tla /ia lr .ekSu'
² c, uQ,dY% ixrlaIKh lsÍu yd jDlaI,;d jeiau wdrlaId lr .ekSu'
² c,h wrmsßueiafuka Ndú; lsÍu'
² c, ld¾hlaIu;dj nyq, j.djkag fhduq ùu'

l%shdldrlï

01' kshÕ wdmodjg Ndckh jk Èia;%slal Y%S ,xld Èia;%slal is;shul ,l=Kq lr
fiahd lrkak'
02' kshÕ wdmodjg hï m%udKhlska fyda Tfrd;a;= fok lDIs fNda. lsym
s hla kï
lrkak'
03' —kshÕ we;s ùu flfrys iajdNdúl fya;=j,g jvd udkqI l%shdldrlï n,md
we;˜ ksoiqka follska meyeÈ,s lrkak'

wl=Kq ier (Lightning Strikes)

iajdNdúl ixisoaêhla jk wl=Kq ier


Y%S ,xldfõ nyq, Wmøjhla fuka u wdmodjla
f,i o y÷kd f.k we;' úfYaIfhka
ixjyk l%shdj,shla iys; wka;¾ fudaiï
ld, jljdkqj, Èjhsk mqrd u wl=Kq
Wmøjh nyq, j olakg ,efí'

wka;¾ fudaiï ld,j, § WKqiqï 7'5 rEmh - wl=Kq ier


wia:dhS iy wd¾ø;dj iys; jdhqf.da,Sh

;;a;ajh hgf;a j¾Okh jk Wia leá j,dl=¿" wl=Kq ier yg .ekSug fya;=
fõ' leá j,dl=¿j, we;s Ok wdfrdamK yd iDK wdfrdamK w;r isÿ jk úÿ,s
úi¾ckh zwl=KZ f,i ye¢kafõ'

108
wl=Kq ier j¾. ;=klg fnÈh yels h' tkï"

j,d wl=Kq ^j,dl=¿ iy j,dl=¿ w;r úi¾ckh isÿ fõ&'


jdhq wl=Kq ^j,dl=¿ iy wjldYh w;r úi¾ckh isÿ fõ&'
mDÓú wl=Kq ^j,dl=¿ iy fmdf<dj w;r úi¾ckh isÿ fõ&'

j,dl=¿ yd fmdf<dj w;r we;s jk mDÓú wl=Kq u.ska m%cdjg nyq, j


wdmod isÿ fõ' fuu mDÓú wl=Kq YS% ,xldfõ ´kE u ia:dkhl we;s úh yels jqj o
wka;¾ fudaiï j¾Idj nyq, j ,efnk m%foaYj, fuu wdmodj jeä jYfhka isÿ
jk nj y÷kd f.k we;'

wl=Kq ier u.ska Ôú; yd foam< ydks /ila Y%S ,xldj ;=< isÿ fõ'
tu.ska j¾Ihlg idudkHfhka ñksia Ôú; mkyla muK wmg wysñ jk nj wdmod
l<ukdlrK wdh;kfha jd¾;dj, i|yka fõ' óg wu;r j Wia f.dvke.s,s fuka
u Ndú; lrk úoHq;a WmlrK o jeä jYfhka wdmod wjia:dj, § wk;=rg ,la jk
nj fmfka'

wl=Kq ier wdmodfjka je<lSug .; hq;= l%shdud¾.


² ksjdi yd f.dvke.s,sj, úoHq;a mßm: iïnkaO lr N+.; lïì fh§u'
² Wia f.dvke.s,sj, wl=Kq ikakdhl fh§u'
² ksjfia úÿ,s iemhqug mekakqï iaúph ^á%ma iaúph& we;=<;a lsÍu'
² úÿ,s WmlrK yd úoHq;a WmlrK wl=Kq ier wjia:dj, § l%h
s d úrys; lr
;eîu'
² yqol,d újD; ìïj," ;ks .ia hg isàfuka je<lSu'
² Wmøj wjia:dj, § f,day we,a,Sfuka je<lSu'
² wl=Kq ier nyq, ld,j, § wjfndaOfhka lghq;= lsÍu yd wka wh o oekqj;a
lsÍu'

l%shldrlï

01' Y%S ,xldfõ —wl=Kq ier˜ Wmøjh nyq, j we;s jk ld, iSudj i|yka lrkak'
02' wl=Kq ier u.ska isÿ jk ydks úia;r lrkak'

109
iqkdñ (Tsunami)
Y%S ,xldjg iqkdñ wdmodjl ìysiqKq w;a±lSï 2004 j¾Ifha foieïn¾ 26
jk Èk w;aú£ug isÿ úh' Y%S ,xldfõ muKla fkdj wdishd;sl m%foaYj, o uE;
b;sydih ;=< isÿ jQ oreKq;u iajdNdúl wdmodjla f,i fuu iqkdñ wdmodj
ye¢kaúh yels h'

wêl f,i il%Sh N+lïmk l,dmhla


f,i i,lk iqud;%d ¥m;a wdikakfha N+
;eá udhsul we;s jQ N+ñlïmdjla ksid fuu
iqkdñ r< ks¾udKh úh' tu iqkdñ r< u.ska
Y%S ,xldfõ W;=re" kef.kysr" ol=Kq yd
ngysr fjr<nv m%foaY oreKq f,i wdmodjg
,la úh' hdmkh" uq,;sõ" ;%sl=Kdu,h"
7'6 rEmh - iqkdñ r<
uvl,mqj" wïmdr" yïnkaf;dg" ud;r"
.d,a, yd l¿;r hk Èia;%slalj, fjr< wdY%s; m%foaY ksoiqka fõ' tys§ 35000la
muK ñksia Ôú; wmg wysñ jQ w;r 500000 muK msßila wj;eka jQy' úkdY jQ
foam<j, jákdlu yd mßir moaO;s m%udKh o w;s úYd, úh'

iqkdñ wdmodfjka isÿ jk ydks wju lr .ekSug .; yels l%shdud¾.


² fjr<g b;d ióm bÈlsÍï iSud lsÍu'
² fjr< wdY%s; j we;s iajdNdúl mßir moaO;Ska wdrlaId lsÍu'
² iqkdñ wk;=re weÕùï moaO;s ia:dms; lsÍu yd m%cdj oekqj;a lsÍu'
² iqkdñ wk;=re weÕùï ,o ú.i fjr< iómfhka bj;a ù Wia ìï lrd hdu'
² wdikak m%foaYhl Wia ìï fkdue;s kï iú .ekajQ fldkal%SÜj,ska ks¾ñ;
Yla;su;a Wia f.dvke.s,a,l by< ud,hg hdu'
² ckudOHhg ijka§u'
² iqkdñ ks, wk;=re weÕùïj,g weyqïlka §u'
² id.rh wdikakfha N+ñlïmdjl y~la weiqfka kï fyda tA ms<sn| j oekqj;a
ù kï iqkdñ wk;=re yeÕùï ,efnk f;la fkdisg uqyqÿ fjrf<ka bj;a
ùu'

110
l%shdldrlï

01' iqkdñhla hkq l=ula oehs meyeÈ,s lrkak'


02' 2004 foieïn¾ 26 isÿ jQ iqkdñ wdmodjg ,la jQ m%foaY Y%S ,xld Èia;%sla
is;shul fiahd lr kï lrkak'

Y%S ,xldfõ wdmod l<ukdlrK jevms<sfj<

Y%S ,xldfõ wdmod l<ukdlrK jevms<sfj< il%Sh jevms<sfj<la njg m;a


jQfha 2004 j¾Ifha foieïn¾ 26 isÿ jQ iqkdñ jHikfhka miqj hs' úfYaIfhka 2005
j¾Ifha § wdmod l<ukdlrKh i|yd wjYH kj wKmk;a" ks;S ß;s yd úêu;a
wdh;ksl jHqyhla ia:dms; lrk ,È'

wdmod l<ukdlrKhg wod< wdh;ksl jHqyh


² wdmod l<ukdlrKhg wod< wud;HxYhla msysgqùu'
² foaYmd,k kdhl;ajh iys; cd;sl wdmod l<ukdlrK uOHia:dkhla
msysgqùu (NDMC)'
² wOHlaI ckrd,ajrfhl=f.a m%Odk;ajfhka wdmod l<ukdlrK uOHia:dkhla
msysgqùu (DMC)'
² Èia;%slal uÜgñka yd m%dfoaYSh f,alï fldÜGdi uÜgñka wdmod l<ukdlrK
uOHia:dk msysgqùu'
² mdi,a wdmod wdrlaIK jevigyka l%shd;aul lsÍu'

by; oelajQ wdh;ksl jHqyh u.ska Y%S ,xldfõ l=uk fyda ia:dkhl isÿ
jk wdmod iïnkaOfhka m%cd fiajdjka /ila bgq flf¾' úfYaIfhka wdmod
j<lajd .ekSu" wju lsÍu" wdmodjg m%;spdr oelaùu yd mqkre;a:dmkhg iïnkaO
fufyhqï hkdÈh tu l<ukdlrK jevigykaj,g we;=<;a fõ' Y%S ,xldfõ wdmod
l<ukdlrKh i|yd rdcH wxYh muKla fkdj rdcH fkdjk ixúOdk yd m%cd
uQ,sl ixúOdk o l%shdldÍ f,i odhl ù we;'

wdmod l<ukdlrK pl%h


wdmod l<ukdlrK pl%h hkq wdmod l<ukdlrK wjia:d fmkakqï lrk
wdlD;shls' úfYaIfhka wdmodjla isÿ ùug mQ¾j wjia:dfõ isg wdmodj isÿ ù wjidk
wjia:dj olajd jQ ls%hdldÍ l<ukdlrK jevms<sfj<la tu.ska fmkakqï flf¾'
111
fmr iQodku

² wdmodfõ mQ¾j ,laIK y÷kd


.ekSug W;aidy lsÍu'

² wdmodj iïnkaOfhka wkdjels


m< lsÍu'

² wdmodjg uqyqK §u i|yd mQ¾j


iQodkï ùu'

7'11 rEmh - wdmod l<ukdlrK pl%h

m%;spdr oelaùfï wjia:dj

tla tla wdmodj wkqj thg m%;spdr oelaùu fjkia jqj o l=uk fyda
wdmodjlg m%;spdr oelaùfï wjYH;dj wksjd¾h fõ'

² wdmodjg f.dÿre jQ m%cdjf.a wdrlaIdj iy;sl lsÍu'


² ffjoH m%;sldr ,nd §u'
² fN!;sl foam< yels muK wdrlaId lsÍu'
² ;djld,sl ksjdi ,nd §u'
² wdydrmdk imhd §u'

h:d ;;a;ajhg m;a lsÍu

fuys § wdmodjg m;a jQ ck;dj yd tu mßirh kej; mqkre;a:dmkh


lsÍfï wjYH;dj fmkakqï flf¾' tA i|yd flá ld,Sk yd È.= ld,Sk l%shdud¾.
ie,iqï lsÍu yd m%cdj oekqj;a lsÍu jvd jeo.;a fõ' ldhsl fuka u udkisl
jYfhka wdmodjg ,lajQ ck;dj h:d ;;a;ajhg m;a lsÍu o fuys § isÿ fõ'

wdmod wju lsÍfï wjia:dj


wdmodj wju lsÍfï l%shdud¾. fndfyda úg fmr iQodkfï l%shdud¾.j,g
iudk fõ' flfia fj;;a wju lsÍfï l%shdud¾. ;=<ska wdmodfõ wjodku wju lr
.ekSug yelshdj ,efí' ta i|yd"

112
² wk;=re weÕùfï moaO;s ia:dms; lsÍu'
² m%cdj oekqj;a lsÍu yd iyNd.s;ajh'
² wdmodj wju lr .ekSug yels fuj,ï y÷kajd §u'
² wdmod l<ukdlrK wdh;k Yla;su;a lsÍu'
hkdÈh jeo.;a fõ'

l%shdldrlï

01' Y%S ,xldfõ nyq, j isÿ jk iajdNdúl wdmod kï lrkak'

02' iajdNdúl wdmod folla f;dard f.k wdmod l<ukdlrK pl%fha tla tla
wjia:dj, § .; hq;= lsh
% dud¾. we;=<;a fldg f,aL khla ms< f
s h, lrkak'

mejreï

01' Tn Ôj;a jk m%o Y


a fha mj;akd iajdNdúl Wmøj y÷kd f.k kï lrkak'

