Class 10 Nepali
Class 10 Nepali
n]vsx¿
8f=wgk|;fb ;'j]bL
w'|jk|;fb 9'ª\ufgf
@)&$
g]kfn ;/sf/
lzIff dGqfno
kf7\oj|md ljsf; s]Gb|
;fgf]l7dL, eStk'/
1
k|sfzs
g]kfn ;/sf/
lzIff dGqfno
kf7\oj|md ljsf; s]Gb|
;fgf]l7dL, eStk'/
o; lzIfs lgb]{lzsf;DaGwL ;Dk"0f{ clwsf/ kf7\oj|md ljsf; s]Gb|, ;fgf]l7dL, eStk'/df lglxt 5 .
kf7\oj|md ljsf; s]Gb|sf] lnlvt :jLs[ltljgf o;sf] k"/} jf cf+lzs efu x'ax' k|sfzg ug{, kl/jt{g
u/]/ k|sfzg ug{, s'g} ljB'tLo ;fwg jf cGo k|ljlwaf6 /]s8{ ug{ / k|ltlnlk lgsfNg kfOg] 5}g .
d'b|0f
2
xfd|f] egfO
dfWolds lzIff kf7\oj|md -@)&!_ cg';f/ tof/ ul/Psf] sIff !) sf] g]kfnL kf7\ok':tssf cfwf/df
of] lzIfs lgb]{lzsf tof/ ul/Psf] 5 . kf7\ok':tsdf /x]sf ljwfx¿nfO{ ljleGg kf7\oj:t' / kf7\o
3G6Ldf ljefhg u/L k|To]s kf7\oj:t'sf lglDt cg'dflgt 3G6L;d]t lgwf{/0f ul/Psf] 5 . k|To]s
kf7sf] cWofkg sfo{ ;:j/jfrg / z'4f]Rrf/0faf6 cf/De u/L ;fdfGotof kf7sf] cGtdf kf7oj|mdn]
lgwf{/0f u/]sf / kf7\ok':tsdf ;dfj]z ePsf Jofs/0fsf] cWofkg ug]{ u/L of] lgb]{lzsf tof/
ul/Psf] 5 . Jofs/0fsf] cWofkg ubf{ ;s];Dd pbfx/0fx¿nfO{ k9fOPsf] kf7af6 g} lbg' pko'St x'g]
5 . o:t} ljBfyL{x¿nfO{ klg pbfx/0f vf]Hg nufp“bf pgLx¿n] k9]sf kf7af6 g} vf]Hg nufpg ;lsof]
eg] pgLx¿df Jofs/0fnfO{ 5'6\6} Psn ¿kdf x]g]{ / cWoog ug]{ afgLsf] ;6\6f efiffut PsLs[t ¿kdf
Jofs/0f cWoog ug]{ afgLsf] ljsf; x'g] 5 . ljBfyL{x¿nfO{ lzIf0f l;sfOdf clwstd ;xefuL
u/fpg lzIfsnfO{ ;xof]u ldnf];\ eGg] p2]Zon] lzIfs lgb]{lzsfsf cl3 ljleGg kf7x¿ -PsfO_ df
ljljw lj|mofsnfknfO{ ;dfj]z ul/Psf] 5 . lzIf0f l;sfOaf6 ljBfyL{x¿df l;h{gzLntf /
cfTdljZjf; hfUg'sf ;fy} efiffnfO{ z'4;“u ;'Gg, af]Ng, k9\g / n]Vg ;Sg] bIftfsf] ljsf; x'g ;sf];\
eGg] nIo klg TolQs} /x]sf] 5 .
JofVofg ljlweGbf vf]h, cg';Gwfg, 5nkmn, k|Zgf]Tt/ cflb cWofkg ljlwaf6 sIffsf]7fdf cWofkg
ug{ ;lsof] eg] l;sfO k|efjsf/L x'g] 5 . lsgeg] efiffsf] ;'gfO l;ksf] ljsf; ug{ ;'Gg' g} k5{ eg]
n]vfO l;ksf] ljsf;sf nflu klg :jod\n] g} n]Vg'k5{ . o:t} k9fO l;ksf] ljsf;sf nflu af]n]/ jf
;'g]/ jfl~5t dfqfdf k9fO l;k xfl;n ug{ ;ls“b}g . ctM eflifs rf/ cf]6} l;ksf] ljsf;df
ljBffyL{x¿nfO{ clws dfqfdf ;xefuL u/fpg lzIfsnfO{ dbt ldNg ;sf];\ eGg] p2]Zon] lzIfs
lgb]]{lzsfsf kf7sf lj|mofsnfkx¿nfO{ ;dfof]hg ul/Psf] 5 . lgb]{lzsfnfO{ o; :j?kdf Nofpg s]Gb|sf
sfo{sf/L lgb]{zs s[i0fk|;fb sfk|L tyf ljifo ;ldltsf cWoIf k|f=8f=/d]zk|;fb e6\6/fO{, 8f= gj/fh
s6\6]n, 8f=uLtf v/]n, hfg'sf kf}8]n, gf/fo0fhª\u yfkf, /]0f'sf kf08]nufotsf dxfg'efjx¿sf]
dxTTjk"0f{ of]ubfg /x]sf] 5 . o;sf] ljifoj:t' ;Dkfbg /hgL lwdfn / efiff ;Dkfbg lrgfs'df/L
lg/f}nfaf6 ePsf] xf] . lgb]{lzsf ljsf; sfo{df ;+nUg ;a}k|lt s]Gb| s[t1tf 1fkg ub{5 .
kf7 / kf7cGtu{tsf lj|mofsnfkx¿nfO{ lgwf{/0f ul/Psf 3G6Lx¿ cg'dflgt dfq x'g\ . cg'ejL
lzIfsx¿n] lzIf0f l;sfOsf] j|mddf cfjZostfcg';f/ yk36 u/L kl/jt{g ug{ ;Sg'x'g] 5 . o:t}
kf7cGtu{t pNn]v ul/Psf lj|mofsnfkx¿ klg gd'gfsf nflu /x]sf 5g\ . cWofkgsf] j|mddf cGo
lj|mofsnfkx¿ cfjZos 7flgPsf] v08df yKg / cgfjZos ePsf lj|mofsnfknfO{ 5f]6f] u/fpg klg
;Sg'x'g] 5 . pbfx/0fsf nflu hLjgL cWofkgsf j|mddf lbOPsf s]xL lj|mofsnfkx¿ lzIfsnfO{
cfjZos nfUof] eg] cGo ljwfsf] cWofkgdf klg k|of]u ug{ ;lsg] 5 . o:t} s'g} kf7df /x]sf]
‘a'“bfl6kf]6’ lj|mofsnfknfO{ cGo kf7df klg plTts} k|of]u ug{ ;lsg] 5 . sIff !) df ;dfj]z ePsf
ljwfdf ;DalGwt ljwfsf] hfgsf/L lbg] p2]Zon] ljwf kl/ro lbO/x]sf] 5 . ;s];Dd o; lgb]{lzsfnfO{
lgdf{0f ubf{ sIff !) sf] g]kfnL kf7\ok':tsnfO{ cWofkg ug{ lzIfsnfO{ ;xof]u k'uf];\ egL k|z:t
k|of; ul/Psf] 5 . o;nfO{ cem /fd|f] / kl/is[t u/fpg o;sf k|of]Stfaf6 cfufdL lbgdf k|fKt x'g]
cd"No ;'emfj / l6Kk0fLnfO{ kf7\oj|md ljsf; s]Gb| xflb{s :jfut ub{5 .
lzIff dGqfno
kf7\oj|md ljsf; s]Gb|
;fgf]l7dL, eStk'/
ljifo;"rL
3
j|m=;+= kf7zLif{s ljwf k[i7;ª\Vof
!= hGde"ld syf
@= ;Gt'li6 sljtf
$= yfª\sf lgaGw
*= jiff{ sljtf
4
kf7ut kf7\oef/ ljt/0f tflnsf -cg'dflgt_
l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof u/fp“bf efiff lzIfsn] ljz]if Wofg lbg'kg]{ s'/fx¿
5
klg kg{ ;S5 eGg] 7fgL ;a} ;b:ox¿ plTts} dfqfdf ;r]t eO{ ;d"x sfo{df ;lj|mo
x'G5g\ .
• cl3Nnf] lj|mofsnfkdf k|:t'tstf{ eO;s]sf] ;d"x ;b:o ePdf p;nfO{ 5f]8]/ c¿ ;b:osf lardf dfq
uf]nf k|yf u/fpg'kb{5 . o;n] ubf{ ;a} ljBfyL{nfO{ k|:t'tLs/0f ug]{ ;dfg ;xeflutfsf] cj;/ k|fKt x'G5 .
• uf]nf k|yf ljlwaf6 5gf]6 ePsf] k|:t'tstf{n] cfg} ;d"xaf6 Ps hgf ;xof]uL lng ;Sg] k|fjwfg /fVg'k5{
. o;f] ubf{ k|:t'tstf{ k|:t'ltsf] j|mddf cndlnPdf ;f] ;xof]uLn] ljifoj:t'nfO{ :ki6 kfg]{ sfddf ;xof]u
ug{ ;S5 eGg] ljZjf; x'“bf k|:t'tstf{ :jod\sf] cfTdandf j[l4 cfpg] ub{5 . ;fy} ;d"xsf] k|:t'lt klg
k|efjsf/L x'G5 .
• ;d"x sfo{sf] k|:t'tLs/0f ubf{ ;dfGotM sIff cufl8 cfP/ k|:t't ug]{ df}sf lbg'k5{ / ljifoj:t'sf] k|:t'lt
ug'{cl3 ;a}nfO{ gd:sf/ ub}{ k|:t'tstf{sf] gfd, k|:t't ul/g] sfo{sf] ljifo, ;d"x ;b:ox¿sf] gfd eGg'kg]{
h:tf Jojxf/ s'zn l;ksf] pkof]u ug'{kg]{ lgod /fVg'kb{5 .
• x/]s ;d"x sfo{sf] k|:t'lt nuTt} cGo ;d"xnfO{ kfn}kfnf] ;f] k|:t'ltsf ;DaGwdf l6Kk0fL ug]{ df}sf lbg'k5{
. o;/L l6Kk0fL ubf{ klxnf ;an kIfx¿ / kl5 dfq ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿nfO{ eGg'kg]{ Jojxf/ s'zn
l;ksf] ;+:sf/nfO{ ljsf; u/fpg'k5{ .
• l6Kk0fL sfo{ ;lsPkl5 ;f] ;d"xsf] sfo{ k|:t'ltsf nflu tfnL ahfO{ ;Ddfg ug]{ afgLsf] ;d]t ljsf;
u/fpg'k5{ .
$= lzIfsn] ;xhLs/0f ubf{
• jt{dfg kf7\oj|mddf ‘‘lzIf0f l;sfO lj|mofsnfk’’ eGg] k'/fgf] kf7\oj|mdsf] kbfjnLnfO{ x6fO{ To;sf] ;6\6f
‘‘l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof’’ /fVg'sf] cy{ sIffdf lzIfssf] sfd s]jn k9fO{ lbg] dfq xf]Og . p;n] t hf]
sIffdf w]/} hfGg] 5g\ ltgLx¿nfO{ x}g ls hf] ljBfyL{x¿ l;sfOdf kl5 k/]sf 5g\ ltgLx¿nfO{ a9L /
ljz]if Wofg lbO{ yk l;sfOsf nflu ;a} k|sf/sf ;xof]u pknAw u/fpg] xf] eGg] s'/f /fd|/L a'em\g'k5{ .
• ;xhLs/0f ubf{ lzIfsn] cjnf]sgstf{, lgb]{zgstf{, k/fdz{bftf / ;xof]uLsf] e"ldsf lgjf{x ug'{k5{ .
• ljBfyL{x¿n] ;d"x jf Psn sfo{ ubf{ ;a}lt/ plTts} Wofg k'¥ofO{ hxf“ ljBfyL{x¿ jf ;d"x cndndf
k/]sf 5g\, Toxf“ k'uL ;d:of ;dfwfgdf ;xof]u k'¥ofpg'kb{5 .
• ;xhLs/0f ubf{ ljz]if u/L ckfª\utf ePsf, l9nf] l;sfO Ifdtf /x]sf / Ot/ g]kfnL dft[efiff ePsf
ljBfyL{x¿nfO{ ljz]if Wofg lbO{ cfjZos ;xof]u k'¥ofpg'k5{ .
• o:tf] ;xhLs/0f sfo{df ;xkf7L l;sfO -w]/} hfGg] ljBfyL{n] sd hfGg] ljBfyL{ ;fyLnfO{ ;xof]ufTds
l;sfO ug]{_ k4ltsf] pkof]udf klg hf]8 lbg' Ho“b} k|efjsf/L x'G5 .
%= k[i7kf]if0f lb“bf
• ljBfyL{x¿af6 x/]s lj|mofsnfk k|:t't u/]kl5 lzIfsn] ;aeGbf klxn] pgLx¿n] u/]sf /fd|f kIfx¿sf]
k|z+;f ug'{k5{ . ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿nfO{ :ki6 k“b{} ;'wf/fTds lzIf0f ug'{k5{ / cGTodf km]l/ kl5sf
lbgdf yk ;'wf/ x'g] cfTdan k|bfg ub}{ ;anLs/0f ug'{k5{ .
• :d/0f /xf];\ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿df ljBfyL{nfO{ JolStut ¿kdf gfd glnO{ jf ;ª\s]t gu/L ;du|
ljBfyL{nfO{ eg] h:tf] u/L k[i7kf]if0f lbg'k5{ .
^= b}lgs ljBfyL{ d"Nofª\sg ubf{
• ljBfyL{x¿sf] sIff d"Nofª\sg sfo{ x/]s lbgsf] k"/} kf7sf] cWofkgkl5 csf]{ s'g} k|Zgx¿ ;f]w]/
lnlvt cleJolStnfO{ dfq cfwf/ dfgL d"Nofª\sg ug]{ k/Dk/f /xL cfPsfdf To;nfO{ lrb}{ x/]s
lj|mofsnfk ;DkGg u/]kl5 ljBfyL{x¿n] ;DkGg u/]sf x/]s lj|mofsnfksf] cGTodf Pp6f JolSt jf
;d"xn] k|:t't u/]sf] sfo{ s:tf] eof] / k|:t'tstf{n] s'g s'g s'/fdf ;'wf/ ug'{k5{ egL c¿
ljBfyL{x¿af6 g} d"Nofª\sg ug]{ sfo{sf nflu k|f]T;flxt ug'{k5{ .
• lzIfsn] ljz]if u/L ;'wf/fTds lzIf0f sfo{sf nflu sIff d"Nofª\sg sfo{nfO{ pkof]u ug'{k5{ .
6
• clen]vsf nflu d"Nofª\sg ubf{ eg] ljBfyL{x¿n] x/]s sIff lj|mofsnfkx¿ ub}{ ubf{ pgLx¿sf]
af]w kIf -;'gfO / k9fO_, cleJolSt kIf -af]nfO / n]vfO_, sIff sfo{df ;lj|motf Pjd\ ;xeflutf,
l;h{gfTds sfo{, ;dfnf]rgfTds lrGtg, k|:t'tLs/0f z}nL, Jofjxfl/s kl/jt{g cflb ;du| kIfsf]
cjnf]sg u/L JolStut d"Nofª\sg clen]v /fVg'k5{ .
• w]/} ljBfyL{x¿ ePsf sIffdf eg] sltko lnlvt ;fdu|LnfO{ ljBfyL{x¿df Ps cfk;df jf ;d"xdf
;f6f;f6 u/fO{ d"Nofª\sg sfo{ ;Dkfbg ug{ ;lsG5 .
&= u[xsfo{, kl/of]hgf sfo{ jf l;h{gfTds sfo{ lb“bf
• ;fdfGo cy{df u[xsfo{ eGgfn] ljBfyL{nfO{ 3/df uP/ ug{ lbg] sfo{ xf] . o:tf] sfo{ lb“bf ljz]if u/L
ljifoj:t' hlt sIffdf l;sfpg] / kf7df ePsf cEof;x¿nfO{ hlt;Sbf] a9L lbg] rng 5 . o:tf] sfo{sf]
cGTo u/L kf7df ePsf cEof; sfo{nfO{ sIff lj|mofsnfkdf g} ;dfof]hg u/L lj|mofsnfkd'vL sfo{ ufpg'
kb{5 .
• lgwf{l/t ;doleq kf7df lbOPsf s]xL cEof;nfO{ sIff lj|mofsnfkdf ;d]6\g g;lsPsf] cj:yf jf s'g}
ljifoj:t'df a9L cEof; u/fpg'kg]{ ePsf] l:ylt jf w]/} lbg ljBfnodf ljleGg sf/0fn] pkl:yt x'g
g;s]sf ljBfyL{sf xsdf dfq u[xsfo{ lbg' pko'St x'G5 .
csf]{ Wofg lbg'kg]{ s'/f s] 5 eg] Pp6f ljifosf] u[xsfo{ ljz]iftM cfwf 3G6feGbf a9L ;dosf] nflu lbg'
x'“b}g lsgeg] g]kfnL efiff ljifo afx]ssf cGo ljifosf] klg u[xsfo{sf] af]em ljBfyL{df x'G5 eGg] s'/fnfO{
dgg\ ug'{k5{ .
• kl/of]hgf sfo{ eg]sf] ljBfyL{n] cfkm}“n] ;f]wvf]h, cWoog, cg';Gwfg u/L lbOPsf] ljifoj:t' ;DalGwt sfo{
;Dkfbg u/L To;sf] lnlvt jf df}lvs k|ltj]bg k]; ug]{ sfo{ xf] . o; lsl;dsf] sfo{af6 ljBfyL{n] cfkm}+n]
u/]/ l;Sg] afgLsf] ljsf; x'G5 / o:tf] l;sfO klg lbuf] x'G5 . o;sf cltl/St kl/of]hgf sfo{n]
ljBfyL{df k|efjsf/L ;~rf/ tyf cGt/j}olSts ;DaGwL l;k, lg0f{o tyf ;dfnf]rgfTds ;f]rfO ;DaGwL
l;k / cfTd Joj:yfkg ;DaGwL l;k cflb hLjgf]kof]uL l;kx¿sf] ljsf;df klg ;xof]u k'¥ofp“5 . To;}n]
ljBfyL{nfO{ u[xsfo{nfO{ eGbf eflifs l;k ljsf; ;DaGwL kl/of]hgf sfo{df hf]8 lbg' pTtd x'G5 .
• l;h{gfTds sfo{ eg]sf] ljBfyL{n] cfg} df}lns lzNk / z}nLsf] k|of]u u/L l;sfOdf k|efjsfl/tf Nofpg]
tl/sf xf] . o; lsl;dsf] sfo{ lb“bf ljBfyL{sf] cGtlg{lxt k|ltefsf] ljsf; x'g'sf ;fy} ljBfyL{x¿df
tfls{s Pjd\ sNkgfTds Ifdtfsf] ljsf;df klg 7'nf] dbt k'¥ofp“5 . To;}n] o;nfO{ klg u[xsfo{sf]
¿kdf lbg' k|efjsf/L x'G5 .
• :d/0f /xf];\ ;a} lsl;dsf u[xsfo{nfO{ sfd ug{ lbg] dfq lbg] xf]Og ls csf]{ lbgsf] sIffdf k|:t'tLs/0f
ug]{ cj;/ lbg' clgjfo{ x'G5 .
*= k7g l;k ljsf;sf ;DaGwdf
z}lIfs u'0f:t/ k/LIf0f s]Gb|sf] k|ltj]bgaf6 xfd|f cfwf/e"t txsf ljBfnodf g]kfnL efiff ljifo tkm{ ljz]if u/L
ljBfyL{sf] k7g l;ksf] u'0f:t/ Hofb} lgDg /x]sf] b]vfPsf] 5 . o;} ;Gbe{df ljBfnodf lzIfsn] :jod\ k9\g] /
ljBfyL{nfO{ ;:j/ z'4 k9\g] cEof; u/fpg] kIfdf a]jf:tf ug]{ k/Dk/nfO{ r6Ss} TofUg'kg]{ b]lvG5 . lzIfsn]
kf7sf s'g} c+zsf] gd'gf jf cfbz{ jfrg afx]s ;a} k7g lj|mofsnfkdf ljBfyL{nfO{ g} clgjfo{ ¿kdf ;xefuL
u/fpg] lj|mofsnfkdf hf]8 lbg'kg]{ 5 .
(= ;'gfO / af]nfO l;ksf] k/LIf0fsf ;DaGwdf
kf7\oj|mdn] tf]s]cg';f/sf] 9f“rfdf ljBfyL{sf] ;'gfO / af]nfO kIfsf] k|of]ufTds d"Nofª\sgsf nflu kf7ut ¿kdf
lgwf{/0f ePsf ;'gfO af]nfOsf lj|mofsnfkdf k|z:t cEof; u/fpg'kg]{ x'G5 . sIff ( / !) df @% k|ltzt
k|of]ufTds d"Nofª\sgsf] Joj:yf ePsfn] kf7ut ¿kdf lgwf{/0f ePsf lj|mofsnfkdf ;'gfO / af]nfOsf
lj|mofsnfknfO{ PsLs[t ¿kdf cEof; u/fpg'kg]{ 5 .
8
kf7 M Ps
syf hGde"ld
!= ljlzi6 p2]Zo
o; lj|mofsnfksf] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
-s_ syfnfO{ z'4;“u xfpefp;lxt ;:j/jfrg ug{
-u_ syfdf k|o'St zAbx¿sf] z'4;“u pRrf/0f ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• zAbkTtLx¿ / uf]hLtflnsf
lj|mofsnfk $
9
• ljBfyL{af6 pRrf/0fut ;d:of ePsf zAbx¿ dfu u/L z}Ifl0fs kf6Ldf l6Kg'xf];\ / tL zAbx¿sf]
z'4f]Rrf/0f ug{ ljBfyL{nfO{ g} k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• kf7sf] nlIft zAbx¿sf] zAbkTtL / uf]hLtflnsfdfkm{t k|:t't ug'{xf];\ . ljBfyL{nfO{ ;fd"lxs tyf Psn
z'4f]Rrf/0f cEof; u/fpg'xf];\ .
• cfjZostfcg';f/ ljBfyL{x¿nfO{ ;xkf7L l;sfOdf k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• pRrf/0fut b[li6n] l;sfOsf] ult l9nf] ePsf ljBfyL{nfO{ k|f]T;fxg u/L pgLx¿nfO{ yk ;do lbP/
pRrf/0f ug{ nufpg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ljBfyL{x¿n] pRrf/0f ug{ l;s]sf gof“ zAbx¿ cfcfgf] sfkLdf l6kf]6 ug{ nufpg'xf];\ .
• pRrf/0f ug{ l;sfOPsf zAbx¿ z}Ifl0fs kf6Ldf n]lvlbg'xf];\ / ;fd"lxs ¿kdf pRrf/0f ug{
nufpg'xf];\ .
%= u[xsfo{
• kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= $ sf] cEof; u/]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
!= ljlzi6 p2]Zo
o; kf7sf] cGtdf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
-s_ kf7df k|o'St sl7g zAbx¿sf] cy{ atfpg
-v_ kf7df k|o'St sl7g zAbx¿sf] k|of]u u/L cy{o'St jfSo lgdf{0f ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• uf]hLtflnsf, zAbfy{ ;"rL, jfSo ;"rL
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• cl3Nnf] kf7sf] k'g/fj[lTt u/fO{ cfhsf] kf7\oj:t'sf] hfgsf/L lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• !% ldg]6sf] ;do lbO{ ljBfyL{x¿nfO{ kf7af6 cy{af]w gePsf zAb l6kf]6 ug{ nufpg'xf];\ .
• ljBfyL{af6 l6kf]6 u/]sf zAbx¿ eGg nufO{ gbf]xf]l/g] u/L z}Ifl0fs kf6Ldf n]lvlbg'xf];\ .
• n]lvPsf zAbx¿sf cy{ atfpg ljBfyL{x¿nfO{ k|f]T;fxg ug'{xf];\ . pgLx¿n] eg]sf cy{ z}Ifl0fs kf6Ldf
n]Vb} hfg'xf];\ . To;/L n]v]sf] cy{ ;xL eP jf gePsf] :ki6 ul/lbg'xf];\ .
• ljBfyL{af6 cy{ gcfPsf zAbx¿sf nflu z}Ifl0fs ;fdu|L k|bz{g u/L wf/0ff :ki6 kfg'{xf];\ . o; j|mddf
sl7g zAbsf cy{x¿ cfcfgf] sfkLdf ;d]t l6kf]6 ug{ lgb]z
{ g ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
10
• ljBfyL{x¿nfO{ cfkm"n] nu]sf] jfSokTtL k|bz{g ug'{xf];\ . b'O{ b'O{ hgfsf] ;d"xdf !% ldg]6sf] ;do lbO{
kf7sf] cEof; % sf zAb jf To:t} k|s[ltsf cGo zAbx¿ lbO{ Ps Ps cf]6f jfSo lgdf{0f ug{ lgb]{zg
lbg'xf];\ . ;d"x ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;d"x sfo{ ;DkGg ePkl5 ljleGg ;d"xnfO{ k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ af“sL ljBfyL{nfO{ d"Nofª\sgsf nflu
k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGTodf ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ljBfyL{x¿nfO{ csf]{ ;fyLnfO{ zAbsf] cy{ / jfSodf k|of]u ug]{ k|Zgf]Tt/ lj|mofsnfk ug{ !) ldg]6sf]
;do lbg'xf];\ .
&= u[xsfo{
• lgDg zAbx¿nfO{ cy{ v'Ng] u/L jfSodf k|of]u u/]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ M
:jhg, b'b{zf, tfhf, lgTosd{, of]Uo, snª\s, k|tLIff, clj:d/0fLo, sfo{ef/, cfbz{
11
• ;d"x sfo{ ;DkGg ePkl5 ljleGg ;d"xnfO{ k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• cGTodf ljBfyL{x¿n] u/]sf ;sf/fTds kIfx¿sf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿ cf+}NofO{ pko'St
k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• lgDg lnlvt k|Zgx¿ ;f]Wg'xf];\ M
-!_ lsg ljeLif0f /fte/ lgbfpg ;s]gg\ <
-@_ nId0f v';L x'gfsf] sf/0f s] lyof] <
-#_ nª\sf s:tf] lyof] <
-$_ lsg ljeLif0f nª\sfsf] /fhf x'g rfx“b}g lyP <
-%_ /fdn] nId0fnfO{ s] eg]/ ;DemfP <
-^_ æhGde"ldÆ syfn] s] ;Gb]z lbPsf] 5 <
%= u[xsfo{
• kf7sf] @! / @@ cg'R5]b k9L tL cg'R5]bsf] d"n efj n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
lzIfssf nflu yk lgb]{zg
• ljBfyL{nfO{ k7g af]wsf] gd'gf lbO{ k7g af]w ;DaGwL k|Zgsf] pTt/ o;} lgb]{lzsfsf] kf7 ( sf] t];|f]
lbgsf] lj|mofsnfkdf lbOPsf] 5 . To;s} cg';/0f u/L ;f] lj|mofsnfk u/fpg' ;Sg'x'g] 5 .
• ljBfyL{x¿sf] ;d"xdf kf7sf] k|Zg g= !$ sf] -v_, -u_, -3_ / -ª_ af6 k|lt ;d"x s'g} Ps k|Zg kg]{ u/L
lbg'xf];\ / 5f]6f] pTt/ n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿n] pTt/ n]Vb} ubf{ ;d"x ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;do ;dfKt ePkl5 k|Zgsf pTt/x¿ ;d"x g]tfaf6 kfn} kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ . k|To]s
k|:t'ltkl5 ljBfyL{x¿af6} ;'wf/ ug'{kg]{ kIfdfly l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt u/L cGTodf cfkm"n] pko'St
k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• k|To]s ljBfyL{nfO{ syf kf7af6 s'g} Ps ;ª\lIfKt pTt/ cfpg] k|Zg n]Vg nufpg'xf];\ . ;f] k|Zg cfgf]
glhssf] ;fyLnfO{ lbg] / ;f] ;fyLsf] k|Zg cfkm"n] ;dfwfg u/L cfcfk;df k[i7kf]if0 lng]lbg] sfo{ ug{
lgb]{zg lbO{ ljBfyL{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg ug]{ sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• ljBfyL{nfO{ tnsf] sfo{ ug]{ kl/of]hgf sfo{ lbg'xf];\ M
cfgf] 6f]n l5d]sdf k|rlnt s'g} rf/ cf]6f ufp“vfg] syf / To;sf pTt/ ;d]t vf]h]/ NofO{ sIffsf]
k|bz{g kf6Ldf 6f“:g'xf];\ .
lj|mofsnfk @
13
• kf7sf] t]];|f] cg'R5]bdf cfwfl/t a'“bf l6kf]6sf] gd'gf / ;f/f+z n]vgsf] gd'gf k|:t't ug'{xf];\ /
ljBfyL{x¿nfO{ a'“bf l6kf]6 tyf ;f/f+z n]vgsf] tl/sfaf/] :ki6 kfg'{xf];\ M
gd'gf ;fdu|L M
lbOPsf] cg'R5]b
cfh nId0f ;f/} v';L 5g\ . efph" ;Ltf ckx/0f d'St ePsL 5g\ . nª\sfdflysf] ljho rfgr'g]
;kmntf xf]Og eGg] nfu]sf] 5 . rf}w a;]{ jgjf;sf] cjlw klg k"/fx'g nfu]sf] 5 . To;f] t cfÇgf]
o'us} ;jf{lws jL/ eg]/ lrlgPsf] OGb|lhtnfO{ nId0fn] g} k/f:t u/]sf x'g\ . oL ;a} s'/f t 5“b}
5g\ /fj0fn] dg]{ a]nfdf /fd;“u eg]sf] Pp6f s'/fn] pgnfO{ emg\ ckf/ v';L lbPsf] 5 . dg]{ a]nfdf
/fj0fn] /fd;“u eg]sf] lyof], æx] /fd, of]] o'4 ltdLn] lhTof} lsgls ltd|f efO nId0f ltd|f ;fydf
lyP . d}+n] o'4 xf/]F lsgls d]/f] efO ljeLif0f d]/f] ljkIfdf lyof] .Æ
l6kf]6 ul/Psf d'Vo rf/ a“'bfx¿
!= ;Ltf ckx/0fd'St eO{ nª\sfdfly ljho xfl;n x'g'
@= cfkm"af6} OGb|lht k/f:t x'g' / jgaf;sf] cjlw k"/fx'g nfUg'
#= dg]{ a]nfdf /fj0fn] nId0fsf] ;fyn] ubf{ /fdsf] lht ePsf] atfpg'
$= o:tf sf/0fx¿n] nId0f w]/} v';L x'g'
Ps t[tLof+zdf ;f/f+z n]vg
nId0fsf] v';L
;Ltfsf] d'lSt, nª\sfdflysf] ljho, jgaf;sf] cjlw k"/fx'g nfu]sf] cj:yf, OGb|lht h:tf] of]4fnfO{
pg}n] k/f:t ug{ ;Sg' / dg]{ j]nf /fd0fn] pgsf] k|z+;f ug'{ h:tf sf/0fn] nId0f w]/} v';L ePsf
5g\ .
k"/f zAb ;ª\Vof M (*
;f/f+zs[t ;ª\Vof M #@
• kf7sf] s'g} Ps cg'R5]bdf cfwfl/t eO{ a“'bf l6kf]6sf af/]df 5nkmn rnfpg'xf];\ . ljBfyL{x¿sf] l6Kk0fL
lnO{ cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L kf7sf s]xL cg'R5]b lbO{ k|lt cg'R5]b rf/ cf]6f a“'bf l6kf]6
ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ;do ;dfKt ePkl5 kfn}kfnf] ;d"xx¿nfO{ a“'bfx¿ ;'gfpg nufpg'xf];\ . af“sL ;d"xnfO{ ;f] k|:t'lt pk/
l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• a“'bf l6kf]6sf ;DaGwdf pko'St k[i7kf]if0f k|bfg ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ;d"x sfo{s} ¿kdf lj|mofsnfk @ df a“'bfx¿sf] cfwf/df Ps t[tLof+zdf ;f/f+z n]Vg pko'St ;do
lbg'xf];\ .
• ;d"x sfo{ x'“bf cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• lglb{i6 ;do ;dflKtkZrft\ kfn}kfnf] ;f/f+zsf] sIff k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ . ;fyLsf] ;f/f+z
k|:t'tLs/0fsf ljifodf k|ltlj|mof dfUg'xf];\ .
• cGTodf ljBfyL{x¿sf ;sf/fTds k|of;sf] k|z+;f ub}{ ;du|df a“'bf l6kf]6 / ;f/f+z n]vg ug]{ tl/sfaf/]
yk :ki6 kfg'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
14
• tnsf] cg'R5]b k9L rf/ cf]6f a'“bf l6kf]6 u/L ;f/f+z;d]t n]Vg'xf];\ M
nId0fnfO{ cem} lgb|f k/]g . pgsf dgdf cfk\mgf afNosfnb]lvsf Ps Ps 36gfx¿ tfhf
eP/ cfP . pgn] cfk\mgf bfh'efO /fd, e/t / zq'£g;“u v]Nb} latfPsf] afNosfn ;Dem] .
bfh'efO ldn]/ n]vk9 u/]sf], jf0f xfGg l;s]sf], 3f]8f r9\g l;s]sf] clg hª\un hª\un
rxf/]sf] ;Dem] . bfO /fdrGb|n] hgssf] b/af/df /x]sf] lzjwg' ;lhn} prfn]/ ;Ltf;“u lax]
u/]sf] ;lDe“mbf pgnfO{ cfgGb cfof] . pgn] cfdf ;'ldqf / kTgL pld{nfnfO{ ;Dem] . /fd
;Ltf;“u} jgjf; cfPsf], ;Ltfsf] ckx/0f ePb]lv xfn;Ddsf 36gfx¿ t emg\ pgsf]
;Demgfdf gcfpg] s'/} ePg .
%= u[xsfo{
• kf7sf] PSsfO;f}“ cg'R5]b k9L To;af6 rf/ cf]6f a“'bf l6kL pSt cg'R5]bnfO{ Ps t[tLof+zdf zLif{s ;lxt
;f/f+z n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
15
• lzIfsn] Go'hlk|G6df 7'nf cIf/n] n]lvPsf] tnsf] lgb]{lzt syf n]vgsf] gd'gf k|bz{g ug'{xf];\ .
lgDg a'“bfsf] cfwf/df 5f]6f] syf n]Vg'xf];\ M
Pp6f 5f]8fsf] a5]8f] – cfdfn] p;nfO{ Ps af]/f ux'“ vf]nfkfl/ uO{ lkg]/ Nofpg cx|fpg' – af6fdf
Pp6f gbL e]6\6fpg' – p;n] Pp6f uf]?nfO{ gbL tg{ ;lsG5 ls ;ls“bg} egL ;f]Wg' – uf]?n] kfgL
w]/} 5}g tg{ ;lsG5 eGg' – af6fdf nf]vs]{ klg e]l6g' – nf]vs]{n] kfgLdf 8'lag] s'/f] atfO{ gbL tg{
glbg' – a5]8f] cndn k/L 3/ kms{g' / cfdfnfO{ ;a} s'/f eGg' – cfdfn] uf]? cUnf] / nf]vs]{
;fgf] ePsf] s'/f atfO{ a'l4 nufpg eGg' –a5]8f]n] s'/f a'e\mg' – pm gbL t/L ;lhn} kf/L k'Ug' /
cfgf] sfd u/L kms{g' .
s'/f ;'Gg' cu|hsf]
w]/} w]/} jif{ klxn] ;8s / oftfoftsf] cefj ePsf] ufp“df Pp6f wgL kl/jf/ a:y] . To;
kl/jf/df 3f]8fx¿ klg lyP . To; kl/jf/sf] ;af/L ;fwg / 9'jfgL ug]{ ;fwgsf] ¿kdf 3f]8fx¿
lyP .
Ps lbg 3f]8Ln] cfgf] a5]8f]nfO{ Ps af]/f ux'“ vf]nfkfl/ nuL 36\6df lk“w]/ Nofpg cx|fO{ .
vf]nfjfl/ 36\6 lyPg . a5]8f] ux'F af]s]/ 36\6df lk“Wg hf“b} lyof] . a5]8fnfO{ vf]nf] tg{ ;ls“b}g
ls eGg] 8/ / zª\sf nfu]sf] lyof] . af6fdf p;n] Pp6f uf]?nfO{ e]6\of] . uf]?nfO{ ;f]Wof], æP uf]?
bfO, Tof] gbL tg{ ;lsG5 ls ;lsb}g < uf]?n] eGof], æTof] gbLdf kfgL w]/} 5}g ;lhn} tg{ ;lsG5
.Æ a5]8f] cf“6 / ;fx;sf ;fy vf]nf] tg}{ nfUbf nf]vs]{nfO{ e]6\of] / ;f]Wof], æP nf]vs]{ ! of] gbL
tg{ ;lsG5 <Æ nf]vs]{n] eg]5,æcxf] Û a5]8f] efO Û of] gbL t 7'nf] 5 . oxf“ t r'n{'Dd} 8'laG5,
vf]nf gt/ .Æ nf]vs]{sf s'/f ;'g]/ a5]8f] cndn k/L 3/ kmls{of] / cfdfnfO{ ;a} s'/f ;'gfof] .
p;sL cfdfn] elgg\, æafa' Û uf]? cUnf] / alnof] x'G5 . Tof] gbLsf] kfgLn] p;nfO{ s]xL ug{
;Sb}g, ;lhn} tg{ ;S5 . ltdL uf]?eGbf ;fgf 5f} / Tolt alnof klg 5}gf} . To;}n] uf]?nfO{ ;lhnf]
ePsf] sfd ltdLnfO{ ufx|f] klg x'g ;S5 . nf]vs]{ ltdLeGbf ;fgf] 5 . p;n] ug{ g;Sg] sfd ltdL
;xh} ug{ ;S5f} . To;}n] sfd ubf{ cfgf] a'l4 nufpg'k5{ . s'/f a'e\mof} afa', ltdL vf]nf tg{ ;Sg]
eP/ g} d}n] ltdLnfO{ k7fPsf] xf] .Æ
cfdfn] eg]sf] s'/f a5]8fn] /fd|/L a'e\mof] . clg p;n] s;}sf] s'/f g;'gL ;lhnf];“u g} vf]nf t¥of]
/ ux'“ klg lkg]/ Nofof] . o;}n] w]/} c¿sf s'/f g;'gL cfk\mgf] a'l4 klg nufpg'k5{ / kfsf
afa'cfdfsf] s'/fnfO{ ;'Gg'k5{ eGg] lzIff o; syfn] lbG5 .
lj|mofsnfk %
• ljBfyL{nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L tnsf a“'bfx¿sf] cfwf/df l;nl;nf ldnfO{ syf n]Vgsf nflu
!) ldg]6sf] ;do lbg'xf];\ M
ef/åfh Clifsf 5f]/f ojlj|mtnfO{ gk9Lsg ljBf cfh{g ug]{ ljrf/ cfpg' – gbL lsgf/df uP/
tk:of ug{ yfNg' – tk:ofsf] sf/0f a'em\g OGb| b]jtf cfpg' – OGb|n] pgsf] s'/f ;'Gg' – OGb|n]
tk:ofaf6 ljBf x'“b}g, k9]/ ljBf cfh{g ug'{k5{ eGg] ;Nnfx lbg' – OGb|sf] ;Nnfx ojlj|mtn]
gdfGg' – ojlj|mtn] tk:ofnfO{ lg/Gt/tf lbg' – a|fx\d0fsf] e]if lnP/ OGb| km]l/ ojlj|mtn] tk:of
u/]sf] gbL lsgf/df cfpg' – a|fx\d0f e]ifwf/L OGb|n] lsgf/sf] afn'jf vGb} gbLdf aufp“b} ug'{ –
ojlj|mt a|fx\d0fsf] 5]pdf hfg' – afn'jf gbLdf aufpgsf sf/0f ;f]Wg' – gbLdf k'n agfpgnfO{
To;f] u/]sf] eGg] hafkm kfpg' –To;/L k'n aGb}g eg]/ ojlj|mtn] eGg' –tkfO{“n] tk:ofaf6 ljBf
cfh{g ug{ ;Sg'x'G5 eg] o;/L klg k'n aG5 eg]/ hafkm kfpg' – ojlj|mtsf cf“vf v'Ng' –
ojlj|mt k9\g yfNg' – l56} ljåfg\ aGg' .
• ljBfyL{ ;d"xn] n]Vb} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;f] n]lvPsf] syf 7fp“ 7fp“af6 k|:t'lt ug{sf nflu lgb]{zg lbg'xf];\ . af“sL ljBfyL{nfO{ ;fyLsf] k|:t'lt ;'gL
To;sf af/]df l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
16
• cGtdf cfhsf] sIffdf ljBfyL{n] k|bz{g u/]sf ;an kIfx¿sf] k|z+;f ub}{ yk ;'wf/sf nflu pko'St
k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• cfhsf] syf n]vg / 36gf j0f{g lj|mofsnfk ubf{ l;s]sf dxTTjk"0f{ s'/fx¿ l6kf]6 u/L sIffdf ;'gfpg
lgb]{zg lbg'xf];\ .
%= l;h{gfTds sfo{
• cfgf] ufp“6f]ndf k|rlnt s'g} Pp6f syf n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
k|Zg M ;'Gb/ / ;DkGg nª\sfsf] /fhsfh 5f8]/ lsg /fd cof]Wof uP < syfsf cfwf/df
ljj]rgf ug'{xf];\ .
pTt/ M
…hGde"ldÚ /fdsyfdf cfwfl/t kf}/fl0fs syf xf] . sIff !) sf] g]kfnL kf7\ok':tssf n]vs
;d"xaf6 tof/ kfl/Psf] o; syfdf hGde"ldsf] dxTTjnfO{ hf]8 lbOPsf] 5 .
/fdrGb| jgaf;df /x]sf a]nf nª\sfsf] /fhf /fj0fn] /fdsL kTgL ;Ltfsf] ckx/0f
u¥of] . ;LtfnfO{ ckx/0fd'St ug{ / /fj0f;“u abnf lng /fdn] cfgf] kmf}h;lxt /fj0fsf]
/fHodfly xdnf u/] . n8fOFdf /fj0f kIfsf] xf/ eof] . /fj0fsf] efO ljeLif0f /fdsf] kIfdf
nfu]sfn] klg /fdnfO{ o'4 lhTg ;lhnf] eof] .
nª\sfsf] /fhf /fj0fnfO{ o'4df k/f:t u/]sf x'gfn] /fdn] rfx]sf eP pgL ;lhn} nª\sfsf]
/fhf x'g] lyP . ljeLif0f / nId0fsf] klg ToxL rfxgf lyof] . /fdsf] hGde"ld cof]WofeGbf
nª\sf ;'Gb/ ;DkGg lyof] . t/ klg /fdn] nªsfsf] /fhsfhdf nf]e u/]gg\ . /fdsf ljrf/df
17
cfdf / hGde"ld ;+;f/df ;a}eGbf 7'nf x'g\ . ;+;f/sf] ;a}eGbf ;'Gb/ / ;'vL 7fp“ elgPsf]
:ju{eGbf klg hGde"ld 7'nf] xf] eGg] /fdsf] wf/0ff lyof] . To;}n] nª\sf hlt;'s} ;'Gb/ /
;DkGg eP klg /fdsf nflu cfgf] hGde"ld cof]Wof g} Kof/f] nfUof] . pgn] nª\sfsf] /fhsfh
5f8] / pgL cof]Woflt/ nfu] .
;+;f/df ;a}eGbf lk|o 7fp“ cfgf] hGde"ld xf] eGg] /fdsf] ljrf/ lyof] . pgL hGde"ld /
cfdfnfO{ :ju{eGbf klg dxfg\ 7fGy] . To;}n] pgn] cfgf] hGde"ld cof]WofeGbf w]/} ;'Gb/ /
;DkGg nª\sfsf] /fhf x'g] cj;/nfO{ 5f8]/ cfgf] hGde"ld cof]Wof kms]{ . /fdsf] o; sfo{n]
;+;f/df cfgf] hGde"ldeGbf 7'nf] s'g} klg 7fp“ x'g ;St}g eGg] ;Gb]z lbPsf] 5 .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ b'O{ b'O{ hgfsf] ;d"xdf ljefhg u/L hGde"ld syfsf d'Vo a“'bfx¿ k|blz{t u/L ltg}
a“'bfx¿sf] cfwf/df @) ldg]6sf] ;do lgwf{/0f u/L nfdf] pTt/ n]Vg lgb]{z ug'{xf];\ M
k|Zg M lsg /fdrGb|nfO{ nª\sfsf] /fhf x'gsf nflu k|:tfj ul/Psf] xf] < ljeLif0f / nId0fsf ljrf/sf
cfwf/df ljj]rgf ug'{xf];\ .
a'“bfx¿
• nª\sf ;'Gb/ / ;DkGg /fHo /x]sf]
• /fdn] nª\sfsf] /fhf /fj0f;lxt p;sf] ;Dk"0f{ kmf}hnfO{ k/f:t ug'{
• ljh]tfn] ljlht /fHosf] /fhf x'g] k/Dk/f /x]sf]
• /fj0fsf] efO ljeLif0fn] /fdnfO{ ;xof]u u/]sf
• pgL cfkm" /fhf x'g OR5's gePsf]
• cof]Wofdf /fdsf efO e/t /fhf ePsf]
• o'4df dxTTjk"0f{ e"ldsf k"/f ug]{ nId0fsf] /fhsfh ug]{ OR5f gePsf]
• /fd g} /fhf x'g'k5{ eGg] b'j}sf] lgisif{ /x]sf]
• t/ /fdn] /fhf aGg c:jLsf/ u/]sf] .
18
lzIfssf nflu yk ;fdu|L
;fdfGotM nfdf] pTt/df lgDg lnlvt v08 /xG5g\ M
-s_ klxnf] v08
of] nfdf] pTt/sf] k|f/lDes v08 xf] . of] v08 Ps cg'R5]bsf] x'G5 . n]vssf] ;fdfGo tyf 5f]6f] kl/ro
/ kf7sf] d"n syg o; v08df /xG5 .
-v_ bf];|f] v08
of] nfdf] pTt/sf] k|d'v v08 xf] . k|Zgdf s]lGb|t /x]/ o; v08nfO{ ljifoj:t'sf] k|s[ltcg';f/ ljleGg
cg'R5]bdf ljefhg ug{ ;lsG5 .
-u_ t];|f] v08
of] nfdf] pTt/sf] lgisif{ v08 xf] . ljz]iftM bf];|f] v08nfO{ ;ª\ul7t u/L ;f/ ¿kdf cfgf]
b[li6sf]0f o; v08df pNn]v ul/G5 . lgisif{ v08nfO{ Ps cg'R5]bdf 6'ª\UofOG5 .
19
• kf7sf] @@ cf}“ cg'R5]bsf lj|mofkbx¿ pTt/k'l:tsfdf n]Vg nufO{ tL lj|mofkbaf6 wft' 5'6\ofpg
nufpg'xf];\ .
• wft'nfO{ ;fdfGo wft', gfdwft' / k|]/0ffy{s wft' u/L ltg k|sf/df juL{s/0f ug{ ;lsG5 eGg] s'/f
l;sfpgsf nflu tnsf] tflnsf k|bz{g ug'{xf];\ M
• lgwf{l/t ;dokl5 x/]s ;d"xnfO{ cfgf cfgf efusf] wft'x¿sf] ;"rL k|:t't ug{ nufpg'xf];\ .
• ;d"xaf6 k|:t't wft'x¿df ljBfyL{x¿af6 l6Kk0fL ug{ nufO{ q'l6 km]nf k/]sf ;Rofpg nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• Jofs/0f v08sf] cEof; g= ! nfO{ sIffsfo{sf ¿kdf n]Vg lgb]{zg lbO{ ;xkf7L d"Nofª\sg sfo{ ;Dkfbg
ug'{xf];\ . o; j|mddf cndndf k/]sf ;d"x tyf ljBfyL{nfO{ ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• cGTodf ljBfyL{x¿af6 ul/Psf ;sf/fTds kIfnfO{ k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfsf nflu pko'St k[i7kf]if0f
lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ;fdfGo wft', gfd wft' / k|]/0ffy{s wft'x¿sf] k|of]u u/L !) cf]6f jfSodf cfhsf] sIffdf ePsf
36gfx¿sf] j0f{g ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ / ;xkf7L d"Nofª\sgsf cfwf/df To;/L n]v]sf] ldNof] ldn]g hf“Rg
nufpg'xf];\ . o;df cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• Jofs/0f v08sf] cEof; @ / # nfO{ n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
20
lbg M b;f}“ ;do M $% ldg]6
kf7 zLif{s M hGde"ld -syf_
kf7\oj:t' M lgkft / lj:doflbaf]ws zAbsf] klxrfg / k|of]u
ck]lIft l;k ljsf; M sfo{d"ns Jofs/0f
!= ljlzi6 p2]Zo
-s_ lgkftsf] klxrfg / k|of]u ug{
-v_ lj:doflbaf]ws zAbsf] klxrfg ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• lgkft / lj:doflbaf]ws zAb n]lvPsf] rf6{, jfSokTtLx¿ / uf]hLtflnsf
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{x¿nfO{ :jtM :km"t{ ¿kdf cfkm"leq /x]sf ljz]if k|ltef k|bz{g ug{ s]xL ;do lbO{ pTk|]/0ffTds
lj|mofsnfk ;~rfng ug'{xf];\ . cfhsf] 3G6Ldf ul/g] d'Vo lj|mofsnfk z}Ifl0fs kf6Ldf pNn]v ug'{xf];\ .
• z}Ifl0fs kf6Ldf lgDg tflnsf agfO{ ljBfyLx¿af6 zAb eGg nufO{ n]Vg'xf];\ M
lgkft zAbx¿ lj:doflbaf]ws zAbx¿
lj|mofsnfk @
♦ cfkm"n] z}Ifl0fs ;fdu|Lsf ¿kdf nu]sf lgkft / lj:doflbaf]ws zAbsf af/]df n]lvPsf] rf6{ k|bz{g
ug'{xf];\ . ljBfyL{x¿åf/f k|of]u lj|mofkbaf6 lgkft / lj:doflbaf]ws zAbsf pbfx/0f lbP/ k|:6
kfl/lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿sf] ;ª\Vofsf cfwf/df @, $, ^ -hf]8f_ ;d"xdf ljefhg u/L ;d"x g]tf klg 5fGg nufpg'xf];\ .
• uf]nfk|yfaf6 ;d"xnfO{ lgkft jf lj:doflbaf]ws zAb l6kf]6 ug{ 6'ª\uf] nufpg'xf];\ / ToxL cg';f/lgb]{zg
lbg'xf];\ .
• lgwf{l/t ;dokl5 ;d"xsf] k|:t'lt ug{ nufpg'xf];\ . k"j{ ;d"xn] k|:t't u/]sf zAbx¿ gbf]xf]l/g] u/L
zAbx¿sf] k|:t'lt ug{ nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• Jofs/0f v08sf] cEof; g= $ / % nfO{ sIffsfo{sf ¿kdf n]Vg lgb]{zg lbO{ ;xkf7L d"Nofª\sg sfo{
;Dkfbg ug'{xf];\ . o; j|mddf cndndf k/]sf ;d"x tyf ljBfyL{nfO{ ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• cGTodf ljBfyL{x¿af6 ul/Psf ;sf/fTds kIfnfO{ k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfsf nflu pko'St k[i7kf]if0f
lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• lgkft / lj:doflbaf]ws zAbx¿sf] k|of]u u/L ! cf]6f cg'R5]b n]Vg nufpg'xf];\ / ;xkf7L d"Nofª\sg
u/fpg'xf];\ .
%= u[xsfo{
• Jofs/0f v08sf] cEof; ^ / & nfO{ n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
21
lbg M P3f/f}“ ;do M $% ldg]6
kf7 zLif{s M hGde"ld -syf_
kf7\oj:t' M b'Jo{;g / nfu' cf}ifwLsf af/]df cleJolSt
ck]lIft l;k ljsf; M af]nfO tyf n]vfO
!= ljlzi6 p2]Zo
• b'Jo{;g / nfu' cf}ifwLsf af/]df af]n]/ tyf n]v]/ cfgf] cleJolSt k|s6 ug{ ;Sg]
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• pknAw ePdf b'Jo{;g / nfu' cf}ifwLsf af/]df k|:t't ul/Psf >Jo, b[Zo ;fdu|L, kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• cl3Nnf] lbgsf] u[xsfo{÷kl/of]hgf sfo{nfO{ sIff k|:t'lt ug{ nufP/ cfjZos k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
• cfhsf] sIffdf ul/g] d'Vo lj|mofsnfknfO{ hfgsf/L u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• sIffsf] a;fO Joj:yfkg ;Dk"0f{ ¿kdf ;dfj]zL ePsf] ;'lglZrt ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• z}Ifl0fs ;fdu|Lsf] ¿kdf nluPsf] >Jo b[Zo jf lnlvt ;fdu|L k|bz{g ug'{xf];\ .
• ;d"xut 5nkmnsf nflu ljBfyL{ ;ª\Vofsf cfwf/df # jf $ ;d"x agfpg'xf];\ .
• x/]s ;d"xdf b'Jo{;g / nfu' cf}ifwLsf af/]df 5nkmn ug{ !% ldg]6 / lgisif{ n]Vgsf nflu % ldg]6 u/L
@) ldg]6sf] ;do lbg'xf];\ .
• ;d"xleq 5nkmndf ;a} ljBfyL{ ;xefuL u/fpgsf nflu cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ;d"xaf6 k|:t'ltsf nflu Ps Ps hgf 6f]nLg]tf 5fGg nufpg'xf];\ / x/]s ;d"xnfO{ ltg– ltg ldg]6sf]
;do lbg'xf];\ .
• af“sL ljBfyL{nfO{ Wofgk"j{s ;'gL ;'wf/sf nflu l6Kk0fL ug{ nufpg'xf];\ .
• ;s];Dd ljBfyL{x¿af6} ;'wf/sf] nflu lgisif{df k'¥ofpg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ;d"xdf ;lj|mo gePsf s'g} ljBfyL{nfO{ b'Jo{;g / nfu' cf}ifwLsf af/]df ;ª\lIfKt cleJolSt ug{ nufO{
k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGGf ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• b'Jo{;g / nfu' cf}ifwLsf af/]df sDtLdf # cf]6f cg'R5]b n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
22
yk lj|mofsnfk
ljBfyL{x¿nfO{ lgDgfg';f/sf k|Zgx¿sf] pTt/ n]Vg nufO{ pgLx¿sf]] l;sfOsf] d"Nofª\sg
ug{ ;Sg' x'g] 5 M
!= tnsf lgkft zAbsf] k|of]u u/L s'g} 36gfsf] rrf{ ug'{xf];\ -%_ M
t, lg, kf], /], kf]
@= ;ª\lIfKt pTt/ n]Vg'xf];\ M -%_
hGde"ld syfsf] zLif{s sltsf] ;fy{s 5 < n]Vg'xf];\ .
#= ;k|;ª\u JofVof ug'{xf];\ M-%_
of] o'4 ltdLn] lhTof} lsgls ltd|f efO nId0f ltd|f kIfdf lyP .
$= tn lbOPsf a“'bfx¿sf cfwf/df syf n]Vg'xf];\ M -%_
u'? b|f]0ff{rfo{n] cfgf r]nfx¿sf] k/LIff lng hª\undf n}hfg'=======Pp6f ?vsf] xf“ufdf a;]sf] r/f]
b]vfP/ To;sf] bflxg] cf“vfdf jf0f xfg]/ v;fNg' kg]{ s'/f ;'gfpg'====== clxn] s] b]v]sf 5f} eg]/
lziox¿;“u kfn}kfnf] ;f]Wg'===== b'of]{wgn] cfgf j/k/ b]v]sf ;a} s'/f eGg'=======s0f{n] ?vsf]
xf“ufdf r/f] b]v]sf] atfpg'========ch'{gn] r/fsf] bflxg] cf“vf dfq b]v]sf] atfpg'========ch'{gsf]
hafkmn] u'? v';L x'g'========ch'{g k/LIffdf k|yd x'g'========ToxL j]nfb]lv ch'{g b[li6 eGg] egfO
k|rlnt x'g' =======.
23
kf7 @
sljtf ;Gt'li6
PsfOut kf7\oj:t' ljefhg tflnsf
j|m=;= kf7\oj:t' kf7\oef/
!= noa4 jfrg / z'4 pRrf/0f !
@= zAbfy{ / jfSodf k|of]u !
#= efjaf]w !
$= df}g k7g / JofVof !
%= ;k|;ª\u JofVof !
^= cg'R5]b /rgf -n}ª\lus e"ldsf tyf ;dtfsf af/]df_ !
&= Jofs/0f -wft'sf] ¿kfog_ !
*= x|:j, bL3{, z, if, ; / rGb|laGb' sf] k|of]u !
(= n]Vo lrx\gsf] klxrfg / k|of]u !
