Mosty koło Jabłonkowa
49°32′N 18°45′E/49,526111 18,753611| gmina | |||||
 Centrum miejscowości | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Powiat | |||||
| Kraina | |||||
| Starosta |
Ing. Ondřej Niedoba (2018) | ||||
| Powierzchnia |
33,95 km² | ||||
| Populacja (2015) • liczba ludności |
| ||||
| Kod pocztowy |
739 98 | ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| Liczba obrębów ewidencyjnych |
4 | ||||
| Liczba części gminy |
1 | ||||
| Liczba gmin katastralnych |
1 | ||||
Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego  | |||||
Położenie na mapie Czech  | |||||
| 49°32′N 18°45′E/49,526111 18,753611
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Mosty koło Jabłonkowa[2] (cz. ⓘMosty u Jablunkova) – wieś gminna i gmina na Śląsku Cieszyńskim w Czechach, w kraju morawsko-śląskim.
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Wieś ulokowała się w szerokim siodle Przełęczy Jabłonkowskiej oraz na jej północnym skłonie, opadającym ko dolinie Olzy. Na terenie gminy znajduje się rezerwat przyrody Vřesová stráň.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa wsi wiąże się ze starym szlakiem handlowym, biegnącym z Węgier przez Przełęcz Jabłonkowską na Śląsk. Dawna droga, zwana "furmańcem", schodziła z przełęczy na pn. wzdłuż potoku Osetnica, płynącego tu zakolami wśród podmokłego gruntu. Aby utrzymać przejezdność drogi, jej odcinek dł. ok. 4 km "moszczono" układanymi w poprzek, jeden przy drugim, drewnianymi dylami. Prace te wykonywali początkowo w ramach powinności na rzecz księcia cieszyńskiego "mościorze" albo "mostorze" z różnych wsi w dolinie Olzy. Po osadzeniu wsi przy tak "wymoszczonym" gościńcu obowiązek wykładania drewnem 2444 sążni traktu spadł na mieszkańców samych Mostów. W latach 1796–1799 wybudowano nową drogę, tzw. "cesarską", biegnącą przez Mosty zboczem ponad lewym brzegiem Osetnicy i nie wymagającą już moszczenia drewnem. Tym niemniej mieszkańców wsi aż do dziś nazywa się w całej okolicy "mościorzami" (nie zaś, zgodnie z regułami językowymi, "mościanami")[3].
Początki wsi wiążą się z wybudowanymi w 1578 r. w obawie przed najazdami tureckimi, na wzgórzu Dziejówka (cz. Dejůvka; 637 m n.p.m.) nieco na południe od siodła Przełęczy Jabłonkowskiej, umocnieniami zwanymi szańcami jabłonkowskimi[4]. Wieś założona została przez księcia cieszyńskiego zapewne w ostatnim dziesięcioleciu XVI w. W urbarzu z 1621 r. podano, że liczyła 26 starych osadników, 7 "nowaków" (nowych osadników) i 3 zupełnie nowo osadzonych[3]. Jej mieszkańcy początkowo trudnili się głównie rolnictwem, a dopiero od poł. XVII w. również szałaśnictwem. Pierwsze wzmianki o hodowli bydła w Mostach pochodzą z 1647 roku; pierwszy szałas dla bydła wałaskiego założył Adam Kohut. Ostatni mostecki szałas „Na Beskidzie” (pod Wielkim Połomem) działał jeszcze w latach 20. XX wieku[3].
Najstarsza pieczęć gminna pochodzi z 1767 roku, a widniejący na niej lemiesz pługa potwierdza dawne rolnicze tradycje Mostów[3]. W 1776 roku we wsi założono karczmę zwaną Szura, w 1785 roku parafię rzymskokatolicką, a w 1786 – szkołę katolicką. Według austriackiego spisu ludności z roku 1910 żyło w Mostach 2115 osób, z tego 2080 (98,4%) deklarowało używanie języka polskiego, 7 (0,3%) – czeskiego, a 27 (1,3%) - niemieckiego[5]. W 1938 r. miejscowość wraz z Zaolziem została przyłączona do Polski. Nocą z 25 na 26 sierpnia 1939 r., na miejscową stację kolejową i tunel pod Przełęczą Jabłonkowską napadła z terenu Słowacji niemiecka bojówka pod dowództwem Hansa Albrechta Herznera. Z racji tego "Incydentu jabłonkowskiego" Mosty uznawane są za miejscowość, w której praktycznie rozpoczęła się II wojna światowa[3].
W pd. części wsi, w osiedlu zwanym Szańce, pozostałości wspomnianych wyżej umocnień. We wsi znajduje się kościół św. Jadwigi z 1768 roku, a na szańcach kaplica św. Piotra i Pawła.
Do 2007 r. w Mostach zlokalizowane było także drogowe i kolejowe przejście graniczne na Słowację.
Początkowo miejscowa ludność używała nazw Mosty i Mosty Jabłonkowskie, natomiast w języku niemieckim na pierwszych pieczęciach gminnych występowała nazwa Mosty bey Gablunkau[6], później wraz ze zmianą pisowni Mosty bei Jablunkau, dopiero w okresie II wojny światowej zaczęto używać Mosty in den Beskiden.
Urodzeni w Mostach koło Jabłonkowa
[edytuj | edytuj kod]- Jan Martinek (ur. 9 maja 1862, zm. 1920), nauczyciel, działacz społeczny[7]
- Franciszek Pokorny (ur. 15 czerwca 1891, zm. 22 listopada 1966 w Edynburgu) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
-
Poczta -
Budowa nowego tunelu -
Panorama -
Kościół św. Jadwigi Śląskiej
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Mosty
- Mosty u Jablunkova (stacja kolejowa)
- Mosty u Jablunkova zastávka (Mosty koło Jabłonkowa przystanek)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Český statistický úřad: Informativní počet občanů v ČR ve všech obcích, v obcích 3. typu a v městských částech. [w:] Počty obyvatel v obcích [on-line]. Ministerstvo vnitra České republiky, 2015-01-01. [dostęp 2015-04-08]. (cz.).
- ↑ Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 11. Europa, Część I, 2009 Publikacja w formacie PDF
- ↑ a b c d e Mirosław Barański: Beskid Śląski. Pasmo Stożka i Czantorii. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 1996, s. 254-255, seria: Polskie góry. ISBN 83-7005-370-X.
- ↑ Piotr Nowicki: Beskid Śląsko-Morawski. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 1997, s. 120-121, seria: Góry za miedzą. ISBN 83-7005-387-4.
- ↑ Stanisław Zahradnik, Struktura narodowościowa Zaolzia na podstawie spisów ludności 1880-1991, [s. n.], 1991, OCLC 749519031 [dostęp 2020-06-05].
- ↑ M. Gumowski, Herby i pieczęcie miejscowości województwa śląskiego z 438 rycinami, Katowice 1939, s. 183.
- ↑ Michael Morys-Twarowski: Jan Martinek (1862–1920). Polský učitel, společenský a národní aktivista. "Těšínsko". T. 51. Nr 4. 2013, s. 32.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Popiołek Franciszek: Historia osadnictwa w Beskidzie Śląskim, Katowice 1939, s. 188-198;
- Rusnok Jan: Most pod Jabłonkowem, w: "Poglądy" R. XIX (1981), nr 1 (437), s. 6-7.