02' Tn m%foaYfha isÿ ù we;s iajdNdúl wdmod iy tAjdfha n,mEï ms<n


s | j f;dr;=re
/ia fldg ì;a;s mqj;am;lg ,smh s la ilia lrkak'

03' iajdNdúl wdmodjlg fmr we;eï i;=kaf.a yeisÍï rgd ms<sn| j Tn wid
we;s oE fláfhka úia;r lrkak'

04' ckudOH f;dr;=re weiqßka fidhd Y%S ,xldfõ wl=Kq ier je§fuka isÿ jk
ydks we;=<;a f,aLkhla ilia lrkak'

05' wl=Kq ier wdmod wju lr .ekSu i|yd .; yels l%shdud¾. we;=<;a lrñka
ck;dj oekqj;a lsÍu i|yd fmdaiagrhla ks¾udKh lrkak'

06' Y%S ,xldfõ iqkdñ wdmodfjka isÿ jQ ydks ms<ns | j mqj;am;a u.ska fyda
jeäysáhkaf.ka f;dr;=re fidhd mka;s ldurhg bÈßm;a lsÍu i|yd jd¾;djla
ilia lrkak'

07' wdmod ;;a;ajhlg ,lajQ ck;djf.a ldhsl yd udkisl ;;a;ajh k.disgqùu


i|yd Tng l< yels fhdackd we;=<;a f,aLkhla ilia lrkak'

113
wdY%s; .%ka: yd uQ,dY%

² wdpd¾h A.H. Okmd," zzmßir wOHhkhZZ" ^2012&" iriú m%ldYlfhda'

² wdpd¾h A.H. Okmd," zziajNdúl úm;aZZ" ^2008&" iriú m%ldYlfhda'

² .=re WmfoaYl w;afmd;" zzwdmod l<ukdlrKhZZ" cd;sl wOHdmk wdh;kh"


uyr.u'

² .=re ud¾f.damfoaY ix.%yh" N+f.da, úoHdj" 13 fY%a‚h" ^2007&" cd;sl wOHdmk


wdh;kh" uyr.u'

² cd;sl f.dvke.s,s m¾fhaIK ixúOdkh ^NBRO& ud¾f.damfoaYlh" ^2009&'

² uydpd¾h Wmd,s ùrlafldä" fN!;sl N+f.da, úoHdj »»" ^2009&" l¾;D m%ldYkhls'

² Sri Lanka Urban Multi-hazard Disaster Mitigation Project (SLUMDMP)


Guidelines

² Cyclones and high winds, Flood prone areas, Landslide Prone Areas,
Lightning Strikes, Tsunami, (2003) .

² www.chpb.gov.lk

mdßNdIsl jpk
² me¿ï ;, - Cleavage planes - ¤ÍÄz uÍ[PÒ

² wmOdjh - Run off - PÊÄ }÷µõmh®

² j,d wl=Kq - Cloud lightning - •QÀ ªßÚÀ

² jdhq wl=Kq - Air lightning - ÁÎ ªßÚÀ

² mDÓú wl=Kq - Earth lightning - ¦ÂªßÚÀ

² wl=Kq ikakdhl - Lightning conductor - ªßÚÀ uõ[Q

² wdmod l<ukdlrK pl%h - Disaster management cycle - AÚºzu •Põø©zxÁ Ámh®

² fmr iqodku - Preparation - •ßÚõ¯zu®

² m%;spdr oelaùu - Response - Gvº öPõÒÍÀ

² h:d ;;a;ajhg m;aùu - Recovery - £øÇ¯ {ø»USz v¸®£À

² wju lsÍu - Mitigation - uo¨¦

114
8 foaY.=‚l fjkiaùï

m%foaYhl mj;sk foaY.=‚l ;;a;ajhkag wkq.; j i;a;aj yd Ydl m%cdj


ìys ù we;s w;r m%foaYfha foaY.=‚l yd wfkl=;a fN!;sl ;;a;ajhg wkqj udkqI
l%shdldrlï yev .eiS we;' we;eï udkqI l%shdldrlï md,khg hg;a l< mdßißl
idOl hgf;a isÿ lsÍug ;rï kQ;k udkjhd ;dlaIKfhka yd úoHdfjka ÈhqKq h'
udkqI l%shdldrlï w;r mßirhg wys;lr n,mEï we;s lrk fyda mßir ys;ldó
fkdjk l%shdldrlï o fõ'
² W;=re uqyqfoa f;,a iïm;a ydrd .ekSu
² jdhq iukh lsÍu
² jHdmdßl .jmÜá md,kh
² fmdis, bkaOk oykh
² jk iïm; úkdY lsÍu
² kHIaál w;ayod ne,Su
² >k wmøjH ^li,& neyer lsÍu
by; oelafjk udkqI lsh % dldrlï fya;f= ldg f.k fN!;sl mßirfha we;s
fndfyda pl%h
S l%h
s dj,Skg
a ydks isÿ ùu" f.da,h
S WIAK;ajh jeä ùu jeks wys;lr
m%;ú
s mdl /ilg uqyK q §ug isÿ ù we;' bka m%Odk jkafka foaY.=‚l fjkialï h'

l%ñl j pl%Sh j isÿ jQ mdßißl l%shdldrlï laI‚l j isÿ ùu ksid


jdhqf.da,Sh ixhq;sfhys isÿ jk fjkialï u; f.da,Sh WIaK;ajh jeä ù
foaY.=Kfhys wka;.dó ;;a;ajhka we;s ù ;sfí' tys m%;sM, jYfhka iq<x rgd"
kshx" iq<s l=Kdgq" jeis ,efnk ld,iSudj yd j¾Idfõ ;Sj%;dj" mßir WIAK;ajh
hkdÈfhys we;s ù ;sfnk fjkiaùï foaY.=‚l fjkiaùï f,i y÷kd .; yels h'
fï wkqj mDÓúh u; mj;akd idudkH foaY.=‚l rgdfõ isÿ jk flá ld,Sk fyda
È.= ld,Sk fjkiaùï foaY.=‚l fjkiaùï f,i ye¢kafõ'

foaY.=‚l fjkiaùï" tAjd we;s ùug fya;=" foaY.=‚l fjkiaùï ksid fN!;sl
yd udkqI mßirhg we;s jk n,mEï iy f.dA,Sh tlÕ;d yd iïuq;Ska ms<sn| j
wOHhkh lsÍu fuu mßÉfþofha wruqK fõ'

115
j,d jeiau
j¾Idj

iQ¾
x.

h
;r
.sïy,a M, ls%hdj,sh

fl
á
N+ úlsrK

á
fl

;r
h

x.
iQ ¾
Co2 O2
Co2
CFC

O2
Co2
8'1 rEmh - mdßißl pl% fjkiaùu iy tys n,mEu

iQ¾hhdf.a n,mEu hgf;a ,efnk flá ;rx. iQ¾h úlsrK" fmr<d È.= ;rx.
úlsrK f,i ^N+ úlsrK& wNHjldYhg mrdj¾;kh fõ' tfia jqjo jdhqf.da,fha
we;s yß;d.dr jdhq j¾.j, n,mEu ksid by< hk N+ úlsrK by<g .uka
fkdfldg mDÓú jdhqf.da,fha r|d mej;Su yß;d.dr wdprKh f,i
ye¢kafõ' yß;d.dr wdprKh ksid mDÓúh ;=< Ôùkaf.a meje;aug hym;a
jdhqf.da,hla ks¾udKh
udkqI l%shdldrlï u.ska jdhqf.da,hg tl;= jk
fõ' tfia jqjo úúO
wys;lr jdhq j¾. iy úúO wxY=
udkqI l%shdldrlï ksid
ks¾ñ; mßirh ;=<ska
jdhqf.da,hg m%udKh
blaujd yß;d.dr jdhq
j¾. uqod yeÍu;a fuu
jdhq j¾. N+ úlsrK
wjfYdaIKh lr .ekSu;a
ksid mßirfhys idudkH
WIAK;aj m%udKh by<
ke.Su" f.da,h
S WIAK;ajh
by< hdug fya;= ù ;sfí'
116
f.da,h
S WIAK;ajh by< ke.Su flfrys udkqI l%h
s dldrlï fuka u iajdNdúl
fya;= o n,md we;'

udkqI l%h
s dldrlï iajdNdúl fya;=

² fmdis, bkaOk wêl f,i ² .sks l÷ msmsÍu


Ndú; lsÍu iy oykh ² <eõ.sks
² jk ydhkh
² iajdNdúl j.=re ìï
² ld¾ólrKh
² wNHjldYh ;=< isÿ jk
² i;a;ajmd,kh ^judrd lk& fjkialï
² >K wmøjH neyer lsÍu
² iQ¾h ,m
² .sks ;eîu
² kHIaál w;ayod ne,Sï

f.da,h
S WIAK;ajh jeä ùu ksid

² foaY.=‚l fjkialï we;s ùu'


² O%eùh whsia ksê Èh ù uqyqÿ uÜgu by< hdu'
² l,mq úkdY ùu yd c,h ,jŒlrKh ùu'
² id.r c,fha WIaK;ajh jeä ù c, Ôùka úkdY ùu'
² id.r u;=msg WIAK;ajh jeä ùu ksid iq<s l=Kdgq ;;a;ajhka we;s ùu'
² foaY.=K udhsï l,dm fjkia ùu'
² we;eï Ôùka j| ùu yd kj .yk ìys ùu'
² i;a;aj cdk úkdY ùu yd úlD;s ùu'
² fNda. úkdYh yd wiajekak wvq ùu'
² i;a;aj wNsckkSh l,dm fjkia ùu'
² mdkSh c, uQ,dY% ¥IKhg ,la ùu jeks wys;lr ;;a;ajhka we;s fõ'

foaY.=‚l fjkiaùï ksid udkqI lghq;=j,g we;s jk n,mEu


² u;aiH wiajekak wvq ùu ksid ëjrhkaf.a wdodhu wvq ùu'
² ìï ,jŒlrKh ùu ksid j.d ìï m%udKh wvq ùu'

117
² frda. jdyl lDókaf.a j¾Okh ksid f,v frda. nyq, ùu'
² lDIsld¾ñl fNda.j, wiajekak wvq ùu'
² iajdNdúl wdmod jeä ùu ^iq<s iq<x" kshÕ" wêl j¾Idm;kh&'
² j¾Idm;k rgd fjkia ùu ksid j.d lghq;=j,g ndOd we;s ùu'
² my;a ìï uqyqog hg ùfuka ckdjdi wysñ ùu'
² mdkSh c,h ¥IKh ùu'

foa Y .= ‚ l fjkia ùï wju lr .ekSu

f,dj lsi su rgl ck;dj" fmdÿfõ fyda fm!oa . ,s l j fyda ;uka N= l a ; s


ú¢k by< Ôjk rgdfjka neyer ùug fyda wju uÜgfuka ;u wjYH;d
bgq lr .ekSug leu;s fkdfõ' tfia l< yels kï wys ; lr mßir iS u dka ; s l
lghq; =j,ska bj;a ùug fyda tjeks udkqI l% s h dldrlï wju ls Í ug fyda lghq ; =
l< yels h' tA i|yd"

² yß;d.dr jdhq j¾. msg lrk n,Yla;s m%Nj wvqfjka mßyrKh lsÍu'
² mqk¾ckkSh n,Yla;s ^iq<x" iQ¾h Yla ; s h jeks oE& Ndú;h Èß.eka ù u'
² fNda. j.dj i|yd ridhksl fmdfydr Ndú;h fjkqjg ftkaøSh fmdfydr
fhdod .ekSu'
² >k wmøjH l<ukdlrKh lsÍu'
² jk j.dj jHdma; lsÍu'
² ñY% fNda." nyq fNda. j.djka y÷kajd §u'
² fmdÿ m%jdyk myiql ï ,nd .ekSu jeks ms hjr wkq .ukh l< yels h'

foaY.=‚l fjkialï wju lsÍug f.da,Sh jYfhka f.k we;s l%shdud¾.

ixj¾ê; yd ixj¾Okh fjñka mj;sk rgj,a ksr;=re j u ixj¾Ok


lghq;=j, ksr; j isà' ;u ;ukaf.a Yla;s m%udKfhka ixj¾Ok Wmdh ud¾.
wkq.ukh lsÍfï § f.da,Sh WKqiqu jeä ùu yd foaY.=‚l fjkialï we;s ùu
flfrys iEu rgla u jdf.a odhl ù we;s nj ryila fkdfõ' ixj¾Ok lghq;=j,
§ tla tla rgj,a fhdod .kq ,nk fmdis, bkaOk yd n,Yla;s mßfNdackfha

