Warren Harding
 Prezydent Warren Harding (ok. 1920) | |
| Pełne imię i nazwisko |
Warren Gamaliel Harding |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
2 listopada 1865 |
| Data i miejsce śmierci |
2 sierpnia 1923 |
| 29. prezydent Stanów Zjednoczonych | |
| Okres |
od 4 marca 1921 |
| Przynależność polityczna | |
| Pierwsza dama | |
| Wiceprezydent | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| |
Warren Gamaliel Harding (ur. 2 listopada 1865 w Blooming Grove, zm. 2 sierpnia 1923 w San Francisco) – amerykański polityk, w latach 1921–1923 prezydent Stanów Zjednoczonych.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Dzieciństwo i młodość
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 2 listopada 1865 roku w Blooming Grove, jako syn handlarza końmi i lekarza George’a Tryona Hardinga[1]. W młodości mieszkał w Caledonii, gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej[1]. W 1879 roku wstąpił do Ohio Central College w Iberii, który ukończył po trzech latach[2]. Następnie imał się różnych zajęć, pracując m.in. jako komiwojażer, redaktor gazety „The Marion Star” i menadżer drużyny baseballowej[2]. Głównym zainteresowaniem pozostawało jednak redagowanie gazety, która w ciągu kilku lat istnienia przeszła w jego posiadanie[2]. Aby zwiększyć dochód z reklam Partii Republikańskiej, ogłosił „Marion Star” gazetą republikańską[2]. W 1891 kiedy zachorował, przez kilka dni w redakcji zastępowała go żona Florence, która ostatecznie została tam na stałe, przejmując kontrolę nad gazetą[3].
Kariera polityczna
[edytuj | edytuj kod]W latach 90. wstąpił do Partii Republikańskiej i z jej ramienia skutecznie kandydował do legislatury stanowej Ohio w 1898 roku[3]. Sześć lat później został zastępcą gubernatora Ohio Myrona Herricka[3]. W 1906 roku powrócił do Marion, gdzie kontynuował pracę redakcyjną, a w 1910 kandydował na gubernatora Ohio, lecz wybory przegrał[4]. W 1912 roku po raz pierwszy zgłoszono jego kandydaturę w wyborach prezydenckich, i pomimo że nie otrzymał nominacji, zyskał rozpoznawalność[4]. Dwa lata później wygrał wybory do Senatu, w których jego menadżerem był Harry M. Daugherty[4]. Funkcję senatora pełnił od 1915 do 1921 roku, atakując wówczas plan Nowej Wolności Woodrowa Wilsona[4]. Był rzecznikiem interesów przemysłowych i biznesowych, sprzeciwiając się prawom pracowniczym, związkom zawodowym i prohibicji (w tej ostatniej sprawie ostatecznie zmienił zdanie)[4]. Prezentował poglądy protekcjonistyczne i izolacjonistyczne[5].
W 1920 roku bossowie Partii Republikańskiej zaproponowali Hardingowi kandydowanie w wyborach prezydenckich[6]. Dzięki naciskom żony zgodził się wziąć udział w prawyborach, które przegrał[6]. Konwencja republikanów odbyła się w dniach 8–12 czerwca w Chicago i początkowo było 18 kandydatów[6]. Głównymi pretendentami byli Leonard Wood i Frank Orren Lowden[6]. Ponieważ żaden z nich nie mógł uzyskać wymaganej większości, w dziesiątym głosowaniu kompromisowo obrano kandydatem Hardinga[7]. Nominację wiceprezydencką uzyskał Calvin Coolidge[7]. Harding praktycznie nie uczestniczył w kampanii, ograniczając się do odczytywania przemówień ze swojego domu[7]. W głosowaniu powszechnym uzyskał ponad 16 milionów głosów, czyli o 7 milionów więcej od kandydata demokratów – Jamesa Coxa[8]. W Kolegium Elektorów Harding uzyskał 404 głosy, a Cox – 127[8]. Harding został zaprzysiężony 2 marca 1921 roku, przez prezesa Sądu Najwyższego Edwarda White’a[8].