!)= l;h{gfTds sfo{ -sljtf n]vg k|ltof]lutf_ @
hDdf !!
lj|mofsnfk @
24
• lzIfsn] ;aeGbf klxn] ljBfyL{dWo]af6 ‘;Gt'li6’ sljtf noa4 jfrg ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ . ljBfyL{af6
;Dej gePdf pgLx¿nfO{ Wofgk"j{s ;'Gg lgb]{z lb+b} cfk}m+n] b'O{ ltg k6s cfbz{ jfrg u/L sljtf
;'gfpg'xf];\ .
• o;/L noa4 k7g cEof; u/fp“bf sljtfsf] k|To]s kª\lSt no xfn]/ k9\g'xf];\ / ;f]xL cg';f/ ljBfyL{nfO{
klg ;d"xut ¿kdf no xfn]/ k9\g] cEof; u/fpg'xf];\ .
• ;fd"lxs sljtf jfrg cEof; u/fO;s]kl5 b'O{ ;d"xsf -ePdf s]6f / s]6L_ lardf , a]Grut ;d"xdf /
clGtddf JolSt JolStdf noa4 jfrgsf] cEof; u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pRrf/0f ug{ cK7\of/f] nfu]sf zAbx¿ kf7af6 vf]hL l6kf]6 ug{ nufpg'xf];\ . kl5
ljBfyL{nfO{ ;f]Wb} z}Ifl0fs kf6Ldf l6Kb} hfg'xf];\ .
• tL zAbx¿sf] kfn}kfnf] ljBfyL{x¿af6 g} pRrf/0f ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ . pgLx¿af6 z'4 pRrf/0f x'g
g;s]sf zAbx¿nfO{ lzIfsn] cIf/ cIf/ 5'6\ofO{ z'4 pRrf/0f ug]{ cEof; u/fpg'xf];\ . o;/L pRrf/0f
cEof; u/fp“bf cfkm"n] nu]sf] zAb ;"rL klg k|bz{g u/L z'4 pRrf/0f ;DaGwL yk cEof; u/fpg'xf];\ .
• Ot/ g]kfnL dft[efiff ePsf / pRrf/0fdf a9L sl7gfO ePsf ljBfyL{x¿nfO{ z'4 pRrf/0fsf] cEof;
u/fp“bf pgLx¿sf] pRrf/0fut q'l6 If]q klxrfg u/L yk cEof;sf] cj;/ k|bfg ug'x{ f];\ .
• ;':t >j0f ePsf ljBfyL{sf] xsdf ;s];Dd ;fª\s]lts efiffsf] k|of]u ug'{xf];\ . cGoyf pgLx¿nfO{ tL
zAbx¿nfO{ cg' n]vg ug{ lgb]{z ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk $
• kf7sf] ;'gfO cEof;sf k|Zg g= ! , @ / # g= sf lj|mofsnfkx¿ u/fpg'xf];\ . ljBfyL{ cndn k/]sf]
cj:yfdf cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
lgDglnlvt k|Zgx¿ ;a} ljBfyL{ ;dIf /fv]/ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
• cfh k9]sf] sljtfsf] s'g} rf/ x/kmx¿ noa4jfrg u/]/ ;fyLnfO{ ;'gfpg'xf];\ .
tkfO{+n] cfh pRrf/0f ug{ l;s]sf gof“ zAbx¿sf] ;"rL agfO{ sIffdf pRrf/0f u/]/ ;'gfpg'xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• /]l8of], Pkm=Pd= jf l6eLaf6 b]v];'g]sf] tkfO{+nfO{ dgkg]{ s'g} sljtf jf uLt /fd|f cIf/ kf/L 5'6\6} kfgfdf
n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
25
• kf7\ok':ts, zAbfy{kTtL, jfSokTtL, uf]hLtflnsf / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ut lbg kl/of]hgf sfo{nfO{ s]xL ljBfyL{x¿nfO{ k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / af“sL ljBfyL{sf ;fdu|LnfO{
k|bz{g kf6Ldf 6f“:g nufpg'xf];\ . o; k|sf/ pTk|]/0ffTds lj|mofsnfk ;~rfng u/L cfh cWoog ul/g]
ljifoj:t'sf af/]df hfgsf/L lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ ‘;Gt'li6’ sljtf dgdg} k7g ug{ lgb]{lzt u/L cfkm"nfO{ gof“ nfu]sf zAbx¿ cfk\mgf
sfkLdf l6Kg lgb]{z ug'{xf];\ .
• ljBfyL{x¿n] l6kf]6 u/]sf gof“ zAbx¿ lzIfs cfk"mn] z}Ifl0fs kf6Ldf n]Vb} hfg'xf];\ .
• tL ;ª\slnt zAbsf cy{ ljBfyL{x¿dWo]af6 eGg k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGTodf cfkm"n] nu]sf] zAb kTtL k|bz{g u/L yk :ki6 kfg'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• cfkm"n] jfSodf k|of]u u/L nu]sf] ltg cf]6f gd'gf jfSokTtLsf] k|bz{g ug'{xf];\ / cy{o'St jfSo lgdf{0f ug]{
ljifodf 5nkmn u/fpg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿nfO{ rf/ rf/ hgfsf] ;d"xdf ljefhg u/L ;d"x g]tf 5fGg nufpg'xf];\ . nlIft zAbx¿sf]
cfzo v'Ng] u/L jfSodf k|of]u ug{ !% ldg]6sf] ;do lbO{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• ljBfyL{n] ;d"x sfo{ ubf{ pko'St :yfgdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ . d"Nofª\sgsf nflu ljBfyL{nfO{ g} k|f]T;flxt
ug'{xf];\ . cGTodf pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• kf7sf] cEof;sf $ / % sf lj|mofsnfkx¿ k|To]s ljBfyL{nfO{ ug{ nufpg'xf];\ . ljBfyL{n] cEof; ul//x“bf
pgLx¿n] u/]sf] sfo{sf] cjnf]sg ub}{ cndn k/]sf] b]lvPdf cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ‘tftf] s';L{’ v]n ljlwsf] k|of]u ub}{ zAbfy{ / jfSo k|of]u sfo{sf] d"Nofª\sg tyf k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• kf7sf] cEof; % n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
26
lbg M t];|f] ;do $% ldg]6
kf7 zLif{s M ;Gt'li6 -sljtf_
kf7\oj:t' M cfzo ⁄ efjfy{ n]vg
ck]lIft l;k ljsf; M n]vfO
!= ljlzi6 p2]Zo
-s_ ‘;Gt'li6’ sljtfsf lglb{i6 kª\lStx¿sf] cfzo v'nfpg
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• kf7\ok':ts, sljtf+zsf] cfzo jf efj v'nfOPsf] gd'gf
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ut lbgsf] u[xsfo{nfO{ sIff cufl8 cfP/ s]xL ljBfyL{nfO{ k|:t'tLs/0f ug{ uufpg'xf];\ . kTo]s k|:t'ltkl5
/fd|f kIfx¿sf] k|z+;f ub}{ tfnL ahfP/ cGo ;fyLnfO{ ;Ddfg ug{ lgb]{z ug'{xf];\ . cfjZos k[i7kf]if0f lbO{
cfhsf] kf7\oj:t'sf af/]df hfgsf/L u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• cfkm"n] nu]sf] Pp6f sljtf+zsf] cfzo v'nfOPsf] gd'gf ;fdu|L k|bz{g ug'{xf];\ / ;f] n]vg ;DaGwdf
5nkmn u/fO{ n]Vg] tl/sfsf af/]df k|lzIf0f lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L ;d"x g]tf ;d]t tf]Sg nufpg'xf];\ . ‘;Gt'li6’
sljtfsf sDtLdf b'O{ b'O{ Znf]s Pp6f ;d"xnfO{ kg]{ u/L gd'gfcg';f/ !% ldg]6sf] ;do lbO{ efj lj:tf/
ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿n] ;d"xdf a;L efj lj:tf/ n]Vb} ubf{ ;d"x ;d"xdf k'uL cjnf]sg ug'{xf];\ . olb cndlnPsf
cj:yf b]lvPdf cfjZos ;xof]u k'¥ofpg'xf];\ .
• n]vg sfo{ ;lsPkl5 ;d"x g]tfaf6 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ . Ps ;d"xsf] k|:t'ltkl5 ;f]
;d"xnfO{ tfnL ahfO{ ;Ddfg ug]{ ;+:sf/sf] ljsf; u/fpg'xf];\ . :d/0f /xf];\ 6f]nL g]tf lbglkR5] km/s
km/s kg]{ u/L g]t[Tj ug'{kg]{ lgod agfpg'k5{ .
• ;d"xsf] k|To]s k|:t'ltkl5 ;'wf/ ug'{kg]{ kIfdfly ljBfyL{x¿af6} 5nkmn u/fO{ lzIfsn] ;du|df pko'St
k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• tnsf kª\lStsf] cfzo n]Vg nufO{ d"Nofª\sg tyf k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
5g\ cf“vf b'O6f xfd|f x]g'{k5{ b'j}lt/
sfg 5g\ b'O6} xfd|f ;'Gg'k5{ b'j}lt/ .
%= u[xsfo{
• n]vfO cEof;cGtu{tsf] k|Zg g= # sf] cEof; 3/df u/]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
lzIfssf nflu lgb]{zg
• o;} lgb]{lzsfsf] kf7 !) sf] kf“rf}“ lbgsf] lj|mofsnfkdf efj lj:tf/sf] gd'gf / n]Vg] tl/sf;Dd lbOPsf] 5 .
;f]xLcg';f/sf lj|mofsnfk u/fpg ;Sg' x'g] 5 .
27
lbg M rf}yf] ;do $% ldg]6
!= ljlzi6 p2]Zo
-s_ lglb{i6 sljtf+zsf] JofVof ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• JofVofsf] gd'gf
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• s'g} /f]rs 36gf jf r'6lsnf ;'gfP/ pTk|]/0ffTds lj|mofsnfk ;DkGg ug'{xf];\ / cfhsf] ljifoj:t'
z}Ifl0fs kf6Ldf n]vL ljBfyL{x¿nfO{ hfgsf/L u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / ;d"x g]tf tf]Sg lgb]{z ug'{xf];\ . z}Ifl0fs ;fdu|Lsf]
¿kdf nu]sf] JofVof ul/Psf] gd'gf k|:t't ug'{xf];\ . JofVof ug]{ tl/sfaf/] ljBfyL{sf lardf 5nkmn u/fO{
lgisif{ lbg'xf];\ .
• ljBfyL{nfO{ uf]nf k|yf ljlwsf] k|of]u u/L k|lt ;d"x tnsf sljtf+z dWo]af6 s'g} Ps sljtf+z kg]{ u/L gf}
ldg]6leq JofVof u/L n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\ M
-s_ gvfO{ ;l~rtf ug]{ nf]eLsf] r}g 5}g /] ¤
vfP/ gu/] sfd csf]{ kfkL x'“b}g /] ¤
-v_ csf{sf] efu vf];]df 8f“sf csf]{ x'“b}g /] ¤
cfgf] e/ k/] cfkm}“ nf~5gfn] 5'“b}g /] ¤
-u_ ann] /rgf lg:sf];\ a'l4n] l;h{gf gof“
dgn] ddtf dftf tgn] r]tgf gof“ .
-3_ k[lyjL tn g} :ju{ hgtf g} hgfb{g
pksf/ ;bf k"hf kmn xf] b'Mv df]rg .
• ljBfyL{x¿n] pTt/ n]Vb} ubf{ ;d"x ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;do ;dfKt ePkl5 pTt/x¿ ;d"x g]tfaf6 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ . k|To]s k|:t'ltkl5
ljBfyL{x¿af6} ;'wf/ ug'{kg]{ kIfdfly l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt u/L cGTodf cfkm"n] pko'St k[i7kf]if0f
lbg'xf];\ .
28
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• kf7af6 sljtfsf] s'g} c+z z}Ifl0fs kf6Ldf n]vL To;sf] JofVof ug{ rfxg]x¿nfO{ xft p7fpg nufpg'xf];\
/ xft p7fpg]x¿dWo]af6 uf]nfk|yfaf6 Ps hgfnfO{ 5gf]6 u/L tf]lsPsf] sljtf+zsf] df}lvs ¿kdf
JofVof ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• ljBfyL{nfO{ tnsf] sfo{ ug]{ kl/of]hgf sfo{ lbg'xf];\ M
cfgf] 6f]n l5d]sdf k|rlnt s'g} rf/ cf]6f ufp“vfg] syf / To;sf pTt/ ;d]t vf]h]/ NofO{ sIffsf]
k|bz{g kf6Ldf 6f“:g'xf];\ .
lzIfssf nflu yk ;fdu|L
• JofVof u/]sf] gd'gf / pTt/ n]Vg] tl/sfsf af/]df o;} lgb]{lzsfsf] kf7 !# sf] kf“rf}“ lbgdf lbOPsf] 5 .
To;nfO{ klg cg';/0f u/L ug{ u/fpg ;Sg' x'g] 5 .
30
lj|mofsnfk #
• ;d"xaf6 k|:t'ltsf nflu Ps Ps hgf 6f]nLg]tf 5fGg nufpg'xf];\ / x/]s ;d"xnfO{ ltg ltg ldg]6sf]
;do lbg'xf];\ .
• af“sL ljBfyL{nfO{ Wofgk"j{s ;'gL ;'wf/sf nflu l6Kk0fL ug{ nufpg'xf];\ .
• ;s];Dd ljBfyL{x¿af6} ;'wf/sf] nflu lgisif{df k'¥ofpg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ;d"xdf ;lj|mo gePsf s'g} ljBfyL{nfO{ n}ª\lus e"ldsf / ;dtfaf/] ;ª\lIfKt cleJolSt ug{ nufO{
k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{ M
• ljBfyL{x¿nfO{ cfgf] 3/, 6f]n / ;dfhdf k'?ifn] ug]{ sfd / dlxnfn] ug]{ sfddf s] s:tf leGgtf 5g\
eGg]af/]df ;f]wvf]h u/L d'Vo d'Vo km/s n]v]/ k|bz{g kf6Ldf 6f“:g lgb]{zg lbg'xf];\ .
lzIfssf nflu lgb]{zg
• o;} lgb]{lzsfsf] kf7 !$ sf] lbg 5}6f}“df cg'R5]b n]v]sf] gd'gf / n]Vg] tl/sf;d]t lbOPsf] 5 . ;f] cWoog u/L
;f]xL cg';f/ ug'{ u/fpg ;Sg' x'g] 5 .
!= ljlzi6 p2]Zo
-s_ ;'?df x|:j, lardf x|:j / clGtddf x|:j x'g] zAbx¿sf] klxrfg ug{
-v_ ;'?df bL3{, lardf bL3{ / clGtddf bL3{ x'g] zAbx¿sf] klxrfg ug{
-u_ z, if, / ; sf] k|of]usf If]qsf] klxrfg ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• ;'?df x|:j, lardf x|:j / clGtddf x|:j ePsf zAbx¿sf] ;"rL
• ;'?df bL3{, lardf bL3{ / clGtddf bL3{ ePsf zAbx¿sf] ;"rL
• z, if, / ; sf] k|of]u ePsf zAbx¿sf] ;"rL
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{x¿nfO{ @ ldg]6sf] ;do lbO{ ‘;Gt'li6’ sljtfsf] klxnf] / bf];|f] Znf]s b|'t n]vg ug{ lgb]{zg
lbg'xf];\ / ;do ;dfKt x'gf;fy a'emfpg]nfO{ wGojfb lbO{ pTk|]/0ffTds lj|mofsnfk ;DkGg ug'{xf];\ / cfh
;DkGg ul/g] lj|mofsnfkx¿sfaf/]df ;ª\lIfKt k|sfz kfg'{xf];\ .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ ‘;Gt'li6’ kf7af6 ;'?, lar / clGtddf x|:j ePsf zAbx¿ vf]h]/ eGg nufO{ z}Ifl0fs
kf6L{df n]Vg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿nfO{ ‘;Gt'li6’ kf7af6 ;'?, lar / clGtddf bL3{ ePsf zAbx¿ vf]h]/ eGg nufO{ z}Ifl0fs
kf6L{df n]Vg'xf];\ .
32
• ljBfyL{x¿nfO{ ‘;Gt'li6’ kf7af6 z, if / ;sf] k|of]u ePsf ePsf zAbx¿ vf]h]/ eGg nufO{ z}Ifl0fs
kf6L{df n]Vg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• cfkm"n] nu]sf] z}Ifl0fs ;fdu|LdWo] ;'?df x|:j, lardf x|:j / clGtddf x|:j ePsf zAbx¿sf] ;"rL k|:t't
ug'xf];\ / To;af/]df :ki6 kfg'xf];\ .
• cfkm"n] nu]sf] ;'?df bL3{, lardf bL3{ / clGtddf bL3{ ePsf zAbx¿sf] ;"rL k|:t't ug'xf];\ / To;af/]df
:ki6 kfg'xf];\ .
• cfkm"n] nu]sf] z, if, / ; sf] k|of]u ePsf zAbx¿sf] ;"rL k|:t't ug'xf];\ / To;af/]df :ki6 kfg'xf];\ .
o:tf] ;"rL k|:t't ug{ ;lsG5 M
!= ;'?df x|:j
g'g, b'w, ldt, l;ª, ls/f], l3p, la/fnf], lxpF, lha|f], OlGhg, l6g, l6s6, ldn, Ogfd, lk/,
ldt]/L, l;nf}6f], h'/]nL, s'gf], u'g, s';L{, ph'/, h'gf/, a'9ØfOF, pgL, ltgL, logL, ltdL, pxf“,
lsg, a'9f], 7'nf], ld7f], lttf], la;, lt;, ltg]s, la;]s, lt;]s, lr;f], lrKnf], b'Anf], l/Qf], leq,
lt/, l;t, lg/, lxhf], d'lg, p“ef], p“wf], lt5{, p7\of], lslgg\, w'Tof], ;'G5g\, ?lG5g\ ltns,
lt/:sf/, lbj;, lwSsf/, pu|, pQm, u'0f, u'?, r'Dag, q'l6, lgaGw, lgod, lgoGq0f, s's'/,
d'h'/ cflb .
@= lardf x|:j
OlGhlgo/, lalN8ª, ldl6ª, k'hf/L, k'ln;, s's'/, d'h'/, dflg;, eflgh, elth, OlGhg, clkm;,
nflN6g, /]l8of], xl/of], cldnf], v's'nf], af6'nf], l;ls:t, g'lgnf], pGgfO;, alTt;, rfln;,
5ofln;, lqrfln;, aflx/, lbp“;f], clws, clGtd, cflbd, sljtf, sl7g, vlgh, ul/df, rl/q,
gflosf, uflosf, kflIfs, kl08t, k|fs[lts, k|ltof]lutf, dlGb/, cª\s'z, cb\e't,\ cfs'n, cft'/,
OR5's cflb .
#= cGTodf x|:j
gflt, kgflt, h'jfOF, kf]O, efO, bfO, bfh', a/fh', legfh', afa', klt, uf]?, efn', ufp“, lxpF,
l3p, wg', xfp, efp, 7fp“, cfn', lk“8fn', lji0f', gfg', ;fg', cl3, kl5, clg, klg, b]lv, ls, l5,
a?, km]l/, ef]ln, cl:t, rflx“, cufl8, k5fl8, d'lg, dfly, k9fO, a;fOF, ;'gfO, n]vfO, olt,
plt, slt, Tolt, hlt, clnslt cflb .
$= ;'?df bL3{
oL, tL, pm, O{z, sL6, qmL8f, z"Go, ;"rs, zLif{s, ;"o{, k"j{, k"0f{ cflb .
%= lardf bL3{
ctLt, cwLg, uDeL/, t[tLo, gjLg, k|frLg, k/LIff, k"hgLo, ;d"x cflb .
^= cGTodf bL3{
/]UdL, /fO{, u'/fufO{, e§/fO{, /fO{, l7dL, u'NdL, 8f]6L, sf:sL, ;'gf}nL, lbbL, alxgL, ;f;", km'k",
hf]O{, 9f]O{, ufO{, e}+;L, e]8L, s]6L, l;/fgL, v/fgL, 7]sL, yfnL, y}nL, cf/L, vNtL, o;/L, s;/L,
/fd|/L, a];/L, To;/L, ;/f;/L, h;/L cflb .
&= z, if, ;
lzz', zlz, z]if, zf:q, zf;g, zf;s, cfZjf;g, k|z+;f, cfzf, cfzLjf{b, zf/bf, lznf,
lzNk, lzj, lzlj/, lzIff, lbzf, /flz, klZrd, lgZro, cfZro{, >fk, >fj0f, >f]tf, >L,
>4f, lj>fd, cf>o, cf>d, Znf]s, ;+Zn]if0f, ljZn]if0f, j|mdzM, k|fozM cflb .
piff, Clif, cf}ifwL, s[lif, s[ifs, ci6d, cfiff9, Oi6, si6, gi6, k'i6, ;Gt'i6, lzi6, ;[li6, b[li6,
/fi6«, lgisd{, z'is, dl:tis, alxisf/, kl/isf/, lgisfzg cflb .
33
;]tf], ;o, ;;'/f, ;'uf, abdf;, :s'n, :6];g, ;x/, ;fwf/0f, bf;, ;bg, ;fwg, ;fw', :gfg, gd:sf/,
k'/:sf/, k|z:t, :t'lt, :qL, ;kmn, ;ef, ;Tsf/, ;Hhg, ;Ddfg, ;b\efj, ;+o'Qm, ;+;b\, ;+:yf,
;ª\uLt, ;Gtfg, ;/:jtL, pT;'s, cflb .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{x¿nfO{ # ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / ;d"x g]tf klg 5fGg lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ;d"xx¿nfO{ lr6\7f u/L x|:j ;d"x, bL3{ ;d"x / …z, if, ;Ú ;d"x u/L ljefhg ug'{xf];\ .
• x|:j÷bL3{ ;d"xnfO{ ;'?, lar / clGtddf x|:j÷bL3{ x'g] kf“r÷kf“r cf]6f / …z, if, ;Ú ;d"xnfO{ z, if / ;
k|of]u ePsf kf“r÷kf“r cf]6f zAb n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ;do ;dfKt ePkl5 ltg cf]6} ;d"x g]tfaf6 kfn}kfnf] cfkm"n] n]v]/ NofPsf zAb k|:t't ug{ nufpg'xf];\ .
• ljBfyL{af6 k|:t't zAbsf] j0f{ljGof;df q'l6 kfOPdf ;RofO{ lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• cfhsf] sIffdf ljBfyL{x¿n] l;s]sf zAbsf] lxHh] lauf/]/ ljBfyL{nfO{ z'4 ug{ eGg'xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• x|:j, bL3{, z, if, ; nfu]sf zAbx¿dWo] x/]sdf !)÷!) cf]6f zAb 3/df n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
34
-<_ bf]xf]/f] p4/0f pxL j|mddf cfpg] JolSt, j:t' cflbnfO{ 5'6o\ fpg /
5f]6f] lj>fddf
-Û_ k"0f{lj/fd s[ltsf] gfd, ljz]if hf]8 lbg] ljifo cflbdf
-M_ Psf]xf]/f] p4/0f k|Zg ubf{
-æ===Æ_ cNklj/fd s'g} pbfx/0f lb“bf
lj|mofsnfk #
• lj|mofsnfk @ sf k|Zgx¿sf] pTt/sf cfwf/df ljBfyL{df /x]sf] n]Vo lrx\gsf] 1fgsf] cj:yf klxrfg u/L
cfjZos n]Vo lrx\gsfaf/]df yk hfgsf/L lbg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿nfO{ rf/ rf/ hgfsf] ;dfj]zL -eflifs, lnª\uLo, hftLo, hfGg] / sd hfGg] cflb ljBfyL{x¿
ldnfP/_ ;d"xdf ljefhg u/L ;d"x g]tf 5fGg nufpg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿n] lrx\g k|of]u ubf{ lzIfsn] cjnf]sg stf{ / ;xh stf{sf] e"ldsf lgjf{x ub}{ cndlnPsf
;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• cGTodf ;'wf/ ug'{kg]{ kIfdfly lzIfsn] ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ljleGg n]Vo lrx\g k|of]u ug{ ldNg] u/L cg'R5]b n]Vg'xf];\ / x/]s ljBfyL{n] cfgf pTt/ k'l:tsfdf To;
cg'R5]bnfO{ ;fg{ nufO{ cfjZos n]Vo lrx\g k|of]u ug{ nufpg'xf];\ .
• s'g} Ps hgf ljBfyL{nfO{ af]nfO{ z}lIf0fs kf6L{df n]lvPsf] cg'R5]bdf n]Vo lrx\g n]Vg nufpg'xf];\ / x/]s
ljBfyL{sf] pTt/ k'l:tsfdf ePsf] cfwf/df k/LIf0f ug{ nufpg'xf];\ .
%= u[xsfo{
• Jofs/0fsf] k|Zg g= % sf] pTt/ n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
cª\s ef/ !) !) !) !) !) %)
!=;d"x s
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{n] sljtf jfrg u/]sf] ;dodf dfly lbOPsf] cfwf/df k|To]s ;d"xsf] d"Nofª\sg u/L k|fKtfª\ssf]
cfwf/df k|yd, låtLo / t[tLo 5'6\ofO{ ;d"xnfO{ plrt k'/:sf/ ;d]t ljt/0f ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ;d"x sfo{df cu|;/ x'g gvf]Hg], cufl8 cfpg, af]Ng wsfpg] ljBfyL{ klxrfg u/L To:tf ljBfyL{nfO{
…;Gt'li6Ú sljtf no ldnfO{ jfrg ug{ nufpg'xf];\ . cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• ljBfyL{x¿nfO{ cfkm"nfO{ dgkg]{ ljifodf s'g} Ps uLt jf sljtf 3/af6 n]v]/ NofO{ k|bz{g kf6Ldf 6f“:g
lgb]{zg lbg'xf];\ .
yk lj|mofsnfk
ljBfyL{x¿nfO{ lgDgfg';f/sf k|Zgx¿sf] pTt/ n]Vg nufO{ pgLx¿sf]]
l;sfOsf] d"Nofª\sg ug{ ;Sg' x'g] 5 M
!= vf, u/, ;'g\, x]/\ wft'sf] k|of]u u/L st} 3'Dg hf“bfsf] j0f{g ug'{xf];\ . -%_
@= tnsf n]Vo lrx\g k|of]u u/L 5f]6f] cg'R5]b n]Vg'xf];\ . -%_
n]Vo lrx\gx¿ M cNklj/fd -,_, k|Zgjfrs -<_, k"0f{lj/fd -._, of]hs -–_, lgb]{zs -M_
#= ;ª\lIfKt pTt/ n]Vg'xf];\ M -%_
-s_ sljtfsf] cfwf/df hLjgsf] ult s;/L rN5 <
$= ;k|;ª\u JofVof ug'{xf];\ M-%_
k[YjL tn g} :ju{ hgtf g} hgfb{g .
pksf/ ;bf k"hf kmn xf] b'Mv df]rg ..
36
kf7 #
hLjgL ;Gb's ?Ot
PsfOut kf7\oj:t' ljefhg tflnsf
j|m=;= kf7\oj:t' kf7\oef/
!= ;:j/jfrg / z'4 pRrf/0f !
@= zAbfy{ / cg]sfyL{ zAb !
#= zAbe08f/ / jfSodf k|of]u !
$= d'Vo 36gfj|md l6kf]6 / j0{fg !
%= k7g af]w, 5nkmn / k|Zgf]Tt/ @
^= JofVof / efj lj:tf/ @
&= ;ªlIfKt / nfdf] pTt/ n]vg !
*= Jofs/0f -;+of]hs, gfdof]uL / lj|mofof]uL_ !
(= l;h{gfTds sfo{ -hLjgL n]vg_ !
hDdf !!
!= ljlzi6 p2]Zo
-s_ lglb{i6 hLjgL kf7sf] cg'R5]bnfO{ ult, olt ldnfO{ z'4;“u ;:j/jfrg ug{
-v_ kf7df k|o'St pRrf/0fut ;d:of ePsf sl7g zAbx¿sf] z'4 ¿kdf pRrf/0f ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• zAbkTtL / uf]hLtflnsf
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• cfjZos pTk|]/0ff lbO{ To; lbg lzIf0f ul/g] kf7sfaf/]df hfgsf/L u/fpg'xf];\ .
• ;:j/jfrgsf nflu cfjZos lgb]{zg lbg'xf];\ . h:t}M
ult -l56f] l56f]_ / olt -kb kbsf larsf] lj>fd_ ldnfO{ k9\g]
lj/fd lrx\gx¿ -cNklj/fd, cw{lj/fd, k"0f{lj/fd, k|Zg;"rg, pb\uf/_ sf] Vofn u/L k9\g]
37
lxHh] -j0f{x¿sf] n]Vo ljGof;_ sf] Vofn u/L z'4 pRrf/0f u/L k9\g]
lj|mofsnfk @
• lzIfsn] kf7sf] klxnf] cg'R5]b ;:j/jfrg u/L ;'gfpg'xf];\ / o;kl5 ljBfyL{x¿nfO{ kfn}kfnf] ;:j/ /
jfrg u/fpg' xf] . o; j|mddf lgDg lj|mofsnfkdf Wofg lbg'xf];\ M
• 5fq / 5fqf b'j}nfO{ kfn}kfnf] ;:j/jfrg u/fpg'xf];\ .
• bf];|f] efifL ljBfyL{nfO{ a9L ;xefuL u/fpg'xf];\ .
• ;fyLn] u/]sf] pRrf/0f ljBfyL{nfO{ Wofg k"j{s ;'Gg lgb]{zg lbg'xf];\ / cz'4 pRrf/0f ePsf lard} /f]s]/
;Rofpg nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ;:j/jfrgsf] lj|mofsnfk k"/fePkl5 ljBfyL{x¿nfO{ kf7sf sl7g zAbx¿sf] z'4 / :ki6 pRrf/0f ug]{
cEof; u/fpg'xf];\ . o; j|mddf lgDg lj|mofsnfkx¿ u/fpg'xf];\ .
• ljBfyL{nfO{ pRrf/0f ug{ ;d:of k/]sf z}Ifl0fs kf6Ldf l/kf]6 ul/Psf sl7g zAbx¿ ljBfyL{af6 kfn}kfnf]
z'\4pRrf/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• lzIfsn] klxn]g} tof/ kf/]/ NofPsf sl7g zAbsf zAbkTtLx¿ uf]hLtflnsfdf /fv]/ b]vfp“b} pgLx¿nfO{
z'4 pRrf/0fsf] cEof; u/fpg'xf];\ M
nlIft zAbx¿ M
e"kl/j]li6t, zNolj|mof, ;ª\sL0f{, cGtl/If, vfg] d'vnfO{ h'“3fn] 5]Sb}g, gfRg ghfGg] cf“ug 6]9f]
• l9nf] l;sfO Ifdtf ePsf / bf];|f] efifL ljBfyL{nfO{ 5'6\6f5'6\6} ;d"xdf ljefhg u/L pRrf/0f lxHh]
zAb;"rL b]vfP/ af/Daf/ pRrf/0f cEof; u/fpg'xf];\ . h:t}M
e"kl/j]li6t –e'=k=l/=a];\=l7t\
zNolj|mof – ;n\=No=ls/\= of
;ª\sL0f{– ;ª\= ls/\= g
lj|mofsnfk $
• lzIfsn] tof/ kf/L NofPsf zAbkTtLnfO{ uf]hLtflnsfdf /fvL ljBfyL{nfO{ kfn}kfnf] pRrf/0f ug{
nufpg'xf];\ .
• ;:j/jfrg / z'4f]Rrf/0fsf ;a} lj|mofsnfkx¿ s'g s'g ljBfyL{n] k"/fu/] s'g s'gn] u/]gg\ cjnf]sg u/L
ltgLx¿sf] gfd l6kL tL ljBfyL{x¿sf] ;d:of klxrfg ug'{xf];\ M
• ;d:of klxrfg kZrft\ ltgLx¿sf] 5'6\6} ;d"x agfO{ c? ;/x ;:j/jfrg / z'4f]Rrf/0fgu/];Dd
cfjZos yk ;fdu|L pknAw u/fO{ tL zAbx¿nfO{ af/Daf/ z'4f]Rrf/0fsf] cEof; u/fpg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• lgDg lnlvt zAbnfO{ z'4f]Rrf/0fug{ nufpg'xf];\ M
e"kl/j]li6t, zNolj|mof, ;ª\sL0f{, cGtl/If, k|f/lDes, b[i6fGt .
%= kl/of]hgf sfo{
• ljBfyL{x¿nfO{ lgDg lnlvt zAbx¿sf] ;xL pRrf/0f ;+/rgf n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ M
b'u{d, juL{o, Jofkfl/s, ljlzi6, lxdz[ª\vnf, k|f/lDes, b[i6fGt .
38
lbg M bf];|f] ;do M $% ldg]6
39
%= kl/of]hgf sfo{
• ljBfyL{nfO{ rf/ rf/ cf]6f cg]sfyL{ zAb vf]hL n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
40
lj|mofsnfk %
• lzIfsn] ljBfyL{nfO{ rf/ ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / tL ;d"xnfO{ s, v, u, 3 o:t} s'g} gfd /fVg'xf];\ .
;d"x ‘s’ nfO{ kl/eflifs zAb, ;d"x ‘v’ nfO{ 6'Ssf, ;d"x ‘u’ nfO{ cg's/0ffTds / ;d"x ‘3’ nfO{ lgkft
zAb kf7af6 vf]h]/ / To:t} c? kf“rkf“r cf]6f aflx/af6 ;dfj]z u/L jfSo k|of]usf] ;"rL tof/ u/L
Nofpg / sIffdf k|:t't ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• cfhsf] sIffdf k|:t't ul/Psf s]xL zAbx¿nfO{ jfSodf k|of]u ug{ nufO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg ug]{ .
%= kl/of]hgf sfo{
• ljBfyL{nfO{ rf/ ;d"xdf ljefhg u/L lgDg lnlvt zAbx¿nfO{ jfSodf k|of]u u/L n]v]/ NofO{ k|bz{g
kf6Ldf 6f“:g lgb]{zg lbg'xf];\ M
;fOa/, nf]stGq, ;dfj]lztf, ;ª\3Lotf, lgj[lTte/0f, cfw'lgsLs/0f, ;fwgf, dgf]gog, kf08'lnlk,
kl/of]hgf, kl/kq, k|zf]wg, s'kf]if0f, dxfdf/L, cGtMz'Ns, P]nfgL, lj:yflkt, zNolj|mof, lsaf]8{
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
!= ;Gbe{ ;fdu|L –
• zAbfy{ lzIf0f / jfSodf k|of]usf nflu x]dfª\u/fh clwsf/Låf/f lnlvt g]kfnL efiff lzIf0f -s'~hn k|sfzg
@)%)_ gfds k':tssf] k[i7 *( sf] zAbfy{ lzIf0f v08 cWoog ug'{xf];\ .
41
– ;Gb's ?Otn] s] s]sf] cfljisf/ u/] <
– ?Otn] s] s:tf ;Ddfg / k'/:sf/ kfP <
• ljBfyL{n] atfPsf pTt/x¿ z}Ifl0fs kf6Ldf l6kf]6 ug'{xf];\ .
• l6kf]6 ul/Psf d'Vo 36gfx¿ ljBfyL{nfO{ kfn}kfnf] ;f]w]/ eGg nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ ;Gb's ?Otsf hLjgsf d'Vo –d'Vo 36gf lstfaaf6 cfÇgf–cfÇgf sfkLdf l6Kg
nufpg'xf];\ .
• ljBfyL{n] l6kL;s]kl5 ltgnfO{ eGg nufpg'xf];\ .
• ljBfyL{n] l6k]sf 36gfx¿ gbf]xfl/g] u/L z}Ifl0fs kf6Ldf l6kf]6 ub}{ hfg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿;“u 5nkmn u/L 36gfj|md ;"rLnfO{ j|mda4 kf/L ;a} ljBfyL{x¿nfO{ cf–cfÇgf sfkLdf l6Kg
nufpg'xf];\ . o;/L l6Kbf gfd, hGdldlt, hGd:yfg, afNosfn, lzIff, hLjgsf] ;ª\3if{, ;kmntf, pknlAw,
;Ddfg, k'/:sf/ cflbsf] j|mdcg';f/ 36gfj|md ldnfpg nufpg'xf];\ .
• l9nf] l;sfO ePsf ljBfyL{nfO{ lzIfsn] pgLx¿ a;]sf 7fp“df k'uL ;xhLs/0f ub}{ cfjZos lgb]{zg lbO{
36gfj|md l/kf]6df k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk $
• cl3 tof/ kfl/Psf j|mda4 ;"rLsf a'“bfsf cfwf/df 36gf / hLjg j[Qsf ljifo j:t'nfO{ l;nl;nfa4
¿kdf j0f{g ug{ nufpg'xf];\ .
• l9nf] l;sfO ePsf / sdhf]/ ljBfyL{n] j0f{g ug{ g;s]df lzIfsn] tof/ kf/L NofPsf 36gfj|md ;"rL
kmnfl6g kf6Ldf 6f“; u/L 36gfj|mdsfaf/] :ki6 k“b{} cfjZostfg';f/ l6kf]6 ug{ nufpg'xf];\ .
• a'“bf ljBfyL{n] tof/ kf/]sf 36gfj|md l/kf]6 kfn}kfnf] klxn] lnlvt ¿kdf / kl5 df}lvs ¿kdf j0f{g u/]/
;'gfpg nufpg'xf];\ . o;j|mddf ljBfyL{x¿nfO{ cfjZos k[i7kf]if0f klg lbg'xf];\ .
• 36gfj|md j0f{gnfO{ lgDg tl/sfn] k|:t't ug{ nufpg ;lsG5 M
• JolStut ¿kdf PSnf–PSn} lnlvt tyf df}lvs j0f{g u/fP/ k|:t't u/fpg] .
• ljBfyL{nfO{ cf—cfÇgf a]Grdf a;fn]/ k|To]s a]Grsf rf/ of kf“r hgfsf] ;d"x
agfO{ ;fd"lxs ¿kdf sfd u/fP/ Pshgf ;d"x g]tfåf/f k|:t't u/fO{ lnlvt
¿kdf k|bz{g u/]/ j0f{g ug{ nufpg] .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• lgDg k|Zgx¿ ;f]wL JolStut ¿kdf 36gf j0f{g ug{ nufpg'xf];\ M
– ;Gb's ?Otsf] hGd sxf“ / slxn] ePsf] lyof] <
–pgsf] afNosfn s;/L laTof] <
— pgn] k|f/lDes lzIff sxf“ s;/L cfh{g u/] <
– pgL lsg cf“vf ;DaGwL cWoogdf cfs[i6 eP <
– pgn] s]sf] cfljisf/ u/] <
– pgnfO{ s] s:tf pkflw / ;Ddfg k|fKt ePsf 5g\ <
42
%= kl/of]hgf sfo{
• lzIfsn] ljBfyL{nfO{ cfjZostfsf cfwf/df rf/ jf kf“r ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ . tL ;d"xsf] s'g} gfd
/fVg'xf];\ . k|To]s ;d"xnfO{ Go'hlk|G6df ;Gb's ?Otsf] hLjgdf 36]sf 36gfx¿ l/kf]6 u/L Nofpg lgb]{zg
lbg'xf];\ .
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
• klRr; k|ltef -;Dkfbs uf]kfn k/fh'nL_, sf7df8f}“ M /Tg k':ts e08f/ sf] efu ! / @ k':ts cWoog ug{
;lsg] 5 .
43
• ljBfyL{n] k9]gk9]sf] lzIfsn] cjnf]sg ub}{ hfg'xf];\ / cfjZos cj:yfdf ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• lglb{i6 lj|mofsnfk k"/fePkl5 cfk;df 5nkmn u/fpg'xf];\ . 5nkmnsf j|mddf dflysf k|Zgx¿ ;f]Wg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• tnsf k|Zg ;f]Wg'xf];\ M
– ;Gb's ?Ot s:tf JolSt x'g\ <
– ;Gb's cf“vfsf] pkrf/lt/ cfs[i6 x'g'sf] sf/0f s] xf] <
– ;Gb'ssf] jfNosfn s;/L laTof] <
%= u[xsfo{
• dflysf k|Zgsf] 5f]6f] pTt/ n]v]/ Nofg lgb]{zg lbg'xf];\ .
45
• lzIfsn] ljBfyL{x¿ a;]sf] ;d"xdf 8'Nb} k|Zgsf] ljifoj:t' ;d]6\g] u/L pTt/ tof/ kfg]{ kf7sf cg'R5]b
cg'R5]bdf vf]Hg nufpg'xf];\ / pgLx¿nfO{ sl7g nfu]df s'g k|Zgsf] pTt/ s'g cg'R5]bdf 5 ;f] atfO{
;xhLs/0f ul/lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• k|To]s ;d"xaf6 sDtLdf Pp6f k|Zgsf] pTt/ eGg nufpg'xf];\ . cGo ;d"xnfO{ Wofgk"j{s ;'g]/ To;df
cfjZos s'/f eP l6Kk0fL ug{ nufO{ ;a}nfO{ ;xefuL u/fpg'xf];\ .
• ljBfyL{n] lbPsf] pTt/ l7s gePdf jf gldn]df cfjZos s'/f atfOlbg'xf];\ . ljBfyL{n] ghfg]df To;sf
cfjZos pTt/ atfOlbP/ k[i7kf]if0f ug'x{ f];\ .
lj|mofsnfk $
• gof“ ;d"x agfP/ tnsf] k|Zgdf nfdf] pTt/ n]Vg nufpg'xf];\ M
k|Zg M ?Otsf] hLjgdf d'Vo 36gfx¿ pNn]v ub}{ pgn] dfgj ;dfhnfO{ lbPsf] of]ubfgsf] ljj]rgf
ug'{xf];\ .
• ;Dej eP k|To]s ;d"xaf6 / Tof] ;Dej gePdf s'g} Pp6f ;d"xaf6 k|Zgsf] pTt/ eGg nufpg'xf];\ .
cGo ;d"xnfO{ Wofgk"j{s ;'g]/ To;df cfjZos s'/f eP l6Kk0fL ug{ nufO{ ;a}nfO{ ;xefuL u/fpg'xf];\ .
• cfjZos k[i7kf]if0f k|bfg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• d"Nofª\sgsf nflu tnsf dWo] s'g} k|Zg ;f]Wg'xf];\ M
– kf7sf] ;f/f+z atfpg'xf];\ .
– ;Gb's ?Otn] cf“vf /f]uLsf nflu s] s:tf sfd u/]sf 5g\ <
– ;Gb's ?Otsf] hLjgLaf6 xfdLn] l;Sg'kg]{ s'/f s] xf] <
• ljBfyL{nfO{ sIffdf ;a} k|Zgsf] pTt/ n]v]/ k|:t't ug{ ;Dej gx'g] x'“bf ljleGg k|Zgx¿ ljleGg
ljBfyL{nfO{ af“8L Ps hgf ljBfyL{nfO{ Ps cf]6f dfq k|Zg kf/L sIffdf k|:t't ug{ nufpg'xf];\ / af“sL
k|Zg u[xsfo{sf] ¿kdf lbg'xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• lzIfsn] ljBfyL{nfO{ JolStut ¿kdf ;ª\lIfKt / nfdf] k|Zg lbO{ 3/af6 To;sf] pTt/ n]v]/ Nofpg
lgb]{zg ug'{xf];\ .
lzIfssf nflu yk ;fdu|L
• 5f6f] pTt/sf] gd'gf / pTt/ n]Vg] tl/sfsfaf/]df o;} lgb]{lzsfsf] kf7 !@ sf] t];|f] lbgdf lbOPsf] 5 .
To;nfO{ klg cg';/0f u/L ug{ u/fpg ;Sg' x'g] 5 .
46
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• zAbkTtL, jfSokTtL / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ;+of]hs, gfdof]uL / lj|mofof]uL zAbx¿ z}Ifl0fs kf6Ldf n]Vg'xf];\ / ltgLx¿sf] kbju{ 5'6\ofO{ pko'St
jfSo lgdf{0f ug{ nufp“b} l;sfOtkm{ pTk|]l/t u/L cfh l;sfOg] ljifo j:t'sf] hfgsf/L u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• lgDg lsl;dsf zAbx¿ n]lvPsf] zAbkTtL k|:t't ub}{ oL s:tf zAb x'g\ egL ;f]Wg'xf];\ M
• clg, klg, lsgsL, dfly, tn, ;DaGwL, b]lv, ;/f;/, vfg, ug{, la:tf/}, lsgeg], To;}n], aflx/, w]/}, hxf“,
ha, tfklg lsgeg], lxhf], ef]ln .
• ljBfyL{n] 5'6\ofpg ghfg]df lzIfsn] atfOlbg'xf];\ / tL zAbnfO{ jfSodf k|of]u klg ug{ nufpg'xf];\ .
• kf7sf] Jofs/0f v08sf !, @, # / $ sf cEof; u/fpg'xf];\ .
• cfkm"n] tof/ kf/L NofPsf jfSokTtLx¿ k|bz{g ub}{ tL jfSodf /]vfª\sg u/]sf zAbx¿sf] kbju{
5'6\ofpg nufpg'xf];\ .
gd'gf jfSoM
– ltdLnfO{ sljtf ;DaGwL s] s:tf] hfgsf/L 5 <
– pm eG5' t/ n]Vb}g .
– l5l/ª w]/} k9\b}gg\ tfklg /fd|f] n]V5g\ .
– 3/dfly dlGb/ 5, dlGb/tn hª\un 5 .
– /Ltf tn cfOg\ clg uLtf dfly uOg\ .
– 3/cufl8 vf]nf] 5 .
– pm cufl8 uof] .
– pm k9\5 / n]V5 .
• ljBfyL{x¿nfO{ sl7g ePdf cGo pbfx/0fx¿ lbP/ k|f]T;flxt ub}{ kbju{ klxrfg ug{ nufpg'xf];\ . lzIfsn]
;xhLs/0fsf] e"ldsf lgjf{x ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• lzIfsn] ;+of]hs, gfdof]uL / lj|mofof]uL zAbsf]] ;f]bfx/0f kl/ro lbg'xf];\ M
;+of]hs M
/, klg, clg, t/, tfklg, t}klg, lsGt', k/Gt', To;sf/0f, t;y{, To;}n] g, jf, ls, cyjf,
eg], eGg], egL,hf], h'g, ha, htf, h;/L cflb ;+of]hs x'g\ / b'O{ jf b'O{eGbf a9L kb,
kbfjnL / jfSox¿nfO{ hf]8\g] cljsf/L zAbnfO{ ;+of]hs elgG5 .
gfdof]uL M
aflx/, dfly, d'lg, b]lv, af6, ;DaGwL, cg';f/, ;“u, l;t cflb gfdof]uL zAb x'g\ . gfd
ju{sf zAb;“u hf]l8P/ cfpg] zAbnfO{ gfdof]uL elgG5 . gfd ju{sf zAbsf] cy{;“u
;DalGwt eP/ cfpg] clgsf/L zAb g} gfdof]uL x'g\ .
lj|mofof]uL M
aflx/, ;/f;/, ug{, vfg, wdfwd, dfly, d'lg, ef]ln, kl;{ cflb lj|mofof]]uL zAb x'g\ .
lj|mof;“u ;DalGwt eP/ sxf“, slxn], s;/L, lsg / s:tf] k|Zgsf] hafkm lng] zAbnfO{
lj|mofof]uL elgG5 .
47
lj|mofsnfk $
• kf7sf] k[i7 @^ k|Zg g=$ sf] cEof; u/fpg'xf];\ .
• lzIfsn] sIffdf 8'Nb} pgLx¿ cndlnPsf 7fp“df k'uL ;xhLs/0f ul/lgb'xf];\ . o;} lardf pgLx¿n] l;s]
gl;s]sf] d"Nofª\sg ug'{xf];\ .
• cGTodf pgLx¿n] u/]sf] sIffsfo{sf] cEof;sf] pTt/ atfO{ pgLx¿n] ghfg]sf] s'/fsf cfjZos k[i7kf]if0f
lbO{ ;an kIfsf] k|z+;f ug'{xf];\ .
• lzIfsn] kf“r cf]6f ;+of]hs, kf“r cf]6f gfdof]uL / kf“r cf]6f lj|mofof]uL zAb z}Ifl0fs kf6Ldf n]vL
ltgnfO{ jfSodf k|of]u ug{ lgb]{zg lbO{ k|:t't ug{ nufpg'xf];\ .
$= k|ltlaDjg M
• ljBfyL{nfO{ cfh l;s]sf] cEof;sf cfwf/df kf7sf] cg'R5]b ! af6 ;+of]hs / gfdof]uL zAb gbf]xf]¥ofO{
sfkLdf l6k]/ eGg nufpg'xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• leGg leGg ;+of]hs, gfdof]uL / lj|mofof]uL zAbx¿sf] k|of]u u/L kf“r kf“r jfSox¿ agfP/ Nofpg
lgb]{zg lbg'xf];\ .
48
• clGtd cg'R5]bdf dfg ;Ddfg / d[To' v'nfO{ cd/Tjsfaf/]df n]Vg] .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ cfjZostfg';f/ ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / cfjZos a'“bfx¿ lbO{ hLjgL n]Vg nufpg'xf];\ .
• ;a} ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ul/lbg'xf];\ . To;sf nflu ;do tf]s]/ n]Vg lgb]{z ug'{xf];\ .
• lgwf{l/t ;do k"/fePkl5 pgLx¿nfO{ cf–cfÇgf] ;d"xaf6 kfn}kfnf] kmnfl6g kf6Ldf 6f“; u/L k|:t't ug{
nufpg'xf];\ . c? ;d"xnfO{ Wofgk"j{s ;'gL cfÇgf] k|ltlj|mof lbg nufpg'xf];\ .
• cGTodf ;a}sf] k|:t'lt ;'lg;s]kl5 lzIfsn] cfÇgf] tkm{af6 k[i7kf]if0f ;lxt k|ltlj|mof lbO{ ;'wf/ ug'{kg]{ eP
atfOlbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• lgDg k|Zg ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
-s_ hLjgL eg]sf] s] xf] <
-v_ hLjgL n]vgsf] 9f“rf s:tf] x'g'k5{ <
%= kl/of]hgf sfo{
• ljBfyL{x¿nfO{ tnsf a'“bfx¿df cfwfl/t eO{ Pp6f hLjgL n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ M
gfd M nIdLk|;fb b]jsf]6f
hGd M lj=;+=!(^^ sflt{s @&
hGd :yfg M wf]aLwf/f, sf7df8f}“
lktfdftf M ltndfwj b]jsf]6f÷cd/ /fHonIdL
k|d'v ;flxlTos s[lt M
dxfsfJo M zfs'Gtn, ;'nf]rgf, jgs';'d, dxf/f0ff k|tfk, k[YjL/fh rf}xfg
v08sfJo M d'gfdbg, n'gL, s'l~hgL, ;[hfdftf cflb
pkGof; M rDkf
syf M nIdL syf ;ª\u|x
;flxlTos of]ubfg M g]kfnL ;flxTosf dxfslj, k|s[ltk|]dL, b]zeSt tyf ljlzi6
k|aGwsf/, Ps]8]dLsf ;+:yfks, g]kfnL ;flxTosf k|rf/s
;flxlTos ljz]iftf M :jR5GtfjfbL slj, dfgjtfjfbL ljrf/, sNkgfzLntfsf] k|:t'lt
d[To' M lj=;+= @)!^
49
yk lj|mofsnfk
ljBfyL{x¿nfO{ lgDgfg';f/sf k|Zgx¿sf] pTt/ n]Vg nufO{ pgLx¿sf]] l;sfOsf] d"Nofª\sg
ug{ ;Sg' x'g] 5 M
!= tnsf cg]sfyL{ zAbnfO{ leGg leGg cy{ v'Ng] u/L jfSodf k|of]u ug'{xf];\ . -%_
b/, xf/, hfnL, df;, cy{ .
@= /]vfª\lst zAbsf] zAbju{ 5'6\ofO{ n]Vg'xf];\ . -%_ M
3/cufl8 au}Frf 5 . au}Frfleq lsl;d lsl;dsf kmn / km"nsf ?v 5g\ . 9sdSs km'n]sf km"n
clg n6/Dd kmn]sf kmnn] au}Frfsf] zf]ef a9fPsf 5g\ . To;}n] ha d au}Frfdf k:5', ta d
;f/f b'Mv la;{G5' . au}Frfdf a;]/ k9\g dnfO{ Sof cfgGb nfU5 . dnfO{ d]/f] au}Frfk|lt uj{ 5 .
#= ;ª\lIfKt pTt/ n]Vg'xf];\ M -%_
?Otsf] hLjgLaf6 s] s'/f l;Sg ;lsG5 <
$= efj :ki6 ug'{xf];\ M-%_
k|To]s hfltsf] cfgf] hftLo, eflifs / wfld{s klxrfg x'G5 .
50
kf7 $
k|aGw yfª\sf
PsfOut kf7\oj:t' ljefhg tflnsf
j|m=;= kf7\oj:t' kf7\oef/
!= ;:j/jfrg / z'4 pRrf/0f !
@= zAbfy{ / jfSodf k|of]u !
#= k7g af]w !
$= ;ª\lIfKt pTt/ n]vg / /rgf !
%= JofVof !
^= Jofs/0f -gfd, ;j{gfd, ljz]if0f / lj|mof_ @
&= j}1flgs tyf Jofj;flos ljifodf lgaGw /rgf @
hDdf (
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• zAbkTtL / uf]hLtflnsf
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• lglb{i6 kf7sf] zLif{s yfª\sf n]vL s]xL ljBfyL{nfO{ cfÇgf] kl/ro lbg nufO{ cfkm"n] klg kl/ro lbO{ Psn]
csf{nfO{ leqL ¿kdf a'em\g'kg]{ s'/fsf] efj atfp“b} To; lbg ul/g] lj|mofsnfksf]af/]df cyf{pg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• kf7sf] klxnf] cg'R5]b cfbz{ jfrg u/]/ ;'gfpg'xf];\ / cfkm"n] h:t} kf7df k|o'St lj/fd lrx\gx¿sf] Vofn
u/L ult, olt ldnfP/ kfn}kfnf] Ps Ps cg'R5]b z'4 ¿kdf ;:j/jfrgsf] nflu cfjZos lgb]{zg
lbg'xf];\ .
• af“sL ljBfyL{nfO{ ;fyLn] z'4 pRrf/0f u/] gu/]sf] Wofgk"j{s ;'Gg / cz'4 ePdf /f]s]/ ;Rrfpg lgb]{zg
lbgxf];\ .
• lzIfsn] ljBfyL{ pRrf/0fut kIfnfO{ /fd|/L ;'g]/ pglx¿nfO{ ;d:of k/]sf zAbx¿ z}Ifl0fs kf6fdf
l/kf]6 ug'{xf];\ / sdhf]/ pRrf/0f Ifdtfsf ljBfyL{nfO{ kfn}kfnf] yk ;:j/jfrg u/fpg'xf];\ .
51
• kf7df k|o'St cNklj/fd, k|Zg;"rs, pbuf/ lrx\g cflbsf] Vofn u/L olt, ldnfO{ ljBfyL{n] jfrg u/]
gu/]sf] Vofn ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• z}Ifl0fs kf6Ldf l/kf]6 ul/Psf lgDg pRrf/0f ut ul7gfO ePsf zAbx¿nfO{ zAbkTtLdf b]vfO{
uf]hLtflnsfdf /fv]/ ;xL pRrf/0f l;sfpg'xf];\ .
pRrf/0f cEof; u/fpg] tl/sf M
yfª\sf – yfª\=sf, jh|;Tj– ah\=/=;t\=Tj
• plNnlvt zAbx¿sf] pRrf/0f cEof; u/fO;s]kl5 ljz]iftM bf];|f] efifL tyf sdhf]/ pRrf/0f Ifdtf
ePsf ljBfyL{nfO{ kfn}kfnf] kf7sf s'g} cg'R5]bx¿ k6s k6s z'4f]Rrf/0fsf] nflu cEof; u/fpg''xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• kf7sf] cfkm"nfO{ dg kg]{ s'g} cg'R5]b ;:j/jfrg u/L cfgf] ;fyLnfO{ ;'gfpg pTk|]l/t ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• cfufdL lbgsf] cEof;fTds sfo{sf] tof/Lsf nflu kf7nfO{ uxg ¿kdf k9]/ cfpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ ;'gfO cEof;sf] k|Zg g= @ / # sf lj|mofsnfk u/fpg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
52
• ljBfyL{x¿nfO{ b'O{ ;d"xdf ljefhg u/L zAbfy{ / jfSodf k|of]u;DaGwL xflh/L hjfkm ug{sf nflu !)
ldg]6sf] ;do lbg'xf];\ .
%= u[xsfo{
• yfª\sfsf d'Vo b]jL b]jtfsf] /ªx¿ s] s] x'g\ < 3/af6 n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
%= u[xsfo{
• cEof;sf] k|Zg g= !$ sf] pTt/ 3/af6 n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
lzIfssf nflu yk ;fdu|L
53
• k7g af]wsf] gd'gf / pTt/ n]Vg] tl/sfsfaf/]df o;} lgb]{lzsfdf /x]sf ;DalGwt lj|mofsnfknfO{ cg';/0f u/L
ug{ u/fpg ;Sg' x'g] 5 .