118
Odß;dj wkqj foaY.=‚l fjkialï we;s lsÍug olajk odhl;ajh o fjkia fõ'
fuu ;;a;ajh wjfndaO lr .ekSfï m%;sM,hla f,i zziajNdjO¾uh ixrlaIKh
lsÍfï cd;Hka;r ix.uhZZ úiska zzf,dal ixrlaIK l%fudamdhZZ ilia lrkq ,eî
h' tlai;a cd;Skaf.a mßir jevigyk yd f,dal jk Ôù wruqo, hk wdh;kj,ska
tA i|yd uQ,H wdOdr ,nd fok ,È' tys m%Odk wruqKq ;=kls' tkï"

² w;HjYH mdßißl l%shdj,sh yd ffcj iydhl moaO;s mj;ajd f.k hdu'


² cdkuh úúO;ajh iqrlaIs; lsÍu'
² mßir moaO;s" i;a;aj yd Ydl úfYaI ;srir f,i mßfNdackh iy;sl lsÍu hs'

fuu jevms<sfjf<ys jeo.;a ikaêia:dk f,i"

² 1972 § mj;ajk ,o iafgdlafydaï iuq¿j


² nDDlaÜ,kaâ fldñIka jd¾;dj
² 1992 ßfhda o cefkhsfrda kqjr meje;a jQ ñysl; iuq¿j ^mßirh yd ixj¾Okh
ms<sn| cd;Hka;r iïfï,kh& oelaúh yels h'

rgj,a 172l muK ksfhdað;hkaf.a iyNd.s;ajfhka 1992 n%iS,fha ßfhdao


cefkhsfrda k.rfhys mj;ajk ,o iïfï,kfha § 21 jk ishji i|yd mßirh
yd ixj¾Okh ms<sn| jevms<sfj<la ilia lsÍug fhdackd úh'

tu iuq¿fõ § .kakd ,o ;SrKj,g idudðl rgla jYfhka Y%S ,xldj o


tlÕ úh' tys m%;sM,hla f,i hym;a mßir jgmsgdjla ilia lsÍu i|yd cd;sl
uÜgfuka l%shd;aul jk jevigyka .Kkdjla fhdackd úh'
² CFC jdhq úfudapk l%h
s dldrlï wju lsÍu yd 2000ka miq uq¿ukska u bj;a ùu'
² jdykj,ska neyer flfrk ÿï mÍlaIdj
² >k wmøjH l<ukdlrKh
² fmdis, bkaOk mßfNdackh wju lsÍu'
² i;a;j
a yd Ydl úfYaI wdrlaId lsÍu u.ska f.da,h
S ffcj úúO;ajh wdrlaId lsÍu'
² mqk¾ckkS n,Yla;s mßfNdac khg keUq r e ùu' ^iq ¾ h n,h" iq < x n,h"
c, úÿ,sh&
² yß; jk j.dj" rela frdamK jevigyka" i|¿;, j.dj" fMkaøh S fmdfydr
Ndú;hg keUqrej hkdÈh óg iu.dó j rg ;=< l%h
s d;aul jk jevigyka fõ'

119
foaY.=K úm¾hdi ms<sn| wka;¾ wdKavq uKav,h (IPCC)
foaY.=‚l fjkiaùï" uE; ld,fha f,dajeis ck;djf.a úfYaI wjOdkhg
,la jQ f;audjls' tneúka tlai;a cd;Skaf.a ixúOdkh úiska 1988 § foaY.=K
úm¾hdi ms<sn| wka;¾ wdKavq uKav,h (IPCC) msysgqjk ,È' f,dal ld,.=K
úoHd ixúOdkh (WMO) iy tlai;a cd;Skaf.a mßir jevigyk (UNEP) g wh;a
idudðlhkag tys idudðl;ajh ysñ fõ' oekg rdcHhka 120la muK ixLHdjla
fuys idudðl;ajh ,nd we;' tlai;a cd;Skaf.a jevigyka m%{ma;shg wkqj IPCC
ixúOdkh u.ska tu m%foaYj, ld,.=K fjkialï ms<sn| jd¾;d imhkq ,efí'
f,dl
a foY
a .K
= fjkil
a ï hgf;a t<oslj
a k ,o jd¾;d i|yd IPCC wdh;khg
yd ALGORE hk ixúOdkhg 2007 fkdfn,a ;Hd.h iufia yñ s j we;'

mdßNdIsl jpk

² i;a;aj yd Ydl m%cdj - Animal and plant Communty - »[S ©ØÖ® uõÁµ CÚ[PÒ

² jdhq iukh lsÍu - Air conditioning - SιmkuÀ

² jHdmdßl .jmÜá md,kh - Commercial dairy farming - ÁºzuP £õØ £søn

² fmdis, bkaOk oykh - Fossil fuel burning - E°º _Ámk G›ö£õ¸Ò uPÚ®

² kHIaál w;ayod ne,Su - Nuclear testing - Aq¨ £›÷\õuøÚ

² j¾Idfõ ;Sj%;dj - Intensity of rainfall - ©øÇÃÌa]a ö\ÔÄ

² f.da,Sh tlÕ;d - Global agreements - §÷PõÍ J¨£¢u[PÒ

² flá ;rx. - Short waves - ]ØÓø»PÒ

² È.= ;rx. - Long waves - ö|mhø»PÒ

² yß;d.dr wdprKh - Green-house effect - £aø\ Ãmk ÂøÍÄ

² f.da,Sh WIAK;ajh - Global warming - §÷PõÍ® öÁ¨£©øhuÀ

² iQ¾h ,m - Sun’s spots - `›¯¨ ¦ÒÎPÒ

² i;a;aj wNsckkSh l,dm - Animal breeding zones - »[QÚ[PÎß P»¨¤Ú


Á»¯[PÒ

² ffcj iydhl moaO;s - Bio-assisted systems - E°º & EuÂz öuõSvPÒ

² mqk¾ckkSh n,Yla;s - Renevable energy - «Ð¸ÁõUPa \Uv

120
120 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'
² yß; jk j.dj - Green forestation - £_ø©U PõhõUP®

² rela frdamK jevigyka - Tree Planting Programmes - ©µ |køP {PÌa]z vmh®

² i|¿;, j.dj - Balcony cultivation - ©õi Ãmkz ÷uõmha ö\´øP

² foaY.=K úm¾hdi ms<sn| - Intergovernmental Panel on - Põ»{ø» ©õØÓ[PÒ öuõhº£õÚ


wka;¾ wdKavq uKav,h Climate Change (IPCC) Aµ\õ[PÐU Qøh°»õÚ SÊ

² tlai;a cd;Skaf.a jevigyka - United Nations Programmes - IUQ¯ |õkPÎß


m%{ma;sh Convention {PÌa]z vmha \©Áõ¯®

121
fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'
121
9 Y%S ,xld 1(50"000 N+ ,laIK is;h
s ï

hïlsis m%foaYhl N+ o¾Ykh ms<sn| j iuia; wOHhkhla lsÍu i|yd is;shu


b;du;a m%fhdackj;a fõ' is;shu" f;aud is;shï yd N+ ,laIK is;shïj, uQ,sldx."
1(50"000 N+ ,laIK is;shul m¾hka; f;dr;=re hkd§ lreKq ms<sn| j wOHhkh
lsÍug oyjk fY%A‚fha § Tng yels úh'

N+ ,laIK is;shïj, we;=<;a fN!;sl ,laIK yd ixialD;sl ,laIK" fN!;sl


N+ o¾Ykhl yrialv ks¾udKh yd is;shï újrKh ms<sn| j wOHhkh lsÍu
fuu mßÉfþofha uQ,sl wruqK fõ'

N+ ,laIK is;h s ïj," is;h


s ï.; m%foaYfha N+ úIu;d ,laIK" c,jykh" fjr<
,laIK" iajdNdúl jDlaI,;d" mßmd,k udhsï" m%jdyk ud¾." fNda. j.djka" ckdjdi
yd fjk;a úfYaI; s ,laIK rdYshla olakg ,efí' fuu ,laIK" iajdNdúl j N+ñh u;
ks¾udKh jQ ,laIK iy ñksidf.a ueÈy;a ùfuka ks¾udKh jQ ,laIK f,i j¾. l<
yels h' tAjd ms<f
s j<ska fN!;sl ,laIK yd ixialD;sl ,laIK f,i ye¢kafõ'

1(50"000 N+ ,laIK is;shul m¾hka; f;dr;=re iy uqyqK; f;dr;=re ms<sn|


j oekqj;a ùfuka tu is;shu lshjd m%foaYh ms<sn| j mQ¾K oekqula ,nd .ekSug
yelshdj ,efí'

l%shdldrlu

Tnf.a mdi, fyda ksji wjg m%foaYfha N+ o¾Ykh ksÍlaIKh fldg fN!;sl yd
ixialD;sl ,laIK y÷kd f.k kï lrkak'

1(50"000 N+ ,laIK is;shul fN!;sl ,laIK


N+ ;,h u; iajdNdúl j ks¾udKh ù we;s ,laIK" fN!;sl ,laIK
f,i ye¢kafõ'

fuu fN!;sl ,laIK m%Odk fldgia y;rlg fnod oelaúh yels h'
² N+ úIu;d ,laIK
² c,jyk ,laIK
² fjr< ,laIK
² iajdNdúl jDlaI,;d
122
N+ úIu;d ,laIK
N+;,h u; we;s úúO N+ rEm ,laIK" 1(50"000 N+ ,laIK is;shïj, ifudaÉp
f¾Ld u.ska ksrEmKh fldg we;' hï m%foaYhl Wi uek iudk Wia ;eka hd lsÍfuka
ks¾udKh lrkq ,nk f¾Ld" ifudaÉp f¾Ld f,i ye¢kafõ' ifudaÉp f¾Ldjl Wi
wkqj" jákdlu olajd we;' ifudaÉp f¾Ld wka;rh 20mls' 100, 200, 300 jeks
uQ,l
s ifudaÉp f¾Ld" ;o ÿUqre mdáka hql;a >k f¾Ld f,i o uQ,l s ifudaÉp f¾Ld
folla w;r" 20m wka;rhg we;s w;rueÈ ifudaÉp f¾Ld ,d ÿUqre j¾Kfhka o N+
,laIK is;h s ïj, olajd ;sfí' ifudaÉp f¾Ld nyq, j úysfok l÷lr m%foaYj, 100,
200, 300 wd§ jYfhka uQ,ls ifudaÉp f¾Ld muKla kï lr we;s w;r f¾Ld folla
w;r we;s wka;rh wkqj w;rueÈ ifudaÉp f¾Ldj, w.h ;SrKh l< yels fõ'

mq¿,a ;eks;,d m%foaYj, ifudaÉp f¾Ld wka;rh úYd, jk neúka tu


m%foaYj, Wi ms<sn| j woyila ,nd .ekSu i|yd" ;eka Wi$ ia:dkSh Wi olajd
;sfí' l÷uqÿkaj, Wi o ;%sfldaKñ;sl ia:dk u.ska i|yka lr we;' ifudaÉp f¾Ld
úysfok wdldrh" Wi yd tAjdfha mr;rh wkqj ;eks;,d" l÷jeá" idkq" ksïk"
fkre" nEjqï jeks úúO N+ rEm ,laIK y÷kd .; yels h'

N+ úIu;d ,laIK y÷kd .ekSu

;eks;,dj

;eks;,djla hkq N+ñfha msysá iu;,d m%foaYhls' ifudaÉp f¾Ld lsysmhlg


muKla iSud ùu fyda
ifudaÉp f¾Ld folla w;r
mr;rh úYd, ùu u.ska
;eks;,d ìula y÷kd .;
yels h' fujeks m%foaYj,
;ekska ;ek olajd we;s
ia:dkSh Wi$ ;eka Wi
wdOdrfhka m%foaYfha ;ekska
;ek fjkia jk Wi oek
.ekSug yels fõ'

