Алтынньы 15

Алтынньы 15 диэн Григориан халандаарыгар сыл 288-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 289-c күнэ). Сыл бүтүө 77 күн баар.

• Саха Өрөспүүбүлүкэтэ Саха Өрөспүүбүлүкэтэ — Ийэ күнэ. СӨ бэрэсидьиэнин Ыйааҕынан 1993 сыл балаҕан ыйын 2 к. олохтоммута. Алтынньы үһүс баскыһыанньатыгар бэлиэтэнэр (сылыттан көрөн алтынньы 15—21 күннэриттэн биирдэстэригэр түбэһэр)
• ХНТ ХНТ — Дойдулар ардыларынааҕы Тыа дьахталларын күнэ
• Аан дойдуга көрбөттөр кыһалҕаларын санатар соруктаах Үрүҥ тайах күнэ
• ХНТ ХНТ — Устудьуоннар аан дойдутааҕы күннэрэ. 2010 сыллаахха ХНТ биллэрбитэ. Абдул Калам диэн Ииндийэ 11-с бэрэсидьиэнин төрөөбүт күнүгэр бэлиэтэнэр. Абдул Калам омугунан тамил, итэҕэлинэн мусульмаан, дьарыгынан аэрокосмическай эйгэҕэ учуонай этэ, Ииндийэ ыччатын үрдүк үөрэхтээх оҥорор ыралааҕа. Киэҥник биллибит тыллара: "Ыралар, ыралар, ыралар... Ыралар санааҕа кубулуйаллар, оттон санаалар олоххо киирэллэр"
• Аан дойдутааҕы Илиини суунуу күнэ. Илиини сууна сырыттахха тыынар уорганнар уонна осоҕос ыарыыларын 25–50% аҕыйатыахха сөп.
• Европа — Эмиий чэгиэнин күнэ. Европа Хотуна (Europa Donna) диэн түмэт-тэрилтэ эмиий раагын туһунан билиини тарҕатаары олохтообут күнэ.
• Арассыыйа Арассыыйа — Аҕа күнэ (алтынньы үһүс өрөбүлүгэр 2021 сылтан бэлиэтэнэр).
• АХШ АХШ — СПИД-ынан Латинскай Америкаҕа ыалдьыы туһунан билиини тарҕатыы күнэ.
• Беларусь Беларусь — Фармацевтика уонна микробиология бырамыысыланнаһын үлэһиттэрин күнэ.
• Бразилия Бразилия — Учуутал күнэ.
• Канаада Канаада, АХШ АХШ, Улуу Британия Улуу Британия, Италия Италия — Оҕо куотуутун уонна кыһыл оҕону сүтэриини кэриэстээһин күнэ
• Камбодьа Камбодьа — Аҕа хоруолу ахтар күн
• Тунис Тунис — Эвакуация күнэ. 1963 сыллаахха Франция сэриилэрэ дойдуттан бүтэһиктээхтик тахсыбыт күннэрин бэлиэтииллэр
• Уэльс Уэльс — Шумае Сумае күнэ (Diwrnod Shwmae Sumae). Валлийскай тылы өйүүргэ олохтоммут күн, бэйэ-бэйэлэрин билсибэт да дьон бу күн көрсөөт "Шумае" уонна "Сумае" диэн тылларынан эҕэрдэлэһэллэр, валлийскай тылынан кэпсэтэргэ дьону көҕүлүүллэр