54
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• k|To]s ljBfyL{nfO{ ‘yfªsf’ lgaGw kf7af6 b'O{ cf]6f ;ª\lIfKt pTt/ cfpg] k|Zg agfpg nufpg'xf];\ . pSt
k|Zg ;fGble{s eP gePsf] ;DaGwdf cfÇgf] glhssf ;fyLaf6 cfk;df k[i7kf]if0f lng]lbg] sfo{ ug{ s]xL
;do k|bfg ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• kf7sf] !! cf}“ cg'R5]bsf cfwf/df tnsf] k|Zgsf] 5f]6f] pTt/ n]v]/ Nofpg nufpg'xf];\ M
yfª\sf g]kfnLx¿sf] /fd|f] Joj;fo x'G5 eGg] s'/fsf cfwf/ s] s] x'g\ <
lzIfssf nflu yk ;fdu|L
• ;ª\lIfKt pTt/ n]lvPsf] gd'gf / pTt/ n]Vg] tl/sfsfaf/]df o;} lgb]{lzsfdf ;dfj]z ul/Psf ;Gbe{nfO{
cg';/0f ug{ ;Sg' x'g] 5 .
lj|mofsnfk $
• yk !) ldg]6sf] ;do lbO{ ljBfyL{x¿af6 n]lvPsf] ;fdu|L Ps csf]{ ;d"xdf ;f6f;f6 ug{ nufO{ To;df
ePsf cz'l4 ;RRofpg nufpg'xf];\ / j0f{ljGof;ut kIfdf b]lvPsf q'l6x¿ klg kfn}kfnf] eGg klg
nufpg'xf];\ .
55
• cGTodf To; lbg ljBfyL{x¿n] k|bz{g u/]sf ;an kIfx¿sf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfsfaf/]df ;du|df
cjfZos k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• k|To]s ljBfyL{nfO{ lgaGw kf7af6 Pp6f gof“ JofVof ug]{] k|Zg agfpg nufpg'xf];\ . pSt k|Zg ;fGble{s
eP gePsf] ;DaGwdf cfÇgf] glhssf] ;fyLaf6 cfk;df k[i7kf]if0f lng]lbg] sfo{ ug{ s]xL ;do k|bfg
ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• tnsf] p4/0fsf] JofVof u/L Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ M
‘hxf“ ljljwtf x'G5, Toxf“ cg]s ;Defjgf x'G5 .’
• ljBfyL{n] 5'6\ofpg ghfg]df lzIfsn] atfpg'xf];\ / tL zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug{ nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• Jofs/0f cEof;sf k|Zg ! / @ sf] cEof; ug{ nufpg'xf];\ .
56
• of] lj|mofsnfk k"/fePkl5 lzIfsn] gfd, ;j{gfd, ljz]if0f / lj|mofkbsf] ;f]bfx/0f kl/ro lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{nfO{ kf7sf] k[i7 #^ af6 k|Zg g= # / $ sf cEof; u/fpg'xf];\ . cndlnPsf 7fp“df uO{
;xhLs/0f ul/lbg'xf];\ .
• s'g} ljBfyL{nfO{ cufl8 af]nfO{ ljBfyL{n] ev{/} u/]sf] sIff sfo{sf] pTt/ z}Ifl0fs kf6Ldf n]Vg
nufpg'xf];\ . ljBfyL{x¿nfO{ ldn] gldn]sf]af/]df ;f]Wg'xf];\ cfjZos k[i7kf]if0f lbO{ ;an kIfsf] k|z+;f
ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• kf7sf] !! cf}“ cg'R5]baf6 gfd, ;j{gfd, ljz]if0f / lj|mofkb gbf]xf]¥ofO{ sfkLdf l6k]/ eGg nufpg'xf];\ .
%= u[xsfo{
• kf7sf] !) cf}“ cg'R5]baf6 gfd, ;j{gfd, ljz]if0f / lj|mofkb gbf]xf]¥ofO{ n]v]/ Nofpg lgb]{z ug'[xf];\ .
57
• lgaGw /rgf ubf{ ;j{k|yd n]lvg] lgaGwsf] zLif{s;“u ;DalGwt s'/fx¿ s] s] x'g\
;S5g\ ;f]r]/ lrGtg u/L a'“bfsf ¿kdf ltgnfO{ l6kf]6 ug'{k5{ .
• a'“bf l6kf]6 ubf{ cflb, dWo / cGTo 5'6\6f 5'66} efunfO{ v];|fsf] ¿kdf tof/ ug'{k5{
. of] j|md lgaGw n]vgdf cEo:t geP;Dd ckgfpg' /fd|f] dflgG5 .
• lgaGw n]vgdf ljifoj:t'sf] k|:t'tLs/0f ubf{ jfSo jfSo jf cg'R5]bsf lar ;ª\ult
ldnfp“b} z'4, ;/n / :ki6 efiffsf] k|of]u u/L clGtd ¿k lbg'kb{5 .
• o; lsl;dsf] lgaGw n]vg ubf{ @)) zAbdf g36fO{ n]Vg'k5{ .
lj|mofsnfk #
• oL s'/fx¿ atfO;s]kl5 lzIfsn] ljBfyL{nfO{ kmnfl6g kf6Ldf 6f“; u/L k|:t't ul/Psf] lgaGwsf cfkm"nfO{
hfgsf/L ePsf] s'g} Ps zLif{s 5gf]6 ug{ nufpg'xf];\ .
• zLif{s 5gf]6 u/]kl5 To; zLif{s;“u ;DalGwt a'“bfx¿ l6kf]6 ug{ nufpg'xf];\ .
• a'“bf l6kf]6kl5 lgDg v08sf s'/f :d/0f u/L ljBfyL{nfO{ la; ldg]6sf] ;do tf]sL lgaGw n]Vg lgb]{z
ug'{xf];\ .
-s_ cflbefu – zLif{ssf] kl/ro jf kl/efiff lbg] .
-v_ dWo efu – ljifoj:t'sf] j0f{g, dxTTj, pkof]lutf, lrGtg, /fd|f g/fd|f
kIfsfaf/]df JofVof ug]{ .
-u_ cGTo efu – ;f/ Pjd\ lgisif{, cfÇgf] ljrf/ jf l6Kk0fL n]v]/ ;dfkg ug]{ .
• o; j|mddf lzIfs cfkm" sIffdf 8'Nb} ljBfyL{nfO{ n]Vg sl7g ePsf 7fp“df uO{ ;xhLs/0f u/]/ ;'?df v];|f
tof/ u/L n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\ . o;f] ubf{ klg pgLx¿nfO{ sl7g nfu]df cfkm"n] tof/ kf/]/ NofPsf]
lgaGwsf] gd'gf k|:t't ug'{xf];\ / ;f] cfwf/df n]Vg pTk|]l/t ug'{xf];\ .
• ;do k"/fePkl5 cfkm"n] tof/ kf/]sf] lgaGw kfn}kfnf] k9]/ k|:t't ug{ nufpg'xf];\ . o; j|mddf
ljBfyL{x¿nfO{ g} k|:t'ltsf] d"Nofª\sg ug{ nufpg'xf];\ . cGTodf lzIfsn] pgLx¿sf] n]vgsf] k|z+;f ub}{
cjfZos ;'emfj ;lxt k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• sIffdf lgaGw k|:t't ug{ gEofPsf gkfPsf ljBfyL{x¿nfO{ pgLx¿n] n]v]sf lgaGwsf] ;'?, lar jf
cGTosf cg'R5]bx¿ ;'gfpg nufpg'xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• ljBfyL{x¿nfO{ ‘jftfj/0f k|b"if0f’ zLif{ssf] lgaGw n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
^= lzIfssf nflu yk ;fdu|L
lgaGwsf] 9f“rfut kl/ro
lgaGw kl/ro
• s'g} ljifo zLif{sdf s]lGb|t /xL To; ;DaGwL ljifoj:t'nfO{ lj:tf/ u/L uB z}nLdf
j|mda4 tyf Jojl:yt ¿kdf k|:t't u/L n]lvPsf] j:t'k/s cleJolStnfO{ lgaGw
elgG5 .
lgaGw n]Vbf Wofg lbg'kg]{ s'/fx¿
;j{k|yd lgaGwsf] zLif{s n]Vg'kb{5 . ;DalGwt zLif{snfO{ ;d]6\g] u/L lgaGwsf] ;+/rgf
agf]6 nfO{ ltg efudf ljt/0f ug'{kb{5 .
-s_ kl/ro efu
58
of] efu lgaGwsf] zLif{s n]Vg'kb{5 . ;DalGwt lgaGwsf] zLif{s kl/ro lbOG5 . o;
v08df n]Vg nfluPsf] lgaGwsf] d"n efj jf ljrf/nfO{ 5f]6f] / k|efjk"0f{ 9ª\un]
k|:t't ul/G5 . o;nfO{ sl/a Ps cg'R5]bdf n]lvG5 .
-v_ lj:tf/ efu
of] efu lgaGwsf] dWo efu xf] . o;nfO{ lgaGwsf] d'Vo v08 dflgG5 . o;df
lgaGwsf] lj:t[t ¿kdf lj:tf/ ul/Psf] x'G5 . zLif{s;“u ;DalGwt ljifoj:t'nfO{
qmlds / ;ª\ul7t ¿kdf k|:t't ul/Psf] x'G5 . of] v08 cfjZostf cg';f/ kl/ro
v08eGbf kf“r u'0ff a9L x'G5 .
-u_ cGTo efu
of] lgaGwsf] clGtd efu xf] . o;nfO{ lgaGwsf] lgisif{ jf pk;+xf/sf ¿kdf
lnOG5 . o; efudf lgaGwsf] larsf] lj:tf/ v08nfO{ lgrf]8sf ¿kdf k|:t't
ul/G5 . of] v08 lgaGwsf] kl/ro v08 hlTts} Ps cg'R5]bsf] x'G5 .
yk lj|mofsnfk M
ljBfyL{x¿nfO{ lgDgfg';f/sf k|Zgx¿sf] pTt/ n]Vg nufO{ pgLx¿sf]] l;sfOsf]
d"Nofª\sg ug{ ;Sg' x'g] 5 M
!= tnsf zAbsf] k|of]u u/L Ps Ps cf]6f jfSo lgdf{0f ug'{xf];\ M @
pm, dfof, /fd|f], dfofn' .
@= lgDg lnlvt zAbsf] cy{ n]Vg'xf];\ M @
;f}Gbo{, ;d[4, Jofks, dgsfdgf
#= /]vfª\lst zAbsf] kbju{ 5'6\ofpg'xf];\ M #
/d]z k9fOdf cAan 5 . p;n] x/]s k/LIffdf /fd|f] u/]sf] 5 .
$= ;ª\lIfKt pTt/ lbg'xf];\ M %
yfª\sf lsg ;a}sf] lk|o 5 <
%= lgDg lnlvt zLif{sdf cfwfl/t eO{ Pp6f lgaGw n]Vg'xf];\ M *
-s_ g]kfnL ;+:s[lt -v_ dnfO{ dgkg]{ kj{ -u_ lrq snf
lzIfssf nflu kl/of]hgf sfo{ M
• ljBfyL{x¿sf] pTt/ k'l:tsf k/LIf0f Ps xKtfleqdf u/L k|To]s k/LIffyL{n] ;'wf/ ug'{kg]{ kIf;d]t /ftf] d;Ln]
cf}“NofO{ p=k'= ljBfyL{x¿nfO{ ljt/0f ug'{xf];\ . ;f]sf] ef]lnkN6 PsfO k/LIffdf ;f]lwPsf k|Zgsf] pTt/ lbg]
tl/sfaf/] s]lGb|t eO{ pkrf/fTds lzIf0fsf] a]Un} kf7 of]hgf agfO{ ;'wf/fTds lzIf0f ug'{xf];\ .
59
kf7 M %
dgf]jfb d klg ;S5'
PsfOut kf7\oj:t' ljefhg tflnsf
j|m=;= kf7\oj:t' kf7\oef/
!= ;:j/jfrg / z'4 pRrf/0f !
@= zAbfy{ / jfSodf k|of]u !
#= a'“bf l6kf]6 / ;f/f+z n]vg @
$= k7g af]w !
%= >'lt n]vg !
^= d"n zAb / Jo'TkGg zAbsf] k|of]u !
&= Jofs/0f -jt{dfg / eljiot\ sfn klxrfg_ !
*= l;h{gfTds sfo{ -dgf]jfb n]vg_ @
hDdf !)
!= ljlzi6 p2]Zo
-s_ kf7nfO{ ult, olt ldnfO{ ;:j/jfrg ug{
-v_ kf7df k|o'St sl7g zAbx¿sf] z'4;“u pRrf/0f ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• sl7g zAbx¿sf] ;"rL, zAbkTTfL, uf]hLtflnsf
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{nfO{ dgf]jfb n]Vg] afgL 5 egL k|Zg ug'{xf];\ . olb pgLx¿df To:tf] afgL /x]5 eg] ;'gfpg
clek|]l/t u/fO{ dgf]jfb n]vgsfaf/]df s]xL atfP/ pTk|]/0ff hufpg ;Sg'x'G5 .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{sf] a;fOnfO{ ;dfj]zL u/fpg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿nfO{ kfn}kfnf] cg'R5]b ;:j/ k7g ug{ lgb]z{g lbg'xf];\ . cGo ljBfyL{x¿nfO{ ;fyLn] k9]sf]
Wofgk"j{s ;'Gg / x]g{ nufpg'xf];\ .
60
• k|To]s cg'R5]bsf] k7g kZrft\ ljBfyL{n] u/]sf pRrf/0fut q'l6nfO{ ljBfyL{x¿s} ;lj|motfdf ;dfwfg
u/fpg'xf];\ . ljBfyL{x¿af6 ;d:of ;dfwfg x'g g;s]df lzIfsn] ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• kf7nfO{ k"/} ;:j/ k7g u/fO{ ;s]kl5 ljBfyL{x¿af6 pRRf“/0fut ;d:of ePsf zAbx¿ eGg nufO{ z}lIfs
kf6Ldf l6Kg'xf];\ .
• pRrf/0fut b[li6n] sl7g zAbnfO{ ljBfyL{x¿lar ;fd"lxs 5nkmn u/fO{ lg/fs/0f u/fpg'xf];\ .
• o; j|mddf cfk"mn] z}Ifl0fs ;fdu|Lsf ¿kdf nu]sf] zAbkTtL uf]hLtflnsfdf /fvL k|:t't ug'{xf];\ .
• ljleGg sf/0fn] l;sfOsf] ult l9nf ePsf ljBfyL{x¿nfO{ ;xkf7L l;sfOsf lgldTTf k|f]T;fxg ug'x{ f];\ .
pgLx¿nfO{ yk cEof; klg u/fpg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• af]nfO v08sf] cEof; g= ! JolStut ¿kdf eGg nufO{ d"Nofª\sg sfo{ ;Dkfbg ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• kf7nfO{ /fd|/L k9L cfk"mnfO{ cy{ut b[li6n] sl7g nfu]sf zAbx¿sf] ;"rL agfP/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
61
• k|j[lTt, lt/:sf/, k|oTg, hLljsf]kfh{g, ;dfj]lztf, hh{/
• jfSodf k|of]u kl5 ljBfyL{x¿nfO{ sIff k|:t'lt ug{ nufO{ af“sL ljBfyL{x¿nfO{ ;fyLsf] jfSodfly l6Kk0fL
ug{ nufpg'xf];\ .
• jfSodf k|of]u ;DaGwL :ki6 wf/0ffsf nflu jfSokTtLsf] k|bz{g ug'{xf];\ .
• cGTodf ljBfyL{x¿af6 ePsf] ;sf/fTds Jojxf/sf] k|z+;f ub}{ cfjZos k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• cfh l;s]sf dxTtjk"0f{ s'/fx¿ cfcfgf] sfkLdf l6k]/ ;fyLx¿;“u cGt/lqmof ug{ s]xL ;do lbg'xf];\ .
%= u[xsfo{
• n]vfO v08sf] cEof; g= $ u/]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
!= ljlzi6 p2]Zo
-s_ ;DalGwt k|Zgx¿sf] pTt/ lbg
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• k|Zg;"rL, gd'gf pTt/ / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{x¿dWo]af6 ;d;fdlos 36gfnfO{ k|:t't ug{ nufO{ pTk|]/0ffTds lj|mofsnfk ;DkGg ug'{xf];\ .
• cfhsf] sIffdf ul/g] d'Vo d'Vo ljifoj:t' z}Ifl0fs kf6Ldf n]Vg'xf]; / o;af/] ljBfyL{x¿nfO{ ;ª\lIfKt
hfgsf/L lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• ;'gfO cEof;sf] k|Zg g= @ af6 lgDglnlvt k|Zgx¿sf] ;"rL sIffdf k|:t't ug'{xf];\ M
k|Zgx¿ M
-s_ sfo{j|mdsf k|d'v cltly sf] lyP <
-v_ s'df/ kf7ssf] ;kmntfn] s] s'/fsf] k'li6 u5{ <
-u_ lsg s'df/sf cf“vf /;fP .
-3_ ckª\utf x'g]n] c¿n] eGbf a9L ldx]gt ug'{ kg]{ sf/0f s] xf] <
-ª_ dflg;n] 7'nf 7'nf pknlAw xfl;n ug{sf nflu cfjZos kg]{ d'Vo b'O{ s'/f s] s] x'g\ <
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ kf7sf] bf];|f] cg'R5]b df}g k7g u/L dflysf k|Zgx¿sf] 5f]6f] 5l/tf] pTt/ n]Vg !%
ldg]6sf] ;do lbg'xf];\ .
63
• lgwf{l/t ;dosf] ;dflKtkl5 ljBfyL{x¿nfO{ kfn}kfnf] pTt/ eGg nufpg'xf];\ . k|To]s k|:t'ltkl5
ljBfyL{x¿af6} ;'wf/ ug'{ kg]{ kIfdf l6Kk0fL ug{ nufpg'xf];\ .
• lzIfsn] z}Ifl0fs ;fdu|Lsf] ¿kdf nu]sf] gd'gf pTt/ n]vg k|bz{g ug'{xf];\ . ljBfyL{sf] pTt/ / gd'gf
pTt/lar t'ngf ug{ nufpg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• cfhsf] kf7\oj:t'df cfwfl/t eO{ ljBfyL{sf ;d"xx¿sf lardf k|Zgf]Tt/ lj|mofsnfk ;~rfng ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• n]vfO v08sf] cEof; g= ! 3/df n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
64
• cfhsf] >'lt n]vgsf cK7\of/f] ePsf zAbx¿ ljBfyL{nfO{ ;f]Wg'xf];\ / tL zAbx¿ z}Ifl0fs kf6Ldf n]v]/
b]vfO lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• cfhsf] sIffdf l;Sg cem} sl7g ePsf s'/fnfO{ ;fyLx¿;“u 5nkmn u/L lzIfsnfO{ ;'gfpgsf nflu s]xL
;do lbg'xf];\ .
%= u[xsfo{
• kf7sf] n]vfO v08sf] cEof; !@ -s_ nfO{ 3/df n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
65
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• lgDg lnlvt zAbx¿af6 d"n zAb / Jo'TkGg zAb 5'6\ofpg nufpg'xf];\ M
ljgd|, /fd|f], 3/, ld7f]ld7f], pkfWoIf, af}l4s, eft;ft, 8f“8f3/], 3/, a;fOF
%= u[xsfo{
• Jofs/0f v08sf] cEof; g+= ! df lbOPsf Jo'TkGg zAbx¿sf] d"n zAb 5'6\ofO{ n]v]/ Nofpg lgb]{zg
lbg'xf];\ .
66
lbg M gjf}F / b;f}F ;do M $% ldg]6
kf7 zLif{s M d klg ug{ ;S5' -dgf]jfb_
kf7\oj:t' M l;h{gfTds sfo{ -dgf]jfb n]vg_
ck]lIft l;k ljsf; M n]vfO
!= ljlzi6 p2]Zo
-s_ cfg} / s'g} klg zLif{sdf l;nl;nfa4 ¿kdf dgf]jfb /rgf ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• dgf]jfbsf] gd'gf / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• OR5's ljBfyL{x¿nfO{ % ldg]6sf] ;do lbO{ :j/ gSsn -Sofl/s]r/_ ug{ nufpg'xf];\ . cfhsf] l;sfO
ljifoj:t'sfaf/]df hfgsf/L u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• z}Ifl0fs ;fdu|Lsf ¿kdf nu]sf] dgf]jfbsf] gd'gfnfO{ kmnfl6g kf6Ldf 6f“:g'xf];\ .
• pSt dgf]jfbnfO{ kfn}kfnf] jfrg ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
• k|blz{t dgf]jfbsf cf“wf/df dgf]jfb n]Vg] tl/sf k|:6 kfg'{xf];\ M
dgf]jfb n]Vg] tl/sf
-!_ dgf]jfb n]Vg] k[i7sf] l;/fgdf b]a|]lt/ ;fn, dlxgf, ut] / af/ n]Vg],
h:t} M @)&# j}zfv ! ut] a'waf/
-@_ dgf]jfb n]vsn] cfkm"nfO{ k|efj kfg]{ JolSt tyf 36gfsf] ;Gbe{ pNn]v ub}{ To;n]
cfgf] dgdf plAhPsf efjgfx¿nfO{ l;nl;nfa4 ¿kdf n]Vg] . cfjZostf cg';f/sf
cg'R5]bx¿ /fVg] .
lj|mofsnfk #
• s'g} s'/Llt jf cGwljZjf; b]Vbf dgdf plAhPsf s'/f ;d]6]/ dgf]jfb n]vgsf nflu 5nkmn ug{ %
ldg]6sf] ;do lbg'xf];\ .
• pSt zLif{sdf 5nkmn u/L dgf]jfb n]Vg !% ldg]6sf] ;do lbg'xf];\ .
• cndndf k/]sf ljBfyL{ jf ;d"xnfO{ cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk $
• lgwf{l/t ;do ;lsPkl5 JolStut jf ;fd"lxs ¿kdf sIff k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• cGo ljBfyL{x¿nfO{ ;'wf/sf nflu ;'emfj lbg Wofgk"j{s ;'GgnfO{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ;s];Dd cfjZos ;'wf/x¿ ljBfyL{x¿af6} klxNofpg nufpg'xf];\ . ;Dej gePdf k[i7kf]if0f;fy lgisif{sf
¿kdf tl/sfx¿ atfOlbg'xf];\ .
67
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• cfhsf] sIff k|:t'tLs/0fdWo]af6 ;jf]{Ts[i6 ltg cf]6f dgf]jfbnfO{ 5fGgsf nflu ljBfyL{x¿nfO{ lgb]{zg
lbg'xf];\ / ltgLx¿ pTs[i6 x'gfsf sf/0f eGg nufO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• l;h{gfTds cEof;df lbOPsf dgf]jfbsf ljifox¿dWo] s'g} Ps ljifodf dgf]jfb n]v]/ Nofpg lgb]{zg
lbg'xf];\ .
yk lj|mofsnfk
ljBfyL{x¿nfO{ lgDgfg';f/sf k|Zgx¿sf] pTt/ n]Vg nufO{ pgLx¿sf]] l;sfOsf] d"Nofª\sg
ug{ ;Sg' x'g] 5 M
!= tn lbOPsf zAbx¿af6 d"n / Jo'TkGg zAb 5'6\ofpg'xf];\ M -%_
/tGwf], /ft, 3/, 3/]n', ljBfno, pksf/, jg, la;Grf], dfofn', P]“rf]k}“rf] .
@= sf]i7sdf lbPsf] wft' / ;ª\s]tsf cfwf/df jfSo k"/fug'{xf];\ M -%_
-s_ u0f]z eft==== . -vf M ;fdfGo jt{dfg_
-v_ hubLz ;flxTosf/ ==== . -ag\ M ;fdfGo eljiot\_
-u_ cl:dtf u0f]z eft==== . -vf M ;fdfGo jt{dfg_
-3_ 8f]Ndf uLt ==== . -ufp M ck"0f{ jt{dfg_
-ª_ /fdljnf; wgu9L==== . -hf M k"0f{ eljiot\_
#= s'g} ul/a dflg; b]Vbf tkfO{+sf] dgdf v]n]sf s'/fx¿ ;d]6]/ 5f]6f] dgf]jfb n]Vg'xf];\ . -%_
$= s'g} 7fp“df e|d0fdf hf“bf cg'ej u/]sf b'Mv;'vsf efj ;d]6]/ 5f]6f] dgf]jfb n]Vg'xf];\ . -%_
68
kf7 M ^
lr7L Jofkfl/s lr7L
69
lj|mofsnfk @
• lr7Lsf k|sf/ s] slt 5g\ < eGg] ljifodf sIffdf 5nkmn u/fpg'xf];\ . 5nkmnsf j|mddf sIff ( k9]sf
3/fo;L lr7L / lgj]bgsf] ;Gbe{ :d/0f u/fp“b} lr7Lsf d'Vo k|sf/ M 3/fo;L, lgj]bg, sfof{noLo /
Jofkfl/s lr7Lsfaf/]df hfgsf/L lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• lzIfsn] ljBfyL{nfO{ ;j{k|yd ;:j/jfrg l;sfpg lglb{i6 kf7sf] klxnf] cg'R5]b cg's/0fjfrg u/]/
;'gfpg'xf];\ / ;:r/ jfrgsf nfly pko'St jftfj/0f tof/ ug'{xf];\ M
h:t} M ult, oltsf] Vofn u/L ;:j/ k9\g, n]Vo lrx\gx¿sf] Vofn u/L k9\g, lxHh]sf] Vofn u/L z'4
pRrf/0f ug{
• o;kl5 ljBfyL{nfO{ kfn}kfnf] PsPs cg'R5]b z'4 ;:j/jfrg ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ / af“sL ljBfyL{nfO{
;fyLn] z'4 pRrf/0f u/] gu/]sf] Wofgk"j{s ;'Gg / ca'4 ePdf /f]s]/ ;Rrfpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
• lzIfsn] ljBfyL{sf] pRrf/0fut kIfnfO{ /fd|/L ;'g]/ pgLx¿nfO{ ;d:of k/]sf zAbx¿nfO{ cfkm"n] z}Ifl0fs
kf6Ldf l/kf]6 ub}{ hfg'xf];\ / sdhf]/ pRrf/0f Ifdtf ePsf ljBfyL{nfO{ cfnf]kfnf] ;:j/jfrg
u/fpg'xf];\ .
• kf7sf cg'R5]b jfrg ul/;s]kl5 jfrgsf] j|mddf pRrf/0fut ;d:of ePsf zAbx¿ ljBfyL{x¿af6 eGg
nufpg'xf];\ / tL zAbx¿ z}Ifl0fs kf6Ldf l/kf]6 ub}{ hfg'xf];\ . o; j|mddf ;Ifd / sdhf]/ pRrf/0f
Ifdtf ePsf ljBfyL{nfO{ cfnf]kfnf]n] jfrg u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• z}Ifl0fs kf6Ldf l/kf]6 ul/Psf lgDg zAbx¿ zAbkTtLdfkm{t uf]hLtflnsfdf k|bz{g ub}{ lxHh] ldnfO{
pRrf/0f cEof; u/fpg'xf];\ M
nlIft zAbx¿M lgaGws, plNnlvt, pko'{St, laj|mL, zL3|fltzL3|, k]:sL, e'StfgL .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• lglb{ib lr7L kf7 ult, olt ldnfO{ ;:j/jfrg ug{ nufpg'xf];\ .
• lr7Ldf lbOPsf s[lt / n]vssf gfd ;:j/jfrg u/L ;'gfpg nufpg'xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• ljBfyL{nfO{ ljleGg k|sf/sf lr7Lsf gd'gfx¿ vf]hL Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
71
lbg M t];|f] ;do $% ldg]6
kf7 zLif{s M Jofkfl/s lr7L
kf7\oj:t' M+ zAbe08f/
ck]lIft l;k ljsf; M kofo{jfrL zAb / ljk/Ltfy{s zAbsf] klxrfg / k|of]u
!= ljlzi6 p2]Zo
-s_ kofo{jfrL zAb / ljk/Ltfy{s zAbsf] klxrfg ug{
-v_ kofo{jfrL zAb / ljk/Ltfy{s zAbsf] k|of]u ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• cg'R5]b kTtL / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• s'g} /dfOnf r'6lsnf egL / eGg nufP/ pTk|]/0ff hufpg'xf];\ / ;f]xL ;Gbe{nfO{ hf]8L cfhsf] sIff
lj|mofsnfksf] kf7\oj:t'sfaf/]df hfgsf/L lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• ;j{k|yd ljBfyL{x¿sf] a;fOnfO{ hflt, wd{, j0f{, lnª\u, af]Ng ghfGg], l;sfOsf ult l9nf ePsf, km/s
l;sfO Ifdtf ePsf cflbsf cfwf/df ;dfj]zL agfpg'xf];\ . k|To]s a]GrnfO{ Ps ;d"x u/fpg'xf];\ .
• kf7sf] k[i7 $& / $* df lbOPsf] k|Zg g= !@ sf] cEof; u/fpg'xf];\ .
• kofo{jfrL zAb / ljk/Ltfy{s zAbsfaf/]df :ki6 kfl/lbg'xf];\ .
• ;d"x sfo{sf] ;dflKtkl5 ;fyL;fyLdf sfkL ;f6f;f6 u/fP/ ;xkf7L d"Nofª\sg u/fpg'xf];\ . cfjZos
;xhLs/0f / pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• sIff sfo{ ug]{ j|mddf ePsf] cg'ejnfO{ ;d"x ;d"xsf lar 5nkmn rnfpg'xf];\ .
%= u[xsfo{
• Jofs/0f v08sf] cEof; g= % / ^ 3/df n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
• s'g} k7fpg] / kfpg] Jofkfl/s ;+:yf jf k|lti7fgsf] gfd, 7]ufgf / lr7Lsf] ljifo z}Ifl0fs kf6L{df
n]lvlbg'xf];\ / To;df s]lGb|t eO{ lr7L n]Vgsf nflu !% ldg]6sf] ;do lbg'xf];\ .
• cndndf k/]sf ljBfyL{ jf ;d"xnfO{ cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk $
• lgwf{l/t ;do ;lsPkl5 JolStut jf ;fd"lxs ¿kdf sIff k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• cGo ljBfyL{x¿nfO{ ;'wf/sf nflu ;'emfj lbg Wofgk"j{s ;'GgnfO{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
73
• ;s];Dd cfjZos ;'wf/x¿ ljBfyL{x¿af6} klxNofpg nufpg'xf];\ . ;Dej gePdf k[i7kf]if0f;fy lgisif{sf
¿kdf tl/sfx¿ atfOlbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• cfhsf] sIff k|:t'tLs/0fdWo]af6 ;jf]{Ts[i6 ltg cf]6f lr7LnfO{ 5fGgsf nflu ljBfyL{x¿nfO{ lgb]{zg
lbg'xf];\ / ltgLx¿ pTs[i6 x'gfsf sf/0f eGg nufO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• kf7sf] cEof; v08sf] !# sf] -s_ / -v_ sf] pTt/ n]v]/ n]v]/ Nofpg'xf];\ eGg] u[xsfo{ lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• z}Ifl0fs ;fdu|Lsf ¿kdf nu]sf] z'esfdgf kqsf] gd'gfnfO{ kmnfl6g kf6Ldf 6f“:g'xf];\ . o;sf nflu
kf7\ok':tssf] k[i7 %@ df lbOPsf] gd'gf k|of]u ug{ ;Sg' x'G5 .
• pSt z'esfdgf kq kfn}kfnf] jfrg ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
• z'esfdgf kq n]Vg] tl/sf k|:6 kfg'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• z'esfdgf lbg] JolSt, ljifo / z'esfdgf kfpg] JolStsfaf/]df z}Ifl0fs kf6L{df n]lvlbg'xf];\ / To;df
s]lGb|t eO{ z'esfdgf kq n]Vgsf nflu !) ldg]6sf] ;do lbg'xf];\ .
• cndndf k/]sf ljBfyL{ jf ;d"xnfO{ cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• lgwf{l/t ;do ;lsPkl5 JolStut jf ;fd"lxs ¿kdf sIff k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• cGo ljBfyL{x¿nfO{ ;'wf/sf nflu ;'emfj lbg Wofgk"j{s ;'GgnfO{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• z}Ifl0fs ;fdu|Lsf ¿kdf nu]sf] lgdGq0ff kqsf] gd'gfnfO{ kmnfl6g kf6Ldf 6f“:g'xf];\ . o;sf nflu
kf7\ok':tssf] k[i7 %@ df lbOPsf] gd'gf k|of]u ug{ ;Sg' x'G5 .
• pSt kq kfn}kfnf] jfrg ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
75
• k|blz{t lr7Lsf cfwf/df lgdGq0ff kq n]Vg] tl/sf k|:6 kfg'{xf];\ .
lj|mofsnfk %
• lgdGq0ff lbg] JolSt, ljifo / lgdGq0ff kfpg] JolStsfaf/]df z}Ifl0fs kf6L{df n]lvlbg'xf];\ / To;df
s]lGb|t eO{ lgdGq0ff kq n]Vgsf nflu !) ldg]6sf] ;do lbg'xf];\ .
• cndndf k/]sf ljBfyL{ jf ;d"xnfO{ cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• lgwf{l/t ;do ;lsPkl5 JolStut jf ;fd"lxs ¿kdf sIff k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• cGo ljBfyL{x¿nfO{ ;'wf/sf nflu ;'emfj lbg Wofgk"j{s ;'GgnfO{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ;s];Dd cfjZos ;'wf/x¿ ljBfyL{x¿af6} klxNofpg nufpg'xf];\ . ;Dej gePdf k[i7kf]if0f;fy lgisif{sf
¿kdf tl/sfx¿ atfOlbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• cfhsf] sIff k|:t'tLs/0fdWo]af6 ;jf]{Ts[i6 ltg cf]6f lr7LnfO 5fGgsf nflu ljBfyL{x¿nfO{ lgb]{zg
lbg'xf];\ / ltgLx¿ pTs[i6 x'gfsf sf/0f eGg nufO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• kf7sf] l;h{gfTds cEof; v08sf] k|Zg g= @ / # sf] pTt/ n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
76
lj|mofsnfk #
♦ ljBfyL{nfO{ ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ .
♦ x/]s ;d"xdf tnsf] zAb;"rL lbg'xf];\ M
k|tLIff, PsLs/0f, oL, zLn, ZnLn, ;Ltf, ;Ldf, O{Zj/, rLTsf/, kLl8t, aLeT;, eLif0f, zLtn,
:jLsf/, :jLs[lt, b"t, k"hf, e"ld, d"n, d"q, ¿9, z"Go, ;"rs, ;", bL3{, O{iof{, jLo{, hL0f{, zLif{,
zLif{s, tLy{, sLlt{, d"lt{, pmhf{, ;"o{, k"j{, k"0f{, :km"lt{, ctLt, O{Zj/Lo, pNn]vgLo, cwLg, s'nLg,
lg/Lx, k|jL0f, uDeL/, t[tLo, bogLo, bz{gLo, låtLof, gjLg, k|frLg, k/LIff, k"hgLo, k"jL{o,
k|tLs, ljB'tLs/0f, cª\uLsf/, k|;"lt, do"/, d'x"t{, ;d"x, O{z, sL6, qmL8f, IfL0f, uLt, u|Lid,
hLj, 6Lsf, tLj|, wL/, bLg, bLk, gLr, gLlt, kL8f, k|Lt, aLh, eLd, eLid, dLg, /Llt, /]UdL, /fO{,
u'/fufO{, e§/fO{, pk|]tL, lu/L, k|;fO{, k/fh'nL, ;'j]bL, clwsf/L, sfdL, bdfO{, 3tL{, 7s'/L, h};L,
s/ftL, /fO{, ls/ftL, wf]aL, xnL, levf/L, l7dL, u'NdL, 8f]6L, sf:sL, ;'gf}nL, bdf}nL, ;Kt/L,
;nf{xL, O6x/L, dxfsfnL, u'NdL, uf]bfj/L, lbbL, alxgL, ;f;", km'k", hf]O{, 9f]O{, ufO{, e}+;L, e]8L,
s]6L, s'6'gL, ef]l6gL, 5F8'nL, d'8'nL, km]/L, x]/L, b]vL, nfuL, ;'gL, af]nL, s/fxL, l;/fgL, v/fgL,
7]sL, yfnL, y}nL, cf/L, vNtL, s'NkmL, 5'kL{, ku/L, sf]bfnL, vf]kL, 6f]kL, km;L{, l;j|mL, leqL,
l5d]sL, h'/]nL, h'g]nL, g]kfnL, aª\ufnL, ef/tL, ukmf8L, xflh/L, OndL, l;kfxL, c/aL, kmf/;L,
l;sdL{, HofdL, 8fo/L, cª\u|]hL, hfkfgL, k|mfG;]nL, lxGbL, lu|;]nL, a]F;L, o;/L, s;/L, /fd|/L,
a];/L, To;/L, ;/f;/L, h;/L, t;/L, hfg", vfg", x]g'{, k9\g", ;'Gg", lg:sL, pk|mL, kmsL{, k9"F, n]v"F,
l;s"F, pgL, ltgL, cfkm", xfdL, ltdL, logL, tkfOF{, b'O{, ;f7L, c;L, krf;L, c7f;L, tL, pm, nLnf,
jL0ff, jL/, zL3|, zLt cflb .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• s]xL ljBfyL{nfO{ cufl8 af]nfP O{sf/ / pmsf/ nfu]sf kf“r÷kf“r cf]6f zAb z}Ifl0fs kf6Ldf n]Vg
nufpg'xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• ;'?df, lardf / cGTodf bL3{ n]lvg] zAbx¿sf] n]v]/ NofO{ k|bz{g kf6Ldf 6f“:g nufpg] .
gd'gf cg'R5]b
laxfg kfgL k5{ . ho/fd v]tdf lg:sG5 . p;nfO{ sfd Kof/f] 5 . pm uf]? hf]T5 .
p;sf 5f]/L, 5f]/f / >LdtLn] klg p;nfO{ sfddf ;3fp“5g\ . lbp“;f] pgLx¿ 3/
cfp“5g\ / vfgf vfG5g\ . vfgfkl5 cf/fd ub}{ /dfOnf s'/f ug]{ pgLx¿sf] afgL 5 .
ho/fdsf] kl/jf/ ;a}sf nflu cg's/0fLo 5 .
yk lj|mofsnfk M
ljBfyL{x¿nfO{ lgDgfg';f/sf k|Zgx¿sf] pTt/ n]Vg nufO{ pgLx¿sf]] l;sfOsf] d"Nofª\sg
ug{ ;Sg' x'g] 5 M
!= sf]i7sdf lbOPsf wft' / ;ª\s]tsf cfwf/df vfnL 7fp“ eg'{xf];\ . -%_ M
-s_ d 3'Dg ====== . -hf M k"0f{ e"t_ .
78
-v_ cgGt 3/ ======-cfp M ck"0f{ e"t_
-u_ o'hg lj|ms]6======-v]n\ M cEo:t e"t_
-3_ ldªdf/ ?v ======-r9\ M k"0f{ e"t_
-ª_ /fdlszf]/ dlgtfnfO{ k':ts======-lb M ;fdfGo e"t_
@= lbbLsf] ljjfxsfaf/]df Pp6f lgdGq0ff kqsf] gd'gf agfpg'xf];\ . -%_
#= cNnf] tyf vfF8Laf6 ag]sf ljleGg ljleGg l8hfOgsf sk8f k7fO{ lbg egL wgu9L x:tsnf
k;n s}nfnLn] lsdfyfª\sf laj|mL e08f/ tfKn]h'ªfO{ n]v]sf] lr7L n]Vg'xf];\ -%_
$= :yfgLo txsf] o; jif{sf] z}lIfs sfo{j|mdsfaf/]df hfgsf/L kfpmF eGg]af/]df cfgf] ljBfno /x]sf]
ufp“kflnsf jf gu/kflnsf sfof{nodf sIff !) sf ljBfyL{sf] tkm{af6 n]lvg] lgj]bgsf] gd'gf
tof/ kfg'{xf];\ . -%_
79
kf7 M &
syf k|Tofudg
PsfOut kf7\oj:t' ljefhg tflnsf
j|m=;= kf7\oj:t' kf7\oef/
!= ;:j/ k7g / z'4 pRrf/0f !
@= zAbfy{ / jfSodf k|of]u !
#= >'ltaf]w / k7gaf]w !
$= JofVof n]vg !
%= a'“bfsf cfwf/df syf n]vg !
^= 36gf j0f{g !
&= nfdf] pTt/ n]vg !
*= ck"0f{ kIfsf] klxrfg / k|of]u !
(= :jtGq /rgf -tfls{s lzNk_ @
!)= dgf]/~hgdf cfwfl/t /rgf !
hDdf !!
!= ljlzi6 p2]Zo
• o; lj|mofsnfksf] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
-s_ syfnfO{ z'4;“u efjfg's"n xfpefp;lxt ;:j/jfrg ug{
-v_ syfdf k|o'St pRrf/0fut b[li6n] ;d:of ePsf zAbx¿sf] z'4;“u pRrf/0f ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• uf]hLtflnsf / zAbkTtLx¿
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• cfkm"n] ;'g]sf s'g} syfsf zLif{sx¿ ljBfyL{x¿nfO{ ;f]Wg'xf];\ / pgLx¿n] eg]sf pTt/nfO{ z}Ifl0fs
kf6Ldf n]Vb} hfg'xf];\ .
• l;h{gfTds syfdf kf}/fl0fs jf nf]s syfdf h:tf] sfNklgs s'/f geP/ oyfy{k/stf x'G5 eGg] :ki6
kfl/lbg'xf];\ .
80
lj|mofsnfk @
• ;j{k|yd 5fq÷5fqf, hfthfltdf, efiffefifL, ;':t >j0f, cf“vf gb]Vg], af]Ng g;Sg] cflb ljBfyL{x¿sf]
klxrfg u/L ;dfj]zL sIff Joj:yfkgsf] ;'lglZrttf ug'{xf];\ .
• k|Tofudg syfsf] s'g} Ps cg'R5]b ult, olt ldnfO{ xfpefp;lxt cfbz{ jfrg ug'{xf];\ . ljBfyL{x¿nfO{
kfn}kfnf] Ps Ps cg'R5]b ;:j/jfrgsf nflu cfjZos lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ;:j/jfrgnfO{ sl7g dfGg] ljBfyL{, bf];|f] efifL ljBfyL{ tyf km/s l;sfO Ifdtf ePsf ljBfyL{ ;d]tnfO{
l;sfOdf ;lj|mo u/fpg'xf];\ .
• cGo ljBfyL{nfO{ ;fyLn] jfrg u/]sf zAbx¿sf] pRrf/0f z'4 eP÷gePsf] Wofgk"j{s ;'gL d"Nofª\sg ug{
lgb]{zg lbg'xf];\ . uNtL ePdf jfrg sfo{ /f]sL ;Rofpg lgb]{zg ug'{xf];\ .
• ;:j/jfrgsf j|mddf ePsf] pRrf/0f kIfnfO{ d"Nofª\sg÷lgu/fgL÷cjnf]sg ub}{ pRrf/0fut b[li6n] sl7g
ePsf zAbx¿nfO{ z}Ifl0fs kf6Ldf l6kf]6 ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{af6 pRrf/0fut ;d:of ePsf zAbx¿ dfu u/L z}Ifl0fs kf6Ldf l6Kg'xf];\ / tL zAbx¿sf]
z'4f]Rrf/0fug{ ljBfyL{nfO{ g} k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• kf7sf] nlIft zAbx¿sf] zAbkTtL / uf]hLtflnsfdfkm{t k|:tt' ug'{xf];\ . ljBfyL{nfO{ ;fd"lxs tyf Psn
z'4f]Rrf/0fcEof; u/fpg'xf];\ .
• cfjZostfcg';f/ ljBfyL{x¿nfO{ ;xkf7L l;sfOdf k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• pRrf/0fut b[li6n] l;sfOsf] ult l9nf] ePsf ljBfyL{k|lt ;r]t /xg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• cfhsf] sIffdf ljBfyL{x¿n] pRrf/0f ug{ l;s]sf gof“ zAbx¿ cfcfgf] sfkLdf l6kf]6 ug{ lgb]{zg
lbg'xf];\ .
%= u[xsfo{
• kf7sf] syf k9L pRrf/0fdf sl7g ePsf zAbx¿ pTt/ k'l:tsdf l6k]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
81
• ut lbgsf] lj|mofsnfksf]af/]df ;ª\lIfKt rrf{ ;lxt kf7sf] k'g/fj[lTt u/fO{ ut lbg / cfhsf] kf7\oj:t'sf]
;+of]hg k|:t't ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk @
• !% ldg]6sf] ;do lbO{ ljBfyL{x¿nfO{ kf7sf] ;:j/jfrg ug{ lgb]{zg ug'{xf];\ / cy{af]w gePsf zAb dfu
u/L z}Ifl0fs kf6Ldf l6Kg'xf];\ .
• pSt zAbsf cy{x¿ atfpg ljBfyL{x¿nfO{ g} k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• ljBfyL{af6 cy{ gcfPsf zAbx¿sf nflu z}Ifl0fs ;fdu|L k|bz{g u/L wf/0ff :ki6 kfg'{xf];\ . o; j|mddf
sl7g zAbsf cy{x¿ cfcfgf] sfkLdf ;d]t l6kf]6 ug{ lgb]{zg ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ cfkm"n] nu]sf] jfSokTtL k|bz{g ug'{xf];\ / b'O{ b'O{ hgfsf] ;d"xdf !% ldg]6sf] ;do lbO{
To:t} k|s[ltsf cGo Ps Ps cf]6f jfSo lgdf{0f ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ . ljBfyL{ ;d"xn] sfd u/]sf] ;dodf
;d"x ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;d"x sfo{ ;DkGg ePkl5 7fp“ 7fp“ af6 k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ af“sL ljBfyL{nfO{ d"Nofª\sgsf nflu
k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGTodf ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ljBfyL{x¿nfO{ csf]{ ;fyLnfO{ zAbsf] cy{ / jfSodf k|of]u ug]{ k|Zgf]Tt/ lj|mofsnfk ug{ !) ldg]6sf]
;do lbg'xf];\ .
%= u[xsfo{
• cfhsf] sIffdf k9]sf zAbx¿ k|of]u u/L s'g} ljifodf Ps cg'R5]b n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
82
• s'g} Ps ljBfyL{nfO{ syf kf7 ;:j/jfrg ug{ nufO{ af“sLnfO{ Wofg lbO{ ;'Gg lgb]{zg lbg'xf];\ . ;f]kl5
lstfa aGb ug{ nufO{ kfn}kfnf] ;'gfO cEof;sf] k|Zg g= ! / # sf k|Zgf]Tt/ lj|mofsnfk u/fpg'xf];\ .
s'g} sdL sdhf]/L kfOPdf ;'wf/ ul/lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{nfO{ b'O{ b'O{ hgfsf] ;d"xdf ljefhg u/L kf7sf] ( -af]nfO k|Zg g= %_ sf] lj|mofsnfk u/fpg'xf];\ .
• ljBfyL{ lj|mofsnfksf] cjnf]sg ub}{ cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• cGTodf ljBfyL{x¿n] u/]sf ;sf/fTds kIfx¿sf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿ cf+}NofO{ pko'St
k[i7kf]if0 lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ljBfyL{x¿nfO{ kf7;“u ;DalGwt s]xL af]w k|Zg ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• kf7sf] k|Zg g= !$ sf] pTt/ n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• z}Ifl0fs kf6Ldf lgDg cg';f/sf] tflnsf k|:t't u/L ck"0f{ e"t, ck"0f{ jt{dfg / ck"0f{ eljiot\sfaf/]df
;fdfGo hfgsf/L lbO{ ljBfyL{x¿lar 5nkmn u/fpg'xf];\ M
86
ck"0f{ e"t ck"0f{ jt{dfg ck"0f{ eljiot\
xfdL :s'n hf“b} lyof}“ . xfjf xfdL :s'n hf“b} 5f}}F . xfdL :s'n hf“b} x'g] 5f}}F . xfjf
rNb} lyof] . kfgL kb}{ lyof] . xfjf rNb} 5 . kfgL kb}{ rNb} x'g] 5 . kfgL kb}{ x'g] 5 .
cl;gf al;{+b} lyof] . 5 . cl;gf al;{+b} 5 . cl;gf al;{+b} x'g] 5 . dflg;x¿
dflg;x¿ otfptf bf}l8“b} dflg;x¿ otfptf otfptf bf}l8“b} cf]t nfUg] 7fp“
cf]t nfUg] 7fp“ vf]Hb} lyP . bf}l8“b} cf]t nfUg] 7fp“ vf]Hb} x'g] 5g\ . cfsfzdf
cfsfzdf xjfO{hxfh s/fp“b} vf]Hb} 5g\ . cfsfzdf xjfO{hxfh s/fp“b} x'g] 5 .
lyof] . 6f9faf6 s's'/ e's]sf] xjfO{hxfh s/fp“b} 5 . 6f9faf6 s's'/ e's]sf] cfjfh
cfjfh cfO/x]sf] lyof] . xfd|f] 6f9faf6 s's'/ e's]sf] cfO/x]sf] x'g] 5 . xfd|f] :s'nsf]
:s'nsf] 3G6L aHb} lyof] . cfjfh cfO/x]sf] 5 . 3G6L aHb} x'g] 5 .
xfd|f] :s'nsf] 3G6L
aHb} 5 .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ ck"0f{ e"t, ck"0f{ jt{dfg / ck"0f{ eljiot u/L ltg ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / ToxL cg';f/
a;fO Joj:yf ldnfpg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿sf] k"j{ 1fgsf cfwf/df cfgf cfgf ;d"xsf ljBfyL{x¿nfO{ cfgf cfgf ;d"xdf k/]sf] ck"0f{
kIfsf jfSox¿ k|of]u u/L Ps Ps cg'R5]b n]Vg nufpg] .
• lgwf{l/t ;dokl5 ;d"x sfo{nfO{ kfn}kfnf] k|:t't ug{ nufpg'xf];\ .
• k|To]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 cGo ;d"xaf6 l6Kk0fL ug{ nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• Jofs/0f v08sf] k|Zg g= # / $ nfO{ sIff sfo{sf ¿kdf n]Vg lgb]{zg lbO{ ;xkf7L d"Nofª\sg sfo{
;Dkfbg ug'{xf];\ . o; j|mddf cndndf k/]sf ljBfyL{nfO{ cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{n] k|bz{g u/]sf /fd|f sfdx¿sf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug]{ kIf ;d]t cf}+NofO{ sIff sfo{ ;DkGg
ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ck"0f{ kIfsf jfSox¿ ;f]w]/ tL s'g s'g sfnsf ck"0f{ kIf x'g\, 5'6\ofpg nufpg'xf];\ .
% u[xsfo{
• Jofs/0f v08sf] k|Zg g= %, ^ / & sf k|Zgsf] pTt/ n]v]/ Nofpg] lgb]{zg lbg'xf];\ .
87
lbg M gjf}“ / b;f}F ;do M $% ldg]6
kf7 zLif{s M k|Tofudg -syf_
kf7\oj:t' M :jtGq /rgf -tfls{s lzNk_
ck]lIft l;k ljsf; M n]vfO
!= ljlzi6 p2]Zo
-s_ kf7sf k|d'v kfq÷36gf÷;Gbe{;“u ;DalGwt eP/ ts{k"0f{ pTt/ lbg
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
k|Zgx¿sf] ;"rL / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• cl3Nnf] lbgsf] u[xsfo{nfO{ sIff k|:t'lt ug{ nufpg'xf];\ / cfhsf] sIffdf ul/g] d'Vo lj|mofsnfkaf/]
hfgsf/L u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• sIffsf] a;fO Joj:yfkg ;Dk"0f{ ¿kdf ;dfj]zL ePsf] ;'lglZrt ug'{xf];\ / z}Ifl0fs ;fdu|Lsf] ¿kdf
nluPsf] k|Zgx¿sf] ;"rL k|bz{g ug'{xf];\ .
pbfx/0f M
-!_ /fd' 5'6\l6P/ a:g cfjZos lyof] jf lyPg eGg] ljifodf ts{ lbg'xf];\ .
-@_ olb tkfO{+ /fd'sf 7fp“df ePsf] eP s] ug'{x'GYof] <
• dflysf k|Zgx¿df cfwfl/t eP/ 5nkmn ug{ !) ldg]6sf] ;do lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• olb tkfO{+ /fd'sf 7fp“df ePsf] eP s] ug'{x'GYof] < eGg] ljifodf cfwfl/t eO{ tfls{s pTt/ n]Vg !%
ldg]6sf] ;do lbg'xf];\ .
• lgwf{l/t ;do ;lsPkl5 sIff k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ . af“sL ljBfyL{nfO{ Wofgk"j{s ;'gL ;'wf/sf
nflu l6Kk0fL ug{ nufpg'xf];\ .
• ;s];Dd ljBfyL{x¿af6} ;'wf/sf] nflu lgisif{df k'¥ofpg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• /fd' 5'6\l6P/ a:g cfjZos lyof] jf lyPg eGg] ljifodf sIffsfo{ u/fO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{
;DkGGf ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• cfgf] ufp“ jf 6f]ndf ePsf] s'g} 36gf s;/L 36\of] / To;n] s] s:tf] c;/ kf/]sf] 5 eGg]af/]df #))
zAbdf g36fO{ n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
^= lzIfssf nflu yk ;fdu|L
• tfls{s pTt/ lbg] gd'gf / pTt/ n]Vg] tl/sfsfaf/]df o;} lgb]{lzsfsf ;fGble{s kf7df lbOPsf] 5, vf]h
u/L To;nfO{ klg l;sfO ;xhLs/0fsf] cfwf/ agfpg ;Sg' x'g] 5 .
88
lbg M P3f/f}“ ;do M $% ldg]6
kf7 zLif{s M k|Tofudg -syf_
kf7\oj:t' M dgf]/~hgdf cfwfl/t /rgf
ck]lIft l;k ljsf; M n]vfO
!= ljlzi6 p2]Zo
-s_ dgf]/~hgdf cfwfl/t ljifodf cg'R5]b /rgf ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
gd'gf cg'R5]b / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• cl3Nnf] lbgsf] u[xsfo{nfO{ sIff k|:t'lt ug{ nufpg'xf];\ / cfhsf] sIffdf ul/g] d'Vo lj|mofsnfkaf/]
hfgsf/L u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• sIffsf] a;fOnfO{ Jojl:yt agfpg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿ labfdf s] u5{ ?rfp“5g\ eGg]af/]df k|Zg ug]{ / pgLx¿sf pTt/nfO{ gbf]xf]l/g] u/L z}Ifl0fs
kf6Ldf l6kf]6 ub}{ hfg] .
• ljBfyL{x¿sf ?lrsf ljifonfO{ ;+Zn]if0f u/L lglZrt / ;Lldt ug]{, h:t} M kf}8L v]Ng], uLt ufpg], 3'Dg
hfg], l;g]df x]g{ hfg], lstfa k9\g] cflb .
lj|mofsnfk #
• lj|mofsnfk # df lgwf{/0f eP cg';f/sf ljifonfO{ pko'St x'g] u/L ljBfyL{sf] ;d"x ljefhg ug'{xf];\ /
uf]nfk|yfaf6 ljifo 5'6\ofO{ lbg'xf];\ .
• ;d"xn] cfgf] efudf k/]sf] ljifodf cfwfl/t eO{ ;DalGwt ljifo lsg dg k5{ / To;af6 s] s:tf]
dgf]/~hg lng ;lsG5 eGg] ljifodf cfwfl/t eO{ ljrf/ jf 36gf n]Vgsf nflu !% ldg]6sf] ;do
lbg'xf];\ .
• lgwf{l/t ;do ;lsPkl5 sIff k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• cfjZos k[i7kf]if0f ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• cfh 5nkmn ePsf ljifodf s]xL k|Zgx¿ ;f]w/ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• cfgf] ufp“ jf 6f]nsf dflg;x¿ s] s;/L dgf]/~hg u5{g\ < dgf]/~hgsf gfddf tf;, h'jf v]Ng], /S;L
vfg] h:tf 36gf x'G5g\, x'“bg} g\ < o;af/]df s]xL cg'R5]b n]vL k|bz{g kf6Ldf 6fF:g nufpg'xf];\ .
yk lj|mofsnfk M
ljBfyL{x¿nfO{ lgDgfg';f/sf k|Zgx¿sf] pTt/ n]Vg nufO{ pgLx¿sf]] l;sfOsf] d"Nofª\sg
ug{ ;Sg' x'g] 5 M
!= ck"0f{ jt{dfg sfnsf] k|of]u u/L kf“r jfSodf cfkm"nfO{ dg kg]{ ;fyLsf] j0f{g ug'{xf];\ . -%_
@= …k|TofudgÚ syfsf] zLif{s slt pko'St 5 < 5f]6f] pTt/ lbg'xf];\ . -%_
$= ;k|;ª\u JofVof ug'{xf];\ M -%_
89
cxf] Û ;+;f/ slt dtnaL 5 .