9'1 rEmh - ;eks;,dj

123
/<s ìu
;eks;,d m%foaYhl olakg
,efnk uo Wiaìï yd my;a ìïj,ska
hq;a ìï m%foaYh" /<s ìu f,i ye¢kafõ'
Y%S ,xldfõ fjr< wdY%s; m%foaYj,
fndfyda ÿrg fujeks /<s ìï ,laIK
olakg ,efí' mq¿,a wka;rhla we;s
ifudaÉp f¾Ld folla w;r ;ekska
;ek l=vd Wia ìï ±lafjk ifudaÉp
f¾Ldj,ska /<s ìï y÷kd .; yels h'
9'2 rEmh - /<s ìu
Wia ìu
hï m%foaYhl we;s Wiska jeä
ìula" Wia ìu f,i ye¢kafõ' Wia
ìul" ifudaÉp f¾Ld nyq, j fuka u
k
sï wdikak j o úys§ we;s w;r l÷jeá"
fk k
re h idkq" fkre jeks úúO N+ ,laIK
j
olakg ,efí'

ksïkh iy fkrej

ksïkh" Wia ìï folla w;r


fndfyda úg .x.d wdY%s; j msysá È.á
yevhlska hq;a my;a ìuls' Wia ìïj,
9'3 rEmh - Wia ìu" ksïkh iy fkrej
fuka u my;a ìï wdY%s; j o ksïk
y÷kd .; yels fõ' Wia ìï m%foaYj, mgq" .eUqre ksïk o ;eks;,dj, b;d mq¿,a
fkd.eUqre ksïk o olakg ,efí' ifudaÉp f¾Ld Wia ìï foig úys§ ;sîfuka
ksïkhla y÷kd .; yels h'

Wia ìï m%foaYhl isg my;a ìï m%foaYhg fkrd fyda úys§ .sh ifudaÉp f¾Ld
iys; ìï fldgi —fkrej˜ kñka ye¢kafõ'

l÷jeáh$ fy,ajeáh

uqÿka lsysmhlska iukaú; mgq È.á yevfhka úysfok Wiska jeä m%foaY"
l÷jeá f,i ye¢kafõ' Y%S ,xldfõ uOH l÷lrfha fujeks l÷jeá nyq, j olakg
124
,efí' ;eksìï wdY%s; j msysá Wiska wvq
tl È.g úys§ we;s Wia ìï fy,ajeá
kñka ye¢kafõ'

9'4 rEmh - l÷jeáh

l÷ uqÿk

l÷jeáhl msysá uqÿkaj, Wi"


;s%fldaKñ;sl ,laIKhlska olajd ;sfí'
9'5 rEmh - l÷uqÿk l÷jeáhl úúO Wi uÜgñka hq;a l÷
uqÿka olakg ,efí'
yqol,d lkao yd fld;a lkao

;eks;,d ìïj, ;ekska ;ek


yqol,d j msysá Wiska wvq l÷ m%foaY" yqol,d
l÷ f,i ye¢kafõ' fïjd idudkHfhka
100m -200m muK Wilska hqla; fõ' yqol,d
lkao" fld;l wdldrfhka msysá úg th
fld;alkao f,i ye¢kafõ' tys ifudaÉp f¾Ld
jD;a;dldr iajrEmhla .kS'

nEjqï

Wia ìul" úúOdldr nEjqï ,laIK


olakg ,efí' ifudaÉp f¾Ld w;r mr;rh 9'6 rEmh - fld;a lkao
yd iajrEmh wkqj tu nEjqï y÷kd .; yels
h' ifudaÉp f¾Ld ÿria: j úys§ we;akï thska uo nEjqula o ifudaÉp f¾Ld wdikak
j úys§ we;akï thska YS>% nEjqula o fmkakqï flf¾' ifudaÉp f¾Ld b;du;a wdikak
j msysgd ;sîu fudfydr nEjqul úfYaI ,laIKhls' we;eï wjia:dj, fudfydr
nEjqul ifudaÉp f¾Ld tl u; tl jefgk ;rug wdikak fõ' fudfydr nEjqï
wdY%s; j fndfyda úg Èhwe,s ks¾udKh fõ'

125
we;eï úg tl u nEjqul jqj o o< nEjqï iy uo nEjqï ,laIK olakg
,efí' nEjqï m%foaYfha by< fldgfia uo nEjqula o my< fldgfia o< nEjqula o msysá
úg th W;a;, nEjqula f,i ye¢kafõ' nEjqï m%foaYfha by< fldgfiys o< nEjqula
iy my< fldgfia uo nEjqula olakg ,efnk úg th wj;, nEjqula fõ'

9'7 rEmh - nEjqï ,laIK


lfmd,a,

l÷jeá folla
w;r fyda l÷ jeáhl uqÿka
folla w;r msyá s my;a
m%foaYh" lfmd,a,la f,i
ye¢kafõ' lfmd,a,la
w;ßka .x.djla .,d niS
kï th c, lfmd,a,ls'
l÷lr m%foaYj, ud¾.
bÈlsÍfï § fujeks lfmd¨
Wmfhda.s lr f.k we;'
9'8 rEmh - lfmd,a, 9'9 rEmh - c, lfmd,a,

lsh
% dldrlu

N+ ,laIK is;shulska fldgila f;dard f.k tu m%foaYfha we;s fN!;sl


,laIK we| olajkak'

126
fN!;sl N+ o¾Ykhl yrialv ks¾udKh

is;shul ia:dk folla iïnkaO lrñka w¢k ,o f¾Ldjla Tiafia" lsishï


m%foaYhl fN!;sl N+ o¾Ykfhys me;slv iajrEmh oek .ekSug w¢kq ,nk
mßudKdkql+, ie,eiau yrialv f,i ye¢kafõ'

hï N+ñ m%foaYhl fN!;sl N+ o¾Ykh meyeÈ,s j y÷kd .ekSu i|yd


yrialv m%fhdackj;a fõ'

9'1 is;shu - N+ ,laIK is;shu

yrialv ks¾udKh"
m<uq mshjr
² 9'1 is;h
s fï oelafjk mßÈ m<uqfjka u wod< ia:dk fol ^A-B f¾Ldj& iïnkaO
lr f¾Ldjla w¢kak'
² mdol f¾Ldj we| .ekSug tu A-B f¾Ldfõ È. m%udKhg iudk f¾Ldjla
w¢kak' fuu f¾Ldj fomi isria f¾Ld folla we| tys tla mil isria mßudKh
,l=Kq lrkak' is;h s fï mßudKh ;sria mßudKh jk w;r isria mßudKh
i|yd iqÿiq mßudKhla fhdod .; yels h' fï i|yd wod< m%foaYfha Wi
ms<n
s | j ie,ls,u
s ;a úh hq;= h' by; is;h
s u wkqj tu m%foaYfha Wi 0-600mg
jeä Wila nj fmfka' fuu Wi oelaùu i|yd 1cmla = 100mla (2mm - 20m)
f,i isria mßudKh fhdod .ekSu iqÿiq h' tu mr;rhg wkqj mdol f¾Ldjg
iudka;r j wod< Wi m%udKh oelaúh yels mßÈ f¾Ld we| .kak'
127
fojk mshjr

² yria me;slv ks¾udKh i|yd lvodishla f.k tys odrh yria me;slv we£ug
n,dfmdfrd;a;= jk is;hs fï A-B f¾Ldj u; ;nkak' A-B f¾Ldj Tiafia
ifudaÉp f¾Ld lemS we;s ia:dk ;s;a fyda bß u.ska lvodisfha ,l=Kq lr tu
ia:dkj, lemS we;s ifudaÉp f¾Ldj, jákdlu igyka lr .kak'

;=kajk mshjr

² fuu lvodish mßudK ie,eiafï mdol f¾Ldj u; ;nkak' bkamiqj


fkdjkia jk mßÈ 100m f¾Ldj u; lvodish ;nd 100m Wi i,l=Kq lr
we;s ia:dk" mßudK f¾Ldfõ ;s;lska i,l=Kq lr .kak' bkamiqj 200m
f¾Ldj u; lvodish ;nd tu Wi o by; whqßka i,l=Kq lr .kak' fufia
ish¨ u Wi Bg wod< mßudK f¾Ldjka u; i,l=Kq lr .kak'

² iEu ia:dkhla u i,l=Kq lr .;a miqj mßudK igyfka oelafjk ;s;a


iïnkaO jk fia f¾Ldjla we| .kak' f¾Ldj we£fï § Wia uqÿka we;s
ia:dkj, § Bg by<ska we;s f¾Ldjg fkd.Efjk fia uqÿk ,l=Kq lr .kak'
my;a ksïkj, § o Bg my< f¾Ldfõ fkd.Efjk fia" ;s;a i,l=Kq lr we;s
ia:dkj,ska my<g hk f,i f¾Ldj we| .kak'

² yrialv we£fï § wdrïNl ,laIh iy wjidk ,laIfha Wi ms<sn| j


ie,ls,su;a ù tA wkqj isria wlaI folg f¾Ldj iïnkaO lrkak'

² N+ ,laIK fmkakqï lrk fldgi ,d ÿUqre j¾Kfhka fiahd lr oelaùfuka


wod< m%foaYfha fN!;sl N+ o¾Ykh jvd;a meyeÈ,s fõ'

9'10 rEmh - yrialv

128
² yrialv ks¾udKfha §"

² ud;Dldj oelaùu'
² isria wlaIfha Wv fl<jf¾ zmZ ^óg¾& i,l=K fh§u'
² isria wlaIh wdrïNfha z0Z oelaùu'
² isria mßudKh yd ;sria mßudKh ,shd oelaùu w;HjYH fõ'

² Wiska jeä m%foaYhla fmkakqï lsÍu i|yd yrialvla ks¾udKh lrk úg"
isria mßudKh olajk f¾Ldj 0ka mgka f.k wdrïNl Wi olajk f¾Ldj
olajd mßudKh yl=¿jd bka miqj wod< Wi m%udKh igyka l< hq;= h'

ls%hdldrlu

.=re Wmfoia ,nd .ksñka by; úia;r lrk ,o ksïkh" fkrej" W;a;, nEjqu"
wj;, nEjqu" fld;a lkao hk N+ úIu;d ,laIKj, yrialv ks¾udKh lrkak'

c,jyk ,laIK

l÷lr m%foaYhlska mgka .kakd l=vd Èhmdrla f,iska .x.djla wdrïN fõ'
l=vd Èhmyrj,a rdYshla tl;= ù w;= .x.djla o" w;= .x.d rdYshla tl;= ùfuka
m%Odk .x.dj o ks¾udKh fõ'

m%Odk .x.dj yd Bg tl;= jk


ish¨ u w;= .x.d" w;= .x.dj,g tl;=
jk l=vd Èhmyrj,a ish,a, tlaj .;a
úg th .x.d uKav,hla f,i ye¢kafõ'
Y%S ,xldfõ m%Odk .x.d uKav, 103la
muK olakg ,efí'

.x.djkaf.ka fndfyduhla
uOHu l÷lrfhka wdrïN ù my;a
;eks;,d yryd N+ úIu;djg wkql+, j
.,d f.dia Èjhsfka úúO ia:dkj,ska
uqyqog jefÜ'
9'11 rEmh - .x.d uKav,h

129
fuf,i l÷lrfha isg .,d
tk .x.d" l÷jeá folla w;ßka fyda
Wia ìï folla yryd we;s ;S¾hla
ksïk Tiafia fyda l÷jeáj,g
idudka;r j úys§ we;s wdh; ksïk
Tiafia fyda .,d neiSfï § úúO
c,jyk rgd ks¾udKh fõ'

fmdaIl m%foaYh yd Èhfn;au

lsishï .x.djla c,h ,nk


fyj;a fmdaIKh jk m%foaYh"
fmdaIl m%foaYh hs' fmdaIl m%foaYfha
§ .x.djg w;= .x.d rdYshla tl;=
ùfuka th fmdaIKh fõ' Èjhsfka
fndfyda .x.dj, fmdaIl m%foaYh
9'12 rEmh - ;S¾hla ksïkh yd wdh; ksïkh
uOHu l÷lrh hs' .x.d uKav,
folla fjka lrk iSudj fyj;a
udhsu" Èh fn;au f,i ye¢kafõ' tl
È h

u l÷jeáhlska wdrïN ù fomig


.x.d .,d nisk úg l÷jeáfha uqÿk
Èh fn;au njg m;a fõ'