Prezydentura
[edytuj | edytuj kod]Kompletując gabinet, Harding powołał Charlesa Evansa Hughesa na sekretarza stanu, a Herberta Hoovera – sekretarzem handlu[8]. Ponadto awansował swoich dwóch bliskich przyjaciół: Harry M. Daugherty został prokuratorem generalnym, a Albert Fall sekretarzem zasobów wewnętrznych[9]. Jedną z pierwszych inicjatyw prezydenckich Hardinga była próba poprawy sytuacji gospodarczej kraju, który znajdował się w recesji[10]. Na specjalnej sesji Kongresu w kwietniu 1921 roku opowiedział się za obniżką podatków i podwyższeniem taryf celnych[10]. Ponadto postulował rozbudowę floty, lotnictwa i powołaniem Departamentu Opieki Społecznej[11]. Ten ostatni pomysł spotkał się z ostrym sprzeciwem, więc Harding wycofał się ze swojej propozycji[11]. Wprowadził także ustawę ograniczającą imigrację do Stanów Zjednoczonych oraz ułaskawił działacza związkowego i polityka Partii Socjalistycznej Eugene’a Debsa[11].
Na tej samej sesji, zaznaczył, że USA nie przystąpią do Ligi Narodów, wyrażając jednocześnie, że państwa stworzą międzynarodową organizację zapobiegającą wybuchowi wojny w przyszłości[11]. Harding odrzucił także traktat wersalski[11]. Kongres uchwalił rezolucję kończącą wojnę pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Cesarstwem Niemieckim i Austro-Węgrami, a prezydent podpisał ją 2 lipca 1921[12]. Traktaty pokojowe zostały zaakceptowane przez Senat 18 października, zastrzegając że USA nie będą brać udziału w żadnym organie Ligi Narodów[12]. Jednakże prezydent chciał przystąpienia do Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej, który wchodził w skład Ligi, ale został powołany oddzielnie i posiadał własny statut[12]. 24 lutego 1923 roku prezydent przedłożył propozycję przystąpienia do Trybunału w Senacie[12]. Wnioskiem zajęła się komisja spraw zagranicznych, której przewodniczył izolacjonista William Borah, stanowczo sprzeciwiający się temu pomysłowi[12]. Chcąc utrącić projekt, komisja opóźniała prace nad nim, dyskutując i zgłaszając dużą liczbę poprawek[12].
Uznał uchwałę Rady Ambasadorów z 15 marca 1923 o granicach Polski za zgodną z zasadą terytorialnej suwerenności Polski[13].
Aby uregulować nierozwiązane sprawy międzynarodowe, 11 lipca 1921 roku Harding postanowił zwołać konferencję, zapraszając Republikę Francuską, Wielką Brytanię, Królestwo Włoch, Holandię, Belgię, Japonię i Republikę Chińską do Waszyngtonu[14]. Konferencja waszyngtońska rozpoczęła się 11 listopada i jej tematem miały być rozbrojenia w zakresie sił morskich i sytuacja na Dalekim Wschodzie[14]. Obradom przewodniczył sekretarz stanu Charles Hughes, a delegację amerykańską reprezentowali Elihu Root, Henry Cabot Lodge i Oscar Underwood[14]. Stany Zjednoczone postulowały przede wszystkim redukcję floty: zarówno już istniejącej, jak i dopiero budowanej[14]. Hughes proponował zniszczenie 30 okrętów amerykańskich, 18 brytyjskich i 17 japońskich o łącznym tonażu 1 878 043 ton[15]. Początkowo Japonia stawiła opór tym propozycjom, jednak zgodziła się, gdy USA i Wielka Brytania przystały na żądanie niebudowania nowych baz wojskowych na zachodnim Pacyfiku (z wyłączeniem Hawajów)[15]. Wprowadzono także ograniczenia na lotniskowce: USA i Wielka Brytania miały pułap masy łącznej 135 tysięcy ton, Japonia – 80 tysięcy, a Francja i Włochy – 60 tysięcy[15]. Tak skonstruowany traktat został podpisany 6 lutego 1922 roku[15]. Senat amerykański przyjął go stosunkiem głosów 67:27[16].
Administracja Hardinga przywiązywała także wagę do ściągnięcia długów wojennych, z czasów I wojny światowej[16]. Na początku 1922 roku prezydent powołał World War Foreign Debt Commision – komisję do spraw długów zagranicznych, na czele której stanął Andrew Mellon, sekretarz skarbu[16]. Komisja ustaliła 25-letni okres spłaty długów i najniższe odsetki na poziomie 4,25%[16]. Dodatkowo Kongres zabronił anulowania długów i łączenia ich z reparacjami[16]. W latach 1923–1926 Komisja odbywała konsultacje z każdym z dłużników, ustalając rodzaj i wielkość spłat w zależności od możliwości finansowych danego kraju[16]. Państwa europejskie miały spore problemy ze spłatą długów, ponieważ ich gospodarki były w kiepskich sytuacjach, a rynki amerykańskie praktycznie niedostępne, ze względu na wysokie opłaty celne[16]. Gabinet Hardinga dodatkowo podniósł taryfy, co jeszcze bardziej utrudniło eksport towarów europejskich do USA[16].