#= tnsf a'“bfsf cfwf/df syf tof/ kfg'{xf];\ M -%_
Psfb]zdf Ps hgf Hof]ltifL x'g' ==========Ps k6s Hof]ltifL cfsfzsf tf/fx¿sf] cWoog ub}{
lx“8\g' ========= af6fdf s'jf gb]Vg' ========= Hof]ltifL s'jfdf v:g'=========Pp6f o'jsn] b]Vg'
========= o'jsn] Hof]ltifLnfO{ aflx/ lgSng db\bt ug'{ ========= Hof]ltifL v';L x'g' ========= o'jsnfO{
cfgf] 3/df af]nfpg' ========= cfkm" 7'nf] Hof]ltifL ePsfn] p;sf] ;a} eljio atfOlbG5' eGg'
======== ‘cfg} cufl8sf] s'jf gb]v]/ To;df v:g]n] csf{sf] eljio atfpg]’ eGb} o'js cfgf]
af6f] nfUg'========= Hof]ltifLsf cf“vf v'Ng'========= w]/} 7'nf 7'nf s'/f ug]{n] ;;fgf s'/fdf klg
Wofg lbg' kg]{ ;Gb]z .
90
kf7 *
sljtf jiff{
PsfOut kf7\oj:t' ljefhg tflnsf
j|m=;= kf7\oj:t' kf7\oef/
!= noa4 k7g / z'4 pRrf/0f !
@= zAbfy{ / jfSodf k|of]u !
#= df}g k7g / ;ª\lIfKt pTt/ !
$= cfzo÷ efjfy{ n]vg !
%= nfdf] pTt/ !
^= ;k|;ª\u JofVof !
&= kof{j/0fLo ;d:ofdf cfwfl/t cg'R5]b /rgf !
*= Jofs/0f -pk;u{ / k|Too nufO{ zAblgdf{0f_ !
( lqmofkb klxrfg / k|of]u !
!)= l;h{gfTds n]vg -sljtf_ @
hDdf !!
lj|mofsnfk @
91
• ;aeGbf klxn] ljBfyL{dWo]af6 ‘;Gt'li6’ sljtf noa4 jfrg ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ . To;kl5 b'O{ ltg
k6s cfbz{ jfrg u/L sljtf ;'gfpg'xf];\ .
• sljtfsf] k|To]s kª\lSt no xfn]/ k9\g'xf];\ / ;f]xL cg';f/ ljBfyL{nfO{ klg ;d"xut ¿kdf no xfn]/ k9\g]
cEof; u/fpg'xf];\ .
• ;fd"lxs sljtf jfrg cEof; u/fO;s]kl5 b'O{ ;d"xsf -ePdf s]6f / s]6L_ lardf, a]Grut ;d"xdf /
clGtddf JolSt JolStdf noa4 jfrgsf] cEof; u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pRrf/0f ug{ cK7\of/f] nfu]sf zAbx¿ kf7af6 vf]hL l6kf]6 ug{ nufpg'xf];\ . tL zAbx¿
ljBfyL{nfO{ ;f]Wb} z}Ifl0fs kf6Ldf l6Kb} hfg'xf];\ .
• l6kf]6 u/]sf zAbx¿sf] kfn}kfnf] pRrf/0f ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ . pgLx¿af6 z'4 pRrf/0f x'g g;s]sf
zAbx¿nfO{ lzIfsn] cIf/ cIf/ 5'6\ofO{ z'4 pRrf/0f ug]{ cEof; u/fpg'xf];\ .
• cfkm"n] nu]sf] zAb ;"rL k|bz{g u/L z'4 pRrf/0f ;DaGwL yk cEof; u/fpg'xf];\ .
• ;':t >j0f ePsf ljBfyL{sf] xsdf ;s];Dd ;fª\s]lts efiffsf] k|of]u ug'{xf];\ . cGoyf pgLx¿nfO{ tL
zAbx¿nfO{ cg' n]vg ug{ lgb]{z ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk $
• kf7sf] ;'gfO cEof;sf k|Zg g= ! , @ , # / $ g+= sf lj|mofsnfkx¿ u/fpg'xf];\ . ljBfyL{ cndn k/]sf]
cj:yfdf cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• lgDglnlvt k|Zgx¿ ;a} ljBfyL{ ;dIf /fv]/ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
-s_ cfh k9]sf] sljtfsf] s'g} rf/ x/kmx¿ noa4 jfrg u/]/ ;fyLnfO{ ;'gfpg'xf];\ .
-v_ cfh pRrf/0f ug{ l;s]sf gof“ zAbx¿sf] ;"rL agfO{ pRrf/0f u/]/ ;'gfpg'xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• /]l8of], Pkm=Pd= jf l6eLaf6 ;'g]sf] tkfO{+nfO{ dgkg]{ s'g} sljtf jf uLt /fd|f cIf/ kf/L 5'6\6} kfgfdf
n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
92
• ut lbg kl/of]hgf sfo{nfO{ s]xL ljBfyL{x¿nfO{ k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / af“sL ljBfyL{sf ;fdu|LnfO{
k|bz{g kf6Ldf 6f“:g nufpg'xf];\ . o; k|sf/ pTk|]/0ffTds lj|mofsnfk ;~rfng u/L cfh cWoog ul/g]
ljifoj:t'sfaf/]df hfgsf/L lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ ‘jiff{’ sljtf dgdg} k7g ug{ lgb]{lzt u/L cfkm"nfO{ gof“ nfu]sf zAbx¿ cfk\mgf sfkLdf
l6Kg lgb]{z ug'{xf];\ .
• ljBfyL{x¿n] l6kf]6 u/]sf gof“ zAbx¿ lzIfs cfk"mn] z}Ifl0fs kf6Ldf n]Vb} hfg'xf];\ .
• tL ;ª\slnt zAbsf cy{ ljBfyL{x¿dWo]af6 g} eGg k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGTodf cfkm"n] nu]sf] zAb kTtLaf6 k|bz{g u/L yk :ki6 kfg'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• cfkm"n] jfSodf k|of]u u/L nu]sf] ltg cf]6f gd'gf jfSokTtLsf] k|bz{g ug'{xf];\ . cy{o'St jfSo lgdf{0f ug]{
;DaGwL ljifodf 5nkmn u/fpg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿nfO{ rf/ rf/ hgfsf] ;d"xdf ljefhg u/L ;d"x g]tf 5fGg nufpg'xf];\ . p2]Zo dxndf
lbOPsf nlIft zAbx¿sf] cfzo v'Ng] u/L jfSodf k|of]u ug{ !% ldg]6sf] ;do lbO{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ M
• ljBfyL{n] ;d"x sfo{ ubf{ ;a} ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ . d"Nofª\sgsf nflu ljBfyL{nfO{ g} k|f]T;flxt
ug'{xf];\ . cGTodf pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• kf7sf k|Zg g+= %, ^ / & sf lj|mofsnfkx¿ k|To]s ljBfyL{nfO{ sIffdf ug{ nufpg'xf];\ . o;/L ljBfyL{n]
cEof; ul//xFbf pgLx¿n] u/]sf] sfo{sf] cjnf]sg ub}{ cndn k/]sf] b]lvPdf cfjZos ;xhLs/0f
ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ‘tftf] s';L{’ v]n ljlwsf] k|of]u ub}{ zAbfy{ / jfSo k|of]u sfo{sf] d"Nofª\sg tyf k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• kf7sf] cEof;cGtu{t k|= g+= !) sf] cEof; 3/af6 n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
93
lbg M t];|f] ;do $% ldg]6
94
lbg M rf}yf] ;do $% ldg]6
kf7 zLif{s M jiff{ -sljtf_
kf7\oj:t' M cfzo ⁄ efjfy{ n]vg
ck]lIft l;k ljsf; M n]vfO
!= ljlzi6 p2]Zo M o; kf7sf]] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
-s_ ‘jiff{’ sljtfsf lglb{i6 kª\lStx¿sf] cfzo v'nfpg
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
kf7\ok':ts, sljtf+zsf] cfzo jf efj v'nfOPsf] gd'gf
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ut lbgsf] u[xsfo{nfO{ sIff cufl8 cfP/ s]xL ljBfyL{nfO{ k|:t'tLs/0f ug{ uufpg'xf];\ . kTo]s k|:t'ltkl5
/fd|f kIfx¿sf] k|z+;f ub}{ tfnL ahfP/ cGo ;fyLnfO{ ;Ddfg ug{ lgb]{z ug'{xf];\ . cfjZos k[i7kf]if0f lbO{
cfhsf] kf7\oj:t'sfaf/]df hfgsf/L u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• lzIfsn] cfkm"n] nu]sf] Pp6f sljtf+zsf] cfzo v'nfOPsf] gd'gf ;fdu|L k|bz{g ug'{xf];\ / ;f] n]vg
;DaGwdf 5nkmn u/fO{ n]Vg] tl/sfsfaf/]df k|lzIf0f lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO ltg rf/ hgf -cfjZostf cg';f/_ sf] ;dfj]zL -lnª\uLo ,hftLo,eflifs cflb_;d"xdf
ljefhg u/L ;d"x g]tf ;d]t tf]Sg nufpg'xf];\ . ‘jiff{’ sljtfsf sDtLdf b'O{ b'O{ Znf]s Pp6f ;d"xnfO{
kg]{ u/L gd'gfcg';f/ !% ldg]6sf] ;do lbO{ cfzo n]Vg k|f]T;flxt ug'{xf];\ . ljBfyL{x¿n] ;d"xdf a;L
cfzo n]Vb} ubf{ ;d"x ;d"xdf k'uL cjnf]sg ug'{xf];\ . olb cndlnPsf cj:yf b]lvPdf cfjZos ;xof]u
k'¥ofpg'xf];\ .
• n]vg sfo{ ;lsPkl5 ;d"x g]tfaf6 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ . Ps ;d"xsf] k|:t'ltkl5 ;f]
;d"xnfO{ tfnL ahfO{ ;Ddfg ug]{ ;+:sf/sf] ljsf; u/fpg'xf];\ . :d/0f /xf];\ 6f]nL g]tf lbglkR5] km/s
km/s kg]{ u/L g]t[Tj ug'{kg]{ lgod agfpg'xf];\ .
• ;d"xsf] k|To]s k|:t'ltkl5 ;'wf/ ug'{kg]{ kIfdfly ljBfyL{x¿af6} 5nkmn u/fO{ lzIfsn] ;du|df pko'St
k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• s'g} kªlSt lbO{ cfzo eGg nufO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• n]vfO cEof;cGtu{tsf] k|Zg g= @ -v_ sf] cEof; 3/df u/]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
lzIfssf nflu yk ;xof]uL ;fdu|L
!= nIdLk|;fb b]jsf]6fsf] jiff{ sljtfsf] efjfy{ M
dxfslj nIdLk|;fb b]jsf]6faf6 /lrt o; sljtfdf jiff{nfO{ Pp6L o'jtLsf ¿kdf kl/sNkgf u/L
o; Ct'sf] ljz]iftf, dxTTj / dfgjLo ;DaGwnfO{ ;'Gb/ 9ª\un] k|:t't u/]sf] kfOG5 . o;
sljtfsf Znf]sx¿sf] ;ª\lIfKt efjfy{nfO{ tn k|:t't ul/G5 M
!= jfo'kª\vL ljdfg x/// r9]/ cfp“b} ubf{ ljdfgsf] kfª\u|f kxf8df 3;|]sf] h:tf] 7'nf] cfjfh
lgsfNb} jiff{ cfpFl5g\ . o;sf] uh{gn] ubf{ cfsfz g} ys{dfg x'G5 . To;dfly lah'nL
rDs]sf] lemlnsldlnsn] dfG5]sf cg'xf/ 8/n] lgnfsfnf x'G5g\ . o:tf] b[Zon] k|s[ltsf
;a}lt/ crDdsf] cfef; x'G5 .
95
@= jiff{n] cfgf] cf]9\g] lj:tf/} kmkm{/ kfbf{ klg afbn uh{G5 . o:tf afbnx¿ pgsf nfvf}F
df]tLsf dfnfh:tf b]lvG5g\ . o:t} cfe"if0f / ax'd"No ;DklTtn] el/k"0f{ jiff{ d';'Ss xf“:b}
cfp“b} ubf{ pgsf] s'g} Pp6f df]tL r'l“ 8g k'U5 . To;s} kl/0ffd:j¿k kxf8af6 df]tLs}
bfgfh:tf] kfgL kg{ yfN5 .
#= jiff{sf] ;dodf s]xL xf]nf ls eGg] cfzª\sfn] r/fx¿ ar]/f t;]{nfg\ eGg] ;Dem]/ u'“8lt/
nfU5g\ . sldnfx¿ klg xtf/ xtf/ ub} b'nflt/ efU5g\ . r/fx¿ klg cfcfgf] cf>olt/
nfU5g\ .
$= jiff{ cfPkl5 ;a} w'nf] a9fP/ vf]nfx¿ zfg;“u ;nn aUg yfNb5g\ . cd[tsf] nx/ kfPsf]
cg'e"t ub}{ ;a} k|f0fLx¿ v';L x'G5g\ . Toxf“ ;d'b|sL 5f]/L ;fDo / s?0ffdo efjn] cfPh:tf]
efg x'G5 . k[YjL d'v klg kfgLsf] sf/0fn] cfgGbdo x'g k'U5 .
%= jiff{ ePkl5 lah'nLh:tf r~rn cf“vf ePsf o'jtLx¿ pHofnf] cg'xf/df uLt ufp“b} wfg /f]Kg
yfNb5g\ . htftt} cGo afnLgfnL ;k“|b} hfG5g\ . 3f“;kft pld|P/ k[YjL g} xl/ofnLdo x'G5 .
o; ;dodf ;a}lt/ s'g} ;d'b|¿kL o'js cfP/ zlStzfnL ;ª\uLtsf] k|]dk"0f{ v]n v]n]sf] ;d]t
cg'e"lt x'G5 .
^= jiff{n] ubf{ ¿v la?jfdf ld7f ld7f cd[tdo /; ePsf kmnkm'nx¿ kmNg yfNb5g\ . kmn]sf
cg]sg\ kmnkm'nsf xf“ufx¿ nRs“b} z/b Ct'df bfg lbgsf nflu nRs“b} ul/Psf] cfef; x'G5
. of] ;a} jiff{sf] OR5f / cfb]z xf] .
&= jiff{ cfPsLn] cd[tsf wf/f lkpgsf nflu jgjgsf ¿v / la?jfx¿ p7\g yN5g\ . jiff{sf
s0f¿kL c;Lldt slgsf k[YjLn] Ko'“g yflng\ . ca ;a} ¿v la?jfx¿n] kfgL kfP/ plk|mg] /
gfRg] a]nf cPsf] 5 .
*= of] jiff{ /; ldngsf] a]nf xf] . of] ;a}sf] k|flKt g} k|flKtsf] rf8 klg xf] . of] cfzfn] ufgf
ufpg] a]nf xf] eg] hghgdf sNkgfdf axf/ Nofpg] ;do xf] . c;f/] km'nsf] emG8f nx/fp“b}
dh'/sf] k'5f/sf ljleGg /ªx¿h:t} dgx¿ /ª\Uofp“b} jiff{sf] ;'vhnlwdf kf}8]/ /dfp“b} af“Rg'
g} hLjgsf] ;fy{stf xf] .
96
• kf7af6 dflysf] k|Zgsf] pTt/sf nflu cfjZos a'“bf l6kf]6 ug{sf nflu !) ldg]6sf] ;do lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ plrt ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / ;d"x g]tf tf]Sg lgb]{z ug'{xf];\ . k"j{ cEof;sf cwf/df
nfdf] pTt/ n]Vg] tl/sf s] s:tf] x'G5 eGg]af/]df ljBfyL{sf lardf 5nkmn u/fpg'xf];\ / cfjZos yk
k|af]wLs/0f ug'{xf];\ .
• dflysf] k|Zgsf] pTt/ n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\ .
• cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;do ;dfKt ePkl5 k|Zgsf pTt/x¿ ;d"x g]tfaf6 kfn} kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• k|To]s k|:t'ltkl5 ljBfyL{x¿af6} ;'wf/ ug'{kg]{ kIfdfly l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt u/L cGTodf cfkm"n] pko'St
k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
…jiff{Ú sljtfsf] d"n efj s] xf] < eGg] k|Zgsf] nfdf] pTt/ n]Vgsf nflu cfjZos a'“bfx¿ l6kf]6 ug{
nufpg'xf];\ . s'g} Ps hgfn] l6k]sf a'“bfx¿ z}lIf0fs kf6Ldf n]Vg nufO{ To;af/]df sIffdf 5nkmn
u/fpg'xf];\ .
%= u[xsfo{
• …jiff{Ú sljtfsf] d"n efj n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
97
lj|mofsnfk #
• lglb{i6 ;do ;dfKt ePkl5 ;d"x g]tfaf6 kfn}kfnf] lnlvt ;fdu|Lsf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / af“sL
;d"xnfO{ pgLx¿n] k|:t't u/]sf ;fdu|Lsf] d"Nofª\sg u/L k[i7kf]if0fsf lbg k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGTodf ljBfyL{x¿n] cfhsf] sIffdf u/]sf ;an kIfx¿sf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿ cf+}NofO{
;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• k|To]s ljBfyL{nfO{ ‘jiff{’ -sljtf_ kf7af6 s'g} b'O{ kª\lStsf] ;k|;ª\u JofVof ug]{ k|Zg n]Vg nufpg'xf];\ .
;f] k|Zg cfkm\gf] glhssf] ;fyLnfO{ lbg] / ;f] ;fyLsf] k|Zg cfkm"n] ;dfwfg u/L cfcfk;df k[i7kf]if0
lng]lbg] sfo{ ug{ lgb]{zg lbO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• lgDg lnlvt kª\lStx¿sf] ;k|;ª\u JofVof u/]/ Nofpg lgb]{z ug'{xf];\ M
nf} nf} ufcf] bn bn jg} j[If xf] p7 ;f/f
a;]{ 3}“6f 36 36 u/L :ju{ kLo"if wf/f .
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
• ;k|;ª\u JofVofsf] gd'gf / pTt/ n]Vg] tl/sfsfaf/]df o;} lgb]{lzsf lbOPsf] 5 . To;nfO{ klg cg';/0f u/L ;f]
lj|mofsnfk ug{ u/fpg ;Sg' x'g] 5 .
99
lj|mofsnfk @
• Jofs/0f v08sf] k|Zg g= ! sf] lj|mofsnfk ug{ ljBfyL{x¿nfO{ rf/ rf/ hgfsf] ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg
u/L ;ft ldg]6leq ;f] sfo{ ;DkGg ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿n] lj|mofsnfk ;DkGg u/]kl5 lj|mofsnfk ! s} gLlt ckgfO{ k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ;a} ljBfyL{x¿nfO{ ljleGg lsl;dsf pk;u{ tyf k|Too nufO{ rf/ cf]6f zAb lgdf{0f ug{ nufpg'xf];\ .
pgLx¿af6 lgld{t zAbx¿ k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ c¿ ljBfyL{x¿nfO{ d"Nofª\sg / k[i7kf]if0f lbg
k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGTodf lzIfsn] ljBfyL{nfO{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIf cf}+NofO{ ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• tnsf] jfSodf k|of]u ePsf pk;u{ nfu]sf / k|Too nfu]sf b'O{ b'O{ zAb vf]hL lgdf{0f k|lj|mof b]vfpg'xf];\ M
kfNkfnL 9fsf 6f]kL w]/} g]kfnLn] dg k/fp“5g\ clg pkxf/ / bfg k|bfg ug{sf nflu klg o;sf] plTts}
pkof]u ul/Psf] kfOG5 .
%= u[xsfo{
• km/s km/s pk;u{ / k|Too nfu]sf b; b; zAb vf]hL Nofpg'xf];\ .
100
• x/]s ;d"xnfO{ kf7\ok':tssf cl3Nnf kf7sf jf lzIfsn] tof/ kf/L nu]sf cnu cnu cg'R5]baf6
lj|mofkb l6Kgsf nflu ;do lbg'xf];\ .
• ;do ;dfKt ePkl5 ;d"xut ¿kdf k|:t'lt ug{ nufpg'xf];\ .
• cfjZos k[i7kf]if0f ug'{xf];\ .
• cGTodf lzIfsn] ljBfyL{nfO{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIf cf}+NofO{ ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ljBfyL{x¿nfO{ Ps Ps cf]6f lj|mofkb eGg nufO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• cfkm"n] ug]{ b}lgs lj|mofsnfkaf/]df Ps cg'R5]b n]Vg] / To;df k|of]u ePsf lj|mofkbnfO{ /]vfª\sg u/L
k|bz{g kf6Ldf 6fF:gsf nflu lgb]{zg lbg'xf];\ .
101
yk lj|mofsnfk M
ljBfyL{x¿nfO{ lgDgfg';f/sf k|Zgx¿sf] pTt/ n]Vg nufO{ pgLx¿sf]] l;sfOsf]
d"Nofª\sg ug{ ;Sg' x'g] 5 M
102
kf7 (
k|aGw
xfd|f] ;+:s[lt
PsfOut kf7\oj:t' ljefhg tflnsf
j|m=;= kf7\oj:t' kf7\oef/
!= ;:j/jfrg / z'4 pRrf/0f !
@= zAbfy{ / jfSodf k|of]u !
#= k7g af]w / k|Zgf]Tt/ !
$= ;ª\lIfKt pTt/ n]vg !
%= a'“bf l6kf]6 !
^= JofVof !
&= cg'R5]b n]vg !
*= l;h{gfTds n]vg -lgaGw_ @
(= g]kfnL j0f{ tyf cIf/ ;+/rgf !
!)= Jofs/0f -låTj k|lj|mofaf6 zAb lgdf{0f_ !
!!= Jofs/0f -;df; k|lj|mofaf6 zAb lgdf{0f_ !
hDdf !@
• ljBfyL{n] jfrg ub}{ hf“bf dflysf s'/fx¿nfO{ Wofgdf lbO{ jfrg u/] gu/]sf] Wofg lbg'xf];\ / ljBfyL{n]
uNtL ug]{ lalTts} cfkm"n] cfbz{ jfrg u/L k'gM ;f]xL zAb jf jfSo jfrg ug{ nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{nfO{ kf7sf] cEof;df lbOPsf k|Zg g= ! b]lv # ;Ddsf lj|mofsnfk u/fpg'xf];\ . s'g} uNtL b]lvPdf
tTsfn ;'wf/ ul/lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{x¿af6 pRrf/0fut ;d:of ePsf zAbx¿sf] dfu ug'{xf];\ / z}Ifl0fs kf6Ldf l6Kb} hfg'xf];\ .
• tL l6lkPsf zAbx¿sf] z'4f]Rrf/0f ug{ klxn] ljBfyLnfO{ g} k|f]T;flxt ug'{xf];\ / cGTodf cfkm"n] nu]sf]
nlIft zAbx¿sf] zAbkTtL uf]hLtflnsf dfkm{t k|bz{g u/L z'4 pRrf/0f ug]{ cEof; af/Daf/ u/fpg'xf];\
.
• cfhsf] sIffdf ljBfyL{af6 k|blz{t ;sf/fTds kIfsf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfnfO{ cf}+NofO{ pko'St
k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• lgDg lnlvt zAbsf] kTtLsf] pkof]u u/L lr7\7f v]n ljlwsf] k|of]u u/L z'4 pRrf/0f ;DaGwL
k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
cleGg, u|x0f, oyfjt\, pb\ud:yn, ;lxi0f'tf, pTkL8g, k|>o, k|yf .
%= kl/of]hgf sfo{
• kf7sf] cWoog u/L cfkm"nfO{ gof“ nfu]sf zAbx¿sf] ;"rL lgdf{0f u/L Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
dl:tis dGyg ljlw
s'g} k|Zg /fVg] lalTts} pSt k|Zgsf] pTt/ tTsfn lbg g;Sg] Psl5g ;f]r]/ jf dl:tis dGyg
u/]/ dfq pTt/ lbg ;lsg] k|Zgx¿nfO{ dl:tis dGyg;DaGwL k|Zg elgG5 . o:tf] k|Zg ljz]if
u/L ljBfyL{x¿nfO{ cGo ljifoaf6 gof“ ljifolt/ df]8L pTk|]/0ff hufpgsf nflu pkof]u ul/G5 .
o:tf k|Zgx¿ ljz]if u/L lgDg lnvt k|s[ltsf x'g ;S5g\ M
ufp“vfg] syf ;f]Wg] k|Zg, ;d:of k"lt{ sljtf, zAb hfn, /]vfx¿ lvRg] jf ldnfpg] k|Zg, k|Zg
uDeL/ nfUg] t/ pTt/ ;lhnf] x'g] 76\of}nf k|s[ltsf k|Zg, zAbdf cNdlng] k|Zg, lx;fa ldnfpg]
k|Zg, af}l4s k/LIf0f;DaGwL k|Zg, sf]7]kb ldnfpg] k|Zg, b'O{ cy{ ePsf k|Zg, b'O{ yl/sf b[Zo -
b]lvg] vfnsf k|Zg cflb .
104
pRrf/0f lzIf0fsf] d"Nofª\sgdf lr6\7f v]n ljlw u/fpg] tl/sf
lzIfsn] cfk"mn] tof/ kf/]/ NofPsf] pRrf/0fut ;d:of ePsf] zAbkTtLnfO{ cl3Nnf] a]Grdf
3f]K6\ofP/ /fVg'xf];\ / s'g} Ps ljBfyL{nfO{ cufl8 af]nfpg'xf];\ . To;kl5 p;nfO{ s'g} Ps
zAbkTtL p7fO{ z'4;“u pRrf/0f ug{ nufpg'xf];\ / ;fyLx¿nfO{ zAbkTtL b]vfO{ k'gM pRrf/0f
ug{ nufpg'xf];\ . of] j|md c¿nfO{ klg ug'{xf];\ .
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
zAbfy{ ;"rL, jfSo;"rL / uf]hLtflnsf
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• k|f/Dedf g} b'O{ ldg]6sf] ;do lbO{ kf7sf] s'g} Ps cg'R5]b lbO{ JolStut ¿kdf b|'t n]vg ug{
nufpg'xf];\ . h;n] w]/} zAb rfF8f] n]Vof] p;nfO{ tfnL ahfO{ ;Ddfg u/L pTk|]/0ff hufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• ut lbgsf] u[xsfo{df ;ª\slnt zAbx¿ ;d]t cGo cy{af]w ug{ sl7g nfu]sf gof“ zAbx¿ vf]hL u/L
ljBfyL{x¿nfO{ sfkLdf l6kf]6 ug{ nufpg'xf];\ / tL gof“ zAbx¿ ljBfyL{af6 dfu u/L z}Ifl0fs kf6Ldf
l6Kb} hfg'xf];\ .
• kf6Ldf l6lkPsf zAbx¿sf] cy{ eGg ;j{k|yd ljBfyL{x¿nfO{ g} k|f]T;flxt ug'{xf];\ . ljBfyL{af6 cy{ cfpg
g;s]sf zAbx¿sf ;DaGwdf cfkm"n] nu]sf] ;fdu|L k|bz{g u/L cy{af]w u/fO{ cGTodf cfcfgf] sfkLdf
l6kf]6 ug{ nufpg'xf];\ .
• zAbsf] k|s[ltcg';f/ zAbfy{ lzIf0f ljlwsf] k|of]u u/L zAbsf] cy{af]w u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• lzIfsn] cfkm"n] nu]sf] jfSodf k|of]u u/]sf] gd'gf jfSo;"rL PsPs u/L k|bz{g ub}{ hfg'xf];\ / To:t}
k|s[ltsf jfSox¿ lgdf{0f ug{ lx“8\b} cGt/lj|mof ub}{ ljlwsf] k|of]u u/L gof“ jfSo lgdf{0f ug{ k|f]T;flxt
ug'{xf];\ .
• ljBfyL{x¿af6 lgld{t jfSox¿ sIffdf k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• ldNof]÷ldn]g af“sL ljBfyL{x¿nfO{ d"Nofª\sg ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ / clGtddf dfq lzIfsn] cfjZos
;'wf/fTds ;'emfj lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
105
• tn lbOPsf k|Zgsf] pTt/ n]Vg / eGg nufO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
-s_ zAb / cy{ ldNg] u/L hf]8f ldnfpg'xf];\ .
zAb cy{
s8L v/fa s'/f
klxrfg ;f]s]nf gfrsf] tfn
oyfjt\ 5'6\ofpg] sfd
ljut ;xgzLntf, ;xg] u'0f
;lxi0f'tf cf8, e/f];f
l;nL lrgf/L
ljs[lt h'lSt, pkfo
k|>o lat]sf] ;do
lje]b h:tfsf] t:t}, p:t}
106
klx/g a9L v'nf k|s[ltsf] x'G5 . lxdfnL e]sdf cTolws hf8f] x'g] ePsfn] Toxf“sf] klx/g a9L
g} aGb k|s[ltsf] x'G5 . To:t} kxf8sf] xfjfkfgL w]/} udL{ / w]/} hf8f] gx'g] ePsfn] Toxf“sf]
klx/g ;f]xL k|s[ltsf] x'G5 . To:t} vfglkg, d]nf pT;j, hLjg ;+:sf/, rf8kj{, af]nLrfnL cflb
klg xfjfkfgLcg';f/ km/s x'G5g\ . ;+:s[lt, hft km/s km/s x'G5g\ eGg] pbfx/0f xfdL;“u
hlt klg 5g\ . Pp6} 6f]ndf a:g] ;]kf{x¿ Nxf];f/df, /fO{x¿ ;fs]nfdf, g]jf/x¿ nfv] hfqfdf,
lnDa'x¿ wfg gfrdf /dfp“5g\ . dlxnf / k'?ifsf klx/g, u/uxgf, af]nL jrgdf kfOg]
leGgtfsf cfwf/df klg ;+:s[lt km/s x'g] u/]sf] b]lvG5 .
k|Zgx¿
-s_ s'g s'g s'/fn] hfltcg';f/ km/s kfb{5 <
-v_ xfjfkfgLn] dflg;sf s] s:tf s'/fdf k|efj kfb{5 <
-u_ Pp6} 6f]ndf a:g] dflg;x¿ lsg km/s km/s tl/sfn] /dfp“5g\ <
-3_ o; cg'R5]bsf nflu pko'St zLif{s s] x'g ;S5 <
-ª_ ‘klx/g’ / ‘aGb’ zAbsf] cy{ n]Vg'xf];\ .
pTt/
-s_ ;+:s[lt / e"uf]nn] hfltcg';f/ km/s kfb{5 .
-v_ xfjfkfgLn] dflg;sf vfglkg, pT;j, ;+:sf/, rf8kj{ / af]nLrfnLdf k|efj kfb{5 .
-u_ g]kfndf ;f+:s[lts ljljwtf ePsfn] Pp6} 6f]ndf a:g] dflg;x¿ klg km/s km/s tl/sfn]
/dfp“5g\ .
-3_ o; cg'R5]bsf nflu pko'St zLif{s ‘e"uf]n / ;f+:s[lts ljljwtf’ x'g ;S5 .
-ª_ ‘klx/g’ zAbsf] cy{ njfO xf] eg] ‘aGb’ zAbsf] cy{ z/L/nfO{ v'Nnf g/flvPsf] 6Dd eGg]
xf] .
• ljBfyL{af6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt ub}{ af]w k|Zgsf] pTt/ lbg] tl/sfsfaf/]df yk :ki6 kfg'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / kf7sf] s'g} Ps cg'R5]b lbO{ ;f] ;DalGwt kf“r cf]6f
af]w k|Zg agfO{ pTt/ n]Vg lgb]{z ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ;d"x sfo{ x'“b} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / Pp6f ;d"xsf] k|:t'lt nuTt} af“sL ;d"xnfO{
l6Kk0fL / ;'wf/sf nflu ;'emfj lbg k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• ;a} ;d"xsf] k|:t'lt ;lsPkl5 ljBfyL{ ;d"xn] lj|mofsnfksf] j|mddf k|bz{g u/]sf ;sf/fTds kIfsf] k|z+;f
ub}{ yk ;'wf/sf nflu pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• af]w k|Zgsf] pTt/ lbg] tl/sfsfaf/]df k|Zg ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= l;h{gfTds sfo{
• kf7sf] gjf}+ cg'R5]b /fd|/L k9L tn ;f]lwPsf k|Zgx¿sf] pTt/ n]v]/ Nofpg'xf];\ M
-s_ g]kfnsf] /fli6«o ;+:s[ltsf] lgdf{0f s;/L ePsf] 5 <
-v_ ljz]if u/L k"jL{ t/fO{df s'g s'g hfltsf ;+:s[ltx¿ ljBdfg 5g\ <
-u_ g]kfnL ;+:s[ltsf] ;femf ¿k s;/L tof/ ePsf] 5 <
-3_ g]kfnL ;+:s[ltsf] d"ne"t ljz]iftf s] xf] <
107
-ª_ ‘;dli6’ / ‘;lxi0f'tf’ zAbsf] cy{ n]Vg''xf];\ .
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
b|'t n]vg ljlw
s'g} cg'R5]b lbO{ ljBfyL{x¿nfO{ lglZrt ;do tf]sL JolStut ¿kdf l56f]l56f] n]Vg nufpg] .
k7g af]w k|Zgsf] pTt/ lbg] tl/sf
-s_ lbOPsf] cg'R5]bnfO{ b'O{ k6s;Dd uxg k7g ug'{xf];\ .
-v_ ca k|Zg x]g'{xf];\ / k|Zgn] ;f]w]sf] pTt/ sxf“lg/ 5 < kTtf nufO{ Tolt dfq /]vfª\sg
ug'{xf];\ .
-u_ /]vfª\sg ul/Psf] pTt/ l;w} g;f/L cfg} df}lns efiff / z}nLdf ;s];Dd Pp6} jfSodf /
g;Sg] s'/f eP a9Ldf b'O{ jfSodf dfq pTt/ lbg'xf];\ .
-3_ zAbsf] cy{ ;f]lwPsf] ePdf ToxL cg'R5]bsf] s'g k|;ª\udf zAbsf] k|of]u ePsf] 5, ;f]xL
cy{ dfq lbg'xf];\ .
-ª_ olb pko'St zLif{s lbg elgPsf] eP Tof] cg'R5]bsf] d"n dd{nfO{ ;d]l6g] a9Ldf ltg
zAbsf] pko'St zLif{s lbg'xf];\ .
-r_ olb tfls{s jf cg'dfgfTds k|Zg ;f]lwPsf] 5 eg] cfgf] ts{ tyf cg'dfgsf] cfwf/df
cfgf] :jtGq pTt/ lbg'xf];\ .
108
• ljBfyL{x¿nfO{ ltg ;d"xdf ljefhg u/L Pp6f ;d"xnfO{ cEof;sf] k|Zg g= * / csf]{ ;d"xnfO{ k|Zg g=
( / csf]{ ;d"xnfO{ k|Zg g+ !@ sf] lj|mofsnfksf] tof/L ug{ s]xL ;do lbg'xf];\ .
• ljBfyL{n] cfcfgf] ;d"xsf] lj|mofsnfk k|bz{gkZrft\ pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• lzIfsn] cfkm"n] tof/ u/L nu]sf] s'g} Ps k|Zgsf] ;ª\lIfKt pTt/ n]v]sf] gd'gf k|bz{g ug'{xf];\ / pTt/
n]Vg] tl/sfaf/] 5nkmn u/fO{ lgisif{ lbg'xf];\ M
gd'gf pTt/
k|Zg M xfd|f] ;+:s[lt lgaGwsf] d'Vo ;Gb]z s] xf] < ;ª\lIfKt pTt/ lbg'xf];\ .
pTt/ M s'g} klg /fi6«, hflt jf ;d'bfonfO{ lrgfpg] d'Vo cfwf/ / ;fd"lxs hLjg z}NfL g}
;+:s[lt xf] . To:t} efiff, ;flxTo, wd{, snf, bz{g, rf8kj{, k/Dk/f cflbsf] ;dli6 ¿k
g} ;+:s[lt ePsf] k|;ª\u pNn]v ub}{ ;+:s[ltsf] dd{ / efjgfnfO{ cfTd;ft\ u/L ;+:s[ltsf]
j}1flgs tyf kl/:s[t z}nL ckgfpg cfu|x ul/Psf] 5 .
o;df wd{ / ;+:s[ltsf] t'ngfTds k|:t'lt ub}{ wd{ / ;+:s[lt Pp6} geO{ km/s km/s /x]sf]
ljrf/ JoSt ul/Psf] 5 . wd{ d"ntM O{Zj/, :ju{, g/s cflb ljZjf;;“u ;DalGwt x'g] /
;+:s[lt dflg;sf] cfrf/ Jojxf/;“u ;DalGwt x'G5 . k|:t't lgaGwdf cGwljZjf;df ljZjf;
gu/L lj1fgsf ;fk]Iftfdf dflg;sf cfjZostf, v';L, ;'v / dgf]/~hgsf ¿kdf
;+:s[ltnfO{ u|x0f ug{ cfu|x ul/Psf] 5 . xfd|f k'vf{n] /fd|f] eg]/ rnfPsf rngx¿ /
k'vf{x¿sf] cfljisf/ g} ;+:s[lt ePsfn] cfÇgf] klxrfg hf]l8g] ;+:s[lt g5f]8g\ lgaGwn]
;Gb]z lbPsf] 5 . g]kfn ax'hftLo, ax'wfld{s, ax'efifL / ax';f+:s[lts d'n's ePsfn]
g]kfnsf] /fli6«o ;+:s[lt eg]s} ljljwtfsf] ;+:s[lt xf] . oxL ;f+:s[lts ;femfkg cg]stfdf
Pstf / cfk;L ;lxi0f'tf g} g]kfnL ;+:s[ltsf] ljz]iftf xf] . o;/L ;a} wd{, hflt, efiff cflbsf]
of]un] g]kfnL ;+:s[ltsf] ;femf ¿k tof/ ePsfn] ljljwtf g} g]kfnL ;+:s[ltsf] d"n klxrfg
xf] .
xfd|f] ;+:s[ltn] cefjsf lardf klg /dfpg, cfÇg} sdfOdf af“Rg / >dsf] k"hf ug{
l;sfp“5 . cGwljZjf;, lje]b, zf]if0f, pTkL8g cflb ;+:s[lt geP/ ljs[lt ePsfn] ;dfhaf6
o:tf kIfsf] cGTosf] rfxgf /fVg' lgaGwsf] d"n ljrf/ xf] . xfdLn] xfd|f df}lns ;+:s[ltsf]
;+/If0f ug'{k5{ . ;+:s[ltsf] d"n rl/q kl/jt{gzLn ePsfn] cfjZostfcg';f/ ltgnfO{
kl/dfh{g / kl/isf/ ub}{ n}hfg'k5{ . ;+:s[ltsf gfddf b]lvPsf ljs[ltnfO{ x6fpg'k5{ eGg]
d'Vo ;Gb]z o; lgaGwn] lbPsf] kfOG5 .
• ljBfyL{x¿nfO{ csf]{ ltg ;d"xdf ljefhg u/L cfkm"n] kf7 k9]sf] cfwf/df tnsf k|Zgsf] ;ª\lIfKt pTt/
n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\ M
k|Zgx¿ M
-s_ g]kfnnfO{ lsg ;f+:s[lts b[li6n] cToGt ;d[4 d'n's elgPsf] xf] <
-v_ g]kfndf ;+:s[ltsf gfddf b]lvPsf ljs[ltx¿nfO{ pbfx/0f;lxt k|:t't ug'{xf];\ .
-u_ o; kf7af6 tkfO{+n] yfxf kfPsf d'Vo d'Vo s'/fx¿ n]Vg'xf];\ .
• k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• Ps ;d"xsf] k|:t'ltkl5 af“sL ;d"xnfO{ l6Kk0fL / ;'wf/sf nflu k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{n] sIff lj|mofsnfksf k|bz{g u/]sf ;sf/fTds sfo{sf] k|z+;f ub}{ yk ;'wf/sf nflu
pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
109
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• cfhsf] kf7\oj:t'df cfwfl/t eO{ ljBfyL{sf ;d"xx¿sf lardf Ps ;d"xn] k|Zg ;f]Wg] / csf]{ ;d"xn]
pTt/ lbg'kg]{ sfo{ u/fO{ xflh/Lhjfkm k|ltof]lutf ;~rfng ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• tnsf k|Zg lbO{ ;ªlIfKt pTt/ n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ M
-s_ cfhsf] ;dfh stftkm{ pGdv x'“b} uPsf] kfOG5 <
-v_ casf] g]kfnL ;+:s[lt s:tf] x'g'k5{ <
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
cGtfIf/L zAb v]n ljlw
ljBfyL{nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg ug]{ . lzIfsn] s'g} Ps ;d"xnfO{ Pp6f zAb elglbg] .
To;kl5 lbOPsf] zAbsf] cGtsf] cIf/af6 gof“ zAb agfpg ljBfyL{ ;d"xnfO{ kfn}kfnf] ;do
lbg] . ;f] lj|mofsnfk ub}{ hf“bf cGtdf h'g ;d"xn] !) ;]s]G8leq zAb agfpg ;Sb}g jf
agfPsf] zAbsf] cy{ x'“b}g ;f] ;d"x cg'TtL0f{ x'G5 . o;sf nflu % ldg]6 ;do lbg] .
110
• lzIfsn] cfkm"n] tof/ u/]/ nu]sf] lgDg lnlvt a'“bf l6kf]6sf] gd'gf k|bz{g ug'{xf];\ / ljBfyL{nfO{ a'“bf l6kf]6
ubf{ ug]{ tl/sfsfaf/]df 5nkmn u/L lgisif{ lgsfNg s]xL ;do lbg'xf];\ .
k|Zg M kf7sf] cf7f}+ cg'R5]b /fd|/L k9L To;af6 d'Vo rf/ cf]6f a'“bf l6kf]6 ug'{xf];\ M
g]kfn ;f+:s[lts b[li6n] cToGt ;d[4 5 . g]kfnsf] ;+:s[lt eg]sf] ljljwtfsf] ;+:s[lt xf] . g]kfndf j]b,
k"/f0f cflb ;+:s[t jfª\dosf] cg';/0f ug]{ ;+:s[lt 5 . ;+:s[t jfª\dosf] cg';/0f ug{] lxGb' ;+:sl[t ;+;f/sf
ljsl;t ;:+sl[tdWosf] Ps xf] . To:t} g]kfn uf}td a'4sf] hGde"ld xf] / ;+;f/df nf]slk|o /x]sf] af}4
;+:s[ltsf] pb\ud :yn klg g]kfn g} xf] . To:t} g]kfndf >ddf cfwfl/t / k|s[ltnfO{ k"hf ug]{ cfg}
k|sf/sf] df}lns ;:+sl[t klg 5 . g]kfn ax'hftLo, ax'wfld{s, ax'efifL b]z xf] . o;}n] of] b]z ax';f+:s[lts
b]z klg xf] . o;}n] g]kfnsf] /fli6«o ;+:s[lt eg] ljljwtfsf] ;+:s[lt xf] .
rf/ cf]6f a'“bf l6kf]6
• g]kfn ljljwtfsf] ;+:s[ltn] ;d[4 b]z
• ;+:s[t jfª\do, lxGb'sf ;fy} af}4 ;+:s[ltsf] pb\ud:yn
• >ddf cfwfl/t / k|s[ltnfO{ k"hf ug]{ ;+:s[lt
• g]kfn hflt, wd{ / efiffsf] ;d]t ax' ;f+:s[lts ljljwtfsf] b]z
• ljBfyL{n] lbPsf lgisif{nfO{ ;dflxt ub}{ a'“bf l6kf]6 ug]{ tl/sfsfaf/]df :ki6 kfg'{xf];\ . cfjZos k/]df yk
pbfx/0f;d]t lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• rf/ rf/ hgfsf] ljBfyL{sf] ;dfj]zL ;d"x lgdf{0f ug'{xf];\ / kf7sf %, ^, ( / !) cf}+ cg'R5]b cnu cnu
;d"xnfO{ lbO{ To;af6 rf/ rf/ a'“bf l6kf]6 ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ . :d/0f /xf];\ w]/} ljBfyL{ ePdf Pp6}
cg'R5]b csf]{ ;d"xnfO{ klg lbg ;lsG5 eg] yf]/} ljBfyL{ ePdf b'O{ b'O{ hgfsf] ;d"x dfq klg agfpg
;lsG5 .
• ljBfyL{ ;d"xn] sfd u/]sf] ;dodf k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] ;d"x g]tfdfkm{t ;d"xn] u/]sf] sfo{ k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• Ps ;d"xsf] k|:t'lt ;lsgf;fy af“sL ;d"xnfO{ ;f] k|:t'ltsf ;DaGwdf l6Kk0fL ug{ / ;'wf/sf nflu ;'emfj
lbg af“sL ;d"xnfO{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• ;a} ;d"xsf] k|:t'lt ;lsPkl5 ;d"xn] u/]sf ;sf/fTds kIfsf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug]{ kIfx¿ cf}+NofO{
pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• a'“bf l6kf]6 ubf{ s] s:tf s'/fdf Wofg lbg'kg]{ /x]5 eGg] k|Zg ljBfyL{ lardf ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
lj|mofsnfk ;DkGg ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• lgaGw kf7sf] t];|f] cg'R5]baf6 rf/ cf]6f a'“bf l6kf]6 u/]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
• a'“bf l6kf]6sf] nflu lbOPsf] kf7sf] clek|fo /fd|/L a'e\mgsf] nflu b'O{ ltg k6s;Dd k9\g]
• kf7df /x]sf d"n s'/fnfO{ /fd|/L 7DofO{ ltgdf cfjZostfg';f/ lrgf] nufpg]
• lrgf] nufPsf zAb jf kbfjnLnfO{ a'“bf l6kf]6sf nflu v];|f tof/ kfg]{
• v];|f l6kf]6 / d"n kf7nfO{ le8fP/ ;+zf]wg / kl/dfhg{ ug]{
• kf7s} jfSo jf jfSof+znfO{ a'“bfsf ¿kdf x'ax' l6kf]6 gu/L ToxL“sf zAb /fvL cfk\mg} z}nLdf 5f]6f
5f]6f jfSo u7g ug]{
• a'“bf l6kf]6 ck"0f{ jfSodf l6kf]6 ug{ /fd|f] dflgg]
• l6kf]6 ul/Psf v];|fnfO{ kl/dflh{t u/L clGtd ¿k lbO{ cfjZos ;ª\Vofdf a'“bf l6kf]6 ug]{
;+:s[ltn] s'g} /fi6«, hflt jf ;d'bfosf] ;fdflhs hLjg, cfly{s Joj:yf, /fhgLlt, rfn
112
rng, vfglkg, klx/g, lrGtg cflb cg]sg\ s'/fnfO{ hgfp“5 . To:t} efiff, ;flxTo, wd{,
snf, bz{g, rf8kj{, k/Dk/f cflbsf] ;dli6 gfd g} ;+:s[lt xf] .
g]kfnsf] ;+:s[lt e"uf]n, hfltcg';f/ km/s 5 . t/fO{df udL{ x'g] ePsfn] Toxf“sf] klx/g
a9L v'nf x'G5 eg] kxf8df dWod / lxdfndf aGb k|s[ltsf] 5 . To:t} vfglkg, d]nf
pT;j, hLjg ;+:sf/, rf8kj{, af]nLrfnL cflb klg xfjfkfgLcg';f/ km/s 5g\ . xfd|f]
;+:s[ltsf hft klg km/s km/s 5g\ . Pp6} 6f]ndf a:g] ;]kf{x¿ Nxf];f/df, /fO{x¿
;fs]nfdf, g]jf/x¿ nfv] hfqfdf, lnDa"x¿ wfg gfrdf /dfp“5g\ . dlxnf / k'?ifsf
klx/g, u/uxgf, af]nL jrgdf kfOg] leGgtfsf cfwf/df klg ;+:s[lt km/s x'g] u/]sf]
b]lvG5 . g]kfndf dw];, kxf8 / lxdfndf cnu cnu k|sf/sf ;+:s[lt 5g\ / tL ;a}
ldn]/ g]kfnL /fli6«o ;+:s[ltsf] lgdf{0f ePsf] 5 . b]p8f, uf}/f, nfv], ;]nf], ;ª\lugL,
xfskf/], df?gL, r'8\sf, VofnL, /f]bL, wfggfr, df3L, xf]nL, ;fs]nf, b]p;L, e}nf] cflbsf]
;dli6 g} g]kfnL ;+:s[lt xf] . oxL ;femfkgdf, oxL cg]stfdf Pstf / cfk;L ;lxi0f'tf g}
g]kfnL ;+:s[lt xf] . g]kfndf lxGb', af}4, d'l:nd / lj|ml:rog cflb ljljw wfld{s ;+:s[ltsf]
k/Dk/f rNbf] 5 . o;/L h'g;'s} ;+:s[ltsf g]kfnL eP klg ltgLx¿sf lardf s'g} klg
lsl;dsf] åGå, em}emu8f, a]d]n, å]if / ljjfb 5}g . ;a} lsl;ddf ;+:s[ltsf dflg;x¿
cfk;df d]nhf]n u/L Ps csf{sf] ;+:s[ltnfO{ ;Ddfg u/]sf 5g\ . o; lsl;dsf]
ljljwtfsf lardf klg xfd|f] cfk;L ;b\efjgf 5 . of] g} xfd|f] ;f+:s[lts ;lxi0f'tf xf] .
g]kfn ax' hftLo, ax' wfld{s, ax'efifL b]z xf] . xfd|f] ;+:s[ltdf d dfq} vfp“m, d dfq} nfp“m
eGg] 5}g, ;a}n] vfg, nfpg / af“Rg kfpg'k5{ eGg] 5 . xfd|f] ;+:s[ltn] cefjsf lardf
klg /dfpg, cfÇg} sdfOdf af“Rg / >dsf] k"hf ug{ l;sfPsf] 5 . ;a} ;'vL xf]pg\, ;a}
lg/f]uL xf]pmg\ / ;a}n] ;Ddfgk"j{s af“Rg kfpmg\ eGg] xfd|f] ;+:s[ltsf] efj /x]sf] 5 . o;}n]
ljljwtfdf Pstf / cfk;L ;lxi0f'tf xfd|f] ;+:s[ltsf] ljz]iftf xf] .
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / cEof;sf] k|Zg g= !% sf] -s_ / -v_ df lbOPsf
ljlzi6 kª\lStx¿sf] km/s km/s ;d"xnfO{ JofVof ug{ lgb]{zg lbg'xf];\
• ljBfyL{n] n]Vb} ubf{ ;a} ;d"xdf k'uL cndn k/]sf] :yfgdf cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• lglb{i6 ;do ;dfKt ePkl5 ;d"xsf] g]tfaf6 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / af“sL ;d"xnfO{
l6Kk0fL / ;'wf/sf nflu ;'emfj lbg nflu k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ rf/ rf/ hgfsf] ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / k|Zg g= @) sf] lj|mofsnfksf] a'“bf tof/ ug{
dfq ug{ lgb]{z ug'{xf];\ .
• ljBfyL{n] n]Vb} ubf{ ;a} ;d"xdf k'uL cndn k/]sf] :yfgdf cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• lglb{i6 ;do ;dfKt ePkl5 ;d"xsf] g]tfaf6 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / af“sL ;d"xnfO{
l6Kk0fL / ;'wf/sf nflu ;'emfj lbg nflu k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGTodf ljBfyL{x¿n] cfhsf] sIffdf u/]sf ;an kIfx¿sf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿ cf+}NofO{
;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• JofVof ug]{ tl/sfsfaf/]df cl3Nnf kf7x¿df klg w]/} cEof; eO;s]sf] 5 eGg] s'/fsf] :d/0f u/fp“b}
cem} :ki6 x'g s]xL s'/f eP sfkLdf l6kf]6 u/L ;f] l6kf]6 lzIfs -cfkm"_ nfO{ lbg cfu|x ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• lgDg lnlvt ljlzi6 kª\lStsf] JofVof u/]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
æ;+:sl[tsf gfddf b]lvPsf ljs[ltnfO{ x6fpg'k5{ . Æ
113
!= lbOPsf ljlzi6 kª\lStsf] JofVof ug]{] tl/sf
lbg M ;ftf}+
kf7 zLif{s M xfd|f] ;+:s[lt -k|aGw_
kf7\oj:t' M cg'R5]b n]vg
nlIft l;k ljsf; M n]vfO
!= ljlzi6 p2]Zo M o; kf7sf]] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
-s_ ljleGg ;d;fdlos ljifodf cfwfl/t eO{ cg'R5]b n]Vg
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
kf7\ok':ts, cg'R5]b n]vgsf] gd'gf
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• zAbfjnL cg'dfg ljlwåf/f ljBfyL{nfO{ l;sfOk|lt pT;'stf hufpg'xf];\ / cfhsf] kf7\oj:t'sfaf/]df
hfgsf/L u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• ;aeGbf klxn] cfkm"n] nu]sf] s'g} Ps ljifodf n]lvPsf] Pp6f cg'R5]bsf] gd'gf k|bz{g ug'{xf];\ / s]xL
;do cg'R5]b n]Vg] tl/sfsfaf/]df 5nkmn u/fO{ ljBfyL{x¿nfO{ lgisif{ lgsfNg nufpg'xf];\ .
gd''gf ;fdu|L M
g]kfnL ljljwtfdf Pstf
g]kfn ljleGg hghflt, efiffefifL, wd{ / ;+:s[lt ePsf] b]z xf] . xfjfkfgLsf
cfwf/df klg oxf“ ljleGg lsl;dsf /xg;xg, klx/g, vfglkg / ;fdflhs Jojxf/
5g\ . ;du|df o;nfO{ ax';f+:s[lts ljljwtfn] el/k"0f{ b]z eGg ;lsG5 . lxGb', af}4,
d'l:nd / lj|ml:rognufot cGo wd{ k/Dk/f rngdf 5g\ . g]kfnL, ef]hk'/L, cjwL,
d}lynL tfdfª, ;]kf{, /fO{, lnDa", g]jf/L cflb y'k|} efiffefifL af]Ng] klg plTts} 5g\ .
lxdfndf w]/} hf8f] x'g], kxf8df g hf8f] g udL{ x'g] / t/fO{df udL{ x'g] e"uf]n] ubf{
;a} If]qsf] vfglkg, klx/g, ;fdflhs sfo{ Jojxf/df klg ljleGgtf kfOG5 . o;
lsl;dsf] ef}uf]lns, ;fdflhs, wfld{s, eflifs / hftLo ljljwtf eP klg xfdL
;a}sf lardf ;dfgtf / ;b\efj /x]sf] 5 . g]kfnsf] pGglt, k|ult / ljsf;sf
nflu xfdL cfcfgf] If]qaf6 Pscsf{df ldn]/ nfu]sf 5f}+ . oxL ljljwtfdf Pstf g}
xfdL g]kfnLx¿sf] ;femf ljz]iftf xf] .
114
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL -eflifs , lnª\uLo, hftLo, hfGg] / sd hfGg] cflb ljBfyL{x¿ ldnfP/_
;d"xdf ljefhg u/L ;d"x g]tf 5fGg nufpg'xf];\ . tn lbOPsf zLif{sdWo] Ps ;d"xnfO{ Pp6f dfq ljifo
kg]{ u/L Ps Ps cg'R5]b n]Vg lgb]{z lbg'xf];\ M
-s_ d]/f] b]z -v_ xfd|f] ;+:s[lt -u_ xfd|f] Oltxf; -3_ xfd|f] hftLo ;b\efj
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿n] cg'R5]b n]Vb} ubf{ lzIfsn] cjnf]sgstf{ / ;xhstf{sf] e"ldsf lgjf{x ub}{ cndlnPsf
;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]vg sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] ;d"x g]tfdfkm{t k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ ljBfyL{x¿af6} d"Nofª\sg ug{
k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGTodf ;'wf/ ug'{kg]{ kIfdfly 5nkmn u/fO{ ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• cg'R5]b n]Vg] tl/sfsfaf/]df ljleGg k|Zgx¿ ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• n]vfO cEof;sf] k|Zg g= !* sf] sfo{ u/]/ Nofpg lgb]{z ug'{xf];\ .
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
!= zAbfjnL cg'dfg ljlwåf/f ljBfyL{nfO{ l;sfOk|lt pT;'stf hufpg] tl/sf
kf7af6 s]xL kb÷kbfjnL l6kf]6 u/]sf] ;"rL kmnfl6g kf6Ldf 6f“; u/L ljBfyL{x¿nfO{ % ldg]6sf]
;do lbO{ To;af6 gof“ cg'R5]b n]v]/ sIffdf ;'gfpg nufpg'xf];\ . pTs[i6 n]vfOnfO{ k|yd 3f]if0ff
u/L pgLx¿nfO{ l;sfOk|lt clek|]l/t ug'{xf];\ .