Èhwe,a,

Wia m%foaYj, .,d niakd


fn

.x.dj, c, m%udKh wvq jqjo mgq


.eUqre ksïk Tiafia fudfydr nEjqï
;a

iys; m%foaY yryd .,d hdu ksid


u

tA ia:dkj, fndfyda úg Èhwe,s


ks¾udKh fõ' Y%S ,xldfõ uOHu 9'13 rEmh - fmdaIl m%foaYh yd Èh fn;au
l÷lrfha fuf,i ks¾udKh jQ
Èhwe,s rdYshla olakg ,efí' ÿkays|"
nUrlkao" Èh¨u hkdÈh ksoiqka
f,i oelaúh yels h'

130
.x oÕrh
;eks;,d m%foaYj, we;s mq¿,a ksïk
Èf.a fiñka .,k .x.dfõ Ndrh" ;ekska
;ek ;ekam;a ù ud¾.h weysÍ hdfuka
.x.dj" jl%dldr ud¾.hl .uka lsÍu ksid
ks¾udKh jk ,laIKh" .x oÕrh f,i
ye¢kafõ'

j.=re ìï
.x.d wdY%;
s my;aìï m%foaYj, c,h
tla /ia ùfuka j.=re ìï ks¾udKh fõ'
.x.dj, c,ud¾. weysÍ hdu o j.=re ìï
we;s ùug tla fya;j= ls' my;a m%foaYj, j¾Id
c,h tla /ia ùfuka o j.=re ìï we;s fõ' 9'14 rEmh - j.= r e ìï" .x oÕrh iy
yevm¨ .x.dj yevm¨ .x.dj

my;a ;eks;,d m%foaYj, b;d fiñka .,d niskd .x.dj u.ska f.fkk øjH"
.Õ ueo ;ekam;a ù l=vd ¥m;a jeks ,laIK ks¾udKh jQ úg" th yevm¨ .x.djla
f,i ye¢kafõ'

wmYdLd

my;aìï yryd fiñka .,d hk .x.dj" w;= lSmhlg fn§ uo ÿrla


.,d f.dia kej; m%Odk .x.djg tl;= jk úg tAjd wmYdLd f,i ye¢kafõ' we;eï
.x.d uqyqog jefgk .xfudah wi, fujeks wmYdLd olakg ,efí' uyje,s .x.dfõ
c,h" ;%sl=Kduf,a § wmYdLd lsysmhla Tiafia uqyqog .,d neiSu isÿ fõ'

c,jyk rgd

.x.d .,d nisk m%foaYfha we;s


N+ úIu;dj iy mdIdK ixhq;sh wkqj
hï m%foaYhl c,jyk rgdj ilia
fõ' Wiaìï m%foaYhlska wdrïN ù úúO
ÈYdj,g .x.d .e,Su ksid iEfok
c,jyk rgdj" wÍh c,jyk rgdj
9'15 rEmh - wÍh c,jyk rgdj f,i ye¢kafõ' uOHu l÷lrh yd
tA jgd msysá my;a m%foaYj,ska iukaú; jQ Y%S ,xldfõ" iuia; c,jyk rgdj u"
wÍh c,jyk rgdjl ,laIK fmkakqï flf¾' ^9'15 rEmh&

131
Ydlhl w;= úys§ we;s
wdldrhg w;= .x.d" m%Odk .x.djg
tl;= fõ kï" th YdÇh c,jyk
rgdj f,i ye¢kafõ' wm rfÜ
fndfyda .x.dj, YdÇh c,jyk
rgdj olakg ,efí'

w;= .x.d" fldgqoe,l


wdldrfhka iDcqfldaŒh rgdjlg
m%Odk .x.dj yd iïnkaO jk 9'16 rEmh - YdÇh c,jyk rgd
úg tjeks rgdjla cd,dldr c,jyk
rgdjla f,i ye¢kafõ' Y%S ,xldfõ
ksß;È. ;eks;,d m%foaYfha fuu
c,jyk rgdj y÷kd .; yels h'
Y%S ,xldfõ ksß;È. m%foaYfha we;s
iudka;r fy,ajeá iy tA wdY%s; wdh; la
h
ksïk iy ;S¾hla ksïk fujeks ;S ¾ k
s ï
k
h
c,jyk rgdjla ks¾udKh ùug fya;=
ù ;sfí'
wd
h;

le,‚ .Õ" l¿ .Õ jeks m%Odk


ks

.x.d" uOHu l÷lrfha isg ksß;È.


ï
k

iudka;r fy,ajeá yryd msysá ;S¾hla


h

ksïk Tiafia o" m%Odk .x.djg tl;=


9'17 rEmh - cd,dldr c,jyk rgdj
jk w;= .x.d iudka;r fy,ajeá w;r
msysá wdh; ksïk Tiafia o .,d niS' Y%S ,xldfõ ksß;È. m%foaYh oelafjk 1(50"000
N+ ,laIK is;shïj, fujeks cd,dldr c,jyk rgd oel .; yels h'

fjr< ,laIK

1(50000 N+ ,laIK is;shïj, fjr< ;Srfha olakg ,efnk N+ úIu;d


,laIK o fN!;sl ,laIKj,g wh;a fõ'

l,mqj" fndlal" ;=vj


q " je,smrh" .xfudah" ¥m;a fjr< ;Srfha lemS fmfkk N+
,laIK fõ' fjr< ;Srfha fjr< bu Ldokh yd ksêidokh ùfuka fuu ,laIK ks¾udKh
ù ;sfí' rg wNHka;rfha isg .,d niskd .x.d" fjr< bfï mdIdKj, iajNdjh" uqyÿq
;rx.j, n,mEu hkdÈh fjr< ,laIK ks¾udKh ùu flfrys n,md we;'
132
¥m;a - iEu ÈYdjlska u c,fhka fndlal - l,mqjlg jvd
jg jQ f.dvìï m%foaYhla ¥m;la jeä mq¿,a újrhlska id.rh
f,i ye¢kafõ' Y%S ,xldfõ W;=re" yd iïnkaO jQ f.dvìu ;=<g
ngysr yd ksß;È. m%foaYj, fjr< ldjeÿKq uq yq ÿ fldgi" fndla l
wdikakfha l=vd ¥m;a fndfyda kñka ye¢ka fõ' ks o iq ka f,i
.Kkla olakg ,efí' fv,a*Ü a " wdre.ï fndla l" fldâähd¾
lhsÜia" kd.§mh ^khsk;sõ& fndla l" je,s .ï fndla l
hkdÈh W;=re fjr< m%foaYfha hkdÈh oela úh yels h' uq yq ÿ
msyá
s ¥m;a lsym
s hls' fndl= " l= vd ëjr hd;% d kj;d
l,mqj - id.rh f.dvìu ;eìh yels ëjr jrdhka f,i
;=<g ldje§u ksid" mgq je,sìï o fhdod .efka '
;Srejlska uqyÈq ka fjka j tfy;a .xfudah - .x.djla uqyoq g
mgq újrhlska uqyoq g iïnkaO ù jefgk ia:dkh" .xfudah
we;s N+ ,laIKh" l,mqjla f,i jYfhka ye¢kafõ' fudah
ye¢kafõ' ksoiqka f,i ó.uqj" wdikak fjr< ;Srfha je,smr
uvl,mqj yd mq;; a ,u l,mqj o f.dvìug wdikak m%foaYj,
oelaúh yels h' j.=reìï o olakg ,efí'
;=vqj - fjr< ;Srfha id.rh
foig fkrd we;s mgq f.dvìï je,smrh - uqyqÿ r<" .x.d
fldgi" ;=vqj kñka ye¢kafõ' hkdÈh u.ska f.fkk je,s"
fojqkaor ;=vqj" fmaÿre ;=vqj" fjr< ;Srh Èf.a ;ekam;a
ix.ukalkao ;=vqj tA i|yd ùfuka ks¾udKh jk jeá"
ksoiqka fõ' je,smr f,i ye¢kafõ'

9'2 is;shu - fjr< ,laIK


133
iajdNdúl jDlaI,;d - N+ñh u; iajdNdúl j jeù we;s ,÷ le<E" jkdka;r"
;K ìï" lfvd,dk hkdÈh iajdNdúl jDlaI,;dj,g wh;a fõ' N+ñfha úIu;dj"
mdIdK yd foaY.=Kh" jDlaI,;d jHdma;sh flfrys n,md ;sfí' fuu iajdNdúl
jDlaI,;d" N+ ,laIK is;shïj, ixfla; u.ska olajd we;'

9'18 rEmh - jkdka; r iy ,÷ le<E 9'19 rEmh - ;K ìï

m%foaYhl iuia; N+ o¾Ykh" N+ ,laIK is;shulska kssrEmKh flf¾' fN!;sl


,laIK tlsfkl y÷kd .ekSu ;=<ska fN!;sl N+ o¾Ykh o ixialD;sl ,laIK
wOHhkh lsÍu u.ska udkqI N+ o¾Ykh o y÷kd .; yels h'

N+ ,laIK is;shul ixialD;sl ,laIK y÷kd .ekSu

ñksid úiska N+ñh mßyrKh lr we;s wdldrh iy tys ks¾udKh ù we;s


,laIK" ixialD;sl ,laIK f,i y÷kajd Èh yels h' 1(50"000 N+ ,laIK is;shïj,
iQplfhys udhsï" ixpdrl f;dr;=re" uxudj;a" ÿïßh ud¾. jeks YS¾I hgf;a
ixialD;sl ,laIK m%Odk jYfhka olajd we;' c,jykh" iajdNdúl jDlaI,;d
yd fjk;a ,laIK hk YS¾I hgf;a o we;eï ixialD;sl ,laIK ksrEmKh lrk
ixfla; we;=<;a lr we;'
fN!;sl N+ o¾Ykh u; ks¾udKh ù we;s ñksia lghq;=j, jHdma;sh úúO
ixfla; yd j¾K Ndú;fhka is;shu u; ksrEmKh lr we;s wdldrh" is;shu
lshùfuka y÷kd .; yels fõ'

ls%hdldrlï

1(50"000 N+ ,laIK is;h


s ul iïu; i,l=Kq wOHhkh fldg" ixialD;sl ,laIK
ksrEmKh lrk ixfla;" Bg wod< m%Odk YS¾I hgf;a meyeÈ,s j we| olajkak'

134
udhsï j¾.

1(50000 N+ ,laIK is;shïj, ish¨ u mßmd,k udhsï r;= j¾Kfhka iy


úúO ixfla; u.ska olajd we;' fuu udhsï w;r" rlaIs; wNh N+ñ udhsu o we;=<;a
jk kuqÿ wNh N+ñh ;=< we;af;a fN!;sl mßirhg wh;a ,laIKhka h' fuu
udhsï" is;shfï olakg ,enqK o N+ñh ;=< úoHudk fkdjk ixialD;sl ,laIK
nj o wjfndaO lr .; hq;= h' mßmd,k udhsï fjka lrk iSud f,i" fndfyda ÿrg
.x.d" l÷jeá jeks fN!;sl ,laIK mokï lr f.k we;s nj is;shï ksÍlaIKh
lsÍfï § meyeÈ,s fõ'

ixpdrl f;dr;=re
ixpdrlhskag wjYH f;dr;=re f,i ;dkdhu" fydag,h" ft;sydisl ia:dk
hkdÈh o N+ ,laIK is;shïj, ixfla; u.ska bÈßm;a lr we;' is;shï lshùfï §
fï tla tla ,laIK bÈßm;a lsÍug fhdod we;s ixfla; yd j¾K ms<sn| j oekqj;a
ùu b;d jeo.;a fõ'

ud¾.
N+ ,laIK is;shïj, uxudj;a hk YS¾Ih hgf;a o" ÿïßh ud¾. hk YS¾Ih
hgf;a o ud¾. fmkakqï lrk ixfla; we;=<;a lr we;' uE; ld,fha f.dvk.k
,o wêfõ.S ud¾. oekg Ndú; jk is;shïj, olajd fkdue;s jqjo bÈßfha § uqøKh
jk is;shïj, we;=<;a jkq we;'

c, iïmdokh
m%foaYhl c, iïmdokh hg;g .efkk jeõ yd jdßud¾. ms<sn| ixfla;
ixialD;sl ,laIKj,g wh;a fõ' c,dmjdykh hk YS¾Ih hgf;a fuu ,laIK"
ixfla; u.ska olajd ;sfí'