W dziedzinie polityki zagranicznej, prezydent wycofał niektóre wojska amerykańskie z republik karaibskich, usiłując ocieplić stosunki z krajami Ameryki Łacińskiej[17]. Prowadził także politykę izolacji gospodarczej i politycznej Rosji Radzieckiej, nie zapraszając jej na konferencję waszyngtońską[17].
W 1923 roku zaczęły wychodzić na jaw nadużycia i skandale w administracji centralnej[18]. Podejrzanymi byli m.in. dyrektor Biura Weteranów Charles Forbes i jego wspólnik Charles Cramer[18]. Dymisję złożył wówczas sekretarz zasobów wewnętrznych Albert Fall[18]. Wiedząc, że afery mogą wyjść na jaw, w czerwcu 1923 Harding udał się w podróż na Alaskę[19]. W drodze powrotnej stan jego zdrowia znacznie się pogorszył i 26 lipca trafił do szpitala w Vancouver[19]. Następnego dnia został przetransportowany do San Francisco[19]. Zmarł nagle, 2 sierpnia 1923, najprawdopodobniej w wyniku zawału serca lub udaru mózgu[19]. Krótko po jego śmierci na światło dzienne wyszły kolejne nadużycia osób z otoczenia prezydenta[20]. W skandale byli zamieszani m.in. sekretarz Marynarki Wojennej Edwin Denby i prokurator generalny Harry Daugherty[20].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Warren Harding poślubił Florence Kling de Wolfe 7 lipca 1891 roku[2]. Przysposobił także jej syna z wcześniejszego małżeństwa – Marshalla Eugene’a[2]. Należał do Kościoła baptystycznego[1]. Był nałogowym palaczem, pokerzystą i alkoholikiem[10].
Pracując w gazecie, poznał Nan Britton, z którą zaczął romansować w drugiej dekadzie XX wieku[5]. W opublikowanych przez siebie pamiętnikach Britton stwierdziła, że Harding był ojcem jej córki, urodzonej w 1919 roku[20]. Biografowie prezydenta raczej odrzucali tę tezę, biorąc pod uwagę domniemaną niepłodność prezydenta[20]. Wykonane w 2015 roku badania DNA wykazały, że córka Britton, Elizabeth Ann Blaesing, była biologiczną córką Hardinga[21]. Harding utrzymywał także pozamałżeńskie kontakty intymne z Carrie Phillips z Marion[20].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Pastusiak 1999 ↓, s. 603.
- ↑ a b c d e f Pastusiak 1999 ↓, s. 604.
- ↑ a b c Pastusiak 1999 ↓, s. 605.
- ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 606.
- ↑ a b Pastusiak 1999 ↓, s. 607.
- ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 608.
- ↑ a b c Pastusiak 1999 ↓, s. 609.
- ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 610.
- ↑ Pastusiak 1999 ↓, s. 611.
- ↑ a b c Pastusiak 1999 ↓, s. 612.
- ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 613.
- ↑ a b c d e f Pastusiak 1999 ↓, s. 614.
- ↑ Julian Makowski. Zbiór Dokumentów. „Biblioteka Cyfrowa Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych”. 6, s. 185, 1934. Warszawa. [dostęp 2023-10-07]. (pol.).
- ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 615.
- ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 616.
- ↑ a b c d e f g h Pastusiak 1999 ↓, s. 617.
- ↑ a b Pastusiak 1999 ↓, s. 618.
- ↑ a b c Pastusiak 1999 ↓, s. 619.
- ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 620.
- ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 621.
- ↑ DNA Is Said to Solve a Mystery of Warren Harding’s Love Life. The New York Times. [dostęp 2017-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Biografia w Biographical Directory of the United States Congress (ang.)
- Warren G. Harding. Biały Dom. [dostęp 2017-11-27]. (ang.).
- Harding a Farm Boy Who Rose by Work. The New York Times. [dostęp 2017-11-27]. (ang.).
| 1. klasa | |
|---|---|
| 3. klasa |
- ISNI: 0000000094189326
- VIAF: 40173269
- LCCN: n50023001
- GND: 11872035X
- LIBRIS: hr6hv80kfh0tpltk
- BnF: 120179344
- SUDOC: 028318935
- NLA: 35170495
- NKC: mzk2005306694
- NTA: 070535337
- BIBSYS: 90959023
- CiNii: DA02311238
- Open Library: OL1477233A
- PLWABN: 9810582469505606
- NUKAT: n2006117952
- J9U: 987007301873705171
- BLBNB: 001509325
- LIH: LNB:CrWD;=Bm