115
• ;d"xn] zLif{s 5fg]kl5 tL ;d"xnfO{ To;sf]af/]df lgaGw n]Vgsf nflu lgDg lnlvt lgb]{zgfTds a'“bf
ePsf] z}Ifl0fs ;fdu|L k|bz{g ug'{xf];\ M
klxnf] cg'R5]bdf M tkfO{+n] 5fg]sf] zLif{ssf] :yfgsf] kl/ro lbg'xf];\ M h:t} M s] xf] <
sxf“ 5 < / lsg k|l;4 5 < eGg] s'/fx¿ n]Vg'xf];\ .
bf];|f] cg'R5]bdf M o;sf] cfsf/ k|sf/, cf;kf;sf] If]q, o;k|lt hgtfsf] ljZjf;
clbsfaf/]df rrf{ ug'{xf];\ .
t];|f] cg'R5]bdf M o;sf] Oltxf; -yfxf kfP;Ddsf] dfq_, o;sf] ;f+:s[lts dxTTj, o;sf]
jt{dfg l:ylt cflbsfaf/]df rrf{ ug'{xf];\ .
clGtd cg'R5]bdf M o;sf] ;+/If0f / ;+jw{g ug'{kg]{ kIf;lxtsf] lgisif{ pNn]v ug'{xf];\ .
• dflysf] lgb]{zgdf ljBfyL{af6 c:ki6 ePsf s'g} k|Zg cfPdf To;nfO{ :ki6 x'g] u/L pTt/ lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿n] lgaGw n]Vb} ubf{ lzIfsn] cjnf]sgstf{ / ;xhstf{sf] e"ldsf lgjf{x ub}{ cndlnPsf ;d"xdf
k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]vg sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] ;d"x g]tfdfkm{t k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ ljBfyL{x¿af6} d"Nofª\sg ug{
k|f]T;lxt ug'{xf];\ . Ps ;d"xsf] k|:t'ltkl5 ;f] ;d"xnfO{ c¿ ;d"xn] tfnL ahfO{ ;Ddfg ug]{ ;+:sf/sf]
ljsf; u/fpg'xf];\ .
• cGTodf ;'wf/ ug'{kg]{ kIfdfly 5nkmn u/fO{ ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• lgaGw n]Vg] tl/sfsfaf/]df k|Zgx¿ ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• ljBfyL{x¿nfO{ cfcfgf] hflt, wd{ cflb k/Dk/fdf cfwfl/t cfkm"nfO{ dgkg]{ s'g} Ps ;f+:s[lts rf8 jf
kj{sfaf/]df lgaGw n]v]/ Nofpg lgb]{z ug'{xf];\ .
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
!= lgaGw n]Vg] tl/sfsf] ;+/rgf M
zLif{s
@= cflb efu – zLif{s kl/ro / ljifoj:t'sf] p7fg
-k[i7e"ld v08_ -;fdfGotf Ps cg'R5]bsf] x'g]_
#= dEo efu – pbfx/0f, ljrf/, ljZn]if0f, ts{, k'i6\ofOF / ;DalGwt ljifoj:t'sf]
-lj:tf/ v08_ ;sf/fTds kIf, gsf/fTds kIf, ;d:of, ;dfwfgsf pkfox¿
-@÷$ cg'R5]b;Ddsf] x'g]_
116
lbg M b;f}+ ;do M $% ldg]6
kf7 zLif{s M xfd|f] ;+:s[lt -k|aGw_
kf7\oj:t' M Jofs/0f -g]kfnL j0f{ tyf cIf/ ;+/rgf_
nlIft l;k ljsf; M g]kfnL j0f{ klxrfg / cIf/ klxrfg
!= ljlzi6 p2]Zo M o; kf7sf]] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
-s_ g]kfnL :j/ tyf Jo~hg j0f{sf] klxrfg ug{
-v_ g]kfnL efiffdf k|o'St x'g] zAbx¿sf] cIf/Ls/0f ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• g]kfnL :j/ / Jo~hg j0f{ tflnsf, cIf/ ;+/rgfsf] rf6{ / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• zAbfjnL cg'dfg ljlwåf/f ljBfyL{nfO{ l;sfOk|lt pT;'stf hufpg'xf];\ / cfhsf] kf7\oj:t'sfaf/]df
hfgsf/L u/fpg'xf];\ . -o; ljlwsf] pkof]u ug]{ tl/sf cl3Nnf] kf7df lbO;lsPsf] 5 ._
lj|mofsnfk @
• lzIfsn] ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L ;d"x g]tf 5fGg nufpg'xf];\ kf7sf]
Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= ! / @ sf] lj|mofsnfk ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿n] cg'R5]b n]Vb} ubf{ lzIfsn] cjnf]sgstf{ / ;xhstf{sf] e"ldsf lgjf{x ub}{ cndlnPsf
;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]vg sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] ;d"x g]tfdfkm{t k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ ljBfyL{x¿af6} d"Nofª\sg ug{
k|f]T;lxt ug'{xf];\ . Ps ;d"xsf] k|:t'ltkl5 ;f] ;d"xnfO{ c¿ ;d"xn] tfnL ahfO{ ;Ddfg ug]{ ;+:sf/sf]
ljsf; u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• lzIfsn] ljBfyL{x¿nfO{ tnsf] g]kfnL efiffsf] k|of]u ug]{ j|mddf pkof]udf cfpg] :j/ j0f{ / Jo~hg j0f{sf]
tflnsf k|bz{g ug'{xf];\ / ;f] ;DaGwdf 5nkmn u/fO{ ljBfyL{x¿af6 cfPsf x/]s lh1f;fx¿sf] tn
lbOPsf] b|i6«Josf] cfwf/df kl/k"lt{ ug'[xf];\ .
-s_ g]kfnL :j/ j0f{ M
c, cf, O, p, P, cf], hDdf M ^ cf]6f :j/ j0f{ dfq .
b|i6Jo M g]kfnL sYo efiffdf bL3{ O{ / pm j0f{ af]ln“b}g, P] j0f{ c / O ldn]/ ag]sf], cf} j0f{ c /
p ldn]/ ag]sf], c / d\ ldn]/ c+ / cM eg] c / x\ ldn]/ ag]sfn] oL ;a} lå:j/ x'g\ .
-v_ g]kfnL Jo~hg j0f{
s\ v\ u\ 3\ ª\ r\ 5\ h\ em 6\ 7\ 8\ 9\
t\ y\ b\ w\ g\ k\ km\ a\ e\ d\ o\ /\ n\ j\ ;\ x\ .
hDdf M @( j0f{ dfq .
b|i6«Jo M g]kfnL sYo efiffdf ` / 0f sf] ;6\6f g g} af]lnG5 . ;, z, if sf] ;6\6fdf Pp6} ; dfq
af]lnG5 . If sf] ;6\6f 5], 5\o, S5 af]lnG5 eg] q sf] ;6\6f t\/ af]lnG5 / 1 sf] ;6\6f Uo“
af]lnG5 . To;}n] g]kfnL sYo Jo~hg j0f{leq `,0f, z,if, If,q, 1 kb}{gg\ .
117
lj|mofsnfk $
• lzIfsn] ljBfyL{nfO{ lgDg lnlvt rf6{ k|bz{g u/L g]kfnL cIf/ ;+/rgfsf] wf/0ff lbg'xf];\ M
zAb g]kfnL cIf/ ;+/rgf cIf/ ;ª\Vof
pm p !
P]gf cO= gf @
snz s= n;\ @
if6\sf]0f ;6\= sf]g\ @
If]qLo 5]= lt/\= o #
Jofkstf Jof= ks\= tf #
1fgdo Uof“= g= d= o $
;ª\If]kLs/0f ;ª\= 5]= lk= s= /g\ %
dxTTjk"0f{ d= xt\= Tj= k'/\= g %
lj|mofsnfk %
• ljBfyL{x¿nfO{ kf7sf] Jofs/0f v08sf] k|Zg g= # df lbOPsf lgDg lnlvt zAbx¿sf] cIf/ ;+/rgf k|:t't
ug{ lbg'xf];\ M
Jo~hg, k|lj|mof, bf]nvf, ljBfno .
• ljBfyL{x¿n] n]Vb} ubf{ lzIfsn] ;xhstf{sf] e"ldsf lgjf{x ub}{ cndlnPsf ;d"xdf k'uL cfjZos
;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]vg sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] ;d"x g]tfaf6 k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ ljBfyL{x¿af6} d"Nofª\sg ug{
k|f]T;lxt ug'{xf];\ .
• cGtdf sIff lj|mofsnfksf] q|ddf ljbofyL{n] ;DkGg u/]sf /fd|f kIfx¿sf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIf
cf}+NofO{ pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• k|f/Dedf ; / z j0f{ cfpg] s'g} kf“r cf]6fzAb n]vL eGg'xf];\ .
• tnsf zAbsf] cIf/ ;+/rgf b]vfpg'xf];\ M
sNof0f, s~rg, IfoLs/0f, k|hftGq, j}1flgs .
%= kl/of]hgf sfo{
• kf7af6 ;, z, if, `, 0f, If, q, 1 nfu]sf Ps Ps cf]6f zAb vf]hL tL zAbx¿sf] cIf/ ;+/rgf klg u/L
n]v]/ Nofpg lgb]{z ug'{xf];\ .
118
lbg M P3f/f}+ ;do M $% ldg]6
kf7 zLif{s M xfd|f] ;+:s[lt -k|aGw_
kf7\oj:t' M låTj zAb lgdf{0f k|lj|mof
nlIft l;k ljsf; M sfo{d"ns Jofs/0f
!= ljlzi6 p2]Zo M o; kf7sf]] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
-s_ låTj zAbsf] lgdf{0f k|lj|mof klxrfg u/L lju|x ¿k n]Vg
-v_ n3'tfjfrL, ;d"xjfrL / Psn zAbsf] klxrfg ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
k|Zg ;"rL, låTj zAb k|of]u ePsf jfSo, zAb ;"rL / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{ ;dIf lgDg lnlvt k|Zg /fvL ;f]Rg], hf]8L agfpg] / cfbfgk|bfg ug]{ ljlwaf6 kf7k|lt pTk|]/0ff
hufpg'xf];\ / ;f]xL ;Gbe{nfO{ hf]8L cfh cWoog ug]{ ljifj:t'af/] hfgsf/L lbg'xf];\ .
k|Zgx¿
-s_ ‘s]s]’ zAb s;/L lgdf{0f ePsf] xf] <
-v_ ‘cfcfgf]’ zAb s;/L lgdf{0f ePsf] xf] <
-u_ ‘3/;/’ zAb s;/L lgdf{0f ePsf] xf] <
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ lgDg lnlvt rf6{ k|:t't ug'{xf];\ / tL zAbx¿sf] lgdf{0f k|lj|mofsfaf/]df 5nkmn ug{ nufO{
lgisif{ eGg nufpg'xf];\ . ljBfyL{af6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt u/L låTj k|lj|mofaf6 zAb lgdf{0f x'g]
k|lj|mofaf/] hfgsf/L lbg'xf];\ . cfjZos k/]df yk pbfx/0f;d]t lbg'xf];\ .
låTj k|lj|mofaf6 zAb lgdf{0f
k"0f{ låTj ck"0f{ låTj cfkl/jlt{t låTj
3/ ± 3/ = 3/3/ ;Nnfx±;Nnfx = ;;{Nnfx 3/±3/ = 3/;/
dfly±dfly = dflydfly d;fnf±d;fnf = dd{;nf sf6±sf6 = sf6s'6
s]±s] = s]s] cfgf]±cfgf]] = cfcfgf] ;f]w±;f]w = ;f]w;fw
hf]±hf] = hf]hf] ;fgf]±;fgf] = ;;fgf] 6fn±6fn = 6fn6'n
kn±kn = knkn emNsf]±emNsf] = ememNsf] snd±snd = snd;nd
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L tnsf jfSodf k|of]u ePsf låTj zAb dfq klxrfg u/L
To;sf] lju|x ¿k n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\ M
-s_ pgLx¿ jgjgdf 3'd]/ cfcfgf nflu ;;fgf bfp/f;fp/f vf]hL hLljsf rnfp“5g\ .
-v_ xfdL h'gh'g sfd u5f}{ ToTo;nfO{ /fd|/L ug'{k5{ / sfd ubf{ emsf]{kmsf]{ ug'{x'Gg .
-u_ lbndfof lbglbg} ;dodf g} tsf{/L;sf{/Lsf] Joj:yf u/L l56f]l56f] vfg]s'/f ksfp“l5g\ .
-3_ lxhf]cfh w]/w]/} dx“uf uu{xgf nfP/ km'lt{kmftL{ u/]/ x'nd'ndf 3'Dg' /fd|f] dflg+b}g .
119
• ljBfyL{x¿n] n]Vb} ubf{ lzIfsn] cjnf]sgstf{ / ;xhstf{sf] e"ldsf lgjf{x ub}{ cndlnPsf ;d"xdf
k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]vg sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] ;d"x g]tfdfkm{t k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ ljBfyL{x¿af6} d"Nofª\sg ug{
k|f]T;flxt ug'{xf];\ . Ps ;d"xsf] k|:t'ltkl5 ;f] ;d"xnfO{ c¿ ;d"xn] tfnL ahfO{ ;Ddfg ug]{ ;+:sf/sf]
ljsf; u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= $ / % sf] låTj zAb
lgdf{0f / lju|x ug]{ ;DaGwL cEof; ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ M
• ljBfyL{x¿n] n]Vb} ubf{ lzIfsn] ;xhstf{sf] e"ldsf lgjf{x ub}{ k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f
ug'{xf];\ .
• n]vg sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] ;d"x g]tfdfkm{t k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ ljBfyL{x¿af6} l6Kk0fLsf nflu
k|f]T;flxt ug'{xf];\ . x/]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 tfnL ahfO{ ;Ddfg ug]{ ;+:sf/sf] ljsf; u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L pbfx/0fdf lbP h:t} u/L tnsf zAbsf] n3'tfjfrL
-;fgf] a'emfpg] zAb_ agfpg lgb]{z ug'{xf];\ M
pbfx/0f M sf]bfnf]–sf]bfnL, yfn–yfnL
8fnf], s'rf], srf}/f], lrD6f, nf]xf]/f], nf}/f], gfª\nf], nf]xf]6f, u]8f], 7]sf], ufu|f], rf]nf] .
lj|mofsnfk %
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L pbfx/0fdf lbP h:t} u/L tnsf zAbsf] ;d"x jfrs
zAb n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\ M
pbfx/0f M cª\u'/sf] – em'Kkf], e]8fsf] – aufn, sldnfsf] – tfFtL
ds}, km'n, dflg;, l;kfxL, af?nf, afF;, gf]6, dfx'/L, s]/f, k/fn, bfp/f, kj{t .
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L pbfx/0fdf lbP h:t} u/L tnsf zAbsf] Psn zAb
n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\ M
pbfx/0f M ce]B – e]bg ug{ g;lsg], cd/ – hf] slxNo} db}{g
la:s'g, csf6\o, ch/, cfl:ts, gfl:ts, s6'efifL, bzs, s[t1, s[t£g .
• ljBfyL{x¿n] n]Vb} ubf{ lzIfsn] ;xhstf{sf] e"ldsf lgjf{x ub}{ k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f
ug'{xf];\ .
• n]vg sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] ;d"x g]tfdfkm{t k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ ljBfyL{x¿af6} l6Kk0fLsf nflu
k|f]T;flxt ug'{xf];\ . x/]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 tfnL ahfO{ ;Ddfg ug]{ ;+:sf/sf] ljsf; u/fpg'xf];\ .
• cGTodf lzIfsn] ljBfyL{x¿n] sIff lj|mofsnfksf k|bz{g u/]sf ;sf/fTds sfo{sf] k|z+;f ub}{ ;'wf/
ug'{kg]{ kIf cf}+NofO{ ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• tnsf] cg'R5]bsf /]vfª\lst låTj zAbx¿ dfq klxrfg u/L n]Vg'xf];\ M
cfdfafa'x¿ sd{sf] kmn ld7f] x'g] / ;;fgf ;d:of / em}emu8fdf clNemg gx'g] ;Gb]z
lbG5g\ . cfcfgf]tkm{af6 s]s] ug{ ;lsG5 c¿nfO{ ;Sbf] ;;{xof]u ug]{ ;Nnfx lbG5g\ .
o;sf ;fy;fy} /fd|f] lzIffbLIff lbg] jftfj/0f lgdf{0f ug{ h]h] ug{ ;lsG5 cfjZos
vr{ar{sf] Joj:yf klg ldnfp“5g\ . o:tf] kl/jf/sf] a/Joj:yfn] ubf{ hf]sf]xLn] klg
emgemg pGglt ug{ ;S5g\ .
121
lbg M af/f}+ ;do M $% ldg]6
kf7 zLif{s M xfd|f] ;+:s[lt -k|aGw_
kf7\oj:t' M ;df; zAb lgdf{0f k|lj|mof
nlIft l;k ljsf; M sfo{d"ns Jofs/0f
!= ljlzi6 p2]Zo M o; kf7sf]] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
-s_ ;d:t zAbsf] lgdf{0f k|lj|mof klxrfg ug{
-v_ ;df;sf k|sf/x¿ klxrfg u/L ;d:t zAbnfO{ lju|x ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
sf]7] kb tflnsf, ;df;sf k|sf/sf] tflnsf, ;df; zAb k|of]u ePsf jfSo / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{x¿nfO{ b'O{ b'O{ hgfsf] ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / tnsf] sf]7] kb k|bz{g ug'{xf];\ . To;df 7f8f], t];f{ /
58\s]df b'O{ b'O{ o:tf ldNbf zAb 5g\ tL b'a}nfO{ hf]8]/ Pp6} zAbdf n]Vg ;lsG5, To:tf ^ cf]6f zAb dfqsf]
hf]8L ldnfO{ n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\ . h'g hf]8Ln] rfF8f] ldNbf] hf]8L ldnfO{ n]Vg ;Sof] To;nfO{ tfnL ahfO{
;Ddfg ug{ nufpg'xf];\ . ;f]xL ;Gbe{nfO{ hf]8L cfhsf] sIffdf cWoog / cEof; ul/g] hfgsf/L ljBfyL{nfO{
lbg'xf];\ .
n r u /f lb t
;f gL cf df n Gff}
ly nf ; df k t
bf d ly t a' n]
;' k'R w s n af
n 5]« r v 6f] ;
lt n rf v S v
y r r{ n nf t
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ lgDg lnlvt rf6{ k|:t't ug'{xf];\ / tL zAbx¿sf] lgdf{0f k|lj|mofsfaf/]df 5nkmn ug{ nufO{
lgisif{ eGg nufpg'xf];\ . ljBfyL{af6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt u/L ;df; k|lj|mofaf6 zAb lgdf{0f x'g]
k|lj|mofaf/] hfgsf/L lbg'xf];\ . cfjZos k/]df yk pbfx/0f;d]t lbg'xf];\ .
;df; k|lj|mofaf6 zAb lgdf{0f M
;d:t zAb lju|x ¿k
8/n] 5]?jf 8/5]?jf
h]7f] af7f] h]7f]af7f]
lbg eP;Dd lbge/
ltg sf]0fsf] ;d"x lqsf]0f
122
rGb|df h:tf] d'v ePsL rGb|d'vL
;'v / b'Mv ;'vb'Mv
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ b'O{ b'O{ hgfsf] ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L tn lbOPsf] ;df;sf k|sf/ pNn]v ePsf]
rf6{ k|:t't ug'{xf];\ / ltgLx¿sf] lgdf{0f k|lj|mofsf ;DaGwdf 5nkmn u/L lgisif{ lgsfNg
lgb]{zg lbg'xf];\ M
• ljBfyL{ ;d"xaf6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt ub{} ;df; k|lj|mofaf6 zAb lgdf{0f k|lj|mof / ;df;sf k|sf/sf]
kl/ro lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= ^ b]lv ( ;Ddsf
;d:t zAb lgdf{0f / lju|x ug]{;DaGwL cEof; ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ M
• ljBfyL{x¿n] n]Vb} ubf{ lzIfsn] ;xhstf{sf] e"ldsf lgjf{x ub}{ k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f
ug'{xf];\ .
• n]vg sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] ;d"x g]tfdfkm{t k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ ljBfyL{x¿af6} l6Kk0fLsf nflu
k|f]T;flxt ug'{xf];\ . x/]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 tfnL ahfO{ ;Ddfg ug]{ ;+:sf/sf] ljsf; u/fpg'xf];\ .
• cGTodf lzIfsn] ljBfyL{x¿n] sIff lj|mofsnfksf k|bz{g u/]sf ;sf/fTds sfo{sf] k|z+;f ub}{ ;'wf/
ug'{kg]{ kIf cf}+NofO{ ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• tn lbOPsf zAbx¿ ;df; eP lju|x / lju|x ¿k ePdf ;d:t zAb agfpg'xf];\ M
123
cfhef]ln, HofgnfO{ dfg]{, e"sDkn] kLl8t, k"hfsf]7f, a'9f]kfsf], sfnLdf6L, 5 cf]6f sf]0fsf] ;d"x, gf}
/Tgsf] ;d"x, ;“u / kft, ;Ktlif{, dfvfsf h:tf a'6\6f ePsf] .
%= u[xsfo{
• tn lbOPsf zAbx¿ ;df; eP lju|x / lju|x ¿k ePdf ;d:t zAb agfpg'xf];\ M
rt'e{'h, kfkk'0o, cfhef]ln, df5fsf] h:tf] k'R5/ 5 h;sf], b'Mv jf ;'v, efOnfO{ df/f, l8n kfl/,
k~rfd[t, ljsNk gePsf], ;"o{sf] h:t} d'v ePsL .
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
;df; k|lj|mofåf/f zAb lgdf{0f M
• b'O{ jf b'O{eGbf a9L zAb ldn]/ Pp6} gof“ zAb aGg] zAb lgdf{0fsf] k|lj|mofnfO{ ;df;
elgG5 . b'O{ jf ;f]eGbf a9L zAbsf ¿knfO{ lju|x / tL zAb ldn]/ Pp6} ag]sf] zAbnfO{
;d:t zAb elgG5 .
• lgdf{0f k|lj|mofsf] cfwf/df ;df;nfO{ lgDgfg';f/ juL{s/0f ul/Psf] 5 M
!= tTk'?if ;df;
• kl5Nnf] zAbsf] cy{ k|wfg eP/ cl3Nnf] zAbsf] ljelSt nf]k eO{ b'O{ zAbsf lar d]n x'g]
k|lj|mofnfO{ tTk'?if ;df; elgG5 . tTk'?if ;df;df låtLof ljelStb]lv ;KtdL ljelSt;Dd
nf]k eO{ zAb lgdf{0f x'G5g\ . h:t}M
124
lju|x ¿k ;d:t zAb lju|x ¿k ;d:t zAb
b'O{ ;fFwsf] ;d"x bf];fFw rf/ j]bsf] ;d"x rt'j]{b
kf“r /Tgsf] ;d"x k~r/Tg gf} u|xsf] ;d"x gju|x
%= ax'j|Llx ;df;
b'O{ jf b'O{eGbf a9L zAbx¿ ldnL gof“ cy{k|wfg x'g] gof“ zAb aGg] k|lj|mofnfO{ ax'j|Llx
;df; elgG5 . h:t} M
lju|x ¿k ;d:t zAb lju|x ¿k ;d:t zAb
nfdf] k'R5/ ePsf] nfdk'R5«] ljsNk gePsf] lglj{sNk
nlR5g gePsf] cnlR5gf r/fsf] h:t} gª\u|f ePsf] r/Lgª\u|]
^= åGå ;df;
• b'O{ jf b'O{eGbf a9L ;dfg dxTTjsf cy{ ePsf zAbx¿ ldn]/ Ps} zAb aGg] k|lj|mofnfO{
åGå ;df; elgG5 . o;df zAbx¿sf] lardf /xg] ;+of]hs nf]k x'G5g\, h:t} M
lju|x ¿k ;d:t zAb lju|x ¿k ;d:t zAb
bfh' / efO bfh'efO g km]b g 6'Kkf] km]bg6'Kkf]
n]vf / hf]vf n]vfhf]vf g'g / t]n g'gt]n
yk lj|mofsnfk
ljBfyL{x¿nfO{ lgDgfg';f/sf k|Zgx¿sf] pTt/ n]Vg nufO{ pgLx¿sf]] l;sfOsf] d"Nofª\sg
ug{ ;Sg' x'g] 5 M
!= tnsf zAb / cy{sf] hf]8f ldnfpg'xf];\ M @
zAb cy{
jfª\do M ;xgzLntf, ;xg] u'0f
cg';/0f M 5]p g 6'Kkf]sf]
pb\ud:yn M s'g} ljrf/ jf JolStsf] kl5 nfUg] sfd
;lxi0f'tf M efiffdf n]lvPsf u|Gy, ;flxTo
pTklTt x'g] 7fp“
@= tnsf zAbnfO{ g]kfnL pRrf/0fcg';f/ cIf/ 5'6\ofO{ n]Vg'xf];\ M #
pbfx/0f M
zAb g]kfnL cIf/ ;+/rgf
JolStut Jos\ = lt = ut\
k/fho, /fhgLlt, j}1flgs, kl/isf/, k|df0f, ljZjf;, .
$= tnsf] jfSodf k|of]u ePsf s'g} ^ cf]6f ;df; / låTj zAbx¿ l6kL lju|x ¿k;d]t b]vfpg'xf];\ M #
lqj]0fLdf a:g] d]/f efGbfO km]bg6'Kkf]sf s'/f u/L oyfzlSt ;;fgf sfd;fd ug{ klg cN5L u5{g\ .
125
%= tnsfdWo] s'g} Pssf] JofVof ug'{xf];\ M $
-s_ casf] ;+:s[lt lj1fgeGbf k/ /xg ;St}g .
-v_ ;+:s[lt e"uf]n, hfltcg';f/ km/s x'G5 .
^= tnsfdWo] s'g} Ps ljifosf lgaGw n]Vg'xf];\ M *
-s_ xfd|f] ;+:s[lt -v_ d]/f] hLjgsf] nIo -u_ b]zelSt
126
kf7 !)
jfbljjfb :yfgLos/0feGbf ljZjJofkLs/0f a];
PsfOut kf7\oj:t' ljefhg tflnsf
j|m=;= kf7\oj:t' kf7\oef/
!= ;:j/jfrg / z'4 pRrf/0f !
@= zAbfy{ / jfSodf k|of]u !
#= xfpefp ;lxt ;:j/ k7g !
$= a'“bf l6kf]6 / ;f/f+z n]vg !
%= efj lj:tf/ !
^= jfbljjfb sfo{j|mdsf] of]hgf lgdf{0f !
&= jfbljjfb sfo{j|mdsf] cfof]hgf @
*= j0f{ljGof; -chGt, xnGt, lz/laGb' / k~rd j0f{sf] k|of]u_ !
(= Jofs/0f -;/n, ld> / ;+o'St jfSo_ !
!)= Jofs/0f -;a} sfnsf k"0f{ kIf _ !
!!= l;h{gfTds n]vg -jfbljjfb n]vg_ !
hDdf !@
lj|mofsnfk @
127
• ljBfyL{nfO{ kf7sf] cEof;sf k|Zg g= ! b]lv # ;Ddsf lj|mofsnfkx¿ lgb]{zgcg';f/ u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• lzIfsn] cfkm"n] nu]sf] lgDg lnlvt zAb ePsf] zAb ;"rL k|bz{g ug'{xf];\ / ljBfyL{x¿nfO{ ;fd'lxs tyf
Psn ¿kdf z'4 pRrf/0f ug]{ cEof; kfn}kfnf] u/fpg'xf];\M
;efWoIf, ljå]if, ljZjJofkLs/0f, ;+jfxs, cl:tTj, k|lt:kwf{, oflGqsLs/0f
ljsf;f]Gd'v, /]ld6\ofG;, ;ª\s'lrt, ;+jw{g, pkef]Stf, lj:yflkt, ;ª\u|x0fLo .
• ljBfyL{nfO{ zAbfy{ ;"rL x]g{ lgb]{lzt u/L dflysf afx]s cGo s'g} z'4 pRrf/0f ug{ sl7gfO ePsf zAb
eP dfu u/L af/Daf/ z'4f]Rrf/0f ;DaGwL cEof; u/fpg'xf];\ .
• bf];|f] efiff g]kfnL ePsf / l9nf] l;sfO Ifdtf ePsf ljBfyL{sf] pRrf/0fut ;d:ofdf a9L ;+j]bgzLn eO{
cfjZos yk cEof; u/fO{ ;xof]u k'¥ofpg'xf];\ .
• cGtdf ;a} ljBfyL{sf lj|mofsnfk ;d]l6g] u/L ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• tnsf zAbx¿ z'4 pRrf/0f ug{ nufpg'xf];\ M
;efWoIf, ljå]if, ljZjJofkLs/0f, ;+jfxs, cl:tTj, k|lt:kwf{, lj:yflkt, oflGqsLs/0f .
%= kl/of]hgf sfo{
• kf7sf] cWoog u/L cfkm"nfO{ gof“ nfu]sf zAbx¿sf] ;"rL lgdf{0f u/L Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
!= zAb v]n ljlwåf/f ljBfyL{x¿nfO{ pTk|]/0ff hufpg] tl/sf M
kf7leqsf pRrf/0fut ;d:of x'g] s]xL zAbx¿ n]vL sfuhsf] uf]nf agfpg'xf];\ . To;nfO{ Pp6f
a6\6fdf xfnL ljBfyL{nfO{ kfn}kfnf] Tof] uf]nf l6Kg nufO{ To;df n]lvPsf] zAb ;a}n] ;'Gg] u/L
eGg nufpg'xf];\ / Tof] zAb lzIfsn] z}Ifl0fs kf6Ldf l6Kg'xf];\ / c¿nfO{ klg pRrf/0f ug{
nufpg'xf];\ .
128
• ut lbgdf pRrf/0fut ;d:of ePsf zAbx¿ Psl5g ;f]Rgsf nflu ;do lbg'xf];\ / ltg ldg]6sf] ;do
lbO{ b|t' n]vg JolStut ¿kdf n]Vg nufpg'xf];\ . h;n] w]/} zAb rf“8f] n]Vof] p;nfO{ sIff gfos 3f]if0ff
ug{'xf];\ / tfnL ahfO{ ;Ddfg ug{ k|f]T;flxt u/L pTk|]/0ff hufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ kf7sf cg'R5]bx¿ ;;{tL k9\gsf nflu lgb]{zg lbg'xf];\ / k9]sf] cfwf/df b'O{ b'O{ hgf ldnL
lgDg lnlvt zAb / cy{sf] hf]8f ldnfO{ cfcfgf] sfkLdf ;fg{ lgb]{zg lbg'xf];\ M
zAb cy{
ljsf;f]Gd'v M pBf]u jf Joj;fosf nflu ul/Psf] vr{
/]ld6\ofG; M cfgf gftfsf] cfwf/df ;'ljwf lbg] k|j[lTt
;ª\s'lrt M Joj;fosf] lx:;f jf efu, lx:;f
gftfjfb M Psnf}6L, k|lt:kwf{ gePsf]
s[kfjfb M ljsf;lt/ nlDs/x]sf]
;]o/ M pkef]u ug]{ JolSt
nufgL M j}b]lzs /f]huf/Ldf x'g]n] :jb]zdf k7fPsf] /sd
pkef]Stf M cfgf] rfs8L ug]{nfO{ ;'ljwf lbg] k|j[lTt
Psflwsf/ M ;f“u'l/Psf], v'lDrPsf]
• ;d"x sfo{ ;DkGg ePkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ pko'St k[i7kf]if0f;d]t lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• lzIfsn] cfkm"n] nu]sf] jfSodf k|of]u u/]sf] gd'gf jfSo;"rL Ps Ps u/L k|bz{g ub}{ hfg'xf];\ / To:t}
k|s[ltsf jfSox¿ lgdf{0f ug{sf] nflu lx“8\b} cGt/lj|mof ub}{ ljlwsf] k|of]u u/L gof“ jfSo lgdf{0f ug{
k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
jfSodf k|of]u ul/Psf] gd'gf jfSo;"rL M
zAb jfSo
;ª\s'lrt M s;}n] klg ljsf; lgdf{0f sfo{df xfdLn] ;ª\s'lrt ljrf/ lng'x'Gg .
ljå]if M xfdLn] ;dfhdf cfk;L ljå]if km}nfpg] s'g} klg sfd ug'{x'Gg .
:yfgLos/0f M ljsf; lgdf{0f sfo{df :yfgLos/0fdf hf]8 lbg'k5{ .
ef]ujfbL M ef]ujfbL ljrf/ ePsf dfG5]x¿n] slxNo} dfgl;s ;'v k|fKt ug{ ;Sb}g .
c/fhstf M b]zdf c/fhstf km}nfpg] hf];'s}nfO{ s8f ;hfosf] Joj:yf x'g'k5{ .
;+jw{g M xfdLn] cfgf] dft[ efiffnfO{ ;+jw{g ub}{ hfg'k5{ .
130
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L af]nfO cEof;sf] k|Zg g= % b]lv & ;Ddsf
lj|mofsnfk ug{ nufpg'xf];\ . ljBfyL{n] lj|mofsnfk n]Vb} u/]sf] ;dodf k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos
;xhLs/0f ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L k9fO cEof;sf] k|Zg g= ( / !! ;Ddsf
lj|mofsnfk ug{ nufpg'xf];\ . ljBfyL{n] lj|mofsnfk n]Vb} u/]sf] ;dodf k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos
;xhLs/0f ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk %
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L n]vfO cEof;sf] k|Zg g= !^ / !( sf n]vg
lj|mofsnfk ug{ nufpg'xf];\ . ljBfyL{n] lj|mofsnfk n]Vb} u/]sf] ;dodf k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos
;xhLs/0f ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• n]vfO cEof;sf] k|Zg g= !* sf] k|Zg ljBfyL{nfO{ Psn ¿kdf ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg
ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• kf7sf !@ cf}+} !% cf}+} / !^ cf}+} cg'R5]bx¿ k9L s'g} kf“r cf]6f k|Zg agfO{ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
131
• ljBfyL{n] sfd ;DkGg u/]kl5 ;d"x g]tfaf6 sIffdf k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ cfk;df k[i7kf]if0f sfo{ ug{
k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• lzIfsn] kf7sf] s'g} Ps cg'R5]baf6 Ps ltxfOdf ;f/f+z n]v]sf]] gd'gf k|bz{g ug'{xf];\ / ;f/f+z n]Vg]
tl/sfsfaf/]df :ki6 wf/0ff lbg'xf];\ .
;f/f+z n]vgsf] gd'gf
cg'R5]b
ljZjJofkLs/0fdf wgL b]zsf wgL dflg;n] dfq cj;/ kfp“5g\ eGg] k"j{ jStf ldqsf]
egfOdf d ;xdt 5}g . ax' /fli6«o sDkgLx¿ pbf/ cy{gLltdf cfwfl/t x'G5g\ . ltgdf
hf] sf]xLn] nufgL ug{ ;S5 . ;]o/ ahf/df ;:tf d"Nosf ;]o/x¿ klg x'G5g\ . yf]/}
k};f x'g]n] klg cGt/f{li6«o / ax' /fli6«o sDkgLsf ;]o/ lsGg ;S5g\ / gfkmf sdfpg
;S5g\ . To;}n] k};f eP/ klg nufgL ug{ gkfpg] cj:yf x'“b}g . To:t} l;k x'g]x¿
TolTts} a:g' kb}{g . :yfgLos/0fdf nufgLsf w]/} cj;/x¿ x'“bg} g\ / k'“hLsf] ;xL
kl/rfng x'“b}g . nufgLsf] cj;/ gx'“bf dflg;x¿n] cg'Tkfbs If]q h:t} 3/, 38]/L /
ljnfl;tfsf j:t'df nufgL u5{ . o:tf] nufgLaf6 gfkmf cfh{g x'“b}g . :yfgLos/0fsf]
cy{tGq s]jn lgjf{xd'vL x'G5 . ljZjJofkLs/0fsf] cy{tGq gfkmfd'vL / cfh{gd'vL
x'G5 .
;f/f+z
ljZjJofkLs/0fsf] dxTTj
ljZjJofkLs/0fdf wgL b]zn] dfq xf]Og pbf/ cy{gLltdf x'“bf yf]/} k};f x'g]n] klg ;]o/df
nufgL u/L gfkmf sdfpg ;S5g\ . :yfgLos/0fdf nufgL lgjf{xd'vL dfq x'g] x'“bf
cg'Tkfbs nufgLaf6 gfkmf cfh{g x'“bg} . cy{tGq gfkmfd'vL / cfh{gd'vL x'g
ljZjJofkLs/0f cfjZos 5 .
k"/fzAb ;ª\Vof M !)&
;f/f+zs[t zAb ;ª\Vof M #^
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L kf7sf] !) cf}“ cg'R5]b k9L To;sf] Ps ltxfO x'g]
u/L ;f/f+z n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{n] sfd ;DkGg u/]kl5 ;d"x g]tfdfkm{t kfn}kfnf] sIffdf k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ . x/]s
;d"xsf] k|:t'ltkl5 af“sL ;d"xnfO{ l6Kk0fL u/L ;'wf/sf nflu ;'emfj lbg k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGtdf sIff sfo{sf] j|mddf ljBfyL{ ;d"xn] k|bz{g u/]sf ;sf/fTds kIfsf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIf
cf}+NofO{ pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
lgDg lnlvt k|Zg ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
• a'“bf l6kf]6sf ubf{ Wofg lbg'kg]{ s'/fx¿ eGg'xf];\ .
• ;f/f+z s;/L n]lvG5 < eGg'xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• ;fdflhs lzIff ljifosf] s'g} kf7sf] s'g} Ps cg'R5]b 5fgL To;af6 rf/ cf]6f a'“bf l6kf]6 u/L To;sf] Ps
ltxfOdf ;f/f+z klg n]v]/ Nofpg'xf];\ .
132
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
!= ;f/f+z n]vg ljlw
• cGtdf efj lj:tf/ ug]{ tl/sfsfaf/]df n3' k|jrg lbO{ n]Vg] tl/sfsf] :ki6 wf/0ff lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / n]vfO cEof;sf] k|Zg g= !$ / !% df lbOPsf
lj|mofsnfk ug{ lbg'xf];\ .
• ljBfyL{n] n]Vb} ubf{ ;a} ;d"xdf k'uL cndn k/]sf] :yfgdf cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• lglb{i6 ;do ;dfKt ePkl5 ;d"xsf] g]tfaf6 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / af“sL ;d"xnfO{
l6Kk0fL / ;'wf/sf nflu ;'emfj lbg nflu k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfa];L ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / k|Zg g= !& sf] -s_ df lbOPsf] ljlzi6
kª\lStsf] efj lj:tf/÷JofVof ug{ nufpg'xf];\ .
• ljBfyL{n] n]Vb} ubf{ ;a} ;d"xdf k'uL cndn k/]sf] :yfgdf cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;do ;dfKt ePkl5 ;d"xsf] g]tfaf6 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / cGo ;d"xnfO{ l6Kk0fL /
;'wf/sf nflu ;'emfj lbg nflu k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGTodf ljBfyL{x¿n] cfhsf] sIffdf u/]sf ;an kIfx¿sf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿ cf+}NofO{
;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ljBfyL{x¿nfO{ JofVof jf efj lj:tf/ ug]{ tl/sfsfaf/]df k|Zg ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg
ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• lgDg lnlvt ljlzi6 kª\lStsf] efj lj:tf/ u/]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ M
æ:yfgLo pTkfbgx¿ a9L nfebfos, l6sfp / cem ;ª\u|x0fLo x'G5g\ .Æ
• lbOPsf] jfSonfO{ /fd|/L k9L To;n] eGg vf]h]sf] d'Vo s'/fnfO{ 7Dofpg]
• klxnf] cg'R5]bdf Tof] efj s'g k|;ª\udf cfPsf] xf] ;f] s'/f pNn]v ug]{
• bf];|f] cg'R5]bdf lbOPsf] jfSo jf jfSof+;n] eGg vf]h]sf] s'/fnfO{ ;/n efiffdf ;a}n]
a'em\g] u/L JofVof jf lj:tf/ ug]{
• :ki6 wf/0ff lbgsf nflu yk pbfx/0f cflb klg lbg ;lsG5
• clGtd cg'R5]bdf To;df] lgisif{ lbg]
• klxnf] / clGtd cg'R5]b a9Ldf b'O{ jf ltg jfSo;Dd n]Vbf /fd|f] x'g]
• bf];|f] cg'R5]bdf eg] lj:tf/ ug'{kg]{ ;a} s'/f pNn]v ug]{
• JofVof ubf{ cfgf lghL ljrf/ /fVg kfOG5 eg] efj lj:tf/ ubf{ eg] lbOPsf] jfSon]
134
eGg vf]h]sf] s'/fdf dfq s]lGb|t u/]/ JofVof ug'{k5{
• ljBfyL{X¿af6 zLif{s 5gf]6 ePkl5 lzIfsn] lgDglnlvt 9f“rfsf] ;"rL k|bz{g u/L ljBfyL{x¿nfO{ cfk;L
5nkmn ug{ nufO{ ef]lnsf nflu cfcfgf] e"ldsf 5fGg lgb]{z ug'{xf];\ .
pb\iff]ifs M
;efklt M
lg0ff{os d08n M
;do ;r]ts M
kIfdf af]Ng] jStfx¿ M # hgf
ljkIfdf af]Ng] jStfx¿ M # hgf
lj|mofsnfk #
• lzIfsn] dflysf e"ldsfx¿ lgjf{x ug]{ ljBfyL{x¿nfO{ pgLx¿n] ef]lnsf] sfo{j|mddf lgjf{x ug'{kg]{
e"ldsfsfaf/]df n3' k|jrg lbO{ cfjZos k|lzIf0f lbg'xf];\ . ljBfyL{x¿af6 s'g} lh1f;fx¿ cfPdf
cfkm"n] g} e"ldsf lgjf{x ljlwsf] pkof]u u/L yk k|:6 kfg'{xf];\ .
• clGtddf lzIfsn] ef]lnsf] sfo{j|mdsf] ;kmntfsf] sfdgf ub}{ ;sf/fTds k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
135
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
lgDg lnlvt k|Zgx¿ ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;Dkfbg ug'{xf];\ M
• jfbljjfb sfo{j|md ;~rfng ubf{ ;efkltn] s'g s'g s'/fx¿df Wofg lbg'kb{5 <
• jfbljjfb sfo{j|md ;~rfng ubf{ pb\3f]ifsn]] s'g s'g s'/fx¿df Wofg lbg'kb{5 <
• jfbljjfb sfo{j|md ;~rfng ubf{ lg0ff{os d08nn] s'g kIfx¿df Wofg lbg'kb{5 <
• jfbljjfb sfo{j|md ;~rfng ubf{ ;do ;r]tsn] s:tf] sfd ug'{kb{5 <
• jfbljjfb sfo{j|mddf af]Nbf k|ltof]uL jStfx¿n] s'g s'g s'/fx¿df Wofg lbg'kb{5 <
%= kl/of]hgf sfo{
• ef]ln x'g] jfbljjfb k|ltof]lutfdf cfcfgf] e"ldsfdf rflxg] cfjZos ;fdu|L tyf cGo tof/Lsf sfo{x¿
;DkGg u/L cfpg] eGg] kl/of]hgf sfo{ lbg'xf];\ .
136
• cGtdf lzIfsn] ;sf/fTds k[i7kf]if0f ;lxt sfo{j|mddf ;xefuL ;a}nfO{ wGojfb 1fkg ub}{ sIff sfo{
;DkGg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
lgDgnlvt k|Zgx¿ ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;Dkfbg ug'{xf];\ M
-s_ cfhsf] sfo{j|mdsf] ;aeGbf /fd|f] kIf s] /x\of] <
-v_ cfhsf] sfo{j|mdsf] ;aeGbf sdhf]/ kIf s] /x\of] <
-u_ csf]{ k6s o:t} jfbljjfb sfo{j|md ubf{ s'g s'g kIfdf ljz]if Wofg lbg'knf{ <
-3_ jfbljjfb sfo{j|md ;~rfng ubf{ ;aeGbf /fd|f] e"ldsf s;n] lgjf{x u/]sf] kfpg'eof] <
%= l;h{gfTds sfo{
• kf7sf] l;h{gfTds cEof;df lbOPsf] lgDg lnlvt sfo{ u/]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ M
kIf / ljkIfdf Ps Ps hgf jStfsf egfO ;dfj]z u/L tnsf dWo] s'g} Ps ljifodf jfbljjfb
n]Vg'xf];\ M
-s_ dgeGbf wg 7'nf] .
-v_ OG6/g]6 clezfk xf]Og j/bfg xf] .
-u_ g]kfndf s[lifdf eGbf pBf]udf hf]8 lbg'k5{ .
-3_ j}b]lzs /f]huf/eGbf :yfgLo :j/f]huf/ a]; .
137
138
lbg M gjf}“ ;do M $% ldg]6
kf7 zLif{s M :yfgLos/0feGbf ljZjJofkLs/0f a]; -jfbljjfb_
kf7\oj:t' M j0f{ljGof; -chGt÷ xnGt, lz/ljGb' / k~rd j0f{sf] k|of]u_
nlIft l;k ljsf; M z'4 n]vg
!= ljlzi6 p2]Zo M o; kf7sf] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
• chGt÷ xnGt, lz/ljGb' / k~rd j0f{sf] pko'St :yfgdf k|of]u ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• kf7\ok':ts, zAbkTtL, zAb ;"rL / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{x¿nfO{ b'O{ ;d"xdf ljeflht u/L lgDg lnlvt zAb;"rL k|bz{g ub}{ z'4 / cz'4 zAb 5'6\ofpg]
k|ltof]lutf u/fO{ pTk|]/0ffTds lj|mofsnfk ;~rfng ug'{xf];\ / cfh cWoog ul/g] ljifo j:t'sfaf/]df
hfgsf/L lbg'xf];\ M
>Ldfg\ z+sf ;+of]u ljkb 3G6L h+tL
k~hf ;G;f/ cs:dft 8G8L ljB't\
606f u5{g bz{g\ j[xt\ kl08t ;Djfb
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= @) sf] lj|mofsnfk ug{ lgb]{zg
lbg'xf];\ .
• k|To]s ljBfyL{ ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ . ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{
nufO{ gldn]sf :yfgdf ldnfP/ ;fg{ nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= @! / @@ sf lj|mofsnfk ug{
lgb]{zg lbg'xf];\ .
• k|To]s ljBfyL{ ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ . ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{
nufO{ gldn]sf :yfgdf ldnfP/ ;fg{ nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= @#, @$ / @% sf lj|mofsnfk ug{
lgb]{zg lbg'xf];\ .
• k|To]s ljBfyL{ ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ . ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{
nufO{ gldn]sf :yfgdf ldnfP/ ;fg{ nufpg'xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{ ;d"xn] ;DkGg u/]sf ;sf/fTds sfo{sf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIf cf}+NofO{ pko'St
k[i7kf]if0f lbO{ sIff sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
z'4 kf/L ;fg{ nufO{ Ps cfk;df sfkL ;f6f;f6 u/L k/LIf0f ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ M
s'g} kgL s'/fnfO :ofgf] If]q jf vG8df l;ldt ug'{ :yflgos/0f xf] . o;n] dflg:nfO{ ;fgf] 3]/fdf s}8 u5{,
;+s'lrt agfp5 .
%= u[xsfo{
139
• tnsf] jfSonfO{ z'4 kf/L ;f/]/ Nofpg'xf];\ M
-s_ jftfa/gsf] ;D/If0f / ;Djw{g ug'{ dflg;sf] st{Jo xf]Og\ / <
-v_ of] hut\ cyf{t ;G;f/ a[xt 5 .
• ljBfyL{ ;d"xaf6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt ub}{ ;/n, ld> / ;+o'St jfSosf] kl/ro lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= ! / @ sf] lj|mofsnfk ug{
lgb]{zg lbg'xf];\ .
140
• k|To]s ljBfyL{ ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ . ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{
nufO{ gldn]sf :yfgdf ldnfpg nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= # / $ sf lj|mofsnfk ug{
lgb]{zg lbg'xf];\ .
• k|To]s ljBfyL{ ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ . ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{
nufO{ gldn]sf :yfgdf ldnfpg nufpg'xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{ sfo{sf] ;sf/fTds kIfsf] k|z+;f ub}{ cfjZos k[i7kf]if0f;lxt ;xefuL ;a}nfO{ wGojfb
1fkg ub}{ sIff sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
tn lbOPsf jfSox¿ ;/n, ld> / ;+o'St s'g xf] < eGg'xf];\ M
-s_ ldªdf 3/ uP/ n'uf km]/]kl5 eft ksfpg nfU5] .
-v_ wgdfg k9L n]vL 7'nf] dfG5] eP/ gfd sdfpg rfxG5 .
-u_ pm cfkm" klg sfd ub}{ c¿nfO{ klg sfd u/fp“5 .
-3_ h'g dfG5] cN5L 5, To;n] k|ult ug{ ;Sb}g .
-ª_ hlxn] pm cfpnf, To;} a]nf d ;xof]u u?“nf .
-r_ h;n] /fd|/L ldlxgt u5{, pm ;kmn x'G5 .
-5_ d}n] lbofnfO{ af]nfP“ t/ pm cfOg .
-h_ ltdL vfg] eP vfpm gq d g} vfG5' .
-em_ /d]z cfof] clg ;l/tf ljBfno uO{ .
%= l;h{gfTds sfo{
• ;/n, ld> / ;+o'St ltg cf]6} jfSosf] k|of]u u/L 5f]6f] b}lgsL n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
141
-v_ ld>jfSo
Pp6f cwLg / csf]{ :jfwLg pkjfSo ldnL Pp6} jfSo ag]sf] 5 eg] To:tf] jfSonfO{ ld>
jfSo elgG5 . ld> jfSodf ldl;P/ cfpg] pkjfSox¿nfO{ hf]8\g ;fdfGotM ;fk]If
;+of]hsx¿ -h], h'g, hlxn], hxf“, h;/L, hf], h;n]_ cfPsf x'G5g\ . h:t}M
-s_ h'g dfG5] cN5L 5, To;n] k|ult ug{ ;Sb}g .
-v_ hlxn] pm cfpnf, To;} a]nf d ;xof]u u?Fnf .
dflysf ;a} jfSox¿ b'O{ b'O{ pkjfSo ldn]/ ag]sf 5g\ . Pp6f cwLg / Pp6f
:jfwLg pkjfSo 5g\ . ;a}nfO{ ;fk]If ;+of]hs hf]l8Psf] 5 . o; cy{df dflysf ;a}
jfSo ld> jfSox¿ x'g\ .
-u_ ;+o'St jfSo
b'O{ jf ;f]eGbf a9L :jfwLg pkjfSo ePsf] jfSonfO{ ;+o'St jfSo elgG5 . ;+o'St jfSodf sDtLdf
b'O{ cf]6f :jtGq jfSo x'g} k5{ . ;+o'St jfSoleq /x]sf :jtGq pkjfSox¿nfO{ hf]8g\ ;fdfGotM
lg/k]If ;+of]hsx¿ -/, t/, clg, t}klg, x'gt, gq, lsgeg], To;}n], t;y{, lsgls cflb_ nfu]sf
x'G5g\ . h:t}M
-s_ k]Dafn] lstfa lsg]g To;}n] p;n] k9\g kfPg
-v_ d}n] lbofnfO{ af]nfPF t/ pm cfOg .
dflysf jfSox¿df g= -s_ b]lv -3_ ;Dd sDtLdf b'O{ b'O{ cf]6f :jfwLg -:jtGq_ pkjfSo 5g\ .
jfSoleqsf pkjfSonfO{ hf]8\g j|mdzM ‘To;}n], t/, gq, clg’ lg/k]If ;+of]hs cfPsf 5g\ . log}
cy{x¿df eGg ;lsG5 ls To}n] dflysf rf/ cf]6} jfSox¿ ;+o'St jfSo x'g\ .
142
lbg M P3f/f}“ ;do M $% ldg]6
kf7 zLif{s M :yfgLos/0feGbf ljZjJofkLs/0f a]; -jfbljjfb_
kf7\oj:t' M Jofs/0f -;a} sfnsf k"0f{ kIf_
nlIft l;k ljsf; M sfo{d"ns Jofs/0f
!= ljlzi6 p2]Zo
o; kf7sf] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
• ;a} sfnsf k"0f{ kIfsf ¿k rnfO{ jfSo lgdf{0f ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
jfSo tflnsf, jfSo;"rL / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{x¿nfO{ lgDg lnlvt k|Zg z}Ifl0fs kf6Ldf n]vL lbP/ ;f]Rg], hf]8L agfpg] / cfbfgk|bfg ug]{
ljlwsf] k|of]u u/L pTk|]/0fTds lqmosnfk u/fpg'xf];\ / ;f]xL ;Gbe{nfO{ hf]8L cfhsf] d'Vo
lj|mofsnfksfaf/]df hfgsf/L lbg'xf];\ M
k|ZgM tkfO{+n] hfg]sf] cfwf/df ;/n, ld> / ;+o'St jfSosf] kl/ro lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L tnsf] tflnsfdf lbOPsf jfSox¿sf] klxrfg ug{ s]xL ;do
lbO{ tL jfSox¿df b]lvPsf leGgtfaf/] 5nkmn ug{ nufO{ lgisif{ lgsfNg lgb]{zg lbg'xf];\ M
k"0f{ jt{dfg sfn k"0f{ e"t sfn k"0f{ eljiot\ sfn
-s_ xfdLn] kf]v/f 3'd]sf 5f}F. -s_ xfdLn] kf]v/f 3'd]sf lyof}F. -s_ xfdLn] kf]v/f 3'd]sf x'g] 5f}“.
-v_ ltdLn] uLt ufPsf 5f} . -v_ ltdLn] uLt ufPsf lyof} . -v_ ltdLn] uLt ufPsf x'g] 5f} .
-u_ gldtfn] u[xsfo{ u/]sL -u_ gldtfn] u[xsfo{ u/]sL lyOg\ . -u_ gldtfn] u[xsfo{ u/]sL x'g]
5g\ . l5g\ .
• ljBfyL{ ;d"xaf6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt ub}{ jt{dfg, e"t / eljiot\ sfnsf k"0f{ kIfsf] kl/ro
lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= ^ sf] lj|mofsnfk ug{ lgb]{zg
lbg'xf];\ .
• k|To]s ljBfyL{ ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ . ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{
nufO{ gldn]sf :yfgdf ldnfpg nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= & sf] lj|mofsnfk ug{ lgb]{zg
lbg'xf];\ .
• k|To]s ljBfyL{ ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ . ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{
nufO{ gldn]sf :yfgdf ldnfpg nufpg'xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{ sfo{sf] ;sf/fTds kIfsf] k|z+;f ub}{ cfjZos k[i7kf]if0f;lxt ;xefuL ;a}nfO{ wGojfb
1fkg ub}{ sIff sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
143
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
tn lbOPsf jfSox¿ s'g s'g sfnsf k"0f{ kIf x'g\ < eGg'xf];\ M
-s_ ldªdf 3/ uPsL l5g\ .
-v_ wgdfgn] w]/} k9]sf] x'g] 5 .
-u_ p;n] s~rgk'/ 3'd]sf] lyof] .
-3_ pm cN5L ePsf] 5 .
-ª_ cfdf clkm; uPsf] x'g'x'g] 5 .
-r_ d}n] lbofnfO{ 3/df af]nfPsf] lyPF.
-5_ ltdLn] sljtf n]v]sL 5f} .
-h_ /d]z ot} cfPsf] x'g] 5 .
%= kl/of]hgf sfo{
• k"0f{ e"t sfnsf] k|of]u u/L s'g} 7fp“df hf“bfsf cg'e"ltx¿ ;d]6]/ Pp6f cg'R5]b n]Vg'xf];\ .
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
!= k"0f{ kIf kl/ro
-s_ k"0f{ jt{dfg kIf
jt{dfg sfndf s'g} sfd ev{/ dfq ;lsPsf] a'emfpg] jfSo k"0f{ jt{dfg kIf xf] .
h:t}M ltgLx¿n] cfgf] sfd ;s]sf 5g\ .
-v_ k"0f{ e"t kIf
e"t sfndf s'g} sfd k"0f{ ¿kdf ;lsPsf] a'emfpg] jfSo k"0f{ e"t kIf xf] .
h:t}M d}n] p;nfO{ af]nfPsf] lyPF .
-u_ k"0f{ eljiot\ kIf
eljiot\ sfnsf] s'g} ;do cfpg' cl3 g} s'g} sfd k"0f{ ¿kdf ;lsPsf] x'g] 5 eGg]
a'emfpg] jfSo eljiot\ k"0f{ kIf xf] .
h:t}M ;ld{nfn] sIff !! pTtL0f{ ul/;s]sL x'g] l5g\ .