j.d ìï
ixialD;sl ,laIKj,g wh;a jk j.d ìï" N+ ,laIK is;shïj, jDlaI,;d
YS¾Ih hgf;a olajd we;' j.djka w;ßka m%Odk fNda. jk ù" f;a" fmd,a" rn¾ iy
fjk;a j.djka o f.j;= j.d ìï o y÷kd .ekSu i|yd Ndú; jk ixfla; fuys
we;=<;a lr ;sfí' j.d ìï oelaùfï § ù j.d ìï" fld< meyefhka o f.j;= ly
meyefhka o fiiq j.djka ly meye;s miqìul fld< mdg ixfla; u.ska o olajd
we;' is;shï.; m%foaYfha N+ o¾Ykh újrKh lsÍfï § ish¨ u j.djka ixfla;
u.ska ksjerÈ j y÷kd f.k ;sîu b;du;a jeo.;a fõ'
135
úfYaIs; f.dvke.s,s
fjk;a ,laIK hk YS¾Ih hgf;a úfYaIs; f.dvke.s,s we;=<;a lr we;'
iAÓr f.dvke.s,s l-=vd l¿ fldgqjlska o úfYaI f.dvke.s,a, Bg jvd úYd,
fldgqjlska o oelafõ' úfYaI f.dvke.s,a, wdY%s; j Bg wod< kï ,shd we;'
úfYaI;ajhla .kakd fmdÿ f.dvke.s,s ixfla; u.ska olajd we;s w;r fïjd
m%foaYhg fiajd imhk fmdÿ fiajd uOHia:dk iy wd.ñl isoaOia:dk f,i y÷kd
.; yels h' kd.ßl m%foaYj, frdai meyefhka ^,d r;=& fmkakqï lr we;s bÈlrk
,o ìï" ixialD;sl ,laIK w;r lemS fmfka'
ixialD;sl ,laIK oelaùug Ndú; lr we;s úúO ixfla; mßudKdkql+,
tAjd fkdfõ' tneúka N+ ,laIK is;shïj, fhfok ixfla;" úúO ixialD;sl
,laIK y÷kd .ekSu i|yd muKla fhfok iïu; i,l=Kq fia ie,lsh hq;= h'

9'3 is; shu - N+ ,laI K is; shul we;= < ;a jk ixia l D;s l ,la IK

136
l%h
s dldrlu
1(50"000 N+ ,laIK is;hs fï iïu; i,l=Kq oelafjk iQp
Q lh wOHhkh fldg
9'3 is;hs fï ksrEms; ixialD;sl ,laIK y÷kd f.k tAjd wod< j¾K yd
ixfla; Ndú; lrñka we| kï lrkak'

is;shï újrKh
1(50"000 N+ ,laIK is;shï u.ska iajNdjfhka ks¾udKh ù we;s fN!;sl
N+ o¾Ykh;a tA u; È.= ld,hla ;=< ñksid úiska f.dvk.k ,o ixialD;sl
N+ o¾Ykh;a ksrEmKh fldg we;' is;shï.; m%foaYfha fN!;sl ,laIK yd
ixialD;sl ,laIK w;r lemS fmfkk iïnkaO;djla mj;sk w;r is;shï
újrKfha § tu in|;d ms<sn| j úia;r lsÍu wjYH fõ' m%foaYhl mj;sk
N+ úIu;djg wkql+, j tu m%foaYfha ud¾. rgdj" lDIsld¾ñl N+ñ mßfNda.h"
jdßud¾. moaO;s" ckdjdi rgdj hkdÈh ks¾udKh ù we;s nj ksoiqka f,i
oelaúh yels h'

N+ ,laIK is;shï ksÍlaIKh lsÍfï §" ;eks;,d m%foaYhl iDcq j úysfok


ud¾. rgdjla o l÷lr m%foaYhl lfmd¨ yryd jx.= iys; j úysfok ud¾. rgdjla o
y÷kd .; yels h' l÷lr m%foaYj, uydud¾. fndfyda ÿrg .x.d ksïk wdY%s; j
úys§ ;sfí'

tfuka u is;shï.; m%foaYfha lDIsld¾ñl N+ï mßfNda.h ms<sn| j i,ld


ne,Sfï § N+ñfha iajrEmh wkqj fNda. j¾. f;dard f.k j.d lr we;s nj o meyeÈ,s
fõ' ksoiqka f,i my;a ;eks;,d m%foaYj, .x.d ksïk wdY%s; j mq¿,a j úysÿKq ù
j.d ìï o l÷lr m%foaYj, .x.d ksïk wdY%s; j mgq È.á ù j.d ìï o" l÷lr m%foaYj,
f;a j.dj o uOHu Wilska hq;a l÷ nEjqï m%foaYj, rn¾ j.dj o fjr<nv iy wjg
m%foaYj, fmd,a j.dj o úh<s l,dmSh Èia;%slalj, ,÷ le<E wdikakfhys fyaka j.dj
o jHdma; j we;s nj olakg ,efí'

hï m%foaYhl c,iïmdok lghq;= ms<sn| j wOHhkh lsÍfï § .x.d ksïk


wdY%s; j úYd, jdßud¾. moaO;s bÈlr ;sîu" mgq lfmd¨ ueÈka .,d niskd .x.dj,
fomi msysá l÷jeáj, fkre iïnkaO fldg" neñ ne| jeõ bÈlsÍu" jeõ neïug
my< m%foaYfha j.d lsÍu jeks ,laIK" N+ úIu;djg wkql+, j ks¾udKh jQ
ixialD;sl ,laIK f,i y÷kd .; yels h'

137
´kE u m%foaYhl ckdjdi rgdj ilia ùfï § o N+ úIu;dj n,mdk nj
is;shï ksÍlaIKfha § meyeÈ,s fõ' ;eks;,d m%foaYj, ckdjdi mq¿,a m%foaYhl
me;sÍ we;s w;r l÷lr m%foaYj, ksïk wdY%s; j ;ekska ;ek msysá l=vd ckdjdi
olakg ,efí' is;shï újrKfha § ckdjdi rgdj yd ckdjdi j¾. ms<sn| j o
wjOdkh fhduq l< hq;= fõ' ckdjdi jHdma; ù we;s wdldrh wkqj f¾Çh ckdjdi"
fmdl=re ckdjdi" úisreKq ckdjdi rgdjka y÷kd .; yels h' ud¾. iy mgq ìï
;Sre Èf.a f¾Çh ckdjdi rgdjla o" ud¾. uxikaê wdY%s; j fmdl=re ckdjdi
rgdjla o oelsh yels h'

ñksiqkaf.a Ôjk rgdj wkqj o jeõ ckdjdi" ëjr ckdjdi" j;= ckdjdi
jeks úúO ckdjdi y÷kd .; yels fõ' jeõ wdY%s; j jeõ .ïudk o" fjr< Èf.a
ëjr .ïudk o" j;= wdY%s; j j;= ckdjdi o olakg ,efí' ckdjdi .%dóh kd.ßl
jYfhka o fjka ù ;sfí' k.rhl frday,a" m%Odk ;eme,a ld¾hd," m%Odk nexl="
Widú" fmd,sia ia:dk olakg ,efnk w;r m%Odk ud¾. .Kkdjla tAlrdYS ù we;'
iuyr ia:dkj, ÿïßh ia:dk o we;' is;shul fujeks m%foaY bÈl< m%foaY f,i
frdai mdg j¾Kfhka olajd ;sfí' Wm ;eme,a ld¾hd," wm%Odk ud¾." lr;a; mdr"
wä mdr hkdÈh u.ska .%dóh ckdjdi y÷kd .; yels h'

mßmd,k udhsï ;SrKh lsÍfï § fndfyda úg fN!;sl ,laIK fhdod f.k


we;' l÷jeáj, uqÿka iy .x.d Èf.a mßmd,k udhsï f¾Ld jeà we;s nj N+ ,laIK
is;shï ksÍlaIKfha § meyeÈ,s fõ'

is;shï újrKfha § ck iudch ;=< we;s iudchSh wkkH;dj ms<sn| j


o wjfndaOhla ,nd .; yels fõ' tl u m%foaYhla ;=< úúO wd.ñl isoaOia:dk
;sîfuka wd.ñl úúO;ajh fuka u ck j¾. o y÷kd .ekSug mq¿jk'

ls%hdlrlu
.=re Wmfoia ,nd .ksñka Tn Ôj;a jk m%foaYfha fyda mdi, wjg m%foaYfha
fN!;sl yd ixialD;sl N+ o¾Ykh iïu; i,l=Kq" ixfla; yd j¾K
fhdod .ksñka ksrEmKh lrkak' Tn fhdod .;a iïu; i,l=Kq i|yd iQplhla
o olajkak' Tnf.a wNsu;h mßÈ leu;s N+ñ m%foaYhla jqj o fï i|yd f;dard
.; yels h'

138
msgq wxl 144-148 olajd Tng imhd we;s 1(50"000 N+ ,laIK is;shï weiqßka my;
§ we;s wNHdij, ksr;jkak'
wNHdi wxl 01

01' is;shï.; m%foaYfha A-B, C-D, E-F f¾Ldj,ska ksrEms; N+ úIu;d ,laIK
jryka ;=<ska f;dard ,shkak'
i. A - B ^W;a;, nEjqu" wj;, nEjqu" uo nEjqu&
ii. C - D ^fkrej" ksïkh" lfmd,a,&
iii. E - F ^;eks;,dj" /<s ìu" fld;alkao&

02' is;shfï 01 isg 10 olajd wxlj,ska ksrEms; ,laIK y÷kd f.k kï lrkak'

03' my; oelafjk m%ldYk ksjerÈ kï —ks˜ hkak o jerÈ kï —je˜ hkak o
i|yka lrkak'

i. jdß c,h Wmfhda.S lr f.k m%foaYfha ù f.dú;ek isÿ flf¾'

ii. is;shï.; m%foaYfha jhU ld¾;=fjys úysfokafka mq¿,a oaú;aj ÿïßh ud¾.hls'

iii. B 294 uydud¾.fha È. wdikak jYfhka 9kmls'


^lsf,daóg¾ lKq weiqfrka&

iv. is;shï.; m%foaYfha uOHfha we;s fy,ajeáh 400mg jvd jeä Wilska hqla; fõ'

v. m%foaYfha ksß;È. ld¾;=j ,÷le<E iy jkdka;rj,ska jeiS we;'

04' is;shfuys i,l=Kq lr we;s p;=ri%h ;=< we;s fmdÿ f.dvke.s,s myla" ud¾.
j¾. iy j.djka kï lrkak'

05' is;shï.; m%foaYh Y%S ,xldfõ l=uk foaY.=K l,dmhg wh;a fõo@ tfia
y÷kd .ekSug fya;= olajkak'

06' ishU,dfõ isg W,afmd;.u olajd flá ud¾.hla ;ekSfï § wjOdkh fhduq
l< hq;= lreKq olajkak'

07' is;shfï X- Y olajd yrialv we| olajkak'

139
wNHdi wxl 02

01' is;shfï olajd we;s 1 - 5 olajd wxlj,ska ksrEms; fjr< ,laIK y÷kd f.k
kï lrkak'

02' my; oelafjk c,jyk ,laIK ms<sìUq lrk ia:dkj,g ysñ wxlh is;shñka
f;dard ,shkak' ^5"6"7"8 b,lalï fhfoa&
.x oÕrh
wmYdLdj
j.=re ìu
.xfudah

03' my; i|yka m%ldYk ksjerÈ kï —ks˜ hkak o jerÈ kï —je˜ hkak o fhdokak'
i. m%foaYfha m%Odk j.dj fmd,a j.dj hs'
ii. is;shï.; m%foaYfhys fjr<dY%s; j ckdjdi nyq, j jHdma; ù we;'
iii. iuia; N+ñ m%foaYh ;eks;,d iajrEmhla olakg ,efí'
iv. m%foaYfha jhU ld¾;=fõ Èia;%sla udhsula we;'
v. ol=Kq fjr< wdY%s; j m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,h msysá ia:dkfha isg W;=rg
úysfok B 465 ud¾.fha md,u olajd we;s ÿr 5km ls'

04' i. is;shï.; m%foaYfha m%Odk j.djka y;rla kï lrkak'


ii. tu fNda. j.djka iy N+ úIu;dj w;r we;s iïnkaO;dj meyeÈ,s
lrkak'

05' is;shï.; m%foaYfha úYd,;ajh km2j,ska olajkak'