Түбэлтэлэр

• 1529 — Үтүөкэн Сулейман салалталаах осмааннар Венаны бастакы төгүрүктээһиннэрэ ситиһиитэ суох түмүктэммит.
• 1582 — Рим паапата Григорий XIII Григориан халандаарын олоххо киллэрбит. Италияҕа, Польшаҕа (ол саҕана Речь Посполитая), Португалияҕа уонна Испанияҕа алтынньы 4 күнүн кэнниттэн тута алтынньы 15 күнэ буолар. Атын дойдуларга саҥа халандаар хойутуу киирбитэ. Бу халандаар урукку Юлиан халандаарынааҕар Сир Күнү эргииригэр ордук сөп түбэһэр.
• 1793 — Франция королевата Мария Антуанетта сууттаммыт, дойдуну таҥнарыыга буруйдаммыт.
• 1806 — Арассыыйа-Персия сэриитин кэмигэр Баку ханлыга Арассыыйа импиэрийэтин састаабыгар киллэриллибит.
• 1904 — Арассыыйа импиэрийэтин Чуумпу Далайдааҕы иккис эскадрата Ревелтэн (Таллин) Порт-Артурга аттаммыт. Бу эскадра Цусиматааҕы кыргыһыыга (1905) бүүс-бүтүннүү кэриэтэ урусхалламмыта.
• 1917 — Аан дойду бастакы сэриитэ: Голландия үҥкүүһүтүн Мата Хари диэн дьахтары үспүйүөннээбитин иһин Франция былаастара ытан өлөрбүттэр.
• 1931 — Чурапчыга «Саҥа олох» хаһыат бастакы нүөмэрэ тахсыбыт (ол саҕана "Сэссэлиисимэ суола" диэн ааттааҕа). Бу өрөспүүбүлүкэҕэ иккис сахалыы улуус хаһыата этэ (бастакы хаһыат эмиэ бу сыл кулун тутарыгар Бүлүүгэ тахсыбыта).
• 1944 — Иккис аан дойду сэриитэ: Сэбиэскэй Сойууһу кытта эйэлэспитин иһин Германия былаастара Венгрия бырабыыталыстыбатын уларыппыттар.
• 1953 — Саха АССР-га Аллаах Үүн, Токко, уонна Томмот оройуоннара суох гыныллыбыттар.
• 1964 — Аан дойдуга саамай уһун «Дружба» нефтепровод үлэтин саҕалаабыт. «Дружбанан» ниэп Волга-Урал эрэгийиэниттэн Илин Европа дойдуларыгар тиийэр.
• 1990 — ССРС бэрэсидьиэнэ Михаил Горбачёв Нобель эйэ бириэмийэтин ылбыт. Кини оҥорбут өҥөтө — дойдулар ардыларынааҕы тыҥааһыны чэпчэтии уонна былаас аһаҕас буолуутун (гласность) бэлиитикэтин ыытыы.
• 1997 — Улуу Британия суоппара Энди Грин икки реактивнай мотуордаах массыынатынан түргэн рекордун олохтообут. Массыына чааска 1229,8 километры барбыт.
• 1998 — Mail.ru босхо электрон почта сервиһэ аһыллыбыт.
• 2000 — Парижка Монмартр мырааныгар «Таптал Эркинин» арыйбыттар. Бу эркиҥҥэ «Мин эйигин таптыыбын» диэн сурук 311 тылынан суруллубут.
• 2003 — Кытай «Шэньчжоу 5» диэн бастакы пилоттаах космос аалын көтүппүт, космонавт (тайконавт) — Ян Ливэй. Инньэ гынан Кытай бэйэтэ дьону космоска таһаарар кыахтаах үһүс дойду буолбут.
• 2003 — Ильхам Алиев Азербайджан бэрэсидьиэнинэн талыллыбыт.
• 2011 — Аан дойду үрдүнэн 82 дойду 950 куоратыгар улахан бырачыастар буолбуттар. Бырачыас сүрүн тиэмэтэ — экономическай тэҥэ суох буолуу, корпорациялар судаарыстыбаларга сабыдыаллара, бэлиитикэҕэ коррупция.
• 2020 — Кыргыстаан бэрэсидьиэнэ Сооронбай Жээнбеков дуоһунаһыттан батыммыт.

Төрөөбүттэр

• Б.э.инн. 70 — Вергилиус — Рим классик бэйиэтэ. Ордук биллибит айымньылара: Буколика, Георгика уонна Энеида.
• 1542 — Улуу Акбар — Моҕол Импиэрийэтин үһүс баhылыга. Импиэрийэ төрүттээччитин Баабыр сиэнэ. Кини салалтатын саҕана Моҕол Импиэрийэтэ Хоту Ииндийэ улахан өттүгэр тэнийбитэ.
• 1844 — Фридрих Ницше — ньиэмэс бөлүһүөгэ, иррационализмы уонна волюнтаризмы тутуһааччы, бэйиэт.
• 1920 — Михаил Космачёв — Алдаҥҥа олорбут Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа (1945), гвардия старшай сержана.
• 1973 — Кирилл Стручков — эбэҥки тылыгар идэтийэр филология билимин хандьыдаата.

Өлбүттэр

• 1817 — Тадеуш Костюшко (1746 төр.), Польша уонна Белоруссия национальнай дьоруойа.