• lglb{i6 ;do ;dfKt ePkl5 7fp“7fp“af6 ljBfyL{n] u/]sf lj|mofsnfkx¿nfO{ k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ /
af“sL ;d"'xnfO{ d"Nofª\sg / k[i7kf]if0fsf nflu k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGTodf ljBfyL{x¿n] ;DkGg u/]sf ;sf/fTds lj|mofsnfkx¿sf]] k|z+;f ub}{ yk ;'wf/sf nflu pko'St
k[i7kf]if0f lbO{ sIff sfo{ ;dfkg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
lgDglnlvt k|Zgx¿ ;f]wL d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
-s_ jfbljjfb n]Vbf s] s:tf s'/fx¿df Wofg lbO{ cf}krfl/s ;Daf]wg ug'{k5{ <
-v_ jfbljjfbdf s:tf] s'/fnfO{ v08g ug'{k5{ <
-u_ jfbljjfbsf] ;dfkg s;/L ug'{k5{ <
%= l;h{gfTds sfo{
• 5f]/LnfO{ c+z lbg'eGbf lzIff lbg' a]; eGg] kIfdf jfbljjfb n]v]/ Nofpg Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
145
yk lj|mofsnfk
ljBfyL{x¿nfO{ lgDgfg';f/sf k|Zgx¿sf] pTt/ n]Vg nufO{ pgLx¿sf]] l;sfOsf]
d"Nofª\sg ug{ ;Sg' x'g] 5 M
!= tnsf zAb / cy{sf] hf]8f ldnfpg'xf];\ M @
zAb cy{
/]ld6\ofG; M cfgf] rfs8L ug]{nfO{ ;'ljwf lbg] k|j[lTt
;ª\s'lrt M cfgf gftfsf] cfwf/df ;'ljwf lbg] k|j[lTt
gftfjfb M ;f“3'/f]
s[kfjfb M j}b]lzs /f]huf/Ldf x'g]n] :jb]zdf k7fPsf] /sd
Joj;fosf] lx:;f jf efu
@= tnsf zAbsf] k|of]u u/L jfSo lgdf{0f ug'{xf];\ M #
pbf/, c/fhstf, ;+jw{g .
#= z'4 k/L ;fg'{xf];\ M @
l/ifLd'lgx¿ ;G;f/sf 3dG8Lx¿nfO{ pkb]z lbG5g .
$= tn lbOPsf] cg'R5]b k9L rf/ cf]6f a'“bf l6kf]6 u/L ;f/f+z;d]t n]Vg'xf];\ M %
ljZjJofkLs/0f ;DkGg / zlStzfnLsf kIfdf 5 / ljkGgx¿sf clxtdf 5 . ljZjJofkLs/0fn]
ljsl;t / alnofx¿sf] efiff, pgLx¿s} ;+:s[lt, pgLx¿s} k|ljlwnfO{ ;+;f/e/ km}nfp“5g\ . hf]
wgL 5, p;}n] cfly{s nufgL ug{ ;S5 . cfk"mn] nufgL ug]{ pTkfbs sDkgLx¿df p;n] cfk\mg}
efiff, cfk\mg} k|ljlw, cfk\mg} ;+:s[lt nfu' u5{ . o;}n] ljZjJofkLs/0f eg]sf] ;+;f/sf wgL
b]zx¿ / wgL dflg;x¿sf nflu pko'St 5, ul/a / ljkGgx¿sf nflu xf]Og .
ljZjJofkLs/0fdf dflg; / p;sf] k|ltef, Ifdtf, l;k, l;h{gf / cfljisf/nfO{ ahfl/of j:t'sf
¿kdf lnOG5 . o;n] dfgjsf] cl:dtf / dxTTjnfO{ cjd"Nogn u5{ . o;af6 bof, dfof, k|]d,
;b\efj, ;defj, ;dj]bgf h:tf dfgjLo ljz]iftfx¿ lgik|efjL . :yfgLos/0fdf cfÇgf] dfgjLo
d"No, dfGotf, cl:dtfsf] /Iff x'G5 . o;}n] ljZjJofkLs/0feGbf :yfgLos/0f a]; x'G5 .
%= tnsfdWo] s'g} Pssf] efj lj:tf/ ug'{xf];\ M $
-s_ af]Ng]sf] lk7f] laS5, gaf]Ng]sf] rfdn klg laSb}g .
-v_ l;k x'g]x¿ TolTts} a:g' kb}{g .
^= tnsfdWo] s'g} Ps ljifosf kIfdf jfbljjfbsf] n]Vg'xf];\ M $
-s_ lj1fg clezfk xf]Og j/bfg xf] .
-v_ dflg; 7'nf] lbnn] x'G5 hftn] x'“b}g .
146
kf7 !!
syf nIdLk"hf
PsfOut kf7\oj:t' ljefhg tflnsf
j|m=;= kf7\oj:t' kf7\oef/
!= ;:j/jfrg / z'4f]Rrf/0f !
@= zAbfy{ / jfSodf k|of]u !
#= ;ªlIfKt pTt/ n]vg !
$= ;f/f+z n]vg / kf7df cfwfl/t k|Zg lgdf{0f @
%= nfdf] pTt/ n]vg @
^= :jtGq /rgf -tfls{s lzNk_ !
&= j0f{ljGof; -rGb|laGb' / C sf] k|of]u_ !
*= Jofs/0f -kb ;ª\ult_ !
(= Jofs/0f -lj|mofsf efjcg';f/ jfSo kl/jt{g_ !
!)= lgb]{lzt syf n]vg !
hDdf !@
lj|mofsnfk @
147
• lzIfsn] syfsf] s'g} b'O{ cg'R5]b efjfg's"n ;:j/jfrg u/L ;'gfpg'xf];\ / ;:j/jfrg ubf{ Wofg lbg'kg]{
s'/faf/] k|lzIf0f lbg'xf];\ .
• ;f]xL lgb]{zgsf] cfwf/df syfsf cg'R5]bx¿ ljBfyL{nfO{ kfn}kfnf] efjfg's"n ;:j/jfrg ug{
nufpg'xf];\ .
• ;:j/jfrg ubf{ s'g} uNtL ePsf] kfOPdf k7g sfo{nfO{ ToxL+ /f]sL ;f] jfSonfO{ cfbz{ jfrg u/L
;'gfpg'xf];\ / ;f]xL cg';f/ k'gM jfrg cEof; u/fp“b} hfg'xf];\ .
• ljBfyL{n] ;:j/jfrg ug]{ j|mddf s'g} zAb pRrf/0fdf ;d:of b]lvPdf jfrg sfo{nfO{ ToxL+ /f]sL ;f]
zAbnfO{ af/Daf/ z'4 pRrf/0f cEof; u/fP/ dfq k7g sfo{ cl3 a9fpg'xf];\ .
• ;:j/jfrg sfo{ ;lsPkl5 cfkm"n] z'4 pRrf/0f u/fpg nu]sf] zAbkTtL k|bz{g ub}{ To;nfO{ af/Daf/
pRrf/0f cEof; u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{nfO{ kf7sf] ;'gfO cEof;sf] k|Zg g= ! b]lv # ;Ddsf lj|mofsnfk u/]/ eGg nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L af]nfO cEof;sf] k|Zg g= % b]lv ^ ;Ddsf lj|mofsnfk
u/]/ eGg nufpg'xf];\ .
• bf];|f] efiff g]kfnL ePsf / l9nf] l;sfO Ifdtf ePsf ljBfyL{sf] pRrf/0fut ;d:ofdf a9L ;+j]bgzLn eO{
cfjZos yk cEof; u/fO{ ;xof]u k'¥ofpg'xf];\ .
• cGTodf ;a} ljBfyL{sf lj|mofsnfk ;d]l6g] u/L ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
lgDg lnlvt k|ZgfTds lj|mofsnfk u/fO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
-s_ tnsf] cg'R5]bnfO{ efjfg's"n jfrg u/L ;'gfpg'xf];\M
nfnn] s]xL gaf]nLsg /ftf] ;nfO{ afn]/ rf]/]/ NofPsf] Pp6f kfnf afNof] . cfdfn] b]lvg\, b'O{
cf]6f kfnf rf]/]/ NofPsf] /x]5 . pgn]] hª\luP/ elgg\ ænfn, t]/f] ufnf kmf]8"F .Æ nfn lªRr
ul///xsf] lyof]] . cfdfn] lbSs x'“b} km]l/ elgg\, æTo;f] gu/ g csf{sf] rf]/]/ .Æ
-v_ tnsf zAbnfO{ z'4;“u eGg'xf];\ M
pNnf;, :tlDet, :km"lt{, pTkm'Nn, lg:tAw, :d[lt, cGtM:s/0f, cfR5flbt .
%= kl/of]hgf sfo{
• syfnfO{ /fd|/L k9L To;sf] ;f/ n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
!= efjfg's"n ;:j/jfrg ubf{ Wofg lbg'kg]{ s'/fx¿
• sIffdf ePsf dflg;sf] 3gTj cg';f/ ;a}n] ;'Gg] u/L z'4 / :ki6 ¿kdf k9\g' kg]{ .
• k9\bf g w]/} l56f] / g w]/} l9nf] dWod ult / olt ldnfO{ ;a}n] a'em\g] u/L k9\g' kg]{ .
• k9\bf n]Vo lrx\gx¿sf] efjnfO{ Vofn u/L ;f]xL cg';f/ k9\g' kg]{ .
• jfSosf] efj -b'Mv, ;'v, 3[0ff, cfj]z, l/;, cfZro{, cflb_ cg';f/ k9\g' kg]{ .
148
lbg M bf];|f] ;do $% ldg]6
kf7 zLif{s M nIdLk"hf -syf_
kf7\oj:t' M zAbfy{ / jfSodf k|of]u
nlIft l;k ljsf; M k9fO / n]vfO
!= ljlzi6 p2]Zo
o; kf7sf]] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
-s_ kf7df k|o'St gof“ zAbx¿sf] cy{ atfpg
-v_ tnsf zAbx¿sf] k|of]u u/L cy{o'St jfSo agfpg
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• zAbfy{sf] zAb hfn, zAbfy{ ;"rL / jfSo;"rL / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / lgDg lnlvt zAb hfn k|bz{g u/L tn lbOPsf zAbsf]
cy{ 7f8f], t];f{, 58\s] ;a}lt/af6 vf]hL ldNbf] sf]7fdf 3]/f nufO{ rfF8f] n]Vg'kg]{ k|ltof]lutfTds
lj|mofsnfk u/fO{ pTk|]/0ffTds lj|mofsnfk ;~rfng ug'{xf];\ . rfF8f] ;a} zAbsf] cy{ ldnfpg] ;d"xnfO{
tfnL ahfO{ ;Ddfg ug{ nufpg'xf];\ . ;f]xL ;Gbe{nfO{ hf]8L cfhsf] sIffdf ul/g] d'Vo lj|mofsnfksfaf/]df
hfgsf/L lbg'xf];\ .
zAb hfn M
; wf sf ;f
s d df d
gf g o l;
aT TtL lt gf]
vf]hL ug]{ zAbsf] cy{ M
lbn, /afkm{, ;/hfd, avt, bLk, ldlxg .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ kf7sf cg'R5]bx¿ ;;{tL k9\gsf nflu lgb]{zg lbg'xf];\ / k9]sf] cfwf/df b'O{ b'O{ hgf
ldnL lgDg lnlvt zAb / cy{sf] hf]8f ldnfO{ cfcfgf] sfkLdf ;fg{ lgb]{zg lbg'xf];\ M
zAb cy{
pT;'s 9flsPsf], 5f]lkPsf]
pNnf; nfdf] nfdf] ;':s]/f
jfSk6' ;Demgf
c;Ld s'/f ug{ l;kfn'
lg:tAw d:t
cGt:s/0f sfd s'/fdf ePsf] u8a8L
lgMZjf; cfgGb, xif{
149
uf]ndfn leqL dgb]lvsf]
cfR5flbt s'g} sfds'/f] ug{ OR5f ePsf]
dUg ;'g;fg, rsdGg
:d[lt ;Ldf gePsf]
• ;d"x sfo{ ;DkGg ePkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / zAbfy{ lzIf0f ljlwsf] k|of]u u/L
zAbfy{ af]w u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• lzIfsn] cfkm"n] nu]sf] jfSodf k|of]u u/]sf] gd'gf jfSo;"rL k|bz{g ug'{xf];\ / To:t} k|s[ltsf jfSox¿
lgdf{0f ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• ljBfyL{x¿af6 lgld{t jfSox¿ sIffdf k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• ldNof]÷ldn]g af“sL ljBfyL{x¿nfO{ d"Nofª\sg ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ / clGtddf dfq lzIfsn] cfjZos
;'wf/fTds ;'emfj lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
lgDg lnlvt k|Zgsf] pTt/ eGg / n]Vg nufO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
-s_ tn lbOPsf zAbsf] cy{ eGg'xf];\ M
pT;'s, jfSk6' , c;Ld, lg:tAw, cGt:s/0f, lgMZjf;, uf]ndfn, cfR5flbt dUg .
-v_ tn lbOPsf zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug{ nufO{ df}lvs pTt/ lbg nufpg'xf];\ M
pT;'s, 6G6f, jfs\k6', pTkm'Nn, :d[lt, bLk .
%= u[xsfo{
• lgDg lnlvt zAbx¿nfO{ jfSodf k|of]u u/L Nofpg lgb]{g lbg'xf];\ M
ljsf;f]Gd'v, /]ld6\ofG;, ;ª\s'lrt, gftfjfb, s[kfjfb, ;]o/, nufgL, pkef]Stf, Psflwsf/ .
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
!= zAbfy{ lzIf0fsf ljlwx¿
• zAbfy{ ;"rL k|bz{g u/]/
• lrq k|bz{g u/]/
• ljk/Ltfy{s zAb atfP/
• ;dfg u'0f ePsf zAbaf6 cy{ atfP/
• xfpefp jf clego u/]/
• Jo'TklTt k|lj|mof b]vfP/
• s'g} 7f]; j:t' k|bz{g u/]/
• kof{ojfrL zAbaf6 cy{ atfP/
• kfl/eflifs zAbaf6 cy{ atfP/
• jfSodf k|of]u u/]/
150
lbg M t];|f] ;do $% ldg]6
kf7 zLif{s M nIdLk"hf -syf_
kf7\oj:t' M ;ªlIfKt pTt/ n]vg
nlIft l;k ljsf; M n]vfO
!= ljlzi6 p2]Zo
o; kf7sf] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
-s_ kf7sf] uxg k7g u/L ;f]lwPsf k|Zgx¿sf] ;ªlIfKt pTt/ lbg
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
;ªlIfKt k|Zgf]Tt/sf] Pp6f gd'gf / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f lj|mofsnfk
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{nfO{ cEof;sf] k|Zg g= !@ sf] cg'R5]b cfkm"n] eGg'xf];\ / ljBfyL{x¿nfO{ >'lt n]vg lj|mofsnfk
u/fO{ pTk]|/0ff hufpg'xf];\ / ;f]xL ;Gbe{nfO{ hf]8L cfhsf] lbgdf ul/g] lj|mofsnfksfaf/]df hfgsf/L
lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• cfkm"n] lgdf{0f u/]sf] ljlzi6 p2]Zo v08df plNnlvt k|Zgx¿sf] ;"rL k|bz{g ug'{xf];\ / tn lbOPsf]
;ªlIfKt k|Zgf]Tt/ ug]{ gd'gf klg k|bz{g ug'{xf];\ M
• ;f] k|Zgf]Tt/ ug]{ tl/sfaf/] Psl5g 5nkmn u/fO{ ljBfyL{af6 cfPsf lh1f;fnfO{ kl/k"lt{ ug'{xf];\ ÷
u/fpg'xf];\ .
;ª\lIfKt pTt/ n]vgsf] gd'gf M
-s_ nfn, dfg / k|]dn] s'g s'g ljifodf s'/fsfgL u/] <
nfn, dfg / k|]d nIdLk"hf syfsf afn kfqx¿ x'g\ . Pp6} pd]/ ;d"xsf oL afnsx¿
;“u ;“u} v]Ng], 3'Dg], ukm ug{] u5{g\ . ltxf/sf] cj;/df nIdLk"hf, efO6LsfnfO{{ rflxg]
k"hf ;fdu|L / ld7fO{x¿ s;sf] 3/df slt NofOof] eGg] ljifodf pgLx¿ lardf
s'/fsfgL rN5 . dfgsf] 3/df ld7fO{ / k"hf ;fdu|L NofO;s]sf] s'/f ;'gfp“bf nfn / k|]d
O{iof{n' aG5g\ . To:t} pgLx¿sf lardf ufp“df h'jfsf] vfndf uP/ a:g] / Toxf“ lhGg]n]
lhtf}/L lbg] u/]sf] s'/f rN5 . Ps cfk;df s;nfO{{ a9L lhtf}/L k|fKt eof] / s;n] a9L
lhtf}/L lbG5 clg lhtf}/L kfPsf] k};fsf] cl3Nnf] jif{ s] s] ul/of] eg]/ pgLx¿ s'/fsf/L
u5{g\ . o; syfdf nfn, dfg / k|]dn] ljz]if u/L vfg]s'/f, k]:f w]/} kfpg] s'/f,
nIdLk"hfsf] rf8 s;/L /dfOnf];“u dgfpg] eGg] h:tf ljifodf s'/fsfgL u/]sf lyP .
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L lbOPsf af“sL $ k|Zgx¿sf] pTt/ vf]hL ug]{ p2]Zo
lnP/ !) ldg]6sf] ;do lbO{ kf7sf] uxg k7g ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿n] uxg k7g k"/ful/;s]kl5 tL k|Zgx¿sf] ;ªlIfKt pTt/ cfgf] sfkLdf n]vL cGTodf sIffdf
eGg'kg]{ hfgsf/L lbg'xf];\ .
• ljBfyL{n] ;d"x sfo{ ubf{ ;a}sf] ;xeflutf eP gePsf] Vofn ug'{xf];\ / cndndf k/]sf] ;d"xdf k'uL
cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ;d"x sfo{sf] ;do ;dfKt ePkl5 kfn}kfnf] ljBfyL{ ;d"xaf6 lgld{t ;ªlIfKt pTt/ ;d"x g]tfaf6 sIffdf
;'gfpg nufpg'xf];\ . Pp6f ;d"xsf] k|:t'tLs/0f ;lsPkl5 af“sL ;d"xnfO{ Wofgk"j{s ;'g]/ ;'wf/sf nflu
;'emfj lbg k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
151
• cGTodf ljBfyL{ ;d"xsf ;sf/fTds lj|mofsnfkx¿sf] k|z+;f ub}{ yk ;'wf/sf nflu pko'St k[i7kf]if0f
lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• tn lbOPsf k|Zgx¿ ljBfyL{x¿nfO{ Psn ¿kdf ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;Dkfbg ug'{xf];\ M
-s_ nIdLk"hfsf lbg ahf/df s] s:tf] rxnkxn lyof] <
-v_ nfnn] s;/L nIdLk"hf ;DkGg u¥of] <
%= l;h{gfTds sfo{
• kf7sf] cEof; g= !$ sf] k|Zgsf] nfdf] pTt/ -ljj]rgf_ cfg} efiffdf n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
152
hDdf zAb ;ª\Vof M ^*
;f/f+zs[t zAb ;ª\Vof M @#
• To;kl5 ljBfyL{nfO{ Psn ¿kdf n]vfO cEof;sf] k|Zg g= ( sf] ;f/f+z n]Vg lgb]{z ug'{xf];\ .
• ljBfyL{n] sfd ;DkGg u/]kl5 sIffdf Ps csf{sf] sfkL ;f6f;f6 u/L x]/L ;Rofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• sIffsf ;fyLx¿nfO{ ljleGg ;d"xdf ljefhg u/L kf7df lbOPsf] syfsf cg'R5]x¿ af“8\g'xf];\ / cfk\mgf]
;d"xdf k/]sf cg'R5]bx¿af6 s], lsg, s;/L, slt, slxn], sxf“ h:tf k|Zgx¿ agfpg nufpg'xf];\ /
k|:t'tLs/0f ;d]t ug{ nufpg'xf];\ . gldn]sf k|Zgx¿ ;Rofpg nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= !) df lbOPsf] k7g af]w lj|mofsnfk Psn ¿kdf ug{ lgb]{zg lbO{ Ps
cfk;df sfkL ;f6f;f6 u/L cfcfgf] ;'wf/ ug{ nufpg'xf];\ .
• cGtdf cfhsf] sIffdf ljBfyL{n] k|bz{g u/]sf sfo{x¿sf] k|z+;f ub}{ pko'St k[i7kf]if0f lbO{ sIff sfo{
;DkGg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ;f/f+z n]vg ubf{ Wofg lbg'kg]{ s'/fx¿ s] s] /x]5g\ eGg] k|Zgx¿ ;f]wL d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• ;fdflhs ljifosf] s'g} Ps cg'R5]b 5fgL To;sf] ;f/f+z n]v]/ Nofpg lgb]{z ug'{xf];\ .
lzIfssf nflu yk ;fdu|L
!= ;f/f+z n]Vg] tl/sf
153
5gf]6 u/L ;f/f+z n]lvPsf] dflyNnf] efudf n]Vg gla;{g'xf];\ .
154
t ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L ‘nIdLk"hfÚ syf g]kfnL ;fdflhs oyfy{;“u ldNbf] syf xf] < k|Zg lbO{
To;sf] nfdf] pTt/ n]vg ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{ ;d"xn] n]Vb} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] ;d"x g]tfdfkm{t\ k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ af“sL ;d"nfO{ l6Kk0fLsf nflu
k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{ ;d"xn] k|bz{g u/]sf ;sf/fTds kIfsf] k|z+;f ub}{ ;'wf/sf nflu pko'St k[i7kf]if0f lbO{
sIff sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ljBfyL{nfO{ cfkm"n] k|Zgsf] pTt/ n]v]sf] cfwf/df nfdf] pTt/ lbg] k|Zgsf] pTt/ lbFbf Wofg lbg'kg]{
s'/fx¿ s] s] /x]5g\ eGg] k|Zg ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• ljkGg 3/sL ljwjf cfdfn] s] s:tf sl7gfOnfO{ ;fdgf ug'{kg]{ /x]5 < syfsf cfwf/df nfdf] pTt/
n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿n] n]vg sfo{ ub}{ hf“bf cndn / ;d:of b]lvPsf :yfgdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ljBfyL{n] u/]sf sfo{nfO{ kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / af“sL ljBfyL{x¿nfO{ k|ltlj|mofsf nflu
k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
155
• cGTodf ljBfyL{x¿n] ;DkGg u/]sf ;sf/fTds lj|mofsnfkx¿sf]] k|z+;f ub}{ cfp“bf lbgdf yk ;'wf/
ug'{kg]{ kIfx¿ b]lvPdf ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ;fyLx¿n] k|:t't u/]sf /rgfx¿dWo] cfkm"nfO{ Ho“b} 3t nfu]sf] s'g} Pp6f s'/f ljBfyL{nfO{ eGg nufpg]
/ Tof] s'/f dg kg'{sf] sf/0f ;d]t v'nfpg lgb]{zg lbO{ d"Nofª\sg sfo{ ;Dkfbg ug'[{xf];\ .
%= l;h{gfTds sfo{
• cfly{s c;dfgtfsf sf/0f tkfO{+sf] ;dfhdf s] s:tf ;d:of 5g\ < tL s'/f pNn]v u/L tL ;d:ofnfO{
s;/L ;dfwfg ub}{ hfg ;lsG5 < cfgf] ts{ k]; ug'{xf];\ .
lbg M gjf}“ ;do M $% ldg]6
kf7 zLif{s M nIdLk"hf -syf_
kf7\oj:t' M j0f{ljGof; -rGb|laGb' / C sf] k|of]u_
nlIft l;k ljsf; M sfo{d"ns Jofs/0f
!= ljlzi6 p2]Zo
o; kf7sf] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
• zAbsf] pko'St :yfgdf rGb|laGb' / C sf] k|of]u k|of]u ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• jfSo tflnsf, jfSo;"rL / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{x¿nfO{ lgDg lnlvt k|Zg z}Ifl0fs kf6Ldf n]vL lbP/ ;f]Rg], hf]8L agfpg] / cfbfgk|bfg ug]{
ljlwsf] k|of]u u/L pTk|]/0ffTds lj|mofsnfk u/fpg'xf];\ / ;f]xL ;Gbe{nfO{ hf]8L cfhsf] d'Vo
lj|mofsnfksfaf/]df hfgsf/L lbg'xf];\ M
k|ZgM tkfO{+n] hfg]sf ‘C’ nfu]sf s'g} kf“r zAbx¿ n]vL eGg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ Psn ¿kdf kf7ut cEo;f;sf] k|Zg g= !% sf] lj|mofsnfk ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ;d"x sfo{;lsPkl5 7fp“7fp“af6 k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ pRrf/0fdf ;d:of b]lvPdf cfbz{ jfrg u/L
cfjZos :yfgdf ;'wf/ ul/lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L kf7ut cEof;sf] k|Zg g= !^ sf] lj|mofsnfk ug{ lgb]{zg
lbg'xf];\ .
• k|To]s ljBfyL{ ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ . ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{
nufO{ gldn]sf :yfgdf ldnfpg nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L kf7ut cEof;sf] k|Zg g= !& sf] lj|mofsnfk ug{ lgb]{zg
lbg'xf];\ .
• k|To]s ljBfyL{ ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ . ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{
nufO{ gldn]sf :yfgdf ldnfpg nufpg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L kf7ut cEof;sf] k|Zg g= !( sf] lj|mofsnfk ug{ lgb]{zg
lbg'xf];\ .
156
• k|To]s ljBfyL{ ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ . ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{
nufO{ gldn]sf :yfgdf ldnfpg nufpg'xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{n] u/]sf ;sf/fTds sfo{sf] k|z+;f ub}{ cfjZos k[i7kf]if0f;lxt ;xefuL ;a}nfO{ wGojfb
1fkg ub}{ sIff sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ljBfyL{x¿nfO{ kf7ut cEof;sf] k|Zg g= !( sf k|Zg ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= l;h{gfTds sfo{
• rGb|laGb' nfu]sf s'g} @) zAbsf] ;"rL agfO{ Nofpg'xf];\ .
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
!= ;f]Rg], hf]8L agfpg] / cfbfgk|bfg ug]{ ljlw
s'g} ljifoj:t'÷k|Zg lbO{ ljBfyL{x¿nfO{ JolStut ¿kdf pTt/ ;f]r]/ n]Vg nufpg], glhs}
a:g] ;fyL;“u hf]8L ag]/ ;femf pTt/ tof/ kf/L k|:t't ug{ nufpg] .
157
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= # sf lj|mofsnfk ug{ lgb]{zg
lbg'xf];\ .
• k|To]s ljBfyL{ ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ . ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{
nufO{ gldn]sf :yfgdf ldnfpg nufpg'xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{ sfo{sf] ;sf/fTds kIfsf] k|z+;f ub}{ cfjZos k[i7kf]if0f;lxt ;xefuL ;a}nfO{ wGojfb
1fkg ub}{ sIff sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg M tn lbOPsf jfSox¿nfO{ sf]i7sdf lbOPsf] lgb]{zgcg';f/ jfSo kl/jt{g ug{
nufpg'xf];\ M
-s_ pgL 3/ uP/ eft ksfpg nflU5g\ . -k'lnª\u_
-v_ tkfO{+ af7f] x'g'x'G5 . -dWod cfb/fyL{_
-u_ pm cfkm" klg sfd ub}{ c¿nfO{ klg sfd u/fp“5 . -ax' jrg_
-3_ Tof] cN5L 5, To;n] k|ult ug{ ;Sb}g . -låtLo k'?if_
-ª_ pm cfpnf, To;} a]nf d ;xof]u u?“nf . -:qLlnª\u_
-r_ d}n] pgnfO{ af]nfPF t/ pm cfOg . -ax' jrg_
-5_ ltdL vfg] eP vfpm gq d g} vfG5' . -pRr cfb/fyL{_
-h_ ltdLx¿ Ho“b} c;n 5f} . -k|yd k'?if_
%= l;h{gfTds sfo{
• ;a} lnª\u, k'?if, jrg / cfb/ k|of]u ePsf Ps Ps jfSo lgdf{0f u/L Nofpg] l;h{gfTds sfo{ lbg'xf];\ .
158
pm :s'n lsg cfPg < t“ :s'n hf . ltdL :s'n uP .
tkfO{+ ;x/ hfg'x'G5 . tkfO{+ ;x/ hfg'xf];\ . xfdL ;x/ hfcf}+ .
• ljBfyL{x¿af6 cfPsf] lgisifnfO{ ;dflxt ub}{ ;fdfGofy{, cf1fy{ / OR5fy{ efjsf jfSosf] kl/ro
lbg'xf];\ .
• To;kl5 ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L tn lbOPsf jfSox¿ s'g s'g efjsf x'g\ kTtf
nufpg lgb]{zg lbg'xf];\ M
-s_ ;fyLx¿ l;g]df x]g{ uP .
-v_ ltdLx¿ l56f] sfd ;s .
-u_ xfdL ca sfddf hfcf}+ .
-3_ tF k/LIffsf] ;dodf dfdf3/ ghf .
-ª_ pgLx¿n] /fd|/L k9"g\ .
-r_ pm cfh :s'n cfPg
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L tnsf] tflnsfdf lbOPsf jfSodf lj|mofn] s] s:tf] efj
lbPsf] 5 cWoog / 5nkmn ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ M
;Defjgfy{ efjsf] jfSo ;ª\s]tfy{{ efjsf] jfSo
d sljtf n]v'Fnf . d}n] sljtf n]v] x'GYof] .
/d]z dfdf3/ hfnf . /d]z dfdf3/ uP x'GYof] .
tkfO{+ ;x/ hfg' xf]nf . tkfO{+ ;x/ uP x'GYof] .
• ljBfyL{x¿af6 cfPsf] lgisifnfO{ ;dflxt ub}{ ;Defjgfy{ / ;ª\s]tfy{ efjsf jfSosf] kl/ro lbg'xf];\ .
• To;kl5 ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L tn lbOPsf jfSox¿ s'g s'g efjsf x'g\ kTtf
nufpg lgb]{zg lbg'xf];\ M
-s_ ltdLx¿ gfrf}nf .
-v_ k9\of] eg] kf; xf]OGYof] .
-u_ cfh kfgL knf{ .
-3_ ltdL k9f}nf .
-ª_ xfjf rn] zLtn x'GYof] .
-r_ kfgL k/] afnL ;k|GYof] .
lj|mofsnfk $
• ;a} ljBfyL{nfO{ kf7sf] Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= $ df lbOPsf] ljleGg efjsf] kl/ro ePsf] ljifo
j:t' cWoog ug{ dfq s]xL ;do lbg'xf];\ . cWoogkl5 ljBfyL{af6 s'g} c:ki6 ePsf] egL lh1f;f cfPdf
pbfx/0f;lxt :ki6 kfg'{xf];\ .
lj|mofsnfk %
• ljBfyL{nfO{ pko'St ;d"xdf kf7sf] Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= % ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ . sfd ;s]kl5
k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ uNtL kfOPdf ;'wf/ ug{ nufpg'xf];\ .
159
• cGtdf ljBfyL{ sfo{sf] ;sf/fTds kIfsf] k|z+;f ub}{ cfjZos k[i7kf]if0f;lxt ;xefuL ;a}nfO{ wGojfb
1fkg ub}{ sIff sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
tn lbOPsf jfSox¿nfO{ sf]i7sdf lbOPsf] lgb]{zgcg';f/ jfSo kl/jt{g ug{ nufO{ eGg ;d]t nufpg'xf];\ M
-s_ lr7\7f k5{ / wgL algG5 . -;ª\s]tfy{_
-v_ ltdLx¿ Hof“b} c;n 5f} . -;Defjgfy{_
-u_ t“ /fd|f];“u k9\5;\ . -cf1fy{_
-3_ ltdL lj/f6gu/ hfG5f} . -OR5fy{_
-ª_ tkfO{+ Ho“b} l56f] sfd ug'{x'G5 . -cf1fy{_
-r_ O{Zj/n] ;a}sf] enf] u5{g\ . -OR5fy{_
-5_ xfdL 3/df g} a:5f}“ . -;Defjgfy{_
-h_ 3fd nfU5 / g'xfOG5 . -;ª\s]tfy{_
%= u[xsfo{
tnsf jfSonfO{ sf]i7sdf lbPsf] lgb]{zgcg';f/ kl/jt{g u/L Nofpg'xf];\ M
-s_ kfgL k5{ / /f]kfOF ul/G5 . -;ª\s]tfy{_
-v_ ltdLx¿ ;kmn x'G5f} . -;Defjgfy{_
-u_ ltdL /fd|f];“u sfd u5f}{ . -cf1fy{_
-3_ ltdL 7'nf] dfG5] x'G5f} . -OR5fy{_
-ª_ t“ dnfO{ ;3fp“5;\ . -cf1fy{_
-r_ u0ftGq cd/ /xG5 . -OR5fy{_
-5_ xfdL kf]v/flt/ 3'Dg hfG5f}+ . -;Defjgfy{_
-h_ k};f x'G5 / df]afOn lslgG5 . -;ª\s]tfy{_
160
jStfsf] cfl;s, ;/fk, sfdgf, jf OR5fsf] dgf]efj a'emfpg] lj|mofkbnfO{ OR5fy{ elgG5 .
h:t} M
-s_ d lstfa n]v"“ .
-v_ t}+n] kmnkm"n vfP;\ .
-u_ ltdLx¿ 7'nf] dfG5] ag] .
-3_ pgLx¿ rf“8} ljb]zaf6 kms"{g\ .
O{= ;Defjgfy{
lj|mofkbn] a'emfpg] jStfsf] cg'dfg, c8\sn jf ;Defjgfsf] dgf]efjnfO{ ;Defjgfy{ elgG5 .
logLx¿n] lglZrt cy{ glbg] ePsfn] clgZrofy{ klg elgG5 . h:t} M
-s_ d k/LIff lbp“nf .
-v_ xfdL 3/ hfcf}+nf .
-u_ tF v]Nnf;\ .
-3_ cfh kfgL knf{ .
p= ;ª\s]tfy{
sf/0fn] sfo{nfO{ b]vfpg] jf ;ª\s]t ug{ a'emfpg cfpg]nfO{ ;ª\s]tfy{ elgG5 . o;n] lglZrt
cleJolSt gug]{ ePsf] x'gfn] clglZrofy{ klg elgG5 . h:t} M
-s_ /fd|/L k9\of] eg] kf; xf]OGYof] .
-v_ pm cfP d klg hfGy]“ .
-u_ ;x/ uP l;g]df x]l/GYof] .
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"x agfO{ tnsf a'“bfx¿sf] cfwf/df Pp6f 5f]6f] ld7f] syf n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\
Pp6f 5f]8fsf] a5]8f] – cfdfn] p;nfO{ Ps af]/f ux'F vf]nfkfl/ uO{ lkg]/ Nofpg cx|fpg' – af6fdf
Pp6f gbL e]6\6fpg' – p;n] Pp6f uf]?nfO{ gbL tg{ ;lsG5 ls ;ls“bg} egL ;f]Wg' – uf]?n] kfgL w]/}
5}g tg{ ;lsG5 eGg' – af6fdf nf]vs]{ klg e]l6g' – nf]vs]{n] kfgLdf 8'lag] s'/f] atfO{ gbL tg{ glbg'
– a5]8f] cndn k/L 3/ kms{g' / cfdfnfO{ ;a} s'/f eGg' – cfdfn] uf]? cUnf] / nf]vs]{ ;fgf] ePsf]
s'/f atfO{ a'l4 nufpg eGg' –a5]8f]n] s'/f a'e\mg' – pm gbL t/L ;lhn} kf/L k'Ug' / cfgf] sfd
u/L kms{g', cfuf] tfKg' d'9fsf] s'/f ;'Gg' a'9fsf] egg] ;Gb]z .
• ljBfyL{n] n]vg sfo{ ul//x“bf x/]s :yfgdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ljBfyL{x¿n] a'“bfx¿sf] cfwf/df n]v]sf syfx¿ ;d"x g]tfaf6 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ /
k|:t'tLs/0f ;lsPkl5 af“sL ljBfyL{x¿nfO{ l6Kk0fLsf nflu k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGTodf ljBfyL{x¿n] ;DkGg u/]sf ;sf/fTds lj|mofsnfkx¿sf]] k|z+;f ub}{ cfjZos b]lvPdf yk
;'wf/sf nflu pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• a'“bfx¿sf] cfwf/df syf n]Vbf s'g s'g s'/fdf Wofg lbg'kg]{ /x]5 < eGg] k|Zg /fvL ljBfyL{x¿nfO{ Psn
¿kdf df}lvs pTt/ lbg nufO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;Dkfbg ug{'[xf];\ .
%= l;h{gfTds sfo{
• lgDg lnlvt a'“bfx¿sf] cfwf/df Pp6f 5f]6f] ld7f] syf n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ M
s'g} Ps 7fp“df s]xL sldnfx¿ a:g] ug'{ – sldnfx¿s} glhs}df Pp6f ofp“ls/L klg a:g' –
sldnfx¿n] hf8f]sf nflu lbgx'F vfg]s'/f hDdf ug{' – e\mofp“ls/L eg] sfd gu/L ;w}F uLt dfq
ufP/ a:g' – sldnfx¿n] sfd u/]sf] b]v]/ pN6f] ltgLx¿nfO{{ luHofpg' / uLt ufpg af]nfpg' –
sldnfx¿n] e\mofp“ls/Lsf] s'/f g;'gL cfgf] sfd ul//xg' – sldnfx¿n] w]/} vfg]s'/f hDdf kfg'{ –
162
Ps dlxgfkl5 hf8f] ;'? x'g' – e\mofp“ls/LnfO{ ef]s nfUg' – sldnfx¿;“u vfg]s'/f dfUg' –
sldnfx¿n] ;dodf cN5L u/]/ ldlxg]t gubf{sf] kmn o:t} x'G5 eGg] hjfkm lbO{ vfg]s'/f glbg'–
hf“ul/nf]sf] efudf df5f / df;', cN5Lsf] efudf cf“;' eGg] ;Gb]z .
163
164
kf7 M !@
hLjgL Snf/f h]6lsg
• sIffdf ePsf dflg;sf] 3gTj cg';f/ ;a}n] ;'Gg] u/L z'4 / :ki6 ¿kdf k9\g' kg]{ .
• k9\bf g w]/} l56f] / g w]/} l9nf] dWod ult / olt ldnfO{ ;a}n] a'em\g] u/L k9\g' kg]{ .
• k9\bf n]Vo lrx\gx¿sf] efjnfO{ Vofn u/L ;f]xL cg';f/ k9\g' kg]{ .
166
lbg M bf];|f] ;do $% ldg]6
kf7 zLif{s M Snf/f h]6lsg -hLjgL_
kf7\oj:t' M zAbfy{ / jfSodf k|of]u
nlIft l;k ljsf; M k9fO / n]vfO
!= ljlzi6 p2]Zo M o; kf7sf]] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
-s_ kf7df k|o'St gof“ zAbx¿sf] cy{ atfpg
-v_ tnsf zAbx¿sf] k|of]u u/L cy{o'St jfSo agfpg
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• zAbfy{sf] zAb hfn, zAbfy{ ;"rL / jfSo;"rL / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
d'Vo lj|mofsnfkx¿ M
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / lgDg lnlvt zAb hfn k|bz{g u/L tn lbOPsf zAbsf]
cy{ 7f8f], t];f{, 58\s] ;a}lt/af6 vf]hL ldNbf] sf]7fdf 3]/f nufO{ rfF8f] n]Vg'kg]{ k|ltof]lutfTds
lj|mofsnfk u/fO{ pTk|]/0ffTds lj|mofsnfk ;~rfng ug'{xf];\ . rfF8f] ;a} zAbsf] cy{ ldnfpg] ;d"xnfO{
tfnL ahfO{ ;Ddfg ug{ nufpg'xf];\ . ;f]xL ;Gbe{nfO{ hf]8L cfhsf] sIffdf ul/g] d'Vo lj|mofsnfksfaf/]df
hfgsf/L lbg'xf];\ .
zAb hfn M
P k| lj
s of rf
n ; /
w}F wf s
vf]hL ug]{ zAbsf] cy{ M k|oTg, PSnf], ;b}j lrGts, ljrf/s .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ kf7sf cg'R5]bx¿ ;/;tL{ k9\gsf nflu lgb]{zg lbg'xf];\ / cfkm"nfO{ cy{ af]w ug{ gof“
nfu]sf zAbx¿ eGg nufpg'xf];\ . tL zAbnfO{ z}Ifl0fs kf6Ldf n]Vg'xf];\ . tTkZrft\ zAbfy{kTtL k|bz{g
u/L zAbfy{ lzIf0f ljlwsf] k|of]u u/L cy{ af]w u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• lzIfsn] cfkm"n] nu]sf] jfSodf k|of]u u/]sf] gd'gf jfSo;"rL k|bz{g ug'{xf];\ / To:t} k|s[ltsf cGo
jfSox¿ lgdf{0f ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• ljBfyL{x¿af6 lgld{t jfSox¿ sIffdf k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• ldNof]÷ldn]g af“sL ljBfyL{x¿nfO{ d"Nofª\sg ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ / clGtddf dfq lzIfsn] cfjZos
;'wf/fTds ;'emfj lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
lgDg lnlvt k|Zgsf] pTt/ eGg / n]Vg nufO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
-s_ tn lbOPsf zAbsf] cy{ eGg'xf];\ M
k|ltalGwt, ;dfhjfbL, k'ms'jf, lgjf{l;t .
167
-v_ tn lbOPsf zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug{ nufO{ df}lvs pTt/ lbg nufpg'xf];\ M
dtflwsf/, cf}krfl/s, k|l;4L, xf]gxf/, clj:d/0fLo .
%= l;h{gfTds sfo{
• lgDg lnlvt zAbx¿nfO{ jfSodf k|of]u u/L Nofpg lgb]{g lbg'xf];\ M
cTofw'lgs, :d/0fLo, k|ltalGwt, ;+nUg, kflIfs, u'0f:t/Lo, clwsf/, :t'To .
• ljBfyL{af6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt ub}{ 5f]6f] pTt/ n]Vbf Wofg lbg'kg]{ s'/fnfO{ k|:6 kfg'{xf];\ M
lj|mofsnfk – #
169
• dflysf s'/fdf ljBfyL{nfO{ :ki6 kfl/;s]kl5 ljBfyL{x¿nfO{ ;dfj]zL tl/sfn] pko'St ;d"xdf ljefhg
ug'{xf];\ / kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= !@ sf] -v_ b]lv -ª_ sf] 5f]6f] pTt/ lbg] k|Zgsf] pTt/ lbg lgb]{z
ug'{xf];\ .
• ljBfyL{n] n]Vb} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL sfdsf] cjnf]sg ug'{xf];\ / cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]Vg] sfo{ k"/ful/;s]kl5 ;d"x ;d"xsf ;d"x g]tfaf6 ;f] n]v]sf] pTt/ sIffdf k9]/ ;'gfpg lgb]{z
ug'{xf];\ .
• k|To]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 csf]{ ;d"xnfO{ ;f] k|:t'ltsf] l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{n] ljleGg lj|mofsnfkdf k|blz{t u/]sf ;an kIfsf] k|z+;f ub}{ cfgf] lgisif{;lxt pko'St
k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= d"Nofª\sg
• lgDg lnlvt k|Zgx¿ ;f]wL d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
-s_ 5f]6f] pTt/ n]Vbf s'g s'g kIfdf Wofg lbg'kg]{ /x]5 <
%= u[xsfo{÷kl/of]hgf sfo{
• ljBfyL{nfO{ kf7sf] cEof;leqsf] k|Zg g= !) sf] pTt/ n]v]/ Nofpg] kl/of]hgf sfo{ lbg'xf];\ .
171
• cfkm" /f0ff ePsfn] clgjfo{ ;}lgs ;]jfdf ;+nUg
• /f0ffsf] s7f]/ zf;g kfPkl5 /f0ff zf;gaf6 lj/lStPsf
• /f0ff zf;g lj?4 snd rnfPsf
pkGof; n]vg M
• j;GtL -@))^_, ;]tf] af3 -@)#)_, k|lta4 -@)#$_, ;t\k|of; -@)#*_, clgtf -@)$#_ / wgsf]
wAaf -@)%!_, u[xk|j]z -@)%(_ cflb .
• P]ltxfl;s pkGof;sf] cfw'lgstf Nofpg] pkGof;sf/
• k|hftGqsf kIfdf snd rfpg] ;lxTosf/
• g]kfndf k|hftGq :yfkgfy{ of]ubfg
• y'k|} dfg ;Ddfg / kbsaf6 lje"lift
• g]kfnL P]ltxfl;s pkGof; n]vgsf s]Gb|Lo k|ltef .
pTt/ M
pkGof;sf/ 8fodg zdz]/ /f0ff
8fodg zdz]/ /f0ffsf] hGd kfNkf lhNnfsf] tfg;]g ahf/df lj=;+= !(&% c;f/ @! ut] ePsf] xf] .
pgsf lktf a'w zdz]/ h=a=/f= / dftf df]xg s'df/L /f0ff x'g\ . kf“r jif{sf] pd]/b]lv pgsf] k9fO
k|f/De u/]sf lyP . lktfsf] crfgs d[To' ePsf] sf/0f pgn] Dofl6«s k/LIffsf] tof/L ubf{ub}{ k/LIff lbg
kfPgg\ . t/ pgn] 3/df a;La;L w]/} lsl;dsf k':tsx¿sf] :jfWoog u/]sf lyP .
/f0ffsfndf pgn] ;}lgs ;]jfdf s]xL ;do sfd u/] . sfd ub}{ hf“bf /f0ffx¿sf] s7f]/ zf;g b]v]kl5
/f0ff zf;gaf6 lj/lStP/ ;f] k];f 5f8] . ca pgn] /f0ff zf;gsf lj?4df snd rnfpg yfn] . pgn]
cfgf] hLjg sfndf j;GtL -@))^_, ;]tf] af3 -@)#)_, k|lta4 -@)#$_, ;t\k|of; -@)#*_, clgtf -
@)$#_ / wgsf] wAaf -@)%!_ u[xk|j]z -@)%(_ cflb pkGof;x¿ n]v] . oL ;a} pgsf P]ltxf;s
pkGof; x'g\ . oL pkGof;df /f0ffx¿sf] cGofo / cTofrf/nfO{ b]vfOPsf] 5 . pgn] /f0ff zf;g cGTo
ug]{ sfddf klg ;3fPsf lyP .
pgn] lbPsf cd"No of]ubfgsf sf/0f pgn] ljleGg ;+3;+:yfaf6 cg]sg\ dfg ;Ddfg / kbsaf6 k|fKt
u/]sf 5g\ . b]zdf k|hftGq Nofpg of]ubfg k'¥ofpg] JolStsf ¿kdf pgnfO{ la;{g ;ls“b}g . olt w]/}
P]ltxfl;s ljifodf pkGof; n]Vg] c¿ ;flxTosf/ 5}gg\ . To;}n] pgnfO{ P]ltxfl;s pkGof; n]vgsf
s]Gb|Lo k|ltef elgG5 . 8fodg zdz]/ /f0ff xfd|f k|]/0ffsf d'xfg x'g\ . xfn pgL d/]/ uP tfklg pgsf
of]ubfgx¿ cd/ 5g\ .
lj|mofsnfk – #
• ljBfyL{af6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt ub}{ lgb]{lzt a'“bfsf cfwf/df hLjgL n]Vbf Wofg lbg'kg]{ s'/fnfO{
k|:6 kfg'{xf];\ M
lj|mofsnfk – $
• To;kl5 ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L lgDg lnlvt a'“bfx¿ lbO{ hLjgL n]Vg lgb]{zg
lbg'xf];\ M
tn lbOPsf a'“bfsf cfwf/df Pp6f hLjgL n]Vg'xf];\ M
gfd M uf]ljGbaxfb'/ dNn ‘uf]7fn]’
hGd M lj= ;+= !(&( c;f/ @^, cf]daxfn, sf7df8f}F
cfdf / a'af M cfgGbdfof dNn / Cl4axfb'/ dNn
lzIff M cfO{= P:;L
172
sl[t M
-s_ syf M syf ;ªu|x| -@))#_, sy}syf -@)!^_, k|]d / d[To' -@)#(_, af/ syf -@)%@_
-v_ pkGof; M kNnf] 3/sf] ‰ofn -@)!^_, ck0ff{ -@)%#_
-u_ gf6s M e';sf] cfuf] -@)!*_, bf]if s;}sf] 5}g -@)@&_, RofltPsf] kbf{ -@)#(_,
ef]sf] 3/ -@)#$_
k'/:sf/ M lqe'jg k|1f k'/:sf/ -@)$@_, j]blglw k'/:sf/ -@)$&_, kxndfgl;+x :jf“/
k'/:sf/ -@)%&_ cflb
d[To' M lj= ;+= @)^&, dª\l;/ @&
• ljBfyL{n] n]Vb} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL sfdsf] cjnf]sg ug'{xf];\ / cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]Vg] sfo{ k"/ful/;s]kl5 ;d"x ;d"xsf ;d"x g]tfaf6 ;f] hLjgL n]v]sf] sIffdf k9]/ ;'gfpg lgb]{z
ug'{xf];\ .
• k|To]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 csf]{ ;d"xnfO{ ;f] k|:t'ltsf] l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{n] ljleGg lj|mofsnfkdf k|blz{t u/]sf ;an kIfsf] k|z+;f ub}{ cfgf] lgisif{;lxt pko'St
k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
lgDg lnlvt k|Zgx¿ ;f]wL d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
-s_ lgb]{lzt a'“bfx¿sf] cfwf/df hLjgL n]Vbf s'g s'g s'/fdf Wofg lbg'kg]{ /x]5 <
%= l;h{gfTds sfo{
• tnsf] a'“bfdf cfwfl/t eO{ Pp6f hLjgL n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
tn lbOPsf a'“bfsf cfwf/df Pp6f hLjgL n]Vg'xf];\ M
gfd M ljZj]Zj/ k|;fb sf]O/fnf -r'8fdl0f Gjf/fgsf] gfpF_
hGd M !(&! efb| @$ ut]
hGd:yfg M ef/tsf agf/;
lktf∕ dftfM s[i0fk|;fb sf]O/fnf / lbJof sf]O/fnf
lzIff M laP / laPn pTtL0f{
JolStTj / ljz]iftfM g]kfnsf k|hftflGqs g]tf, k|yd hg lgjf{lrt k|wfgdGqL, k|yd
cfw'lgs dgf]j}1flgs syfsf/, k|mfo8jfbL syfsf/, ;fwf/0f JolStTj
s[ltx¿ M rGb|jbg -zf/bf –!((@_. bf]ifL r:df -syf ;ª\u|x_ :j]t e}/jL -syf ;ª\u|x_
ltg 3'DtL, g/]Gb| bfO, ;'lDgdf, df]bLcfOg, lx6n/ / ox'bL, afa'cfdf / 5f]/f -pkGof;_
cfgf] syf, h]n hg{n -cfTd j[tfGt_ cflb .
d[To' M @)#( ;fn ;fpg, sf7df8f}+ .
174
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= # sf lj|mofsnfk ug{ lgb]{zg
lbg'xf];\ .
• k|To]s ljBfyL{ ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ . ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{
nufO{ gldn]sf :yfgdf ldnfpg nufpg'xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{ sfo{sf] ;sf/fTds kIfsf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿af/] cfjZos k[i7kf]if0f;lxt
sIff sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
tn lbOPsf jfSox¿nfO{ sf]i7sdf lbOPsf] lgb]{zgcg';f/ jfSo kl/jt{g ug{ nufpg'xf];\ .
-s_ pm 3/ uO{ . -k'lnª\u_
-v_ ltdL af7f 5f} . -pRr cfb/fyL{_
-u_ pm cfkm" klg sfd u5{ . -cs/0f_
-3_ d cN5L 5', To;n] k|ult ug{ ;lg ;lsg“ . -låtLo k'?if_
-ª_ pm cfPkl5 d ;xof]u u?“nf . -:qLlnª\u_
-r_ d}n] pgnfO{ af]nfP“ . -cs/0f_
-5_ ltdL vfgf l56f]l56f] vfpm . -cgfb/_
-h_ ltdLx¿ Ho“b} c;n 5f} . -t[tLo k'?if_
-em_ ltgLx¿ rf“8} 3/ kms]{ . -Ps jrg_
%= l;h{gfTds sfo{
• ;a} lnª\u, k'?if, jrg / cfb/ k|of]u ePsf Ps Ps jfSo lgdf{0f u/L Nofpg] l;h{gfTds sfo{ lbg'xf];\ .
e"t d}n] uLt ufP“ . d}n] uLt ufPsf] lyPF. d uLt ufp“b} lyPF. d uLt ufp“y]+ . d}n] uLt ufP5' .
175
eljiot\ d uLt ufpg] 5' . d}n] uLt ufPsf] x'g] 5' d uLt ufp“b} x'g] 5'
. .
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L dfly lbOPsf] sfn / kIf tflnsf cWoog ug{ nufO{
ltgLx¿sf] lardf ePsf] leGgtfsfaf/]df 5nkmn ug{ nufO{ lgisif{ lgsfNg lgb]{z ug'{xf];\ .
• ljBfyL{ ;d"xaf6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt ub}{ ;a} sfnsf kIfdf ¿k rnfpg] k|lj|mofaf/]df k|lzIf0f
lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= $ sf] lj|mofsnfk ug{ lgb]{zg
lbg'xf];\ .
• k|To]s ljBfyL{ ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ . ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{
nufO{ gldn]sf :yfgdf ldnfpg nufpg'xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{ sfo{sf] ;sf/fTds kIfsf] k|z+;f ub}{ cfjZos k[i7kf]if0f;lxt sIff sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
tn lbOPsf jfSox¿nfO{ sf]i7sdf lbOPsf] lgb]{zg cg';f/ kl/jt{g ug{ nufpg'xf];\ .
-s_ pm 3/ uO{ . -;fdfGo jt{dfg_
-v_ ltdL af7f 5f} . -k"0f{ jt{dfg_
u_ pm cfkm" klg sfd u5{ . -ck"0f{ jt{dfg_
-3_ d kl/>dL 5' . -;fdfGo e"t_
-ª_ pm cfpnf . -k"0f{ e"t_
-r_ d}n] pgnfO{ af]nfP“ . -ck"0f{ e"t_
-5_ d v]Ng] dfq u5'{ . -cEo:t e"t_
-h_ ltdLx¿ Hofb} c;n 5f} . -c1ft e"t_
-em_ ltgLx¿ rf“8} 3/ kms]{ . -;fdfGo eljiot\_
-`_ xfdL v]t vG5f}+ . -k"0f{ eljiot\_
-6_ pm dfdf3/ hfG5 . -ck"0f{ eljiot\_
%= l;h{gfTds sfo{
• ;a} sfnsf ;a} kIfsf] k|of]u u/L Ps Ps jfSo lgdf{0f u/L Nofpg] l;h{gfTds sfo{ lbg'xf];\ .
yk lj|mofsnfk
ljBfyL{x¿nfO{ lgDgfg';f/sf k|Zgx¿sf] pTt/ n]Vg nufO{ pgLx¿sf]] l;sfOsf]
d"Nofª\sg ug{ ;Sg' x'g] 5 M
!= tnsf zAb k|of]u u/L jfSo lgdf{{0f ug'{xf];\ M @
pNnª\3g, lgjf{l;t .
@= tn lbOPsf jfSox¿nfO{ sf]i7sdf lbOPsf] lgb]{zg cg';f/ kl/jt{g ug{ ug'{xf];\ M ^
-s_ ltdL lsg 3/df dfq a:5f} < -pRr cfb/_
-v_ xfdL /fd|f sfd dfq u5f}{ . -Ps jrg_
-u_ pm cfkm" klg sfd u5{ . -ck"0f{ jt{dfg_
176
-3_ pm cfpnf . -k"0f{ e"t_
-ª_ d v]Ng] dfq u5'{ . -cEo:t e"t_
-r_ ltdLx¿ Ho“b} c;n 5f} . -c1ft e"t_
$= tn lbOPsf a'“bfsf cfwf/df Pp6f hLjgL n]Vg'xf];\ M $
tn lbOPsf a'“bfsf cfwf/df Pp6f hLjgL n]Vg'xf];\ M
gfd M ljZj]Zj/ k|;fb sf]O/fnf
hGd M !(&! efb| @$ ut]
hGd:yfg M ef/tsf agf/;
lktf ÷ dftfM s[i0fk|;fb sf]O/fnf / lbJof sf]O/fnf
lzIff M laP / laPn pTtL0f{
JolStTj / ljz]iftfM g]kfnsf k|hftflGqs g]tf, k|yd hg lgjf{lrt k|wfgdGqL, k|yd
cfw'lgs dgf]j}1flgs syfsf/, k|mfo8jfbL syfsf/, ;fwf/0f JolStTj
s[ltx¿ M rGb|jbg -zf/bf –!((@_. bf]ifL r:df -syf ;ª\u|x_ :j]t e}/jL -syf ;ª\u|x_
ltg 3'DtL, g/]Gb| bfO, ;'lDgdf, df]bLcfOg, lx6n/ / ox'bL, afa'cfdf / 5f]/f -pkGof;_
cfgf] syf, h]n hg{n -cfTd j[tfGt_ cflb .
d[To' M @)#( ;fn ;fpg, sf7df8f}+ .
%= tnsfdWo] s'g} Ps k|Zgsf] nfdf] pTt/ lbg'xf];\ M *
-s_ Snf/f h]6lsg lsg cGt/f{l{i6«o dlxnf lbj;sL k|0f]tf x'g\ < k'li6 ug'{xf];\ .
-v_ dlxnf xs clwsf/sf nflu Snf/f h]6lsgn] s] s:tf sfd ul/g\ < ljj]rgfTds pTt/
lbg'xf];\ .
177
kf7 M !#
lgaGw ho e'“8L
PsfOut kf7\oj:t' ljefhg tflnsf
j|m=;= kf7\oj:t' kf7\oef/
!= xfpefp;lxt ;:j/ k7g / z'4f]Rrf/0f !
@= zAbfy{ / jfSodf k|of]u !
#= k7g af]w / k|Zgf]Tt/ @
$= ;ª\lIfKt pTt/ n]vg !
%= JofVof @
^= lgaGw n]vg !
&= >'lt;d leGgfy{s zAb, pvfg 6'Ssf / ;+of]hs !
*= Jofs/0f -jfSosf k|sf/ / jfSo kl/jt{g_ !
hDdf !)
179
• ljBfyL{x¿af6 lgld{t jfSox¿ sIffdf k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• ldNof]÷ldn]g af“sL ljBfyL{x¿nfO{ d"Nofª\sg ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ / clGtddf dfq lzIfsn] cfjZos
;'wf/fTds ;'emfj lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L af]nfO cEof;sf] k|Zg g= !) sf lj|mofsnfk ug{
nufpg'xf];\ . ljBfyL{n] lj|mofsnfk n]Vb} u/]sf] ;dodf k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{n] k|bz{g u/]sf ;sf/fTds lj|mofsnfksf] k|z+;f ub}{ pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
lgDg lnlvt k|Zgsf] pTt/ eGg nufO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
-s_ tn lbOPsf zAbsf] cy{ eGg'xf];\ M
b[i6fGt, k/nf]s, Aof/]s, k/rjm|L, xfp8], Eofs'/ .
-v_ tn lbOPsf pvfgnfO{ jfSodf k|of]u ug{ nufO{ df}lvs pTt/ lbg nufpg'xf];\ M
xfTtLsf] d'vdf lh/f, xft d'v hf]8\g', u'gf;f] ug'{, 8fF8f] sf6\g' .
%= l;h{gfTds sfo{
lgDg lnlvt zAbx¿nfO{ jfSodf k|of]u u/L Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ M
cTofw'lgs, :d/0fLo, k|ltalGwt, ;+nUg, kflIfs, u'0f:t/Lo, clwsf/, :t'To .
180
• ;d"x sfo{sf] ;do ;dfKt ePkl5 kfn}kfnf] ljBfyL{ ;d"xaf6 lgld{t ;+o'St pTt/ ;d"x g]tfaf6 sIffdf
;'gfpg nufpg'xf];\ . Pp6f ;d"xsf] k|:t'tLs/0f ;lsPkl5 af“sL ;d"xnfO{ Wofgk"j{s ;'g]/ ;'wf/sf nflu
;'emfj lbg k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ ;dfj]zL 9ª\un] pko'St ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / cEof;sf] k|Zg g= @) sf] lj|mofsnfk
ug{ lgb]{z ug'{xf];\ .
• ;d"x sfo{sf] ;do ;dfKt ePkl5 kfn}kfnf] ljBfyL{ ;d"xaf6 lgld{t ;+o'St pTt/ ;d"x g]tfaf6 sIffdf
;'gfpg nufpg'xf];\ . Pp6f ;d"xsf] k|:t'tLs/0f ;lsPkl5 af“sL ;d"xnfO{ Wofgk"j{s ;'g]/ ;'wf/sf nflu
;'emfj lbg k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGTodf ljBfyL{ ;d"xsf ;sf/fTds lj|mofsnfkx¿sf] k|z+;f ub}{ yk ;'wf/sf nflu pko'St k[i7kf]if0f
lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L kf7sf] kfrf}“ cg'R5]b k9\g nufO{ tnsf k|Zgx¿sf] pTt/
n]v]/ eGg lgb]{z ug'{xf];\M
-s_ lgaGwsf/n] e'“8LnfO{ s] sf] ¿kdf lrq0f u/]sf 5g\ <
-v_ e'“8Lsf] hf]xf] ug'{ eg]sf] s] xf] <
-u_ e'“8L k"hfsf nflu xfd|f s}of}F k'vf{n] k/rj|mLsf] b}nf] s'/] eGg'sf] cy{ s] xf] <
-3_ :jod\ / hfu|fd zAbsf] cy{ n]Vg'xf];\ .
-ª_ o; cg'R5]bnfO{ ;'xfpg] zLif{s s] x'g ;S5 <
%= l;h{gfTds sfo{
• ljBfyL{x¿nfO{ n]vfO cEof;sf] @) g= sf] k|Zgsf] pTt/ n]v]/ Nofpg lgb]{z ug'{xf];\ .
181
• ljBfyL{x¿nfO{ cfkm"n] tof/ u/]/ nu]sf] kf7sf] ;ª\lIfKt k|Zgsf] pTt/ gd'gf k|bz{g ug'{xf];\ / To;sf]
;+/rgf kIfaf/] s]xL ;do 5nkmn ug{ nufO{ ;ª\lIfKt k|Zgsf] pTt/ lbg] tl/sfsfaf/]df k|lzIf0f lbg'xf];\
.
lj|mofsnfk – #
• ljBfyL{x¿nfO{ ;dfj]zL tl/sfn] pko'St ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= !* sf]
-s_ b]lv -u_ ;Ddsf ;ª\lIfKt pTt/ lbg] k|Zgsf] pTt/ lbg km/s km/s ;d"xnfO{ lgb]{z ug'x{ f];\ .
• ljBfyL{n] n]Vb} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL sfdsf] cjnf]sg ug'{xf];\ / cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]Vg] sfo{ k"/ful/;s]kl5 ;d"x ;d"xsf ;d"x g]tfaf6 ;f] ;ª\lIfKt pTt/ n]v]sf] sIffdf k9]/ ;'gfpg
lgb]{z ug'{xf];\ .
• k|To]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 csf]{ ;d"xnfO{ ;f] k|:t'ltsf] l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{n] ljleGg lj|mofsnfkdf k|blz{t u/]sf ;an kIfsf] k|z+;f ub}{ cfgf] lgisif{;lxt pko'St
k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
lgDg lnlvt k|Zgx¿ ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
-s_ ho e'“8L lgaGwdf s'g s'g lsl;dsf e'“8Lsf] rrf{ ul/Psf] 5 <
%= u[xsfo{
• ljBfyL{nfO{ kf7sf] cEof;leqsf] k|Zg g= !* sf] -3_ sf] pTt/ n]v]/ Nofpg] u[xsfo{ lbg'xf];\ .
• ;jeGbf klxn] a'em\g'kg]{ s'/f ;ª\lIfKt pTt/ eg]sf] Ps b'O{ jfSodf lbOg] 5f]6f] pTt/ xf]Og .
o;df k|Zgn] ;f]w]sf] pTt/nfO{ ;a}n] a'em\g] u/L sDtLdf kf“rb]lv ;ft jfSosf] nfdf] kf/]/
pTt/ lbg'k5{ .
• o;df eg]sf] s'/fnfO{ ;a}n] a'em\g] / :ki6 agfpg s]xL pbfx/0f lbg' /fd|f] x'G5 .
• lstfadf ePsf] pTt/ jf ;fyLn] n]v]sf] pTt/ h:tfsf] t:t} -x'ax'_ ;fg'{ x'Gg . n]Vbf cfg}
efiff / z}nLsf] k|of]u ug'{k5{ .
• pTt/sf] ;'?jftdf g} ‘lsgeg], o;sf] pTt/ s] xf] eg]’ h:tf s'/faf6 ug{ x'Gg . k|f/Dedf
s'g} dxTTjk"0f{ cfwf/ jfSo /fVbf pTtd x'G5 .
• k|Zgn] pTt/ h'g z}nLdf dfu]sf] 5 ToxL z}nLdf ;a} s'/f ;d]l6g] u/L clGtd jfSo
n]Vg'k5{ .
• ljBfyL{af6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt ub}{ JofVof ug]{ tl/sfsfaf/]df :kf6 wf/0ff lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L n]vfO cEof;sf] k|Zg g=@! -s_ sf] JofVof ug{ lgb]{zg
lbg'xf];\ .
• ljBfyL{n] sfd ;DkGg u/]kl5 ljBfyL{x¿nfO{ 7fp“7fp“af6 k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ cfk;df l6Kk0fL / ;'wf/
ug{ ljBfyL{x¿nfO{ g} k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGTodf ljBfyL{n] k|bz{g u/]sf ;an kIfx¿sf] k|z+;f ub}{ yk ;'wf/sf nflu pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
183
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• JofVof ug]{ cEof; u/]sf] cfwf/df ljBfyL{x¿nfO{ JofVof ug]{ tl/sfsfaf/]df ljleGg k|Zg ;f]wL
k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• n]vfO cEof;sf] k|Zg g=@! -v_ sf] JofVof u/]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
• JofVof ug'{ eg]sf] lbOPsf] egfOnfO{ ;a}n] :ki6 x'g] u/L lj:tf/ u/L n]Vg' xf] .
• JofVof ubf{ kf7sf] ;Gbe{ / k|;ª\u v'nfpg' cfjZos kb}{g .
• o;df cfgf cg'ej / ljrf/nfO{ klg ;dfj]z ug{ kfOG5 .
• lbOPsf] x/kmsf] cy{nfO{ :ki6 kfg{ pbfx/0f, pkdf cflbnfO{ klg lbg ;lsG5 .
• JofVof ubf{ klxnf] cg'R5]bdf lOPsf] p4/0f jf x/kmsf] kl/ro lbO{ To;df cfgf]
;xdlt jf c;xdlt ePsf] s'/f @, # jfSodf pNn]v ug]{ .
• bf];|f] cg'R5]bdf To;n] eGg vf]h]sf s'/fnfO{ :ki6 x'g] u/L lj:tf/k"j{s cfnf]rgfTds
ljrf/ lbg] .
• t];|f] cg'R5]bdf cfgf] ljrf/ ;lxtsf] lgisif{ @, # jfSodf lbg] .
184
-s_ nfu' kbfy{sf] b'Jo{;g
-v_ dlxnf lx+;f
-u_ ckfª\uk|lt e]befj
-3_ a]/f]huf/L
• ;d"xn] zLif{s 5fg]kl5 tL ;d"xnfO{ To;sf]af/]df lgaGw n]Vgsf nflu lgDg lnlvt lgb]{zg lbg'f];\ M
• dflysf] lgb]{zgdf ljBfyL{af6 c:ki6 ePsf s'g} k|Zg cfPdf To;nfO{ :ki6 x'g] u/L pTt/ lbg'xf];\ .
pSt lgaGw n]vg sfo{ ubf{ ljBfyL{nfO{ otfplt lx“8\b} cGt/lj|mof ug]{ ljlwsf] k|of]u ug{ ;lsg] hfgsf/L
lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿n] lgaGw n]Vb} ubf{ lzIfsn] cjnf]sgstf{ / ;xhstf{sf] e"ldsf lgjf{x ub}{ cndlnPsf
;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]vg sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] ;d"x g]tfdfkm{t k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ ljBfyL{x¿af6} d"Nofª\sg ug{
k|f]T;lxt ug'{xf];\ . Ps ;d"xsf] k|:t'ltkl5 ;f] ;d"xnfO{ c¿ ;d"xn] tfnL ahfO{ ;Ddfg ug]{ ;+:sf/sf]
ljsf; u/fpg'xf];\ .
• cGTodf ;'wf/ ug'{kg]{ kIfdfly 5nkmn u/fO{ ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ;fdflhs ljifodf lgaGw n]Vbf Wofg lbg'kg]{ s'/fx¿sfaf/]df k|Zgx¿ ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{
;DkGg ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• ljBfL{x¿nfO{ kf7sf] l;h{gfTds cEof;sf] k|Zg g= ! / @ sf ljifodWo] s'g} Ps ljifodf lgaGw n]v]/
Nofpg lgb]{z ug'{xf];\ .
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
!= cGtfIf/L zAb v]n ljlw
ljBfyL{nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg ug]{ . lzIfsn] s'g} Ps ;d"xnfO{ Pp6f zAb elglbg] .
To;kl5 lbOPsf] zAbsf] cGtsf] cIf/af6 gof“ zAb agfpg ljBfyL{ ;d"xnfO{ kfn}kfnf] ;do
lbg] . ;f] lj|mofsnfk ub}{ hf“bf cGtdf h'g ;d"xn] !) ;]s]G8leq zAb agfpg ;Sb}g jf agfPsf]
zAbsf] cy{ x'“b}g ;f] ;d"x cg'TtL0f{ x'G5 . o;sf nflu % ldg]6 ;od lbg] .
@= otfplt lx“8\b} cGt/lj|mof ug]{ ljlw
;d"xsf ;a} ljBfyL{x¿ cfgf] ljifoj:t'÷k|Zg;DaGwL k|Zg jf ;d:ofsf] pTt/sf] vf]hLsf
nflu otfplt htf klg lx+8\b} b'O{ jf ;f]eGbf w]/} hgf;“u cGt/lj|mof ug{ ;Sg] / k|Zgsf]
pTt/ kTtf nufO{ cfg} ;d"xdf cfO{ ;femf pTt/ agfO{ n]v]/ k|:t'tLs/0f ug]{ .
lbg M gjf}“ ;do M $% ldg]6
185
kf7 zLif{s M ho e'“8L -lgaGw_
kf7\oj:t' M >'lt;d leGgfy{s zAb, pvfg 6'Ssf / ;+of]hs
nlIft l;k ljsf; M zAbe08f/ ljsf;
!= ljlzi6 p2]Zo
-s_ >'lt;d leGgfy{s zAbsf] klxrfg u/L k|of]u ug{
-v_ 6'Ssf / pvfgsf] k|of]u u/L jfSo lgdf{0f ug{
-u_ ;+of]hs zAbsf] k|of]u u/L jfSo lgdf{0f ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• 6'Ssf / pvfgsf] ;"rL / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{nfO{ tn lbOPsf hf]8L zAbsf] km/s km/s cy{ eGg'kg]{ dl:tis dGyg lj|mofsnfk u/fO{ kf7k|lt
pTk|]/0ff hufpg'xf];\/ ;f]xL ;Gbe{nfO{ hf]8L cfh ul/g] d'Vo lj|mofsnfksfaf/]df hfgsf/L lbg'xf];\ M
zAb hf]8L M zj –;a, zLt– l;t, ue{ –uj{, d}gf –dlxgf, lbzf– lb;f .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ . tL ;d"xnfO{ kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= !^ df lbPsf
>'lt;d leGgfy{s zAbsf] km/s km/s cy{ v'Ng] u/L Ps Ps cf]6f jfSo lgdf{0f ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿n] n]Vb} ubf{ lzIfsn] ;xhstf{sf] e"ldsf lgjf{x ub}{ cndlnPsf ;d"xdf k'uL cfjZos
;xhLs/0f ug'{xf];\ / cGTodf ;d"x sfo{ 7fp“7fp“af6 k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ uNtL ePsf]df ;'wf/ u/L ;fg{
nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ lgDg lnlvt kbfjnL lbO{ ltgdf s'g s'g 6'Ssf x'g\ / s'g s'g pvfg x'g\ 5'6\ofpg nufO{
df}lvs ¿kdf eGg nufpg'xf];\ M
gfs ahfpg', h;n] dx sf9\5, p;n] xft rf6\5, 8f“8f] sf6\g', dfuLdfuL 5f]/fsf] lax], afFb/sf] k'R5/
nf}/f] g xltof/, hf]xf] ug'{, xf8“L3f]K6] x'g', hf] xf]rf] p;sf d'vdf 3f]rf] xftdv' hf]g'{, 7G8f/fd x'g',
xfTtLsf] d'vdf lh/f,. OGb|sf] cufl8 :ju{sf] s'/f .
pvfg / 6'SsfnfO{ jfSodf k|of]u ul/Psf] gd'gf
6'Ssf M cfn' vfg' -km]n x'g'_
jfSo M p;n] sIff ( sf] k/LIffdf cfn' vfP5 .
6'Ssf M gfs sf6\g' -OHht hfg'_
jfSo M d]/f] efOn] csf{sf] s'v'/f rf]/]/ kl/jf/sf] gfs} sf6\of] .
pvfg M dfuLdfuL 5f]/fsf] lax] .
jfSo M cfkm";“u Ps k};f geP/ vfhf vfg la; ?lkofF 5f]/L;“u dfu]/ clkm; cfPsf] 5' .
;fyL ls/0f eg] dfuLdfuL 5f]/fsf] lax] eg]em}+ df;' lrp/f v'jfpg kf] cfu|x u5{ .
pvfg M OGb|sf] cufl8 :ju{sf] aft .
jfSo M dxfsfJo;d]t n]lv;s]sf sljsf cufl8 b; sIffdf k9\g] /]zdn] 5Gbsf] s'/f ug'{
eg]sf] OGb|sf] cufl8 :ju{sf] s'/f ;/x xf] .
gf]6M 6'SsfnfO{ Pp6} jfSonfO{ cy{ v'Ng] u/L jfSo agfpg ;lsG5 eg] pvfgnfO{ PseGbf a9L jfSo agfP/
cy{ :ki6 x'g] u/L jfSo agfpg ;lsG5 .
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ . tL ;d"xnfO{ dflys} 6'Ssf tyf pvfgsf] k|of]u u/L
jfSo lgdf{0f ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
186
• ljBfyL{n] jfSo lgdf{0f ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]vg sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] ;d"x g]tfdfkm{t k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ ljBfyL{x¿af6} d"Nofª\sg ug{
k|f]T;lxt ug'{xf];\ . Ps ;d"xsf] k|:t'ltkl5 ;f] ;d"xnfO{ c¿ ;d"xn] tfnL ahfO{ ;Ddfg ug]{ ;+:sf/sf]
ljsf; u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{x¿nfO{ Psn ¿kdf Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= ! df lbPsf ;+of]hs zAbnfO{ jfSodf k|of]u u/]/
;'gfpg lgb]{zg lbg'xf];\ . gldn]sf] jfSo eg]df cfkm"n] ;'wf/ u/L ;fg{ nupg'xf];\ .
• cGtdf cfhsf] sIffdf ljBfyL{n] k|bz{g u/]sf dxTTjk"0f{ kIfsf] k|z+;f ub}{ ;du|df yk ;'wf/ ug'{kg]{ kIf
cf}+NofO{ pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ljBfyL{x¿nfO{ kf7sf] af]nfO cEof;sf] k|Zg g= * df lbOPsf pvfg / 6'SsfnfO{ jfSodf k|of]u ug{
nufO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• ljBfyL{x¿nfO{ kf7sf] l;h{gfTds cEof;sf] k|Zg g= # sf] sfo{ u/]/ Nofpg lgb]{z ug'{xf];\ .
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
6'Ssf
jfSodf k|of]u x'“bf ;fdfGo jf ;f]emf] cy{nfO{ 5f]8L cleJolStnfO{ sl;nf] Joª\Uok"0f{ agfpg] /
ljlzi6 cy{ axg ug]{ kbfjnLnfO{ 6'Ssf elgG5 . o;n] egfOnfO{ sl;nf] v/f] agfp“5 . o;n]
efiffdf ;f]emf] cy{ glbO{ Joª\Uok"0f{ cy{ lbg] sfd ub{5 . h:t}M
lanvaGbdf kg'{ -cndndf kg'{_, ltg 5s kg'{ -crDd dfGg'_, 7f8f] k'R5/ nufpg' -efUg'_
cflb .
pvfg
jfSofTds ¿kdf k|of]u ul/g] k/Dk/fb]lv rNb} cfPsf] ;"qfTds egfOnfO{ pvfg elgG5 .
pvfgnfO{ nf]sf]lSt klg elgG5 . o;sf] k|of]un] eflifs cleJolStdf ld7f; / /f]rstf cfp“5 .
pvfgn] jfSodf ;f]emf] cy{eGbf afª\uf] cy{ a9L lbG5 . h:t} M sRrf j}Bsf] dfqf odk'/Lsf]
ofqf, cfn' vfP/ k]8fsf] wfs, Ps xftn] tfnL aHb}g, cflb .
187
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{nfO{ pgLx¿df ljBdfg s;g} k|ltef k|bz{gsf nflu s]xL ;do lbO{ kf7k|lt pTk|]/0ff hufpg'xf];\ /
;f]xL ;Gbe{nfO{ hf]8L cfh ul/g] d'Vo lj|mofsnfksfaf/]df hfgsf/L lbg'xf];\ M
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ tnsf] jfSosf lsl;d n]lvPsf] rf6{ k|bz{g ug'{xf];\ / tL jfSodf ePsf leGgtf klxrfg
ug{ 5nkmn ug{ nufO{ lgisif{ lgsfNg unfpg'xf];\ . M
;/n jfSo ld> jfSo ;+o'St jfSo
kfgL k/]/ af6f] lxnf] eof] . ha kfgL k¥of] ta af6f] kfgL k¥of] clg af6f] lxnf] eof] .
lxnf] eof] .
dx sf9\g]n] xft rf6\5 . h;n] dx sf9\5 p;n] p;n] dx sf9\of] / p;}n] xft
xft rf6\5 . rf6\of] .
OR5f ePsf] 7fp“df pkfo hxf“ OR5f x'G5, Toxf“ OR5f x'G5 / pkfo lg:sG5 .
x'G5 . pkfo x'G5 .
• ljBfyL{af6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt ub}{ jfSosf k|sf/af/] :ki6 wf/0ff lbg'xf];\
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ . tL ;d"xnfO{ Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= # df pbfx/0f
;lxt lbOPsf jfSo kl/jt{gsf gd'gfx¿ x]/L lbOPsf jfSox¿ lgb]{zg cg';f/ kl/jt{g ug{ lgb]{zg
lbg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿n] n]Vb} ubf{ lzIfsn] ;xhstf{sf] e"ldsf lgjf{x ub}{ cndlnPsf ;d"xdf k'uL cfjZos
;xhLs/0f ug'{xf];\ / cGTodf ;d"x sfo{ 7fp“7fp“af6 k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ uNtL ePsf]df ;'wf/ u/L ;fg{
nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{x¿nfO{ lgDg lnlvt jfSox¿ lbO{ lgb]{zg cg';f/ jfSo kl/jt{g ug{ nufpg'xf];\ M
-s_ d}n] p;nfO{ af]nfPF t/ pm cfPg . -;/n jfSo_
-v_ d}n] p;nfO{ af]nfPF t/ pm cfPg . -ld> jfSo_
-u_ ltdL vfP/ ljBfno hfpm . -;+o'St jfSo_
-3_ /d]z cfof] clg ;l/tf ljBfno uO{ . -;/n jfSo_
-ª_ wgdfg k9L n]vL 7"nf] dfG5] eP/ gfd sdfpg rfxG5 . -;+o'St jfSo_
• k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]vg sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] ;d"x g]tfdfkm{t k|:t'tLs/0f ug{ nufO{ ljBfyL{x¿af6} d"Nofª\sg ug{
k|f]T;lxt ug'{xf];\ .
• cGtdf cfhsf] sIffdf ljBfyL{n] k|bz{g u/]sf dxTTjk"0f{ kIfsf] k|z+;f ub}{ yk ;'wf/ ug'{kg]{ kIf cf}+NofO{
pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• tnsf jfSo kl/jt{g ug{ nufP/ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
-s_ pm cfkm" klg sfd ub}{ c¿nfO{ klg sfd u/fp“5 . -;+o'St jfSo_
188
-v_ ldlxgt ug]{ dfG5] slxNo} c;km x'“b}g . -ld> jfSo_
-u_ p;n] sfd u/]sf] 5 / ;a}nfO{ l/emfPsf] 5 . -;/n jfSo_
%= u[xsfo{
• ljBfL{x¿nfO{ sf]i7sdf lbOPsf] lgb]{zg cg';f/ tnsf jfSonfO{ kl/jt{g u/]/ Nofpg lgb]{z ug'{xf];\ M
-s_ OR5f ePsf] 7fp“df pkfo x'G5 . -ld> jfSo_
-v_ hlxn] pm cfpnf, To;} a]nf d ;xof]u u?Fnf . -;+o'St jfSo_
-u_ h;n] /fd|/L ldlxgt u5{, pm ;kmn x'G5 . -;/n jfSo_
-3_ p;n] sfd u/]sf] 5 / ;a}nfO{ l/emfPsf] 5 . -ld> jfSo_
-ª_ cgGt 3/ uP/ eft vfof] . -;+o'St jfSo_
lzIfssf nflu cWoog ;fdu|L M
!= jfSosf] kl/ro / lsl;d
s= ;/njfSo
jfSonfO{ 6'ª\Uofpg] Pp6f dfq ;dfks lj|mof ePsf] jfSonfO{ ;/n jfSo elgG5 . Pp6f jfSodf
Pp6f dfq ;dfks lj|mof /x];Dd Tof] ;/n jfSo g} x'G5 . h:t}M cN5L dfG5]n] k|ult ug{ ;Sb}g .
v= ld>jfSo
Pp6f cwLg / csf]{ :jfwLg pkjfSo ldnL Pp6} jfSo ag]sf] 5 eg] To:tf] jfSonfO{ ld> jfSo
elgG5 . ld> jfSodf ldl;P/ cfpg] pkjfSox¿nfO{ hf]8\g ;fdfGotM ;fk]If ;+of]hsx¿ -h], h'g,
hlxn], hxf“, h;/L, hf], h;n]_ cfPsf x'G5g\ . h:t}M h'g dfG5] cN5L 5, To;n] k|ult ug{ ;Sb}g .
u= ;+o'St jfSo
b'O{ jf ;f]eGbf a9L :jfwLg pkjfSo ePsf] jfSonfO{ ;+o'St jfSo elgG5 . ;+o'StjfSodf sDtLdf
b'O{ cf]6f :jtGq jfSo x'g} k5{ . ;+o'St jfSoleq /x]sf :jtGq pkjfSox¿nfO{ hf]8\g ;fdfGotM
lg/k]If ;+of]hsx¿ -/, t/, clg, t}klg, x'gt, gq, lsgeg], To;}n], t;y{, lsgls cflb_ nfu]sf
x'G5g\ . h:t}M pm cN5L eof] clg k|ult ug{ ;s]g .
yk lj|mofsnfk
ljBfyL{x¿nfO{ lgDgfg';f/sf k|Zgx¿sf] pTt/ n]Vg nufO{ pgLx¿sf]] l;sfOsf] d"Nofª\sg ug{
;Sg' x'g] 5 M
!= tnsf pvfg / 6'SsfnfO{ jfSodf k|of]u ug'{xf];\ M @
xfTtLsf] d'vdf lh/f, xftd'v hf]8\g' .
@= z'4 kf/L ;fg'{xf];\ M @
k|t]s| e'“8L ldn]/ b]z jf ;dfhsf] lj;fn e'“8L aG5 / ;j} e'“8L h'b\bf ljs/fn ¿k jf]w x'G5 .
la/f6\ ¿k jf]w x'G5 .
#= sf]i7sdf lbOPsf] ;ªs\]tsf cfwf/df tnsf jfSox¿ kl/jtg{ ug'{xf];\ M $
-s_ kfgL k/]/ af6f] lxnf] eof] . -;+o'St jfSo_
-v_ cfsfz uHof{] / kfgL k¥of] . -ld> jfSo_
-u_ ha 3fd nfUof] ta Gofgf] eof] . -;/n jfSo_
-3_ hxf“ sfkmn kfS5 Toxf“ r/L gfR5 . -;/n jfSo_
$= tn lbOPsfdWo] s'g} Ps p4/0fsf] JofVof ug'{xf];\ M $
189
-s_ e'“8L k"hf ug'{ k|f0fLdfqsf] k|d'v st{Jo xf] .
-v_ ;a}sf e'“8L p:t} / pq} eP klg g}j]B u|x0fsf tl/sfx¿ ljleGg lsl;dsf x'G5g\ .
%= tnsfdWo] s'g} Ps ljifodf lgaGw n]Vg'xf];\ M *
-s_ dnfO{ dgkg]{ 7fp“ -v_ zflGt / ljsf; -u_ g]kfndf hn;|f]t
190
kf7 !$
sljtf d ;8s af]Nb} 5'
PsfOut kf7\oj:t' ljefhg tflnsf
j|m=;= kf7\oj:t' kf7\oef/
!= noa4 jfrg / z'4f]Rrf/0f !
@= zAbfy{ / jfSodf k|of]u !
#= efjfy{ / k7g af]w @
$= ;ª\lIfKt pTt/ n]vg !
%= ;k|;ª\u JofVof @
^= cg'R5]b /rgf !
&= j0f{ljGof; -;'?sf] cIf/ x|:j tyf bL3{ Osf/ / x|:j psf/_ !
*= jfSo ;+Zn]if0f / ljZn]if0f !
hDdf !)
191
• s]6L ;d"xn] klxnf] x/km / s]6f ;d"xn] bf];|f] x/km jfrg ug]{ cEof; u/fpg'xf];\ . o; lj|mofsnfk
ljBfyL{n] ub}{ hf“bf ljBfyL{n] u/]sf lj|mofsnfksf] cjnf]sg u/L Psn cEof; u/fpg'kg]{ b]lvPsf
ljBfyL{x¿sf] klxrfg ug'{xf];\ .
• tL ljBfyL{x¿nfO{ b'O{ b'O{ x/km Psn ¿kdf jfrg ug]{ cEof; u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• tTkZrft\ ljBfyL{x¿af6 pRrf/0fut ;d:of ePsf zAbx¿sf] dfu ug'{xf];\ / z}Ifl0fs kf6Ldf l6Kb}
hfg'xf];\ .
• tL l6lkPsf zAbx¿sf] z'4f]Rrf/0f ug{ klxn] ljBfyLnfO{ g} k|f]T;flxt ug'{xf];\ / cGTodf cfkm"n] nu]sf]
nlIft zAbx¿sf] zAbkTtL uf]hLtflnsf dfkm{t k|bz{g u/L z'4 pRrf/0f ug]{ cEof; af/Daf/ u/fpg'xf];\
.
• bf];|f] efiff g]kfnL ePsf / l9nf] l;sfO Ifdtf ePsf ljBfyL{sf] pRrf/0fut ;d:ofdf a9L ;+j]bgzLn eO{
cfjZos yk cEof; u/fO{ ;xof]u k'¥ofpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ kf7sf] cEof;df lbOPsf k|Zg g= ! b]lv # ;Ddsf lj|mofsnfk u/fpg'xf];\ .
• cGTodf ;a} ljBfyL{sf lj|mofsnfk ;d]l6g] u/L ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• cfhsf] kf7df l;s]sf gof“ s'/fx¿ cfcfgf] sfkLdf l6kf]6 ug{ nufpg'xf];\ / ;fyLefOsf lardf 5nkmn
ug{ s]xL ;do lbg'xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• cfkm"n] n]v]sf] jf dgkg]{ uLt jf sljtf n]v]/ Nofpg] kl/of]hgf sfo{ lbg'xf];\ .
193
lj|mofsnfk !
• pTk|]/0ffsf nflu ljBfyL{x¿nfO{ kf7sf] k|Zg g= !@ sf] >'lt n]vg lj|mofsnfk u/fO{ kl5 lstfa x]/]/
uNtL ePsf :yfgdf ;Rofpg nufpg'xf];\ / cfh ul/g] d'Vo lj|mofsnfksfaf/]df hfgsf/L lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L sljtfsf s'g} rf/ kª\lStsf] efjfy{ n]lvPsf] gd'gf k|bz{g
ug'{xf];\ . ;f] gd'gf cWoog ug{ lgb]{z u/L efjfy{ n]Vg] tl/sfsfaf/]df 5nkmn ug{ nufO{ lgisif{ lgsfNg
;do lbg'xf];\ .
• ljBfyL{af6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt ub}{ efjfy{ n]Vg] tl/sfaf/] n3' k|jrg lbO{ :ki6 kfg'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L k|lt ;d"x sljtfsf Ps Znf]s kg]{ u/L efjfy{ n]Vg lgb]{zg
lbg'xf];\ .
• ;d"x sfo{ x'“bf k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• af“sL ;d"xnfO{ d"Nofª\sgsf nflu k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• s]xL uNtL b]lvPdf ;Rofpg nufO{ ;'wf/ u/L ;fg{ nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L k|Zg g= ( sf] cg'R5]b k7g af]w u/L pTt/ n]Vg'kg]{
lj|mofsnfk ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ;d"x sfo{ x'“bf k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;d"x sfo{ ;lsPkl5 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• af“sL ;d"xnfO{ d"Nofª\sgsf nflu k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• s]xL uNtL b]lvPdf ;Rofpg nufO{ ;'wf/ u/L ;fg{ nufpg'xf];\ .
• cGtdf lzIfsn] ljBfyL{sf ;an kIfx¿sf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿af/] ;du|df pko'St k[i7kf]if0f
lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ljBfyL{nfO{ efjfy{ n]Vbf Wofg lbg'kg]{ s'/fx¿sfaf/]df ljleGg k|Zgx¿ ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{
;DkGg ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• cEof;sf] k|Zg g= !% df lbOPsf] cEof; u/]/ Nofpg] kl/of]hgf sfo{ lbg'xf];\ .
lzIfssf nflu yk ;xof]uL ;fdu|L M
k|l;4 sjloqL kfl/hftaf6 n]lvPsf] of] sljtfdf ;8snfO{ dfgjsf] ¿kdf k|:t't u/]sL l5g\ .
o;}dfkm{t pgn] g]kfnsf ;8ssf] hh{/ l:yltnfO{ phfu/ ub}{ dflg; cfkm}+sf] csd{0otfk|lt Joª\u
k|xf/ u/]sL l5g\ . k|:t't 5, o; sljtfsf] ;ª\lIfKt efjfy{ M
!= d kxf8 / r6\6fgx¿ Anfl:6ª u/L lgdf{0f ul/Psf] / ;Def/ gul/Psf] lgZrn lgZrn
;8s x'“ . d x]bf{ ;k{sf] cfsf/df b]lvP klg ;fFRr}df c¿sf] unfdf afFlwP/ jf ;nn au]/
cfd dflg;nfO{ t;fpg] ;k{ eg] sbflk xf]Og .
@= hlt;'s} dfG5]x¿ / ;jf/Lsf ;fwgx¿ /ftf]lbg tf“tL af“w]/ lx“8], u'8], s'b] klg d}n] slxNo}
194
5]sy'g u/]sf] 5}g . d hf]uLdf/f, gfu9'ª\uf, s'ln{g3f6, cf]8f/] le/, nfª\/] le/ / af“b/]
le/h:tf 7fp“af6 a; v;fNg] klg xf]Og . To:tf 7fp“af6 b'3{6gf 36fO{ qf;b d[To' u/fpg]df
lsg d]/f] gfd cfp“5 < cfkm"n] ;8snfO{ r':t / b'?:t g/fvL cfkm" uNtL u/]/ dnfO{ ufnL
ug'{sf] s'g} cf}lrTo 5}g .
#= d t Ps lghL{j ;8s x'F . dnfO{ af9Ln] 8'afpg ;S5 / s'g} klg a]nfdf klx/f]n] k'g{ ;S5 .
kfgLsf] e]n tx nufPdf / df6f]9'ª\uf kG5fPdf km]l/ b]lvg ;S5' . d;“u olt g} ck]Iff /fVg'
pko'St xG5 . t/ af9Ln] ;8s g} aufof] / klx/f]df ;8s k'l/of] eGg]h:tf cf/f]k gnufpm .
d cfkm}+ x/fpg] / efFlrg] jf lau|g] j:t' xf]Og .
$= dnfO{ em'/, vTtd / /b\bL ;8s eg]/ nf~5gf nufpg]x¿ uDeL/ eP/ ;f]r . ltdL cfkm" ;2],
/fd|f] ePsf] / ;'/lIft ofqf ug{ rfxg] dfG5]x¿n] dnfO{ ;/fk]/ ePg . ;8s lsg o:tf] eof] <
eGg] s'/f ltgLx¿nfO{ ;f]w h;n] ;8s lgdf{0f / ;Def/sf] lhDd]jf/L lnPsf 5g\ . t/ Pp6f
dh:tf] zAbxLg ;8snfO{ ;f/f bf]if y'kf/]/ kfgLdflysf] cf]efgf] aGg gvf]h . cfkm"n] cfkm"nfO{
;'wf/ .
• ;aeGbf klxn] a'em\g'kg]{ s'/f ;ª\lIfKt pTt/ eg]sf] Ps b'O{ jfSodf lbOg] 5f]6f] pTt/
xf]Og . o;df k|Zgn] ;f]w]sf] pTt/nfO{ ;a}n] a'em\g] u/L sDtLdf % b]lv & jfSosf] nfdf]
kf/]/ pTt/ lbg'k5{ .
• o;df eg]sf] s'/fnfO{ ;a}n] a'em\g] / :ki6 agfpg s]xL pbfx/0f lbg' /fd|f] x'G5 .
• lstfadf ePsf] pTt/ h:tfsf] t:t} -x'ax'_ ;fg'{ x'Gg . n]Vbf cfg} df}lns efiff /
z}nLsf] k|of]u ug'{k5{ .
• pTt/sf] ;'?jftdf g} ‘lsgeg], o;sf] pTt/ s] xf] eg]’ h:tf s'/faf6 ug{ x'Gg .
k|f/Dedf s'g} dxTTjk"0f{ cfwf/ jfSo /fVbf pTtd x'G5 .
• k|Zgn] pTt/ h;/L dfu]sf] 5 ToxL z}nLdf ;a} s'/f ;d]l6g] u/L clGtd jfSo n]Vg'k5{ .
• klxnf] cg'R5]bdf Tof] sljtf+z jf uBf+z c+z s'g kf7af lgsflnPsf] xf] / To;sf
/rgfsf/ sf] x'g\ eGg] s'/f v'nfpg'xf];\ . To;kl5 tL c+z s'g l;nl;nfdf k|:t't ePsf
x'g\ k|:6 kfg'{xf];\ .
• bf];|f] cg'R5]bdf lbPsf sljtfsf c+zn] eGg vf]h]sf s'/fnfO{ :ki6 x'g] u/L JofVof
ug'{xf];\ .
• t];|f] jf clGtd cg'R5]bdf To; sljtf+zn] lbPsf] ;Gb]z;lxtsf] lgisif{ lbg'xf];\ .
197
lbg Mcf7f}“ ;do M$% ldg]6
kf7 zLif{s M d ;8s af]Nb} 5' -sljtf_
kf7\oj:t' M cg'R5]b /rgf
nlIft l;k ljsf; M l;h{gfTds / cfnf]rgfTds l;ksf] ljsf;
!= ljlzi6 p2]Zo M o; kf7sf]] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
• cfgf] cg'ejdf cfwfl/t s'g} klg ljifodf cfnf]rgfTds cg'R5]bsf] /rgf ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
cg'R5]bsf]] gd'gf
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• tnsf] cg'R5]b k9\g nufpg'xf];\ / To;sf] ;+/rgf kIf / ljrf/sf]af/]df 5nkmn ug{ nufO{ pTk|]/0ffTds
lj|mofsnfk ;~rfng ug'{xf];\ / o;} ;Gbe{nfO{ hf]8L cfhsf] sIffdf ul/g] d'Vo lj|mofsnfksfaf/]df
hfgsf/L lbg'xf];\ M
gd'gf cg'R5]b M
a]/f]huf/L
cfgf] of]Uotf / Ifdtf cg';f/sf] sfd gkfPsf] cj:yfnfO{ a]/f]huf/L elgG5 . oxL sf/0fn] s}of}F
g]kfnL o'jfx¿ /f]huf/Lsf nflu ljb]z uO/x]sf 5g\ . o;n] a]/f]huf/Lsf] ;d:ofnfO{ sd u/] klg
:jb]zsf] o'jf zlSt aflx/ hf“bf b]zdf eg] sfd ug]{ dflg;sf] vfFrf] x'“b}5 . cfg} Joj;fo / pBf]u
u/L sdfpg]sf] klg g]kfndf sdL b]lvGgg\ . t/ ;a}n] o;f] ug{ kfPsf 5}gg\ . jf:tjdf ljb]z sfd
ug{ hfg' dfG5]sf] /x/ xf]Og of] afWotfTds s/ xf] . km]l/ ljb]zdf uP/ k};f sdfpg klg sxf“
;lhnf] 5 / < o; j|mddf s}of}Fn] ljb]zdf uP/ cg]sg\ ;d:ofnfO{ em]Nb} klg cfPsf 5g\ . kfl/jfl/s
;'vaf6 al~rt 5g\ . ljb]z aGbf] 5 eg] g]kfn v:sFbf] 5 . a]/f]huf/Lsf] of] ljs/fn ;d:of
cfpg'df s;}n] xfd|f] ljb]lzg] dfgl;stfnfO{ bf]if lbPsf 5g\ eg] w]/}n] /fHosf] a]jf:tfdfly cf}“nf]
78\ofPsf 5g\ . o;sf] ;+j]bgzLntfnfO{ /fHon] ;dodfg} a'em]/ :jb]zdf g} /f]huf/Lsf] Joj:yf ug{
;s]df / xfd|f] klg /x/} /x/df ljb]lzg] dfgl;stfdf kl/jt{tg Nofpg ;s]df g]kfnaf6 w]/} dfqfdf
a]/f]huf/Lsf] ;d:of 36fpg ;lsG5 .
• ljBfyL{ ;d"xaf6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt ub}{ jfSo ;+Zn]if0f / ljZn]if0f ug]{ tl/sfaf/] :ki6 wf/0ff
lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L kf7sf] Jos/0f cEof;sf] k|Zg g= ! / @ df
lbOPsf sfo{ ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
200
• ;d"x sfo{ x'“b} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;d"x sfo{ ;dfKt ePkl5 ;d"xsf] g]tfaf6 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / af“sL ;d"xnfO{ l6Kk0fL
/ ;'wf/sf nflu k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L kf7sf] Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= # / $ df lbOPsf sfo{
ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ;d"x sfo{ x'“b} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;d"x sfo{ ;dfKt ePkl5 ;d"xsf] g]tfaf6 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / af“sL ;d"xnfO{ l6Kk0fL
/ ;'wf/sf nflu k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGTodf w]/} /fd|f] n]Vg] ;d"xnfO{ cfhsf] pTs[i6 ;d"x 3f]if0ff ug'{xf];\ / lzIfsn] ljBfyL{sf ;an
kIfx¿sf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿af/] ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• tnsf jfSonfO{ ;+Zn]if0f ug{ nufO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;Dkfbg ug'[{xf];\ .
-s_ d ;Fw} pTtL0f{ x'G5' . d /fd|/L k9\lbgF . -;+o'St jfSo_
-v_ dnfO{ lgb|f nfUof] . ;'Tg] cf]5\ofg 5}g . -;/n jfSo_
-u_ kfgL k/]sf]n] af6f] lxnf] eof] . -ld> jfSo_
-3_ gk9\gfn] d}n] b'Mv kfPF . -;/n jfSo_
-ª_ dnfO{ sf/ lsGg] dg 5 . d;“u k};f 5}g . -;+o'St jfSo_
%= u[xsfo{
• tn lbOPsf jfSonfO{ sf]i7sdf lbOPsf] lgb]{zg cg';f/ u/]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ M
-s_ pm cfof] . yrSs a:of] . -jfSo ;+Zn]if0f_
-v_ hf] cN5L 5 p;n] slxNo} ;'v kfp“b}g . -jfSo ljZn]if0f_
-u_ d Toxf“ hfG5' . Toxf“ d]/f] ;Ddfg x'G5 . -jfSo ;+Zn]if0f_
-3_ pm cN5L ePsfn] p;n] kl5 w]/} b'Mv kfp“5 . -jfSo ljZn]if0f_
-ª_ cfsfz v'Nnf 5 . cfh /dfOnf] x'G5 . -jfSo ;+Zn]if0f_
-r_ d}n] cfFk lsg]+ t/ s]/f lslggF . -jfSo ljZn]if0f_
201
cgGt 3/ uP/ eft vfof] . -;+Zn]if0f_
ctM ;/n jfSonfO{ ;/n jfSod} ;+Zn]if0f ug{ ;/n jfSodf ePsf ;dflksf lj|mofsf] wft'df ‘b},
P/, g, O{’ h:tf k|Too nufO{ c;dflksf lj|mof agfP/ ul/G5 .
@= ;/n jfSoaf6 ld> jfSodf ;+Zn]if0f
-s_ 3fd nfUof] . Gofgf] efof] .
ha 3fd nfUof] ta Gofgf] eof] . -;+Zn]if0f_
-v_ d sfd u5{' . lbg]z sfd u5{ .
d h'g sfd u5'{ lbg]z ToxL sfd u5{ . -;+Zn]if0f_
ctM ;/n jfSonfO{ ld> jfSo agfpg ;fk]If ;+of]hssf] k|of]u ug'{k5{ .
#= ;/n jfSox¿nfO{ ;+o'St jfSodf ;+Zn]if0f
-s_ dnfO{ ef]s nfUof] . oxf“ vfgf 5}g .
dnfO{ ef]s nfUof] t/ oxf“ vfgf 5}g . -;+Zn]lift jfSo_
ctM ;/n jfSonfO{ ;+o'St jfSodf abNg lg/k]If ;+of]hssf] k|of]u ug'{k5{ .
$= jfSo ;+Zn]if0f ug]{ cGo tl/sfx¿
-c_ s]xL kb nf]k u/fP/ . h:t}M
-s_ dbg kl/>dL 5 . dbg w]/} wg sdfp“5 .
kl/>dL dbg w]/} wg sdfp“5 . -;+Zn]if0f_
-cf_ gfdLs/0f u/]/ . h:t}M
-s_ ljg]bn] v]Nof] . ljgf]b km'lt{nf] eof] .
v]Ngfn] ljgf]b km'lt{nf] eof] . -;+Zn]if0f_
-O_ ljz]if0fLs/0f u/]/ . h:t}M
-s_ cf“k s'lxP5 . cfkF uGxfp“5 .
s'lxPsf] cfFk uGxfp“5 .
-O{_ lj|mofof]uLs/0f u/]/ . h:t} M
-s_ pd]z lgbfp“5 . pd]z ;'T5 .
pd]z lgbfpg ;'T5 . -;+Zn]if0f_
yk lj|mofsnfk
ljBfyL{x¿nfO{ lgDgfg';f/sf k|Zgx¿sf] pTt/ n]Vg nufO{ pgLx¿sf]] l;sfOsf] d"Nofª\sg ug{
;Sg' x'g] 5 M
!= tnsf zAb / cy{sf] hf]8f ldnfpg'xf];\ M @
zAb cy{
zAbxLg M l:y/
ck]Iff M nx/
lgZrn M OR5f
tf“tL M rfn'
af]Ng g;Sg]
202
@= sf]i7sdf lbOPsf] ldNbf] zAb /fvL jfSo k"/fug'{xf];\ M @
-s_ :d[lt zAbsf] kof{ojfrL zAb ==== xf] . -:d/0f, emns, ;Demgf_
-v_ jhg zAbsf] kof{ojfrL zAb======= xf] . - pd]/, ef/, t/fh'_
-u_ gu/ =========zAb xf] . -cg]sfy{s, ;ª\lIfKt, >'lt;d leGgfy{s_
-3_ le/ zAbsf] ljk/Ltfy{s zAb==== xf] . -kx/f, ;Dd, 8fF8f]_
#= tnsf zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug'{xf];\ M @
;fwg, 5]sy'g .
$= z'4 kf/L ;fg'{xf];\ M @
/fd|f] lglt lnP/ lx“8\g] lj/sf] sfdnfO{ ;a}n] l:jsf/ u/L p;sf] k'hf ug{ kl5 kb}{gg\ .
%= tnsf jfSonfO{ Pp6} jfSodf ;+Zn]if0f u/L n]Vg'xf];\ M $
-s_ g]kfn k|fs[lts ¿kn] cfsifs{ 5 . g]kfn /d0fLo 5 .
-v_ g]kfndf ;u/dfyf 5 . ;u/dfyf ;+;f/s} ;jf]{Rr lzv/ xf] .
-u_ g]kfn kxf8} kxf8n] el/Psf] 5 . kxf8df kbofqf /dfOnf] x'G5 .
-3_ cfh kfgL kb}{g . cfh /f]kfO{F x'Gg .
-ª_ ltdL dnfO{ dfof u/ . ltdL dnfO{ dfof gu/ . dnfO{ dtna 5}g .
%= tn lbOPsfdWo] s'g} Ps p4/0fsf] ;k|;ª\u JofVof ug'{xf];\ M $
-s_ ofq' afxs a; / dfn afxs 6«s
h'wfpg] d xf]Og
d}n] eg]/ 6\ofª\s/n]
a;nfO{ kf; glbPsf] xf]Og .
-v_ ;8s x'“,slxNo} efl“rGg“
d;“u olt g} ck]Iff /fv .
^= tnsfdWo] s'g} Ps k|Zgsf] ;ª\lIfKt pTt/ lbg'xf];\ M $
-s_ d ;8s af]Nb} 5' sljtfn] s;/L Joª\u u/]sf] kfOG5 <
-v_ d ;8s af]Nb} 5' sljtfn] s] ;Gb]z lbPsf] 5 <
203
kf7 !%
Psfª\sL 6Lsf
PsfOut kf7\oj:t' ljefhg tflnsf
j|m=;= kf7\oj:t' kf7\oef/
!= ;:j/jfrg, zAbfy{ / jfSodf k|of]u !
@= xfpefp;lxt k7g !
#= ;ª\lIfKt pTt/ !
$= ;k|;ª\u JofVof !
%= tfls{s pTt/ !
^= ;+jfbsf] /rgf #
&= sf/s / ljelStsf] klxrfg / k|of]u @
hDdf !)
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
• zAbfy{kTtL, jfSo;"rL / uf]hLtflnsf
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{x¿nfO{ cGtfIf/L zAb v]n ljlwsf] k|of]u u/L pTk]|/0ff hufpg'xf];\ / ;f]xL ;Gbe{nfO{ hf]8\b} cfh
ul/g] d'Vo lj|mofsnfksfaf/]df hfgsf/L lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ kf7sf cg'R5]bx¿ ;/;tL{ ;:j/jfrg ug{ nufpg'xf];\ .
• ;:j/jfrg ubf{ cfkm"nfO{ cy{ af]w ug{ gof“ nfu]sf zAbx¿ eGg nufpg'xf];\ .
• tL zAbnfO{ z}Ifl0fs kf6Ldf n]Vg'xf];\ . tTkZrft\ zAbfy{kTtL k|bz{g u/L zAbfy{ lzIf0f ljlwsf] k|of]u
u/L cy{ af]w u/fpg'xf];\ .
204
lj|mofsnfk #
• lzIfsn] cfkm"n] nu]sf] jfSodf k|of]u u/]sf] gd'gf jfSo;"rL k|bz{g ug'{xf];\ / To:t} k|s[ltsf cGo
jfSox¿ lgdf{0f ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• ljBfyL{x¿af6 lgld{t jfSox¿ sIffdf k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
• ldNof]÷ldn]g af“sL ljBfyL{x¿nfO{ d"Nofª\sg ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ / clGtddf dfq lzIfsn] cfjZos
;'wf/fTds ;'emfj lbg'xf];\ .
• ljBfyL{nfO{ cfkm"n] jfSodf k|of]u u/]/ nu]sf] jfSo ;"rL k|bz{g ug'{xf];\ / ljBfyL{nfO{ pko'St ;d"xdf
ljefhg u/L o:t} k|s[ltsf cGo jfSo lgdf{0f ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ M
jfSodf k|of]u ul/Psf] gd'gf
x+;n] 7fp“ 5f]8\g' – lxhf]sf] af9Ldf vf]nf tbf{ t d]/f] x+;n] 7fp“ 5f8]]sf] lyof] .
lvGg – k/LIff lau|]/ xf] ls pdf cfh lvGg b]lvlG5g\ .
d'b|f – lxhf] /ftel/ g;'t]/ xf] ls lbg]sf] d'b|f dlng b]lvG5 .
/f]6L kf]Ng' – cl:tsf] ;]n /f]6L cfh kf] kf]n]/ vfOof] .
rrx'O{ – b;}Fdf rrx'O{ u/L lkª v]Nbfsf] dHhf g} cs}{ x'G5 .
lr/~hLjL – h;n] h:tf] cfl;s lbP klg dfG5] sxF lr/~hLjL x'g ;S5 / <
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• zAb / cy{ ldNg] u/L hf]8f ldnfpg'xf];\ .
zAb cy{
lvGg /fd|f] va/sf] nlR5g
d'b|f r]tgf x/fpg'
l8laof nfdf] ;do af“Rg], bL3{hLjL
av{ 6'sL, kfg;
8f“s b'MvL, pbf;
x+;n] 7fp“ 5f]8\g' cg'xf/
lr/~hLjL jif{, ;fn
• dflys} s]xL zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug{ nufO{ df}lvs pTt/ lbg nufpg'xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= $ sf] pTt/ n]v]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
205
lbg M bf];|f] ;do $% ldg]6
kf7 zLif{s M 6Lsf -Psfª\sL_
kf7\oj:t' M e"ldsf clego;lxt ;:j/ k7g
nlIft l;k ljsf; M k7g af]w
!= ljlzi6 p2]Zo
-s_ kf7sf cg'R5]bx¿ e"ldsf clego;lxt k7g u/L ;f];DaGwL ;f]lwPsf k|Zgx¿sf] pTt/ lbg
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
kf7\ok':ts
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{x¿nfO{ cfkm"nfO{ dg k/]sf s'g} klg JolStsf] e"ldsf clego u/]/ b]vfpg s]xL ;do lbO{
l;sfOk|lt pTk|]/0ff hufpg'xf];\ / ;f]xL ;Gbe{nfO{ hf]8\b} cfhsf] lbgdf ul/g] d'Vo lj|mofsnfksf] hfgsf/L
lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ Psfª\sLnfO{ s] s;/L xfpefp;lxt jfrg ug]{ ;DaGwdf Psl5g 5nkmn ug{ nufO{
lzIfsn] kf7sf] s'g} Ps kfqsf] e"ldsf clego;lxt jfrg u/]/ ljBfyL{nfO{ gd'gf k|bz{g ug'{xf];\ .
To;kl5 ljleGg ljBfyL{nfO{ kf7sf kfq cg';f/sf] ljleGg e"ldsf lbO{ kfn}kfnf] e"ldsf clego;lxt k7g
ug{ nufpg'xf];\ .
• e"ldsf clego;lxt k7g ubf{ gldn]sf :yfgdf k7g sfo{ ToxLF /f]sL cfkm"n] cfbz{ jfrg u/L ;f]cg';f/
k'gM jfrg cEof; u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L cEof;sf] k|Zg g= % / ^ sf lj|mofsnfk
u/fpg'xf];\ . yk ;'wf/ ug'{kg]{ eP pko'St ;'emfj lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L cEof;sf] k|Zg g= ( sf] lj|mofsnfk u/fpg'xf];\ .
yk ;'wf/ ug'{kg]{ eP pko'St ;'emfj lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk %
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L n]vfO cEof;sf] k|Zg g= !^ / !( sf n]vg
lj|mofsnfk ug{ nufpg'xf];\ . ljBfyL{n] lj|mofsnfk n]Vb} u/]sf] ;dodf k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos
;xhLs/0f ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ljBfyLnfO{ kf7sf s'g} klg cg'R5]b lbO{ xfpefp;lxt k7g ug{ nufO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg
ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• kf7df k|of]u ul/Psf sYo zAbx¿sf] ;"rL agfO{ To;sf] n]vfOdf x'g] z'4 ¿k n]v]/ Nofpg] kl/of]hgf
sfo{ lbg'xf];\ .
206
lbg M t];|f] ;do $% ldg]6
kf7 zLif{s M 6Lsf -Psfª\sL_
kf7\oj:t' M ;ª\lIfKt pTt/ n]vg
nlIft l;k ljsf; M n]vfO
!= ljlzi6 p2]Zo M o; kf7sf] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g]5g\ M
-s_ kf7 k9L To;af6 ;f]lwPsf ;ª\lIfKt k|Zgsf] pTt/ lbg
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
kf7\ok':ts / ;ª\lIfKt pTt/sf] gd'gf
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{x¿nfO{ kf7sf] s'g} Ps cg'R5]b lbO{ cg' n]vg lj|mofsnfk u/fpg'xf];\ / h;n] l56f] / z'4;“u
n]Vof] To;nfO{ sIff cufl8 pEofP/ tfnL ahfO{ ;Ddfg ug{ nufpg'xf];\ . To;kl5 cfh cWoog ul/g]
kf7\oj:t' z}Ifl0fs kf6Ldf n]vL hfgsf/L lbg'xf];\ M
lj|mofsnfk @
• ljBfyL{x¿nfO{ cfkm"n] tof/ u/]/ nu]sf] kf7sf] ;ª\lIfKt k|Zgsf] pTt/ gd'gf k|bz{g ug'{xf];\ / To;sf]
;+/rgf kIfaf/] s]xL ;do 5nkmn ug{ nufO{ ;ª\lIfKt k|Zgsf] pTt/ lbg] tl/sfsfaf/]df k|lzIf0f lbg'xf];\
.
lj|mofsnfk – #
• ljBfyL{x¿nfO{ ;dfj]zL tl/sfn] pko'St ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / kf7sf] cEof;sf] km/s km/s
;d"xnfO{ kg]{ u/L k|Zg g= !! sf] -s_ b]lv -3_ ;Ddsf ;ª\lIfKt pTt/ lbg] k|Zgsf] pTt/ lbg km/s
km/s ;d"xnfO{ lgb]{z ug'{xf];\ .
• ljBfyL{n] n]Vb} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL sfdsf] cjnf]sg ug'{xf];\ / cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]Vg] sfo{ k"/ful/;s]kl5 ;d"x ;d"xsf ;d"x g]tfaf6 ;f] ;ª\lIfKt pTt/ n]v]sf] sIffdf k9]/ ;'gfpg
lgb]{z ug'{xf];\ .
• k|To]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 csf]{ ;d"xnfO{ ;f] k|:t'ltsf] l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{n] ljleGg lj|mofsnfkdf k|blz{t u/]sf ;an kIfsf] k|z+;f ub}{ cfgf] lgisif{;lxt pko'St
k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• lgDg lnlvt k|Zgx¿ ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
-s_ ;ª\lIfKt pTt/ n]Vbf s'g s'g kIfdf Wofg lbg'kg]{ /x]5 <
%= u[xsfo{
• ljBfyL{nfO{ kf7sf] cEof;leqsf] k|Zg g= !! sf] -ª_ sf] pTt/ n]v]/ Nofpg] u[xsfo{ lbg'xf];\ .
207
lbg M rf}yf] ;do $% ldg]6
kf7 zLif{s M 6Lsf -Psfª\sL_
kf7\oj:t' M ;k|;ªu JofVof
nlIft l;k ljsf; M n]vfO
!= ljlzi6 p2]Zo M o; kf7sf]] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
• kf7sf ljlzi6 kª\lStsf] ;k|;ª\u JofVof ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
;k|;ª\u JofVof ul/Psf] gd'gf
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk !
• s'g} d'Sts, r'6\lsnf, ufp“ vfg] syf, uLt, sljtfdWo] s'g} Ps ;'gfO{ jf ljBfyL{nfO{ g} eGg nufO{
pTk|]/0ffTds lj|mofsnfk ;DkGg ug'{xf];\ . cfh sIffdf ul/g] d'Vo lj|mofsnfkaf/] z}Ifl0fs kf6Ldf n]vL
ljBfyL{x¿nfO{ hfgsf/L u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• kf7sf s'g} Ps ljlzi6 kª\lStsf]] ;k|;ª\u JofVof] gd'gf z}Ifl0fs ;fdu|L k|bz{g ug'{xf];\ / ;k|;ª\u
JofVof ug]{ tl/sfsfaf/]df 5nkmn u/fpg'xf];\ . pgLx¿n] lbPsf lgisif{nfO{ ;dflxt ub}{ ;k|;ª\u JofVof
tl/sfsfaf/]df ljBfyL{nfO{ yk :ki6 kfg'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= !@ sf ltg k|Zgx¿dWo] Ps
;d"xnfO{ Pp6f dfq kg]{ u/L -s_ / -v_ sf] cfg} df}lns z}nLdf ;k|;ª\u JofVof ug{ lgb]{z ug'{xf];\ .
• ;d"x sfo{ ;dfKt ePkl5 ;d"xsf] g]tfaf6 kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / af“sL ;d"xnfO{
l6Kk0fLsf nflu k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• w]/} /fd|f] n]Vg] ;d"xnfO{ cfhsf] pTs[i6 ;d"x 3f]if0ff ug'{xf];\ / tfnL ahfO{ ;Ddfg ug{ nufpg'xf];\ .
• cGtdf lzIfsn] ljBfyL{sf ;an kIfx¿sf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿af/] pko'St k[i7kf]if0f
lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= !@ sf] -u_ df lbOPsf] uBf+zsf] ;k|;ª\u JofVof ug{ nufO{
k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;Dkfbg ug'[{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= ^ sf] k|Zgsf] pTt/ n]v]/ Nofpg] kl/of]hgf sfo{ lbg'xf];\ .
208
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
:jtGq tfls{s /rgfsf] gd'gf
#= l;sfO ;xhLs/0f lj|mofsnfk
lj|mofsnfk !
• ut lbgsf] kl/of]hgf sfo{ k|:t'tLs/0f ug{ nufO{{ ljBfyL{x¿df pTk|]/0ff hufpg'xf];\ / ;f]xL k|;ª\unfO{
hf]8\b} cfhsf] sIffdf ljBfyL{n] ug'{kg]{ d'Vo sfdsfaf/]df hfgsf/L u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk @
• cfkm"n] nu]sf] kf7sf] cEof;df lbOPsf] s'g} tfls{s pTt/ lbg] k|Zgf]Tt/sf] gd'gf k|bz{g ug'{xf];\ .
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L ;f] gd'gf ;fdu|L k9L tfls{s pTt/ lbg] tl/sfsfaf/]df
Pp6f lgisif{ lgsfNg s]xL ;do lbg'xf];\ M
tfls{s pTt/ lbg] k|Zgf]Tt/sf] gd'gf M
k|Zg M o; Psfª\sLsf] zLif{s ‘6Lsf’ slTtsf] l7s 5 < ts{;lxt cfgf] wf/0ff n]Vg'xf];\ .
pTt/ M
‘6Lsf’ Psfª\sLsf /rgfsf/ eLdlglw ltjf/L x'g\ . d]/f] ljrf/df Psfª\sLsf/n] o; Psfª\sLsf]
zLif{snfO{ cToGt pko'St x'g] u/L /fv]sf] b]lvG5 .
of] Psfª\sLsf] syfj:t' b;}+sf] 6Lsfsf] ;]/f]km]/f]df ;'? eO{ ;f]xL ;Gbe{df 6'ªl\ uPsf] kfOG5 .
w]/}h;f] ;+jfbx¿ 6Lsf;“u g} ;DalGwt 5g\ . o;n] ubf{ o; kf7sf] gfd ‘6Lsf’ g} a9L ;fGble{s
b]lvG5 . o; Psfª\sLsf] d'Vo p2]Zo Pp6f kl/jf/sf] k|d'v ;b:o rf8jf8 jf 6Lsfsf] a]nfdf
ljb]lzg k'u]/ Ps jif{ lat]sf] / d'Vo rf8df klg ca]/;Dd 3/df gcfp“bf cGo kfl/jfl/s
;b:osf] dgf]b;fnfO{ bzf{pg' xf] . o;/L kf7sf] d'Vo p2]ZonfO{ ;d]l6g] u/L /flvPsf] of] 6Lsf
zLif{s Ho“b} k|efjsf/L 5 . o; Psfª\sLsf kfqx¿df cfd}, ;'GtnL, sfn' / sdfgl;+x 5g\ .
oLdWo]sf s'g} klg kfqsf] gfdaf6 zLif{s /fv] klg kf7sf] p2]ZonfO{ ;d]6b\ }g . ;a} kfqsf] Pp6}
6Lsfsf] lrGtf / rf;f] a9L 5 . ;a} kfqsf] dgf]efjgf / ljrf/nfO{ ;d]l6g] ePsfn] 6Lsf zLif{s
g} a9L ;fy{s / pko'St b]lvG5 .
dflysf ;a} kIfnfO{ s]nfp“bf kf7sf] p2]Zo / dd{nfO{ k"0f{ ¿kdf ;d]l6g] o; kf7sf] zLif{s ‘6Lsf’
g} cToGt ;fy{s, k|efjsf/L / ;fGble{s b]lvG5 .
• ljBfyL{ ;d"xaf6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt ub}{ ts{ lbg] k|Zgsf] pTt/ lbg] tl/sfaf/] :ki6 wf/0ff
lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk #
gd'gf k|Zgx¿
• syfsf kfq nfnsf] kl5Nnf] hLjg s:tf] eof] xf]nf < cg'dfg u/L n]Vg'xf];\ .
• kf7sf] clGtd cg'R5]b k9\g'xf];\ / To;kl5 s] eof] xf]nf < cg'dfg
u/L n]Vg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L kf7sf] k|Zg g= !# sf] tts{ lbg] k|Zgsf] pTt/ n]Vg
lgb]zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿n] n]vg sfo{ ub}{ hf“bf cndn / ;d:of b]lvPsf :yfgdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ljBfyL{n] u/]sf sfo{nfO{ kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / af“sL ljBfyL{x¿nfO{ k|ltlj|mofsf nflu
k|f]T;flxt ug'x{ f];\ .
209
• cGTodf ljBfyL{x¿n] ;DkGg u/]sf ;sf/fTds lj|mofsnfkx¿sf]] k|z+;f ub}{ cfp“bf lbgdf yk ;'wf/
ug'{kg]{ kIfx¿ cf}“NofO{ ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ts{ lbg] k|Zgsf] pTt/ lbFbf Wofg lbg'kg]{ s'/fx¿ s] s] x'g\ eGg] k|Zgsf] pTt/ eGg nufO{
k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= * sf] pTt/ n]v]/ Nofpg] sfo{ lbg'xf];\ .
• klxnf] cg'R5]bdf lbOPsf] ljifj:t';“u cfkm" ;xdt jf c;xdt ePsf] s'/f k|:6;“u /fVg] .
• bf];|f] cg'R5]bdf tkfO{+sf] ljrf/nfO{ k'li6 ug]{ cfwf/ tyf ljleGg ts{x¿ lbg] .
• t];|f] cg'R5]bdf cfgf ts{x¿af6 cfPsf] lgisif{ lbg] .
210
;do M a]n'sL $ ah]kl5
-xfn sIff !) df cWoog/t ldgf / cho Ps} ufp“sf ;fyL x'g\ . w]/} lbgkl5 pgLx¿ cfh ;“u }
s'/fsfgL ub}{ 3/ kmls{+b} 5g\ ._
cho M P, ldgf Û cfh t xfdL ;“u} 3/ hfg kl/P5 . Pp6} ufp“sf eP klg ;“u} 3/ gkms]{sf] w]/}
eof] t .
ldgf M xf] t lg . ltdL stf d stf eg] h:tf] < d rf“8} 3/ kms{G5, ltdL stf hfG5f} s'lGg <
To;}n] xf]nf .
cho M stf hfg' v} < o;f] ;fyLx¿;“u 3'Dof], df]afOndf uLt xfNof], uLt ;'Gof] . slxn]sfxL“
ahf/lt/ xlNnof] . o:t} df]hdf 5' . ca t kmfOgn hfFr cfof] eG5g\ . kf;} gx'g] kf] x'“ ls
eGg] 8/ kf] nfu]sf] 5 t .
ldgf M pd]/df v]Ng / 3'Dg t s;nfO{ dg nfUb}g < t/ cfgf] d'Vo p2]Zo rfxL“ e'Ng' x'Gg eg]/ d
t k9fOdf g} Jo:t 5' . Ps dlxgf ef], df]afOn klg l:jr ckm u/]sL 5' . clg ltd|f] tof/L
s:tf] 5 t <
cho M s] ;fw]sf] xf]nf < vTtd 5 s] .
ldgf M ltdL km'6anlt/ nfUof} . d}n] t 5 dlxgf;Dd 6\o';g k9]F . clxn] t df]6fdf]6L k/LIffsf]
tof/L k"/feof] . o;f] bf]x¥ofP/ x]g{ dfq af“sL 5 .
cho M nf} ltdLn] t crDd} kf] ul/5f}“ . v]nlt/ nfu]/ d}n] t lstfa kN6fPs} 5}g . s] kf] ug]{
xf]nf <
ldgf M v} s] ug]{ eGg' lg . ltdLnfO{{ klxNo} 6\o';g hfcf}“ eGbf dfg]gf} . s'g ;dodf s] ug]{ eGg]
s'/f ghfGbf o:t} x'G5 . v]Ng, 3'Dg / /dfOnf] ug{ dnfO{{ rflxF dg gnfUg] xf] / < xfdLn]
;donfO{ a'em]/ sfd ug'{k5{ . ;dosf] b'?kof]u u/of] eg] kl5 w]/} wf]sf kfOG5 . b]v]gf},
a/dlemofsf j[h]z / nIdlgof“ km];a'ssf] km\ofg eP/ k9'bf k9\b} s'n]nd 7f]s] . clxn]
k5'tfp“b} 5g\ /] . xfd|} 6f]nsf] nvgnfO{ x]/ g . k9\b} gk9L km];a's rnfP/ / To;}df cfpg]
sf6'{g / v]ndf n7\7 k/]/ ( sIffdf g} km]n ePsf] < s] d;“u rflx“ df]afOn 5}g / <
sIffdf d lsg k|yd ePsL < x]/, cfkm";“u ePsf] j:t' / ;dosf]] ;b'kof]u kf] ug{
hfGg'k5{ .
cho M -nfrf/ / cg'gosf] efjn]_ xf], ldgf . ltdLn] t d]/f] cf“vf vf]nL lbof} . d}n] t d'Vo k9\g]
a]nfdf 3'd]/ / df]afOn v]n]/ vTtd} kf] u/]F5' . sIff !) kf; gu/] t aaf{b} x'G5 . km]n eP
t afcfdf / ;dfhsf] cufl8 d'v b]vfpg} nfh x'G5 . s] kf] u¿F, ldgf <
ldgf M s] ug'{ lg < k/LIff cfpg cem} b'O{ dlxgf af“sL 5 . v'a ldlxg]t ug]{ lg .
cho M s;/L v} < -6fpsfdf xft /fv]/ ;'O{o==== ub}{ lj/lStG5_
ldgf M ca h] x'g' eO;Sof] . dfG5]n] hLjgdf x/]z vfg' x'“b}g . ca 3'Dg], v]Ng] / df]afOndf
em'lG8g] sfd aGb u/ . laxfg rf“8} p7]/ ltdL dsxf“ ga'em]sf s'/f l;Sg cfpm . d
l;sfp“nf . To:t} :s'naf6 3/ ;“u ;“u} kmls{g] u/f}“ . af6f]df klg k9fOs}af/]df k|Zgf]Tt/
ub}{ cfp“nf . a]n'sL km]l/ ldn]/ k9fOs} cEof; u/f}“ . ltdLnfO{{ l;sfp“bf dnfO{{ klg emg\
cfp“5 . b'j}nfO{{ kmfObf x'G5 . ls s;f] <
cho M -k|;Gg d'b|fdf_ xf], ldgf . ltdLn] dnfO{{ w]/} /fd|f] ;Nnfx lbof} . d}n] t 9'ªu\ f vf]Hbf b]jt}
kfP h:tf] ef] t . ltd|f] u'g d slxNo} d la;{g] 5}g . d e/] a]n'sLb]lv g} ltd|f] 3/df
cfp“5' . w]/} ldlxg]t u5'{ .
ldgf M n, l7s 5 t . cf]xf] Û s'/f ubf{ub}{ 3/df g} cfOk'luP5 . d t nfu]“ x} .
cho M x'G5 n ldgf . d 3/df uO{ rf“8} n'uf km]/]/ lstfa lnO{ ltdLsxf“ cfp“5' .
ldgf M n, n, rf“8} cfpm . oxf“ ldn]/ u/] s'grflx“ sfd c;Dej 5 / < -b'j} hgf cfcfgf] 3/lt/
nfUb5g\ ._
211
• ljBfyL{ ;d"xaf6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt ub}{ ;+jfb n]Vg] tl/sfsfaf/]df :ki6 wf/0ff lbg'xf];\ .
ljBfyL{af6 cfPsf x/]s lh1f;fnfO{ kl/k"lt{ ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L kf7sf] k|Zg g= !$ sf] ;+jfb n]Vg]] k|Zgsf] pTt/ n]Vg
lgb]zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿n] n]vg sfo{ ub}{ hf“bf cndn / ;d:of b]lvPsf :yfgdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ljBfyL{n] u/]sf sfo{nfO{ kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / af“sL ljBfyL{x¿nfO{ k|ltlj|mofsf nflu
k|f]T;flxt ug'x{ f];\ .
• cGTodf ljBfyL{x¿n] ;DkGg u/]sf ;sf/fTds lj|mofsnfkx¿sf]] k|z+;f ub}{ cfp“bf lbgdf yk ;'wf/
ug'{kg]{ kIfx¿ cf}+NofO{ ;du|df pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• ;+jfb n]Vbf Wofg lbg'kg]{ s'/fx¿ s] s] x'g\ eGg] k|Zgsf] pTt/ eGg nufO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{
;DkGg ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= !^ sf] ;+jfb n]v]/ Nofpg] sfo{ lbg'xf];\ .
212
lbg M gjf}“ / b;f}F ;do M $% ldg]6
kf7 zLif{s M 6Lsf -Psfª\sL_
nlIft l;k ljsf; M sfo{d"ns Jofs/0f
kf7\oj:t' M Jofs/0f -sf/s / ljelSt_
!= ljlzi6 p2]Zo M o; kf7sf] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
• jfSodf k||of]u ePsf gflds kbsf] sf/s klxrfg ug{
• ljelSt lrx\gnfO{ ;xL 7fp“df k|of]u ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
sf/s / ljelSt klxrfg tflnsf, jfSo ;"rL / kmnfl6g kf6L
#= l;sfO ;xhLs/0f lj|mofsnfk
lj|mofsnfk !
• ljBfyL{x¿nfO{ tnsf k|Zg lbO{ vfnL :yfgdf ldNbf] s'/f /fVg nufO{ pTk|]/0ffTds lj|mofsnfk ;~rfng
ug'{xf];\ / ;f]xL k|;ª\unfO{ hf]8\b} cfhsf] sIffdf ljBfyL{n] ul/g] d'Vo sfdsfaf/]df hfgsf/L
u/fpg'xf];\ M
k|Zg M tnsf vfnL 7fp“df pko'St ljelSt lrx\g n]vL jfSo k"/fug'{xf];\ M
-s_ cfh d ==========Ho“b} ef]s nfu]sf] 5 .
-v_ /d]z =============v]t vg]sf] lyof] .
-u_ p;sf] v]t =======y'k|} r/fx¿ 5g\ .
-3_ /ftf] snd =======lr7L n]lvof] .
-ª_ cfh ================d}n] sfd ;'? u/f] .
lj|mofsnfk @
• cfkm"n] tof/ u/]/ nu]sf] sf/s / ljelSt klxrfg ug]{ tflnsf k|bz{g ug'{xf];\ .
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L tflnsf cWoog u/L sf/s / lelStsf aaf/]df lgisif{
lgsfNg s]xL ;do lbg'xf];\ M
sf/s / ljelSt klxrfg tflnsf
j|m= pbfx/0f jfSo gflds ljelSt lrx\g ljelSt sf/s ;DaGw—cy{
;= kb
!= /d]z n]V5 . /d]z n], af6 k|ydf stf{ sfd ug]{
@= pm alxgLnfO{ km'Nofp“5 . alxgL nfO{ låtLof sd{ ul/g] a:t'
#= xl/ n7\7Ln] efOnfO{ s'6\5 . n7\7L n], af6, åf/f, l;t, ;“u , ;fy t[tLof s/0f ug]{ ;fwg
$= d}n] cfdfnfO{ ld7fO{ NofPF . cfdf nfO{, nflu, lglDt rt'yL{ ;Dk|bfg sfdsf] ;dk{0f
%= ;x/af6 aNn cfOof] . ;x/ b]lv, af6, eGbf k~rdL ckfbfg ljR5]bg, cjlw
^= p;sf] 5f]/f] 3/ cfof] . Pm sf], sf, sL, /f], /f, /L, gf], gf, gL ifi7L ======== e]bs
&= vf6df tlsof 5 . vf6 df, dfly, dWo], pk/, lt/, tk{m ;KtdL clws/0f cfwf/
213
• ljBfyL{ ;d"xaf6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt ub}{ sf/s / ljelStsf] klxrfg u/fpg'xf];\ . o; j|mddf
ljBfyL{af6 cfPsf x/]s lh1f;fnfO{ kl/k"lt{ ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L Jofs/0fsf]] k|Zg g= ! sf] tflnsfsf] yk cWoog
ug{ nufO{ k|Zg g= @ sf] lj|mofsnfk ug{ lgb]zg lbg'xf];\ .
• ;d"x sfo{ x'“b} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;d"xn] u/]sf sfo{nfO{ kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / af“sL ;d"xnfO{ l6Kk0fL / ;'wf/sf nflu
k|f]T;flxt ug'{xf];\ . uNtL ePsf :yfgdf To;sfaf/]df :ki6 kf/L ;'wf/ ul/lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk $
• csf]{ ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L tnsf k|Zgsf] pTt/ n]Vg lgb]zg lbg'xf];\ M
k|Zg M /]vfª\lst gflds kbsf] sf/s klxrfg u/L n]Vg'xf];\ M
-s_ s[i0fn] s]zjnfO{ snd lbof] .
-v_ cfk\mgf] sfd s;}n] ;3fPsf] xf]Og .
-u_ xs{n] dnfO{ s'6\of] .
-3_ u'?n] n7\7Ln] s'6\g'eof] .
-ª_ 5fgf]dfly l3/f}+nf kmn]sf 5g\ .
-r_ daf6 7'nf] uNtL eof] .
-5_ clgtf xFl;ofn] 3fF; sf6\5] .
-h_ d}n] p;nfO{ 7'nf] u'g nufPsf] 5' .
-em_ xfd|f] 3/df w]/} afv|f 5g\ .
-`_ p;sf] dgdf kfk dfq 5 .
• ;d"x sfo{ x'“b} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• ;d"xn] u/]sf sfo{nfO{ kfn}kfnf] k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / af“sL ;d"xnfO{ l6Kk0fL / ;'wf/sf nflu
k|f]T;flxt ug'{xf];\ . uNtL ePsf :yfgdf To;sfaf/]df :ki6 kf/L ;'wf/ ul/lbg'xf];\ .
• cGTodf ljBfyL{x¿n] ;DkGg u/]sf ;sf/fTds lj|mofsnfkx¿sf]] k|z+;f ub}{ yk ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿
cf}+NofO{ pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• tnsf k|Zgsf] pTt/ n]Vg nufO{ k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
k|Zg M /]vfª\lst gflds kbsf] sf/s klxrfg u/L n]Vg'xf];\ M
-s_ ab|Ln] ahf/af6 abfd NofO{ xftn] km'6fp“b} vfP .
-v_ p;n] /fh]znfO{ xftn] Kof6\6 9f8df lxsf{P .
-u_ lagfn] l6gfnfO{ Pp6f snd ;fgf] a6\6fdf /fv]/ pkxf/ lbOg\ .
-3_ cxdbn] ahf/af6 s'tf{ NofO{ 5f]/LnfO{ lbP .
-ª_ rDkfn] rd]nLnfO{ rl/sf]6af6 rfprfp NofO{ ksfP/ rDrfn] v'jfOg\ .
214
%= kl/of]hgf sfo{
-s_ /]vfª\lst zAbx¿sf] s'g s'g sf/s x'g\ < klxrfg u/L n]Vg'xf];\ M
3gZofd laxfg ;a]/} p7\5g\ / >LdtL /ldnfnfO{ p7fp5g\ . lrofkfgkl5 g} pgLx¿ sfddf vl6G5g\ .
3gZofd v's'/Ln] 3f“; emfg{ yfN5g\ . /ldnf 3f“; a6'Nb} ufO{j:t'nfO{ xflnlblG5g\ . b'j} hgf ldn]/ vfgf
agfp“5g\ / 5f]/f5f]/LnfO{ v'jfp“5g\ . To;kl5 pgLx¿ 3/af6 v]tlt/ nfU5g\ .
-v_ ljleGg sf/s / ljelStsf] k|of]u u/L z}lIfs e|d0f hf“bfsf] j0f{g ug'{xf];\ / To;df k|of]u ePsf sf/s
/ ljelStnfO{ /]vfª\sg u/]/ Nofpg] kl/of]hgf sfo{ lbg'xf];\ .
215
gf]6 M ;DaGw sf/snfO{ sf/ss} ¿kdf glnO{ ifi7L ljelStsf] ¿kdf dfq lng' pko'St x'G5 .
&= clw/s0f sf/s M
lj|mofn] ug]{ sfo{Jofkf/sf] cfwf/ cyf{t\ ;do, 7fp“, ljifo cflb hgfpg] gflds kb g}
clws/0f sf/s xf] . o; sf/sdf ;KtdL ljelSt lrx\g nfUb5g\ . h:t}M 5fgfdfly l3/f}+nf
kmn]sf 5g\ . ¿vdf r/f] 5 .
*= ;Daf]wg ljelStM
P Û , x] Û , cf] Û, /] Û , h:tf lrx\gx¿nfO{ ;Daf]wg ljelSt elgG5 . o;n] s'g} sf/s;“u
;DaGw /fVb}g . h:t}M cf] Û s]6f ltdL stf hfg nfu]sf xf} <
yk lj|mofsnfk
ljBfyL{x¿nfO{ lgDgfg';f/sf k|Zgx¿sf] pTt/ n]Vg nufO{ pgLx¿sf]] l;sfOsf] d"Nofª\sg ug{
;Sg' x'g] 5 M
!= tnsf zAb / cy{sf] hf]8f ldnfpg'xf];\ M @
zAb cy{
lvGg nfdf] ;do af“Rg], bL3{hLjL
d'b|f 6'sL, kfg;
l8laof b'MvL, pbf;
lr/~hLjL afs;
cg'xf/
@= z'4 kf/L ;fg'{xf];\ M @
cfd}n] eGg'eof] of] jif{ lsg P:tf] l9nf] < ;w}F t km'nkfltleq} cfOk'lUy; .
#= tnsf zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug'{xf];\ M @
x+;n] 7fp“ 5f]8\g', kf] .
$= tnsf] jfSoaf6 /]vfª\lst gflds kbsf] sf/s klxrfg u/L n]Vg'xf];\ M @
rt'/dfgn] rd]nLnfO{ rfprfp lsg]/ NofO{ rDrfn] v'jfP .
%= tn lbOPsfdWo] s'g} Ps p4/0fsf] ;k|;ª\u JofVof ug'{xf];\ M $
-s_ Ps kfOnf] lx“8] klg cfÇg} e'O“df lx“8\g'k5{, Ps yf]kf kl;gf r'xfP klg cfÇg}
df6fsf 8Nnfdf r'xfpg'k5{ .
-v_ b; nf]6f kfgL c6fPsf] ufu|f]df Ps d'7L a9L s;f] gc6fpnf t <
^= tnsfdWo] s'g} Ps k|Zgsf] dfq ;ª\lIfKt pTt/ lbg'xf];\ M $
-s_ k};fsf lglDt ljb]z uPsf sdfgl;+xnfO{ cfd}n] s] eg]/ ;DemfOg\ <
-v_ 6Lsf Psfª\sLn] lbPsf] d"n ;Gb]z k|:6 kfg'{xf];\ .
&= :j/f]huf/nfO{ dxTTj lbcf}F eGg] ljifodf b'O{ ;fyLx¿sf lardf x'g] s'/fsfgLnfO{ ;d]6L Pp6f ;+jfbsf]
/rgf ug'{xf];\ . $
216
kf7 !^
syf dfphª afa';fx]asf] sf]6
PsfOut kf7\oj:t' ljefhg tflnsf
j|m=;= kf7\oj:t' kf7\oef/
!= ;:j/jfrg / z'4 pRrf/0f !
@= zAbfy{ / jfSodf k|of]u !
#= ;:j/ k7g / k|Zg lgdf{0f !
$= a'“bf l6kf]6 / ;f/f+z n]vg @
%= k7g af]w / 5f]6f] pTt/ n]vg !
^= nfdf] pTt/ n]vg !
&= lgb]{lzt syf n]vg !
*= Jofs/0f -jfRo kl/jt{g_ @
hDdf !)
lj|mofsnfk #
• lzIfsn] kf7sf] gjf“} cg'R5]b k9]/ ;'gfpg'xf];\ / ljBfyL{nfO{ kfn}kfnf] To;sf] ;f/f+z eGg nufpg'xf];\ .
217
• ljBfyL{nfO{ ;'gfO cEof;sf] k|Zg g= @ / # sf lj|mofsnfkx¿ u/fpg'xf];\ . ljBfyL{n] s'g} uNtL u/]df
;'wf/ ul/lbg'xf];\ .
• cGtdf pko'St k[i7kf]if0f lbO{ sIff sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• tnsf zAbnfO{ z'4;“u pRrf/0f ug{ nufpg'xf];\ M
s|f]wL, rIf', ko{Gt, w[i6tf, tLI0f, tfTsflns, cf}bfo{, Sn]z, j:t'tM, lglj{sf/, cEo:t .
%= l;h{gfTds sfo{
• ut lbgx¿sf] cWoog / cEof;sf cfwf/df kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= !% sf] pTt/ n]v]/ Nofpg
lgb]{zg lbg'xf];\ .
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
kf7\ok':ts
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
219
lj|mofsnfk – !
• lzIfsn] ljBfyL{x¿nfO{ tnsf 36gfx¿ lbg'xf];\ / s'g tL 36gfx¿ -s_, -v_, -u_, / -3_ dWo] a9\bf]
j|mddf dgdg} ldnfO{ rfF8f] pTt/ eGg'kg]{ k|Zg lbg'xf];\ / h;n] rfF8f] ldnfO{ eGg ;S5 p;nfO{ ;a}n]
tfnL ahfO{ ;Ddfg ug{ nufpg'xf];\ / ;f]xL k|;ª\unfO{ hf]8\b} cfh ul/g] d'Vo lj|mofsnfksfaf/]df
hfgsf/L u/fpg'xf];\ M
k|Zg M
-s_ afns hflu/ vfG5 / cfgf] hLljsf u5{ .
-v_ afns a'9f] eP/ lj>fd lnG5 .
-u_ afns hlGdG5 / a9L v]Ng ?rfp“5 .
-3_ afnsn] w]/} k9n]v u5{ .
;xL j|md M u,3,s,v
lj|mofsnfk – @
• ljBfyL{x¿nfO{ syfnfO{ kfn}kfnf] ;:j/jfrg ug{ nufpg'xf];\ / k7g ub}{ hf“bf k9fOsf] olt / ult
gldnfPdf, n]Vo lrx\g cg';f/ gk9]df / z'4 / :ki6;“u gk9]df, lzIfsn] ;f] :yfgdf ;Rofpg nufO{
k9\g] cEof; u/fpg'xf];\ .
lj|mofsnfk – #
• k7g ;do ;dfKt ePkl5 lstfa aGb ug{ nufO{ ljBfyL{x¿nfO{ ;dfj]zL tl/sfn] pko'St ;d"xdf
ljefhg ug'{xf];\ / n]vfO cEof;sf] k|Zg g= !@ df lbOPsf k|Zgx¿sf] k|lt ;d"x Ps Ps k|Zg kg]{ u/L
pTt/ n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{n] n]Vb} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL sfdsf] cjnf]sg ug'{xf];\ / cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]Vg] sfo{ k"/ful/;s]kl5 ;d"x ;d"xsf ;d"x g]tfaf6 ;f] u/]sf] sfo{ sIffdf k9]/ ;'gfpg lgb]{z
ug'{xf];\ .
• k|To]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 csf]{ ;d"xnfO{ ;f] k|:t'ltk|lt l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ . cGtdf cfgf]
lgisif{;lxt yk ;'wf/sf nflu pko'St k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
lj|mofsnfk – $
• ljBfyL{nfO{ kf7\ok':tssf] cEof;leqsf] k|Zg g= * sf] lgb]{zg cg';f/ s], sxf“, slxn], s;/L, lsg,
k|Zgfy{s jfSo agfpg nufO{ k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ / 7fp“7fp“af6 k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ .
gldn]sf] kfOPdf ;'wf/ u/L ;fg{ nufpg'xf];\ .
• ljBfyL{n] sIffdf k|blz{t u/]sf ;an kIfsf] k|z+;f ub}{ yk ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿ cf}FNofO{ pko'St
k[i7kf]if0f lbg'xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• 5f]6f] pTt/ lbg] k|Zgsf] pTt/ s:tf] x'g'k5{ < eGg] k|Zg ljBfyL{ ;dIf /fvL ;f]sf] pTt/ eGg nufP/
k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• syfsf] cGtkl5 dfphª afa';fx]asf] ljrf/df s] s:tf] kl/jt{g cfof] xf]nf < cg'dfg u/L n]Vg'xf];\ .
220
lbg M rf}yf] / kf“rf}F ;do $% ldg]6
kf7 zLif{s M dfphª afa';fx]asf] sf]6 -syf_
kf7\oj:t' M a'“bf l6kf]6 / ;f/f+z
nlIft l;k ljsf; M k9fO / n]vfO
!= ljlzi6 p2]Zo
o; kf7sf] cGTodf ljBfyL{x¿ lgDg lnlvt sfo{x¿ ug{ ;Ifd x'g] 5g\ M
-s_ lglb{i6 cg'R5]b k9L To;af6 d'Vo a'“bf l6kf]6 u/L ;f/f+z n]Vg
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
kf7\ok':ts
#= l;sfO ;xhLs/0f k|lj|mof
lj|mofsnfk – !
• ljBfyLnfO{ kf7sf] s'g} Ps ;fgf] cg'R5]bsf] b|'t n]vg k|ltof]lutfTds lj|mofsnfk u/fO{ pTk|]l/t ug'{xf];\ /
;f]xL k|;ª\unfO{ hf]8\b} cfh cWoog ul/g] lj|mofsnfksfaf/]df hfgsf/L u/fpg'xf];\ M
lj|mofsnfk – @
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / ut kf7df ul/Psf cEof;sf cfwf/df kf7sf]
cEof;sf] k|Zg g= ( df lbOPsf] cg'R5]baf6 rf/ cf]6f a'“bf l6kf]6 u/L ;f/f+z n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{ ;d"xn] n]Vb} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL sfdsf] cjnf]sg ug'{xf];\ / cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]Vg] sfo{ k"/ful/;s]kl5 ;d"xsf ;d"x g]tfaf6 ;f] u/]sf] sfo{ sIffdf k9]/ ;'gfpg lgb]{z ug'{xf];\ .
• k|To]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 csf]{ ;d"xnfO{ ;f] k|:t'ltk|lt l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ . To;df s'g} sdL
sdhf]/L b]lvPdf ;'wf/ u/L ;fg{ nufpg'xf];\ .
lj|mofsnfk – #
• ljBfyL{x¿nfO{ csf]{ pko'St ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / ut kf7df ul/Psf cEof;sf cfwf/df kf7sf]
cEof;sf] k|Zg g= !# df lbOPsf] cg'R5]baf6 rf/ cf]6f a'“bf l6kf]6 u/L ;f/f+z n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{ ;d"xn] n]Vb} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL sfdsf] cjnf]sg ug'{xf];\ / cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]Vg] sfo{ k"/ful/;s]kl5 ;d"xsf ;d"x g]tfaf6 ;f] u/]sf] sfo{ sIffdf k9]/ ;'gfpg lgb]{z ug'{xf];\ .
• k|To]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 csf]{ ;d"xnfO{ ;f] k|:t'ltk|lt l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ . To;df s'g} sdL
sdhf]/L b]lvPdf ;'wf/ u/L ;fg{ nufpg'xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{n] cfhsf ljleGg lj|mofsnfkdf k|blz{t u/]sf ;an kIfsf] k|z+;f ub}{ yk ;'wf/ ug'{kg]{
kIfx¿ cf}FNofO{ sIff sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• kf7sf] ;qf}F cg'R5]baf6 rf/ a'“bf l6kf]6 ug{nufO{ To;}af6 ;f/f+z eGg nufpg'xf];\ .
%= kl/of]hgf sfo{
• ut kf7x¿df ul/Psf] cEof;sf cfwf/df kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= !$ sf] pTt/ n]v]/ Nofpg lgb]{zg
lbg'xf];\ .
221
lzIfssf nflu yk cWoog ;fdu|L
!= af]w k|Zgsf] pTt/ lb“bf Wofg lbg'kg]{ s'/fx¿
222
• ljBfyL{n] syf n]Vb} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]Vg] sfo{ k"/ful/;s]kl5 ;d"x ;d"xsf ;d"x g]tfaf6 ;f] syf sIffdf k9]/ ;'gfpg lgb]{z ug'{xf];\ .
• k|To]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 csf]{ ;d"xnfO{ ;f] k|:t'ltsf] l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{n] cfhsf] sIffdf k|blz{t u/]sf ;an kIfsf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿ cf}FNofO{ sIff
sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk – #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ / kf7sf] cEof;sf] k|Zg g= !) df lbOPsf]
cg'R5]bsf] uxg k7g u/L To;d'lg ;f]lwPsf k|Zgx¿sf] pTt/ n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{ ;d"xn] n]Vb} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL sfdsf] cjnf]sg ug'{xf];\ / cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]Vg] sfo{ k"/ful/;s]kl5 ;d"xsf ;d"x g]tfaf6 ;f] u/]sf] sfo{ sIffdf k9]/ ;'gfpg lgb]{z ug'{xf];\ .
• k|To]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 csf]{ ;d"xnfO{ ;f] k|:t'ltk|lt l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ . lzIfsn] s'g}
uNtL b]v]df ;'wf/ u/L ;fg{ nufpg'xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{n] cfhsf ljleGg lj|mofsnfkdf k|blz{t u/]sf ;an kIfsf] k|z+;f ub}{ yk ;'wf/ ug'{kg]{
kIfx¿ cf}FNofO{ sIff sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
tnsf] k|Zg ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf;\ M
-s_ dfphª afa';fx]asf] 3/sf] l:ylt s:tf] lyof] < 5f]6f] pTt/ lbg'xf];\ .
%= u[xsfo{
-s_ ‘dfphª afa';fx]asf] sf]6’ syfn] s] s:tf] ;Gb]z lbPsf] 5 < 5f]6f] pTt/ n]vL Nofpg'xf];\ .
223
• ljBfyL{x¿ ;dIf lgDg lnlvt k|Zg;"rL k|bz{g ug'{xf];\ / kf7 k9L tL k|Zgsf pTt/ klxrfg ug{ !)
ldg]6sf] ;do lbg'xf];\ M
k|Zg M tnsf k|Zgx¿sf] 5f]6f] pTt/ lbg'xf];\ M
-s_ /f0ffsfndf dfphª afa';fx]jsf] s:tf] cj:yf lyof]] < syfsf] cfwf/df rrf{ ug'{xf];\ .
-v_ @))& kl5 dfphª afa';fx]jn] k"/fg} sf]6 dfof ug'{sf] sf/0f s] b]lvG5 < pNn]v ug'{xf];\ .
-u_ @))& kl5 klg dfphª afa';fx]asf] rl/qdf kl/jt{g gcfpgsf sf/0f s] s] x'g ;S5g\ <
ljZn]if0f ug'{xf];\ .
-3_ dfphª afa';fx]a s:tf] dgf]lj1fgdf afFr]sf JolSt x'g\ < :ki6 kfg'{xf];\ .
• ;do ;dfKt ePkl5 lstfa aGb ug{ nufpg'xf];\ .
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg u/L ut kf7x¿df nfdf] pTt/ n]Vg] tl/sfsf] cWoog /
cEof; u/]sf cfwf/df k|lt ;d"x Pp6f k|Zg kg]{ pTt/ n]Vgsf nflu lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{n] syf n]Vb} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]Vg] sfo{ k"/ful/;s]kl5 ;d"x ;d"xsf ;d"x g]tfaf6 ;f] syf sIffdf k9]/ ;'gfpg lgb]{z ug'{xf];\ .
• k|To]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 csf]{ ;d"xnfO{ ;f] k|:t'ltsf] l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{n] cfhsf] sIffdf k|blz{t u/]sf ;an kIfsf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿ cf}FNofO{ sIff
sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
tnsf] k|Zg ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
-s_ ‘dfphª afa';fx]asf] sf]6’ syfdf s] s:tf] dgf]lj1fgsf] lrq0f ul/Psf] 5 < ljj]rgf ug'{xf];\ .
%= u[xsfo{
• Jofs/0f v08sf] k|Zg g= % df lbOPsf] sfo{ u/]/ Nofpg lgb]{zg lbg'xf];\ .
224
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;dfj]zL ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\ . To;kl5 cfkm"n] tof/ u/]/ nu]sf] lgb]{lzt
syf n]vgsf] gd'gf k|bz{g ug'{xf];\ / lgb]{lzt syf n]Vg] tl/sfsfaf/]df 5nkmn u/L lgisif{ lgsfNg s]xL
;do lbg'xf];\ M
• dflysf] syfsf a'“bf / syf k9]/ lgb]{lzt a'“bfsf cfwf/df syf n]Vg] tl/sfsfaf/]df ljBfyL{af6 cfPsf]
lgisif{nfO{ ;dflxt ub}{ lgb]{lzt syf n]Vbf Wofg lbg'kg]{ s'/fnfO{ k|:6 kfg'{xf];\ M
lj|mofsnfk – #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L lgDg lnlvt a'“bfx¿ lbO{ syf n]Vg lgb]{zg lbg'xf];\ M
s'g} jgdf w]/} k/]jfx¿ a:g] u/]sf – jgsf] glhs} ls;fgsf] v]t x'g' – ;w}+ k/]jfx¿n] v]tdf uO{
wfg vfg] ug{' – ls;fgn] k/]jfx¿nfO{ dfg{ hfn yfKg' – k/]jfx¿dWo] a'9f] k/]jfn] hfn b]Vg' /
Toxf“ ghfg ;a} k/]jfnfO{ eGg' – a'9f] k/]jfsf] s'/f s;}n] g;'Gg' –wfg vfg hf“bf c¿ ;a} k/]jf
hfndf kg{' – hfndf k/]sf k/]jfx¿n] k5'tfp“b} hfnaf6 arfpg] h'lSt lgsfNg a'9f] k/]jfnfO{
cg'/f]w ug{' – a'9f] k/]jfn] ls;fg cfP/ hfn lemSbf ltdLx¿ ;a}n] d/]h:t} ug{' / hfn lems]kl5
;a} Ps;fy e'/{ p8\g' eGg] ;Nnfx lbg' – pgLx¿n] klg a'9f] k/]jfn] l;sfPh:t} ug'{ – a'9fsf]
;Nnfxaf6 ;a} k/]jf afFRg' – cfk"meGbf cu|hn] lbPsf] ;Nnfx gdfGbf b'Mv kfOg] ;Gb]z .
• ljBfyL{n] syf n]Vb} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]Vg] sfo{ k"/ful/;s]kl5 ;d"x ;d"xsf ;d"x g]tfaf6 ;f] syf sIffdf k9]/ ;'gfpg lgb]{z ug'{xf];\ .
• k|To]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 csf]{ ;d"xnfO{ ;f] k|:t'ltsf] l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
225
• cGtdf ljBfyL{n] cfhsf] sIffdf k|blz{t u/]sf ;an kIfsf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿ cf}FNofO{ sIff
sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
lgDg lnlvt k|Zgx¿ ;f]wL k|ltlaDag÷d"Nofª\sg sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ M
-s_ lgb]{lzt a'“bfx¿sf] cfwf/df syf n]Vbf s'g s'g s'/fdf Wofg lbg'kg]{ /x]5 <
%= l;h{gfTds sfo{
-s_ tkfO{“sf] ufp“6f]ndf k|rlnt s'g} Pp6f nf]s syf n]v]/ Nofpg'xf];\ .
-v_ tnsf a'“bfx¿ k9L Pp6f syf tof/ kf/]/ Nofpg'xf];\ .
Pp6f b]zsf /fhf ufp“lt/ 3'Dg lg:sg' – Pp6} pd]/sf p:t} / pq} cfsf/sf ;'ufnfO{ lk+h8fdf
/fv]/ ;'uf a]Rg lx+l8/x]sf] dflg;l;t e]6 x'g' – ;'ufsf] df]n ;f]Wg' – ;'ufjfnn] Pp6fsf] ;o
?lkofF / csf{sf] kf“r ?lkofF atfpg' – df]nsf] cGt/ ;'uf lsGg] cfkm}+n] yfxf kfp“5 eGg' –
/fhfn] ;'ufx¿ nu]/ ;'Tg] sf]7fsf] aflx/ /fVg nufpg' – laxfg Pp6f ;'ufn] ld7f ld7f Znf]s
/ :t'lt eGg yfNg' – csf{n] cZnLn ufnL dfq ug'{ – Pp6f ;'ufn] /fd|f] s'/f / csf]{n] g/fd|f]
s'/f dfq af]n]sf]df /fhfn] dGqL;“u lh1f;f /fVg'' – ljåfg\sf] 3/df kflnPsfn] ld7f]
af]n]sf] / d"v{sf] 3/df kflnPsfn] cZnLn af]n]sf] hjfkm kfpg' – ;ª\ut cg';f/sf] kmn x'G5
eGg] ;Gb]z .
!= lbOPsf a'“bfx¿nfO{ /fd|/L k9L To;sf] d'Vo p2]Zo / ;Gb]z klxrfg ug'{xf];\ .
@= syfdf pNn]v ePsf] 36gf / kfq ;'xfp“bf] ;do / 7fp“sf] pNn]v ug'{xf];\ .
#= To;kl5 lbOPsf a'“bfx¿sf] cfwf/df syfsf] ;'?, dWo / cGTo efunfO{ lj:tf/ ub}{ hfg'xf];\ .
$= syfGt;Dd syfsf] p2]Zo k"/fx'g] u/L syfsf] ljifoj:t' / 36gfnfO{ cufl8 a9fpg'f];\ .
%= syfsf] 36gf / kl/j]z kl/jt{g;“u} cg'R5]b klg abNg'xf];\ .
^= lbOPsf a'“bfsf cfwf/df 36gf / kl/j]znfO{ ;Lldt agfpg'xf];\ .
&= syfnfO{ /f]rs / oyfy{k/s agfpg 5f]6f ;+jfb /fVg ;Sg'x'G5 .
*= a'“bfdf lbPeGbf a9L 36gf / kfqx¿ yKbf syf w]/} nfdf] x'g hfG5 .
(= syfsf] efiff ;/n, ;xh / df}lns x'g'k5{ .
!)= syf tof/ eO;s]kl5 syfsf] d'Vo p2]Zo ;d]l6g] a9Ldf ltg zAbsf] zLif{s lbg'xf];\ .
226
-s_ st[{, sd{ / efj jfRo klxrfg ug{
-v_ st[{ jfRonfO{ sd{ tyf efj jfRodf kl/jt{g ug{
@= z}Ifl0fs ;fdu|L
jfRo klxrfg tflnsf, jfSo;"rL / kmnfl6g kf6L
• ljBfyL{x¿af6 cfPsf] lgisif{nfO{ ;dflxt u/L tnsf] ;fdu|Laf6 jfRo / jfRo kl/jt{g ;DaGwL wf/0ff
lbg'xf];\ M
jfRosf] ;fdfGo cy{ egfO xf] . Ps lsl;dsf] egfOnfO{ csf]{ eª\lutdf k|:t'tLs/0f ug'{ g}
jfRo kl/jt{g xf] . Jofs/0f k|of]hgsf cfwf/df lj|mof / gfdsf] ;DaGw JoSt ug]{ jfSosf]
ljwfg jf k|sf/nfO{ jfRo elgG5 . jfRodf lj|mofsf] ljifo jf egfO s];“u k|wfgtf 5 eGg] s'/f
b]vfOG5 . s'g} klg jfRosf] d'Vo egfOsf] ;DaGw lj|mof;“u x'g] x'“bf lj|mofsf] ¿k cyf{t\ lnª\u,
jrg, k'?if cflbaf6 jfRonfO{ lrGg ;lsG5 .
jfRo kl/ro / kl/jt{g x'g] k|lj|mof
• lj|mofsf] c;/ / kmn stf{df k/]sf jfSox¿ st[{ jfRo x'g\ .
• lj|mofsf] Jofkf/ / kmnsf] c;/ sd{df k/]sf] eg] tL sd{ jfRo x'g\ .
• lj|mofsf] Jofkf/ kmn klg lj|mofsf] efjdf k/]sf] 5 eg] tL jfSox¿ efj jfRo x'g\ .
ctM st[{ jfRo ;sd{s, csd{s b'a} x'g ;S5g\ . jfRo kl/jt{g ubf{ st[{ jfRo ;sd{s eP sd{
227
jfRo agfOG5, csd{s eP efj jfRo agfOG5 . To:t} jfRo kl/jt{g ubf{ sd{ jf efj
jfRonfO{ st[{ jfRodf ¿kfGt/0f ul/G5 .
lj|mofsnfk – #
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= ! / @ df lbOPsf] jfRo
kl/jt{g ;DaGwL lj|mofsnfk ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{n] n]Vb} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]Vg] sfo{ k"/ful/;s]kl5 ;d"x ;d"xsf ;d"x g]tfaf6 u/]sf] sfd eGg nufpg'xf];\ .
• k|To]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 csf]{ ;d"xnfO{ ;f] k|:t'ltdf s'g} uNtL b]lvPdf l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
lj|mofsnfk – $
• ljBfyL{x¿nfO{ pko'St ;d"xdf ljefhg u/L Jofs/0f cEof;sf] k|Zg g= # / $ df lbOPsf] jfRo
kl/jt{g ;DaGwL lj|mofsnfk ug{ lgb]{zg lbg'xf];\ .
• ljBfyL{n] n]Vb} ubf{ k|To]s ;d"xdf k'uL cfjZos ;xhLs/0f ug'{xf];\ .
• n]Vg] sfo{ k"/ful/;s]kl5 ;d"x ;d"xsf ;d"x g]tfaf6 u/]sf] sfd eGg nufpg'xf];\ .
• k|To]s ;d"xsf] k|:t'ltkl5 csf]{ ;d"xnfO{ ;f] k|:t'ltdf s'g} uNtL b]lvPdf l6Kk0fL ug{ k|f]T;flxt ug'{xf];\ .
• cGtdf ljBfyL{n] cfhsf] sIffdf k|blz{t u/]sf ;an kIfsf] k|z+;f ub}{ ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿ cf}FNofO{ sIff
sfo{ ;DkGg ug'{xf];\ .
$= k|ltlaDag÷d"Nofª\sg
• sf]i7sdf lbOPsf] ;ª\s]tsf cfwf/df jfRo kl/jt{g u/L eGg'xf];\ M
-s_ Plngfn] pkGof; n]lvg\ . -sd{ jfRo_
-v_ czf]s lj1fg k9\b}5g\ . -sd{ jfRo_
-u_ Odfgn] ls:;f ;'gfP/ xfdLnfO{ x“;fP . -efj jfRo_
-3_ lgd{nf 5d5d gflrg\ . -efj jfRo_
-ª_ cAb'nåf/f w]/} v]lnof]] . -st[{ jfRo_
-r_ ;ª\uLtfaf6 uLtx¿ ufOP . -st[{ jfRo_
%= u[xsfo{
• sf]i7sdf lbOPsf] ;ª\s]tsf cfwf/df jfRo kl/jt{g u/L Nofpg'xf];\ M
-s_ ab|L lbpF;} lgbfp“5 . -efjjfRo_
-v_ cfh km'6an v]n v]lnb} 5 . -st[{jfRo_
-u_ d w]/} lsl;dsf n'uf nufp“5' . -sd{jfRo_
-3_ dgf]håf/f es'G8f] v]lnG5 . -st[{jfRo_
-ª_ xl/ ;w“} l56f]l56f] lx“8\5 . -efjjfRo_
228
pbfx/0f M
st[{ jfRo sd{ jfRo
chan] /d]znfO{ lk6\of] . -;sd{s_ chaåf/f /d]z lkl6of] .
lbg]z v]t vG5 . -;sd{s_ lbg]zaf6 v]t vlgG5 .
lgtfn] 3/ kf]tL . -;sd{s_ lgtfåf/f 3/ kf]ltof] .
st[{ jfRo efj jfRo
ljgf]b ljBfno hf“b} 5 . -csd{s_ ljgf]båf/f ljBfno uO“b} 5 .
xfdLx¿ lbge/ ;'T5f}+ . -csd{s_ xfdLx¿åf/f lbge/ ;'ltG5 .
@= jfRo kl/jt{g ug]{ tl/sfsf] tflnsf M
st{[ jfRo
;sd{s csd{s
229
yk lj|mofsnfk
ljBfyL{x¿nfO{ lgDgfg';f/sf k|Zgx¿sf] pTt/ n]Vg nufO{ pgLx¿sf]] l;sfOsf] d"Nofª\sg ug{
;Sg' x'g] 5 M
!= tnsf zAb / cy{sf] hf]8f ldnfpg'xf];\ M @
zAb cy{
rIf' M ;Ldf gePsf], Hofbf
pkxf; M u'g dfGg], u/]sf] u'g b]Vg]
s[t1 M luNnf, lv;L
c;Ld M cf“vf
3d08
$= sf]i7sdf lbOPsf] lgb]{zgcg';f/ jfRo kl/jt{g ug'{xf];\ M #
-s_ p;n] w]/} ufO{x¿ lsg]/ Nofof] . -sd{ jfRo _
-v_ d t lxhf] lbge/ d:t ;'t]+ . -efj jfRo_
-u_ pdfaf6 lstfax¿ lslgG5g\ . -st[{ jfRo_
%= tn lbOPsf] cg'R5]b k9L ;f]lwPsf k|Zgx¿sf] pTt/ lbg'xf];\ M %
u[xdGqLsf] bf}8fxf x'g] ePsfn] pgsf] :jfutsf] k|aGw ldnfpg] ;ldltn] dfphª afa';fx]anfO{
lgDTofPsf] lyof] . g]kfnuGh ahf/df hfg'eGbf Ps lbgcl3 g} a8f] ;fjwfgL;fy afa';fx]an] cfkm}+n]
sf6]nfO{ /fd|/L ;'sfP/ a|; nufpg yfn] . w'nf]sf] d':nf] g} p7]sf] h:tf] lyof] . slxn] klg a|; nufPs}
/x]g5 . pgn] ;';f/], ;xof]uL, a}7s]b]lv /fgL;fx]anfO{ ;d]t emkf/] . æSof xf] of] < cfkm}Fn] gu/] x]g]{
b]Vg] sf]xL klg 5}g, xf]Og s] < of] /f; w'nf] of] sf]6df . o;n} t o;sf] /ª g} wldlnPsf] . gq /ª
p7\g] vfnsf] xf] / of] . w'n}w'nf]n] el/e/fp kf/]/ ;SsnL /ª g} ;vfk ePsf] kf] t . hlt u/] klg
w'nf] lg:sg 5f]8\b}g .Æ afa';fx]an] a8f] d'l:snsf ;fy sf]6nfO{ emf/e'm/ u/L lsnfdf e'mG8\ofP .
dflyaf6 Pp6f e'mqf]n] a]/] . Pp6f s'/f la‰g yfNof] æslt 7fp“df sf]6 vl'DrPsf] /x]5 . O:qL ug'{kg]{
xf], oxf“ ufp“df s;nfO{ lbg] < ;d:of g} hl6n lyof] . ef]ln laxfg} cf7 ah] a8f xflsdsxf“
hfg' gkg]{] ==.Æ
k|Zgx¿ M
-s_ dfphª afa';fx]anfO{ s] sfdsf] nflu lgDtf lyof] <
-v_ pgn] sf]6nfO{ s;/L ;kmf u/] <
-u_ pgsf] csf]{ ;d:of s:tf] lyof] <
-3_ ;vfk / hl6n zAbsf] cy{ n]Vg'xf];\ .
-ª_ o; cg'R5]bsf nflu pko'St x'g] zLif{s n]Vg'xf];\ .
^= k|Zg g= % df lbOPsf] cg'R5]baf6 rf/ cf]6f a'“bf l6kf]6 u/L ;f/f+z;d]t n]Vg'xf];\ M %
&= tn lbOPsf a'“bfx¿sf cfwf/df Pp6f 5f]6f] syf tof/ kfg'{xf];\ M %
Pp6f b]zsf /fhf ufp“lt/ 3'Dg lg:sg' – Pp6} pd]/sf p:t} / pq} cfsf/sf ;'ufnfO{
lk+h8fdf /fv]/ ;'uf a]Rg lx+l8/x]sf] dflg;l;t e]6 x'g' – ;'ufsf] df]n ;f]Wg' – ;'ufjfnn]
Pp6fsf] ;o ?lkofF / csf{sf] kf“r ?lkofF atfpg' – df]nsf] cGt/ ;'uf lsGg] cfkm}+n] yfxf
kfp“5 eGg' – /fhfn] ;'ufx¿ nu]/ ;'Tg] sf]7fsf] aflx/ /fVg nufpg' – laxfg Pp6f ;'ufn]
ld7f ld7f Znf]s / :t'lt eGg yfNg' – csf{n] cZnLn ufnL dfq ug'{ – Pp6f ;'ufn] /fd|f] s'/f
/ csf]{n] g/fd|f] s'/f dfq af]n]sf]df /fhfn] dGqL;“u lh1f;f /fVg'' – ljåfg\sf] 3/df
kflnPsfn] ld7f] af]n]sf] / d"v{sf] 3/df kflnPsfn] cZnLn af]n]sf] hjfkm kfpg' – ;ª\ut
cg';f/sf] kmn x'G5 eGg] ;Gb]z .
230