06' is;shfuys i,l=Kq lr we;s p;=ri%fha oelafjk fN!;sl yd ixialD;sl
,laIK kï lrkak'
07' is;shfï ia:dkfha wlaIdxY.; msysàu olajkak'

08' fjr<dY%s; m%foaYfhys ixpdrl l¾udka;h ÈhqKq lsÍug mdol lr .; yels


lreKq ;=kla ,shkak'

140
wNHdi wxl 03

01' is;shfï olajd we;s mßudKhg wkqj 1km ÿrla olajd we;s cm .Kk
fldmuK o@

02' tu mßudKhg ^1(50"000& wkqj f¾Çh mßudKhla we| olajkak'

03' my; i|yka c,jyk ,laIKhkag wod< wxl" is;shfï 1- 6 olajd § we;s wxl
w;=ßka f;dard wxl wkqms<sfj<ska kï lrkak'
.x.d ksïkh
yevm¿ .x.dj
.x oÕrh
m%Odk .x.dj
w;= .x.dj
Èhfn;au

04' .sks.;afyak ud¾. ikaêia:dkh wdY%s; 1km2 l N+ñ m%foaYh ;=< msysá wd.ñl
isoaOia:dk ;=kla kï lrkak'

05' is;shu mokï lr f.k my; i|yka m%ldY ksjerÈ kï —ks ˜ hkak o jerÈ
kï —je ˜ hkak o fhdokak'

i. is;shï m%foaYh uOHu l÷lr N+ úIu;d l,dmhg wh;a fõ'


ii. is;shï.; m%foaYh .sksfldk foig nEjqï fõ'
iii. ù j.dj fuu m%foaYfha m%Odk j.dj fõ'
iv. ol=Kq udhsug wdikak j úysfok B 25 ud¾.h lemS fmfkk jx.= iys; ud¾.hls'
v. is;shfï ksß;È. m%foaYh ,÷le<Ej,ska jeiS mj;S'

06' is;shï m%foaYfha ksß;È. fldgfia Wmßu Wi lSho@

07' i. is;shfuys i,l=Kq lr we;s p;=ri%fha oelafjk fN!;sl ,laIK ;=kla


kï lrkak'
ii. tu fN!;sl iïm;a Wmfhda.s lr f.k l< yels l¾udka; ;=kla ,shkak'
iii. y;aoE,.u" kd.ßl ckdjdihla ùug n,md we;s lreKq ;=kla ,shkak'

141
08' is;shï.; m%foaYfhys ud¾. cd,h úys§u flfrys .x.d yd N+ úIu;d ,laIK
n,md we;s wdldrh meyeÈ,s lrkak'

09' is;shï m%foaYh" .x.d fmdaIl m%foaYhla f,i ks.ukh lsÍug Tng bÈßm;a l<
yels idOl folla ,shkak'

wNHdi wxl 04

01' is;shfuys 1"2"3"4"5 hk wxl olajd we;s ia:dkj, olakg ,efnk fN!;sl
,laIKh my; i|yka tAjd w;=ßka f;dard ,shkak'
01' c, lfmd,a,$ lfmd,a,
02' wj;, nEjqu$ W;a;, nEjqu
03' ksïkh$ fkrej
04' yqfol,d lkao$ l÷jeáh
05' Èhfn;au$ fmdaIl m%foaYh

02' my; i|yka m%ldY ksjerÈ kï —ks ˜ hkak o jerÈ kï —je ˜ hkak o i|yka
lrkak'
i. m%foaYfha ngysr w¾Oh" uq¿ukska u l÷lr iajrEmhla fmkakqï lrhs'
ii. BYdk ld¾;=fjys olakg ,efnkafka rlaIs; jkdka;rhl udhsuls'
iii. m%Odk ud¾.hg kef.kysßka we;s ìï m%foaYfhys Wmßu Wi 200m blaujd we;'
iv. W;=re udhsfï isg m%:ufhka yuq jk md,u olajd m%Odk ud¾.fha È. 3km ls'
v. W;=re udhsu wdikakfha m<d;a udhsula olakg ,efí'
03' is;shfï C,D,E,F wlaIr u.ska oelafjk ,laIK jryka ;=<ska f;dard wlaIr
wkqms<sfj<ska kï lrkak'
^w;ayßk ,o jej" jej" ia:dkSh Wi" wNh N+ñ udhsu" fndalal=j" md,u" wä mdr"
k.r iNd iSudj&
04' is;shï m%foaYfha we;=¿ udhsï ;Srefõ 70.40' , 270 hk ixLHd;aul
jákdlïj,ska oelafjkafka l=ulaoehs wkqms<sfj<ska i|yka lrkak'

05' i. is;shï.; m%foaYfha ol=Kq udhsfï isg W;=re udhsu olajd m%Odk ud¾.h Èf.a
.uka lrkafka kï hdug isÿ jk ÿr kmj,ska olajkak'

142
ii. tu ud¾.h fomi olakg ,efnk ixialD;sl ,laIK myla i|yka lrkak'
iii. tu ud¾.h fomi j.d lr we;s fNda. kï lrkak'
iv. ud¾.fha .uka lrk úg yuq jk lDIsld¾ñl lghq;= i|yd fiajd imhkq
,nk wdh;k folla kï lrkak'
06' is;shï m%foaYfha ngysr w¾Oh fkdÈhqKq ;;a;ajhl mej;Sug fya;= olajkak'
07' m%foaYfha N+ úIu;dj iy N+ñ mßfNda.h w;r we;s iïnkaO;dj oelaùug fya;=
folla ,shkak'
08' is;shï.; m%foaYfha uOH fldgfia ckdjdi me;sÍug n,md we;s fya;= ;=kla
,shkak'

is;shï wxl 05
01' fuá%la is;shïj, ÈYdj fmkakqï lsÍug fhdod .kq ,nk igyk w¢kak'
02' my; oelafjk N+ ,laIKj,g wod< wxlh is;shfuka f;dard ,shkak'
i. fld;alkao ii. mdIdK Woa.;h iii. .x oÕrh iv. YS>% nEjqu
v. ;S¾hla ksïkh vi. yevm¨ .x.dj vii. ksïkh viii. fkrej

03' rkagefò c,dYfha neïu uqyqÿ uÜgfï isg fldmuK Wilska msysgd ;sfí o@

04' uyje,s .x.dfõ —A˜ ia:dkfha m<, mj,ska lSho@

05' i. m%foaYfha Wi u ia:dkh ol=Kq udhsug wdikak j msyg


s d we;' tys Wi mj,ska lSh o@
ii. is;shï.; m%foaYfha my;a u m%foaYh msysgd we;s ÈYdj kï lrkak'

06' i. is;shfï ngysr udhsu wdikakfha i,l-=‚ka fmkakqï lrkafka l=ula o@


ii. tA wkqj tu ia:dkfha foaYdxY.; msysàu olajkak'

07 i. is;shï m%foaYfha Wud Th iy uyje,s .Õ .,d niskafka l=uk wdldrfha


ksïk Tiafia o@

ii. tjeks c,jyk rgdjla we;s ùug n,md we;s fya;= folla ,shkak'
08' m<d;a udhsu ;SrKh lsÍfï § Ndú; lr we;s fN!;sl ,laIKh l=ula o@
09' m%foaYfha wdrïN l< yels l¾udka; ;=kla kï lr Bg fya;= olajkak'
10' ksß;È. ld¾;=fõ nyq, jYfhka flfrk lDIsld¾ñl N+ñ mßfNda.h l=ula o@
11' X-Y f¾Ldfjka oelafjk N+ñ m%foaYfha yrialvla w¢kak'

143
wNHdi wxl 01

my; oelafjkafka Y%S ,xldfõ 1(50"000 N+ ,laIK is;shulska Wmqgd .kakd


,o fldgils' tu is;shu weiqßka § we;s wNHdij, fhfokak'

1 N
9
10

5
6
2
8 A B

D
E
C

Y F 4
3

1(50"000

144
wNHdi wxl 02

my; oelafjkafka Y%S ,xldfõ 1(50"000 N+ ,laIK is;shulska Wmqgd .kakd


,o fldgils' tu is;shu weiqßka § we;s wNHdij, fhfokak'

6
7

1
2

4 5

1:50,000
145
wNHdi wxl 03
my; oelafjkafka Y%S ,xldfõ 1(50"000 N+ ,laIK is;shulska Wmqgd .kakd
,o fldgils' tu is;shu weiqßka § we;s wNHdij, fhfokak'

5
6

1 2

1:50,000
146
wNHdi wxl 04

my; oelafjkafka Y%S ,xldfõ 1(50"000 N+ ,laIK is;shulska Wmqgd .kakd


,o fldgils' tu is;shu weiqßka § we;s wNHdij, fhfokak'

D C

5
4
2

E
3

1:50,000

147
wNHdi wxl 05

my; oelafjkafka Y%S ,xldfõ 1(50"000 N+ ,laIK is;shulska Wmqgd .kakd


,o fldgils' tu is;shu weiqßka § we;s wNHdij, fhfokak'

X Y

3
5

1:50,000

148
wdY%s; .%ka: iy uQ,dY%
² fuá%la is;shï" Y%S ,xld ñkqï fomd¾;fïka;=j'
² 10 - 11 iudc wOHhkh úIhh i|yd is;shï wOHhkh ^1999&" wOHdmk
m%ldYk fomd¾;fïka;=j'

mdßNdIsl jpk
² N+ ,laIK is;shu - Topographical map - ChÂÍUP¨ £h®

² fN!;sl ,laIK - Physical features - ö£ÍvP A®\[PÒ

² ixialD;sl ,laIK - Cultural features - £s£õmk A®\[PÒ

² N+ úIu;d ,laIK - Relief features - uøµz÷uõØÓ A®\[PÒ

² ifudaÉp f¾Ld - Contour lines - \©²¯µU ÷PõkPÒ

² ;eks;,d - Plain - \©öÁÎ

² ia:dkSh Wi - Spoit height - Ch E¯µ®

² /<s ìï - Undulating lands - öuõhµø» {»®

² Wia ìï - High lands - E¯º {»®

² ksïkh - Valley - £ÒÍzuõUS

² fkrej - Spur - _Ák

² l÷jeáh - Mountain range - ©ø»zöuõhº

² fy,ajeáh - Ridge - £õøÓz öuõhº

² yqol,d lkao - Isolated hill - uÛUSßÖ

² fld;a lkao - Conical hill - T®¦U SßÖ

² fudfydr nEjqu - Escarpment - K[PÀ \õ´Ä

² uo nEjqu - Gentle slope - ö©ß \õ´Ä

² W;a;, nEjqu - Convex slope - SÂÄa \õ´Ä

² wj;, nEjqu - Concave slope - SÈÄa \õ´Ä

² lfmd,a, - Gap - PnÁõ´

² yrialv - Cross section - £UP¨£õºøÁ


149
² .x.d uKav,h - River system - BØÖz öuõSv

² ;S¾hla ksïkh - Transverse valley - SÖUS¨ £ÒÍzuõUS

² wdh; ksïkh - Longitudinal valley - ö|kUS¨ £ÒÍzuõUS

² Èh fn;au - Water divide - }º¨¤› {»®

² .xoÕrh - Meander - ª¯õ¢uº ÁøÍÄ

² j.=re ìï - Marshy land - \x¨¦ {»®

² yevm¨ .x.dj - Braided river - ¤ßÛ¯ BÖ

² wmYdLd - Distributory - QøÍ BÖ

² wÍh c,jyk rgdj - Radial drainage pattern - Bøµ ÁiPõÀ £õ[S

² YdÇh c,jyk rgdj - Dendritic drainage pattern - ©µ {Pº ÁiPõÀ £õ[S

² cd,dldr c,jyk rgdj - Trellised drainage pattern - Aίøh¨¦ ÁiPõÀ £õ[S

² l,mqj - Lagoon - PhÜ÷µ›

² fndlal - Bay - Shõ

² ;=vqj - Point - •øÚ

² je,smrh - Sand bar - ©nØÓøh

² ¥m;a - Island - wÄ

² fjr< bu - Coast - Pøµ÷¯õµ®

² mßmd,k udhsï - Administrative boundary - {ºÁõP GÀø»

150
10 o;a; ksrEmKh i|yd m%i;
a dr Ndú;h

fjk;a ´kE u úIhhla wOHhkh lsÍfï § fuka u N+f.da, úoHdfõ § o


o;a; yd f;dr;=re ,nd .ekSu i|yd ixLHdf,aLk nyq, j fhdod .efka' ixLHd
f,aLkj,ska lshfjk f;dr;=re blaukska yd myiqfjka wjfndaO lr .ekSu i|yd
Ndú; lrk udOHhla f,i m%ia;dr ye¢kaúh yels h'

o;a; ksrEmKhg fhdod .kq ,nk ir, f¾Ld m%ia;drh" nyq ;Sre m%ia;drh yd
ir, fnÿï jD;a; m%ia;drh ms<sn| j wOHhkh lsÍu fuu mßÉfþofha uQ,sl
wruqK fõ'

ixLHd f,aLk j.=jla m%ia;dr.; lsÍfï § tu ixLHd f,aLkh u.ska bÈßm;a


lrkq ,nk o;a;j, iajNdjh fuka u th ksrEmKh lsÍu i|yd jvd;a iqÿiq
m%ia;dr l%uh ms<sn| j o wjfndaO lr .ekSu b;d jeo.;a fõ'

ir, f¾Ld m%i;


a dr - ixLHd j.=jl we;=<;a o;a;" f¾Ld u.ska bÈßm;a lsÍu
f¾Ld m%i;
a drfhka isÿ fõ' ld,h wkqj fjkia jk WIaK;ajh" jdhqf.da,hS mSvkh"
ckixLHd j¾Okh yd rdcH wdodhu jeks úp,Hh ksrEmKh lsÍu i|yd f¾Ld m%i; a dr
nyq, j fhdod .efka' ks¾udKh lsÍfï myiqj iy o;a;j,ska m%ldYs; m%jK;d
laI‚l j wjfndaO lr .ekSfï yelshdj ir, f¾Ld m%i; a dr Ndú;fhka ,efí'
fuu m%ia;drh ks¾udKh lsÍfï §" wjOdkh fhduq l< hq;= lreKq

² § we;s ixLHd f,aLkh wkqj iqÿiq mßudKhla f;dard .ekSu'


² ;sria wlaIfha ld,h o isria wlaIfha wod< úp,Hfha w.h o igyka lsÍu'
² wod< ixLHdj, wjuh" Y+kHh ^ìxÿj& f,i o" Wmßuh j.=fõ we;s ixLHdjg uola
jeä B<Õ mQ¾K ixLHdj f,i o" fhdod .ksñka isria mßudKh ilia lr .ekSu'
² m%;sY; jákdlï ksrEmKh lrkafka kï isria wlaIh wdrïNfha —0˜ o" by<
fl<jfrys —100˜ o ,l=Kq lsÍu'
² § we;s ixLHd f,aLkh wkqj WÑ; ud;Dldjla fh§u'
² ;ks úp,Hhla ksrEmKh lrk neúka f¾Ldj i|yd iqÿiq j¾Khla Ndú; lsÍu'

151
10'1 j.=fjys o;a; wkqidrfhka ks¾udKh lrk ,o ir, f¾Ld m%ia;drh
my; oelafõ'
10'1 j.=j - ixpdrl meñŒu 2006 - 2011

2006 2007 2008 2009 2010 2011


559"603 494"008 438"475 447"890 654"476 855"975

10'1 m%ia;drh - ir, f¾Ld m%ia;drh


uQ,dY%h - Y%S ,xld uyd nexl= jd¾;dj - 2012

ls%hdldrlï
m%i;
a drhl ;sìh hq;= uQ,l
s dx.
² ud;Dldj 01' iqÿiq ixLHd f,aLkhla fhdod .ksñka ir,
² iQplh f¾Ld m%ia;drhla ks¾udKh lrkak'
² rduqj
02' Tn ks¾udKh lrk ,o m%ia;drfhka
² uQ,dY%h
ms<sônq jk lreKq folla ,shkak'

nyq ;Sre m%ia;dr - ixLHd f,aLkhl we;=<;a o;a;" ;Sre u.ska oelaùu ;Sre
m%ia;drhlska isÿ flf¾' fuu ;Sre" isria fyda ;sria f,i o" ilia l< yels
h' úp,Hhka lsysmhla ms<sn| o;a; bÈßm;a lsÍfï § nyq ;Sre m%ia;drh fhdod
.efka' NdKav lsysmhl jd¾Isl ksIamdokh" j¾I lsysmhl ,shdmÈxÑ lr we;s
úúO r:jdyk ixLHdj jeks o;a; ksrEmKhg nyq ;Sre m%ia;drh jvd;a iqÿiq
fõ' úp,Hhl ixLHd;aul jákdlu myiqfjka y÷kd .; yels ùu" tla j¾Ihl

152
úp,Hh lsym s hla ixikaokh l< yels ùu" tu úp,Hhkaf.a ld,Sk m%jK;d
ixikaokd;aul j wOHhkh l< yels ùu nyq ;Sre m%i;
a dr l%ufha we;s m%fhdack fõ'

nyq ;Sre m%ia;drh ks¾udKh lsÍfï §" my; oelafjk lreKq flfrys
wjOdkh fhduq l< hq;= h'

² ixLHd f,aLkfha we;s Wmßu iy wju w.h wkqj isria mßudKh ;SrKh
lr .ekSu'
² ld,h ;sria wlaIfha;a" m%udKh isria wlaIfha;a oelaùu'
² isria wlaIfha wdrïNl ,laIfha w.h" ìxÿj ^0& f,i ilia lsÍu'
² tla j¾Ihlg wod< ;Sre tlsfklg hdj tl iudk m<,lska we£u'
² tla tla j¾Ihg wod< ;Sre iuQyh wfkla j¾Ifhka fjka fldg oelaùu'
² iEu j¾Ihl § u tla úp,Hhla olajk ;Sre tl u j¾Khlska fyda rgdjlska oelaùu'
² Ndú; lrk ,o j¾K fyda ixfla; we;=<;a iQplhla bÈßm;a lsÍu'

10'2 j.=j - o< foaYSh ksIamdÈ;fha ixhq;sh" wxY wkqj ^mj;akd ñ, wkqj remsh,a ì,shk&

2006 2007 2008 2009 2010 2011


fiajd 1705 2091 2525 2787 3237 3795
l¾udka; 900 1071 1295 1435 1649 1957
lDIsl¾udka; 333 418 590 614 718 791

10'2 m%ia;drh - nyq ;Sre m%ia;drh


uQ,dY%h - Y%S ,xld iudc wd¾Ól o;a; - 2012

153
ls%hdldrlï
01' m%ia;drfha ksrEms; úp,Hhka wkqj 2006 - 2011 olajd jeä u j¾Okhla
olakg ,efnkafka l=uk úp,Hfhys o@'
02' wod< ld,h ;=< tu úp,Hfhys j¾Okh remsh,a ì,shk lSho@

mejreu
01' uynexl= jd¾;dfõ oelafjk ixLHd j.=jla fyda fjk;a ixLHd o;a; j.=jla
mokï lr .ksñka nyq ;Sre m%ia;drhla ks¾udKh lrkak'
02' tla tla úp,Hhkays ld,Sk fjkialï ,shd olajkak'

fn¥ jD;a; - hïlsis ixLHd f,aLkhl we;=<;a úp,Hkays ixhq;hs ksrEmKh


lsÍu i|yd Ndú; lrk jD;a; m%i; a drh" fn¥ jD;a; m%i;
a drh kñka ye¢kafõ'
fuys § ish¨ úp,Hkays jákdlu 3600 fia i,lk w;r tA tA úp,Hh jákdlu wkqj
3600 fnod Wm fldgia jYfhka o oelaúh yels h' rgl ck j¾. ixhq;h s " wd.ñl
ixhq;hs " wmkhk ixhq;hs fyda wdkhk ixhq;hs jeks o;a; ksrEmKh lsÍug fn¥
jD;a; m%i;
a dr jvd;a iqÿiq fõ'

fn¥ jD;a; m%ia;drhlska úp,Hhkays ixhq;sh fuka u úYd,;ajh o


ixikaokd;aul j f;areï .ekSug yels fõ'

fn¥ jD;a; m%ia;drh ks¾udKh lsÍfï §" my; i|yka mshjr wkq.ukh l< hq;= h'
² m%ia;drh i|yd iqÿiq wrhla fhdod f.k jD;a;hla we£u'
² uq¿ úp,Hj, jákdlu 3600 fia i,ld tla tla úp,Hj, jákdlu wkqj"
fldaKfha m%udKh ;SrKh lsÍu'
² ixhq;sh m%;sY;hla f,i § we;akï 3600l jD;a;fhys jákdlu 100 fia
i,ld tA tA úp,Hj, m%;sY; w.hka wkqj wh;a jk fldaKj, m%udKh
fidhd .ekSu'
² jD;a;h uOHfha isg mßêh iam¾Y jk fia W;=rg f¾Ldjla we| th wdrïNl
f¾Ldj f,i f.k úYd,;ajh wkqj wkqms<sfj<ska wod< flda‚l mr;r
olaIsKdj¾; j ,l=Kq lsÍu'
² zfjk;aZ hkqfjka i|yka úp,Hhla we;akï th wjidkhg ,l=Kq lsÍu'

154
² ixhq;shg fhdod .;a j¾K iys; iQplh" ud;Dldj yd uQ,dY%h fhdod m%ia;drh
iïmQ¾K lsÍu'

10'3 j.=j - lDIsld¾ñl wmkhk ixhq;sh - 2011 ^remsh,a oi,laI&

2011 m%;sY;h ] 3600 wkqj jákdlu


f;a 164"869 59] 2120
fmd,a 29"394 10'5] 380
rn¾ 22"811 8'2] 300
wfkl=;a lDIsld¾ñl 62"392 22'3] 800
fNda.
lDIsld¾ñl wmkhk 279"466 100] 3600
uQ,dY%h - Y%S ,xld uyd nexl= jd¾;dj - 2012

ls%hdldrlï
01' m%ia;drfhka ksrEms; úp,Hkaf.a
ixhq;sh kï lrkak'
02' jeä u m%udKhla wmkhkh lrkq
,nk úp,Hh l=ula o@
03' fuu m%i;a drfha we;s m%fhdack folla
,shkak'

mejreu

uy nexl= jd¾;dfõ oelafjk o;a;


j.=jlska fyda iqÿiq ixLHd j.=jlska
f;dard .;a o;a;" fn¥ jD;a; m%ia;drhlska
ksrEmKh lrkak'
10'3 m%ia;drh - fn¥ jD;a; m%ia;dr
uQ,dY%h - Y%S ,xld iudc wd¾Ól o;a; - 2012

wdY%s; .%ka: iy uQ,dY%


² Y%S ,xld uyd nexl= jd¾;dj ^2012&'
² Y%S ,xld iudc wd¾Ól o;a; -^2012&" uyd nexl= jd¾;dj'

155
mdßNdIsl jpk

² o;a; ksrEmKh - Representation of data - uµÄPøÍ ÂÍUSuÀ

² m%ia;dr - Graphs - Áøµ¦PÒ

² ir, f¾Ld m%ia;drh - Simple line Graphs - \õuõµn ÷Põmk Áøµ¦PÒ

² nyq ;Sre m%ia;drh - Multiple line Graphs - £À £õº Áøµ¦PÒ

² ir, fnÿï jD;;


a mi
% ;
a drh - Simple divided Graphs - \õuõµn ¤›UP¨£mh Ámh
Áøµ¦PÒ

² új,Hh - Variables - ©õÔPÒ

² ;sria wlaIh - Horizontal axis - Qøh¯a_

² isria wlaIh - Vertical axis - ö\[Szua_

² wjuh - Minimum - CÈĨ ö£Ö©õÚ®

² Y+kHh - Zero - §a]¯¨ ö£Ö©õÚ®

² Wmßuh - Maximum - Ea]¨ ö£Ö©õÚ®

² m%;sY;h - Percentage - \uÃu®

² o< foaYSh ksIamdÈ;h - Gross domestic product - ö©õzu EÒ|õmk EØ£zv

² j¾. ixhq;sh - Composition of types - CÚŸv¯õÚ EÒÍhUP®

² wd.ñl ixhq;sh - Religious composition - \©¯Ÿv¯õÚ EÒÍhUP®

² wmkhk ixhq;sh - Export composition - HØÖ©v EÒÍhUP®

² wdkhk ixhq;sh - Import composition - CÓUS©v EÒÍhUP®

156
fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'
156

You might also like

pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy